دانلود تحقیق مشکلات کشت کلزا و دلیل عدم استقبال زارعین از توسعه کشت کلزا

مشکلات کشت کلزا و دلیل عدم استقبال زارعین از توسعه کشت کلزا
مشکلات داشت
مشکلات داشت کلزا را نیز به سه دسته مبارزه با علف های هرز، آفات و بیماری های کلزا دسته بندی کرده که جداگانه هر یک را مورد بررسی قرار می دهیم.

1- مبارزه با علف های هرز
یکی از عوامل محدودکننده کشت کلزا در تمامی نقاط دنیا وجود علف های هرز است.

این گیاهان که اغلب با کلزا هم خانواده اند در طول دوره ی رشد با گیاه کلزا رقابت تنگاتنگی انجام داده و به صورت معنی داری بر عملکرد کلزا موثرند.

همچنین در زمان برداشت مشکل جدی ایجاد می کنند زیرا در زمان رسیدن بذور کلزا، علف های هرز به صورت خیس و نارس در سطح مزرعه پراکنده اند و ادوات برداشت را با مشکل مواجه می کنند و اغلب راننده ی کمباین مجبور به پیاده شدن و رفع گرفتگی چرخ دنده های قسمت جلوی کمباین می گردد.

ضمن اینکه بذور علف های هرز وارد مخزن شده و موجب ناخالصی بخصوصی در تولید می گردند.

یکی از بهترین روش های مبارزه با علف های هرز نیز انتخاب بذر مناسب و عاری از بذور علف های هرز بخصوص بذور تیره ی شب بو مثل خردل وحشی، شلمی و غیره می باشد.

علف کش مورد استفاده کلزا قبل از کاشت ترفلان است که بر روی اکثر علف های باریک برگ و تعدادی از پهن برگ ها موثر است.

بعد از کاشت نیز می توان از علف کش های گالانت، فوکوس و نابواس استفاده کرد.

یکی از روش هایی که کارشناسان امر توصیه می کنند این است که کلزا در زمینی کشت شود که سال قبل یکی از غلات کشت شده و به نحو موثر با علف های هرز آن بخصوص علف های پهن برگ مبارزه شده است.

در این خصوص، علف کش مناسب جهت مبارزه با علف های هرز پهن برگ تاکنون در دسترس زارعین قرار نگرفته و این یک مشکل جهانی است.

2- آفات کلزا
از عوامل محدودکننده کشت گیاه کلزا، آفات گیاهی می باشد.

با توجه به جدید بودن این گیاه در کشور، آفات خاص اختصاصی بر روی این گیاه مشاهده نشده است ولی آفات مهم دیده شده در دنیا بر روی این گیاه شامل آفات زیر است: سوسک گرده خوار، شته مومی کلم، سفیده کلم، آگروتیس، شب پره گاما، راب و حلزون.

3- بیماری های کلزا
در رابطه با بیماری های کلزا در جهان عوامل بسیاری قابل طرح می باشد، ولی در ایران با توجه به اینکه این گیاه دارای سابقه کشت طولانی نیست، گسترش و میزان بیماری های آن نیز به همان نسبت کم است.

لازم به ذکر است اکثر این بیماری ها بسیار محدود و فقط در نقاطی خاص با شرایط خاص دیده شده اند.

رایج ترین بیماری های کلزا در جهان عبارتند از: آلترناریا، اسکروتینیا، سفیدک دروغی، زنگ سفید، ساق سیاه فیلودی، نماتد کلزا.

ج) مشکلات برداشت کلزا
برداشت کلزا به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد.

در برداشت غیر مستقیم ابتدا بوته بریده می شود و سپس خرمن کوبی می گردد.

برداشت غیرمستقیم معمولا برای کلزای زمستانه توصیه نمی شود زیرا برداشت زود هنگام باعث کاهش میزان روغن، رطوبت زاید در بذر و وجود مقدار زیادی بذر سبز می شود.

دروی دیر هنگام کلزا نیز باعث اتلاف بذر ناشی از ریزش خواهد شد.

برداشت غیر مستقیم نیز همواره با مقداری ریزش بذر همراه است.

یک مشکل اساسی در برداشت کلزا این است که بذور با هم نمی رسند و همواره میوه های موجود در ساقه اصلی زودتر از میوه های روی ساقه فرعی می رسند، ضمن این که شکل گل نیز به گونه ای است که گل های پایین گل آذین زودتر از گل های بالای گل آذین می رسند.

بنابراین در بهترین حالت های برداشت نیز باید حداقل از 10 درصد محصول صرف نظر کرد و وقتی 90 درصد گل ها می رسند برداشت را انجام داد.

دو روش برای کاهش ریزش در دنیا رایج است که شامل خشک سازی و استفاده از مواد نگهدارنده غلاف می باشد.

خشک سازی (Pesication): این روش در مناطق و کشورهایی با آب و هوای مرطوب به کار گرفته می شود.

در این روش با به کارگیری سمومی نظیر دی کوآت و گلیفوزیت، شرایط مرگ سریع و خشک کردن گیاه را فراهم کرده و در نهایت کلزا 7-5 روز بعد از به کارگیری سم می تواند برداشت شود.

استفاده از مواد نگهدارنده غلاف (Podsealant): در این روش با استفاده از ترکیباتی نظیر سیکلوهگزات موجب جلوگیری از ریزش در گیاهان یا غلاف های شکوفا می گردند.

این روش ها با توجه به افزایش هزینه و سایر مشکلات مشابه در کشور ما رایج نبوده و توسط کارشناسان توصیه نمی شود.

در برداشت با کمباین توجه به این نکته ضروری است که بذر کلزا از بذور سایر غلات ریزتر است و این موضوع مستلزم تنظیم دقیق تر دستگاه است.

همچنین باید از دستگاه های نو برای برداشت استفاده کرد.

بعضا مشاهده شده است که در برداشت غلات تا 20 درصد محصول ریزش دارد که این درصد درخصوص کلزا به مراتب بیشتر خواهد بود.

بالتبع استفاده از این کمباین ها موجب خسارت فراوان و غیر اقتصادی بودن تولید محصول خواهد بود.

مشکلات خرید کلزا
قیمت خرید کلزا در سال جاری 370 تومان تعیین شده است که رشد چشمگیری نسبت به سال های قبل داشته و از قیمت جهانی آن به طور قابل توجهی بالاتر است.

در این خصوص دولت سوبسید لازم را در اختیار کارخانجات تولید روغن قرار داده است.

طی سال های گذشته با توجه به پایین بودن قیمت کلزا، کارخانجات تولید روغن ترجیح دادند از محصول خارجی خریداری نمایند که این موضوع زارعین را با مشکلات جدی مواجه کرده بود.

این موضوع قابل توجه و تامل است که کشورهای عمده تولیدکننده محصولات زراعی به منظور به دست گرفتن بازار مصرف و گسترش سیطره اقتصادی خود به کشورهای در حال توسعه و مصرف کننده اقدام به پرداخت سوبسید تولید و بیزانس صادرات می نمایند و خودکفایی در تولید محصولات غذایی مستلزم صرف هزینه جهت رقابت با آنهاست.

پژوهشگران گروه بیوتکنولوژی دانشکده کشاورزی موفق به انتقال ژن آنتی بادی VHH به گیاه
دکتر مختار جلالی جواران عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی به همراه سبا دیمیاد دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته بیوتکنولوژی کشاورزی، موفق به ارائه اولین گزارش از انتقال ژن آنتی بادی نو ترکیب به گیاه کلزا شدند.

دیمیاد محقق این طرح در گفتگویی با خبرنگار نشریه به بیان جزئیات این گزارش پرداخت.

وی اظهار داشت: با توجه به طیف وسیع کاربردهای آنتی بادی های مونوکلونال در تشخیص و درمان بیماری ها، تولید آنها از منابع ایمن، دائمی و ارزان از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد.

دیمیاد با اشاره به شباهتهای برخی از عناصر انسان و شتر گفت: آنتی بادی تک دومنی با منشاء شتری (VHH) که توسط Harmer در خانواده Camelideae کشف گردید، دارای ویژگی هایی مانند: شباهت به قطعات VH انسانی، حلالیت زیاد، تمایل بسیار و اختصاصی به آنتی ژن می باشد، بنابراین به سایر مشتقات آنتی بادی ترجیح داده می شود.

دانش آموخته دانشگاه در ادامه افزود: در این گزارش آمتی باید نو ترکیب تک دومنی علیه موسین (VHH) MUC1، در گیاه کلزا که انتخاب مناسبی به عنوان یک سیستم بیانی اقتصادی می باشد، تولید گردید.

بیان این آنتی بادی تحت کنترل پیش برنده CaMV 35DS و خاتمه دهنده nos صورت پذیرفت.

وی با بیان اینکه ژن VHH به روش انتقال با اگروباکتریوم، به داخل ژنوم گیاه منتقل گردیده است،تصریح کرد: گیاهان تراریخت به کمک آنتی بادی کانامایسین با غلظت mgl-1 25 انتخاب و بذور نسل T0 برداشت شدند.

حضور و بیان ژن منتقل شده به گیاهان تراریخت به کمک تکنیک PCR و SDS-PAGE تایید گردید.

بنا به اظهارات این پژوهشگر، تحقیق حاضرنخستین گزارش از انتقال ژن آنتی بادی نو ترکیب به گیاه کلزا و ایجاد زمینه مناسب برای تولید دیگر پروتئینهای نو ترکیب در این گیاه می باشد.

تولید گیاه کلزای مقاوم به علف کش گلا یفوسیت توسط پژوهشکده بیوتکنولوژی گیاهی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک وزیست فناوری گیاه کلزا به عنوان یکی از مهمترین منابع روغن گیاهی در جهان به شمارمی رود.

از آنجا که این گیاه خاص مناطق معتدله است و نیازبه آبیاری چندانی ندارد ، سطح زیر کشت آن به خصوص درنواحی شمالی کشور بالا و رویکرد به سمت استفاده از روغن آن با توجه به واردات 90% روغن کشور در حال گسترش است .

رشد موازی علف های هرز در مزارع زیر کشت کلزا مهمترین مشکل در زراعت این دانه روغنی به شمار می رود و استفاده ازعلف کش ها برای رهایی ازاین مشکل گیاه را نیز از بین خواهد برد.

به این منظور و با هدف بالا بردن کمیت و کیفیت محصول کلزا با روش های دست ورزی ژنتیکی گیاه کلزا را در برابر مناسب ترین و ایمن ترین علف کش موجود با نام گلایفوسیت یا رانداپ به نحوی تغییر دادیم تا ضمن از دست نرفتن ویژگی های زراعی و مفیدگیاه در برابر این علف کش مقاوم شود.

در حال حاضرصفت ایجاد مقاومت به علف کش در نسل اول و دوم گیاه به اثبات رسیده است و در مراحل بعدی پس از انجام آزمون های فیزیولوژیکی و زراعی آماده کشت در مزارع محصور خواهد بود.

مراحل نهایی طرح تولید گیاه کلزا با صفت مقاومت به علف‌کش گلایفوسیت به همت محققان پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری با موفقیت در حال اجراست.

معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری و مجری این طرح با اشاره به اهمیت کشت گیاه کلزا در کشور اظهار داشت: با توجه به نیاز ایران به تامین منابع لازم برای تولید روغن خوراکی که در حال حاضر بیش از 90 درصد آن وارداتی است، فعالیت در زمینه گسترش کشت دانه‌های روغنی به ویژه دانه‌هایی که در شرایط مختلف آب و هوایی در ایران سازگار بوده و روغن با کیفیت بالا تولید می‌کنند از اهمیت خاصی برخوردار است و وزارت جهاد کشاورزی نیز توجه ویژه‌ای به مساله دانه‌های روغنی و گسترش آن دارد.

وی در زمینه ویژگی‌های گیاه کلزا اظهار داشت: گیاه کلزا دارای دو تیپ‌ بهاره و پاییزه بوده و می‌تـوان در شرایط مختلف آب و هوایی به کشت آن اقدام کرد.

این گیاه همچنین به عنوان کشت دوم پس از بسیاری از محصولات زراعی نیز قابل کشت است.

دکتر سلمانیان در عین حال خاطرنشان کرد: گیاه کلزا خویشاوندان طبیعی زیادی دارد که به راحتی در کنار کلزا در مزارع رشد می‌کنند.

برای کنترل رشد این گیاهان که در واقع علف‌های هرز به شمار می‌روند، معمولا از سم پاشی با مواد شیمیایی استفاده می‌شود که به علت خصوصیات گیاه کلزا نمی‌توان هر علف کشی را علیه آنها استفاده کرد.

وی افزود: به عنوان نمونه علف کش‌ بسیار قوی و وسیع‌الطیف Round up که در عین داشتن ترکیب شیمیایی ساده، عملکرد بسیار مؤثری دارد، علاوه بر از بین بردن کامل علف‌های هرز، بر روی گیاهان زراعی مفید نیز اثرات سوء دارد؛ لذا در سال‌های اولیه کشف آن، کاربرد این علف‌کش بسیار موثر تنها به پاکسازی حاشیه جاده‌ها، خطوط آهن و ...

به ویژه در مناطق حاره‌یی محدود شده بود تا این که دانشمندان به تکنیک‌هایی دست یافتند که با بهره‌گیری از آن می‌توان با دستکاری‌های ژنتیکی، تحمل گیاهان زراعی را نسبت به این علف‌کش افزایش داده و در نتیجه امکان استفاده ایمن از این قبیل علف‌کش‌ها فراهم شد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری خاطرنشان کرد: ژنی که باعث ایجاد مقاومت نسبت به علف‌کش می‌شود ژن‌ خاصی است که به واسطه عملکرد طبیعی آن در نهایت گیاهان قادر به تولید اسیدهای آمینه‌های خاصی می‌شوند.

علف‌کش مورد استفاده قادر است با جلوگیری از تولید این آنزیم خاص از ساخته شدن اسیدهای امینه حلقوی در گیاه جلوگیری کرده و در نهایت سبب مرگ گیاه شود.

دکتر سلمانیان تصریح کرد: در روش مورد استفاده برای ایجاد مقاومت به این علف‌کش، در ژن مربوط به آنزیم مورد نظر تغییراتی ایجاد می‌کنند که در نتیجه آن، تمایل اتصال ترکیبات علف‌کش را با این آنزیم کاهش می‌دهند، در نتیجه بدون بروز هرگونه اشکال در عملکرد طبیعی آنزیم، حساسیت آن نسبت به علف‌کش کاهش یافته و در نهایت گیاه مورد نظر نسبت به علف‌کش مصونیت می‌یابد.

وی در ادامه به طرح چندین ساله محققان پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری در زمینه مقاوم‌سازی گونه کلزا در برابر علف‌کش اشاره کرد و اظهار داشت: در سال 1379 پروژه‌ای هشت تا 10 ساله با شش مرحله کاری در پژوهشگاه تعریف شد که هدف آن دستیابی به گیاهانی بود که بتوانند ویژگی مقاومت به علف‌کش را در خود بروز دهند؛ این طرح برای جلب منابع مالی به وزارت جهاد کشاورزی پیشنهاد شد که متاسفانه در آن مقطع زمانی حمایتی از آن صورت نگرفت، با این حال اجرای این طرح بزرگ بنیادی - کاربردی، همان سال با بودجه اولیه 110 میلیون ریال آغاز شد و فاز اول طرح (مرحله صفر) که جداسازی ژن‌های مورد نظر از گیاهان و باکتری‌ها بود در مدت یک و نیم سال اجرا شد.

دکتر سلمانیان افزود: در سال 1381 مراحل بعدی اجرای پروژه آغاز شد که برای تامین منابع مالی آن تاکنون 300 میلیون ریال از محل اعتبارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی جذب شده است.

یک مرحله از این تحقیقات، دست‌ورزی ژنتیکی گیاه کلزا بود که با همکاری چند نفر از اعضای هیات علمی پژوهشگاه و دو دانشجوی تحصیلات تکمیلی طی دو سال انجام شد.

در این بخش از پروژه، ژن طبیعی را مورد دست‌ورزی قرار داده و با روش‌های مولکولی، جهش‌هایی را در ژن ایجاد کردیم که در اثر آن، تمایل علف‌کش برای اتصال به آنزیم مربوطه در گیاه کاهش یافت و ژن جهش یافته به صورت آماده در دسترس قرار گرفت.

همزمان با این فعالیت‌ها، دست‌ورزی ژنتیکی گیاه کلزا و باززایی آن در شرایط آزمایشگاهی طی یک پروژه دوره دکتری و با هدایت دکتر موسوی که از همکاران همین پروژه هستند، انجام شد.

وی افزود: در مرحله بعدی طرح که یکی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس - دکتر دانیال کهریزی - نیز در قالب رساله دکتری خود با ما همکاری داشت، توانستیم این ژن جهش یافته را به گیاه کلزا منتقل کنیم و به این ترتیب در خرداد ماه سال جاری توانستیم نسل اول گیاهان کلزا را با مقاومت نسبتا بالا در برابر علف‌کش گلایفوسیت در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری تولید کنیم.

دکتر سلمانیان در عین حال تاکید کرد: در حال حاضر تحقیقات بر روی این طرح هنوز به اتمام نرسیده و برای این که بتوان بذر این گیاه را در اختیار مصرف‌کنندگان نهایی قرار داد نیاز به بررسی‌های بیشتری داریم به عنوان مثال باید در خصوص انتقال صفت مورد نظر به نسل‌های بعدی اطمینان حاصل کنیم(پایداری صفت).

علاوه بر آن، لحاظ کردن مسائل زیست محیطی و اعمال قوانینی که از نظر ایمنی زیستی وجود دارد باید در نظر گرفته شود.

وی در پایان اعلام کرد: پیش‌بینی ما این است که تکمیل این پروژه حداقل نیازمند چهار سال زمان و منابع مالی در حدود 400 میلیون ریال است.

بقایای حاصل از کلزا اغلب از ساقه می باشد که حدود 3% پروتئین خام و 6/38% الیاف خام و 10 تا 15 درصد خاکستر دارد(3).

با توجه به اینکه تولید این محصول در ایران رو به رشد می باشد و فقر مراتع را داریم می توانیم از کنجاله کلزا بعد از روغن گیری دانه که دارای حدود 35% پروتئین و 5 تا 6 درصد چربی و 2/1% فسفر قابل جذب می باشد و نسبت به سویا از برتری بالایی برخوردار است جهت تغذیه دام استفاده کنیم(3).

در یک طرح مربع لاتین 4×4 بر روی گاوهای شیری نژاد ایر شایر که در شیردان کانولا گذاری شده بودند آزمایشی با استفاده از کنجاله کلزا ، جو و شبر قرمز سیلوشده انجام شد.

در این آزمایش جریان ازت میکربی و غیر میکربی به کمک ازت نشاندار(N15) اندازه گیری شد و مشخص گردید جریان ازت غیر میکربی داخل شیردان وتجزیه پذیری ظاهری ازت افزایش یافته است(7).

در طرح دیگری میزان قابلیت هضم دیواره سلولی (NDF) گیاه کلزا(نابالغ) با گلو کو زینولات زیاد سیلو شده و استفاده از آن تا 50% ماده خشک جیره در 5 رأس از گوساله های نر کانولاگذاری شده در شکمبه و سرعت رشد روزانه در 77 روز مدت آزمایش بر روی60 رأس گوساله گوشتی افزایش یافت ولی اثری روی سرعت عبور ذرات نسبت به 100% ماده خشک جیره از سیلوی کلزا نداشت در طرحی با استفاده از سطوح مختلف کنجاله کلزا (صفر،10.،15 و 20) درصد و مکمل کلسیم در سه سطح (120،100 و 135 گرم در کیلوگرم خوراک بر عملکرد جوجه های گوشتی نژاد آرین باعث افزایش معنی داری در مقدار خوراک مصرفی گردید و باعث افزایش اندازه غده تیروئید در مرحله آغازین و افزایش وزن دستگاه گوارش در مراحل پایانی بدون تاثیر نامطلوب بر کبد و توان تولید جوجه ها گردید.

بهترین عملکرد را در سطح 15% کنجاله کلزا و 100 گرم در کیلوگرم خوراک از کلسیم داشت ارقام کلزا(4):1- درکلزا سنتی به نام HEAR نیز حاوی 22 تا 60 درصد اسید اروسیک در روغن و 100 تا 205 میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله اند و در روغن موتور نیز مصرف دارد.

2- در کلزای صنعتی اسید اروسیک کمتر از 5% ( اسید چرب با زنجیر بلند) بوده و بنام LEAR نیز نامیده می شود .

گلوکوزینولات نیز باعث طعم تند و بد گزنده اندامهای گیاهان می شود.

بذر کلزا از سال 78-1377 به صورت انبوه وارد ایران شده است .

در سال 1974 رقم Tower به عنوان اولین رقم دو صفر کلزا هم اسید اروسیک و هم گلوکوز ینولات آن کاهش یافته است معرفی شد.

تناوب زراعی کلزا با غلات و حتی اراضی شالیزار سبب افزایش عملکرد و کنترل بیماریها و علفهای هرز آن می شود.

اگر در تناوب زراعی خصوصاً با گندم و جو استفاده شود از تراکم بیماریها و آفات و علفهای هرز کاسته می شود و باعث افزایش عملکرد کلزا بر اساس نوع واریته ، روش روغن گیری و اقلیم شده و کنجاله آن دارای 32 تا 42 درصد پروتئین خام می باشد.

این مقدار با بکارگیری کپسول چین نئوماتیک کمباین کلزا( جزایری ، 1385) افزایش نیز خواهد یافت.

ارقام کلزا از نظر مواد ضد تغذیه ای (Anti nutrient)(3): 1-ارقام یک صفر (LEAR) : کمتر از 5% اسید اروسیک در روغن و 100 تا 205 میکرو فول گلوکوزینولات در گرم کنجاله اند .

2-ارقام دو صفر = رقم کانادایی(Canola , 1979): نوع اصلاح شده ارقام یک صفر بوده و کمتر از 2% اسید اروسیک در روغن و 18 تا 30 میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله است.

3- ارقام سه صفر(Candle): نوع اصلاح شده ارقام شلغم روغنی بوده و اصطلاحاً کاندل نامیده می شود که دارای حداقل میزان اسید اروسیک و گلوکوزینولات بوده و نیز نسبت پوسته به مغز دانه ( درصد فیبر) کاهش یافته است.

تحقیقات بر روی ارقام آزاد گرده افشانOP(Open pollination) و هیبریدهای تجارتی با حذف لاین های نر در استانهای مختلف کشور در حال انجام و بررسی می باشند.

رقم اوکاپی از ارقام مقاوم به سرما و سازگار با مناطق سرد ومعتدل بوده و از عملکرد مناسبی برخوردار است.

میزان تولید بذر کلزا 2/1 تا 5/1 تن در هکتار و حدود 5/2-2 برابر وزن آن نیز بقایای کلزا پس از برداشت توسط کمباین در مزرعه بر جای می ماند که قابل جمع آوری می باشد.

کنجاله کلزا (واریته (SLMشامل ماده خشک، خاکستر، پروتئین خام، چرببی، NDF وADF مطابق با توصیه های AOAC(1990)مورد آنالیز قرار گرفت.

در مرحله دوم فراسنجه های تجزیهپذیری ومقادیرناپدید شدن شکمبهای ورودهای ماده خشک و پروتئینخامکنجالهکلزا با استفاده از تکنیک کیسه های نایلونی تعیین شد.

ضرایب a ،b وc برای ماده خشک کنجالهکلزا به ترتیب 32/0، 49/0و 092/0ومقادیرحاصل برای پروتئین خام عبارت بود از:33/0 ،58/0و 12/0.

ناپدید شدن شکمبهای ورودهای ماده خشک کنجاله کلزا بعد از 12ساعت انکوباسیون شکمبهای به ترتیب 68/0و 52/0 وناپدیدشدن شکمبهای ورودهای پروتئینخامکنجاله کلزا بعداز 12ساعت انکوباسیون شکمبهای به ترتیب 71/ 0و 66/0حاصل شد.

اهمیت استفاده از پس مانده های کلزا : با توجه به کمبود علوفه دامی و وجود مواد مغذی مناسب در پس مانده های کلزا که حدود 5/2 تا 3 برابر محصول اصلی ( دانه ) تولید می گردد شایسته است از آن به عنوان یک ماده غنی از پروتئین جهت تغذیه دام ها استفاده گردد.

با اجرای طرحهای تحقیقاتی و روشهای بیوتکنولوژی نسبت به اصلاح ارقام کلزا جهت سازگاری با محیط و کم نمودن مواد ضد تغذیه ای در آن می توان نتیجه گرفت که این گیاه می تواند جانشین منابع پروتئینی خوراک دامی شود و به جای وارد نمودن میلیونها تن کنجاله سویا از خارج آن را با کنجاله کلزا جایگزین نمود و قیمت تمام شده جیره های غذایی دام و طیور را کاهش داد.

کنجاله کلزا از لحاظ اسیدهای آمینه گوگردی(اولین اسید آمینه محدود کننده و ضروری برای تولید شیر در دامها و رشد بدن در طیور و پرواربندی دامها) از کنجاله سویا غنی تر است(NRC,1989) ولی از نظر آرژنین و فنیل آلانین ، والین و لوسین کمتر می باشد که این امر از راه روشهای بیوتکنولوژی : الف) خاموش کردن Knock – out ب) افزایش میزان بیان ژن و اصلاح ارقام مختلف کلزا جهت افزایش ارزش غذایی بقایای کلزا برای ( برگ ، ساقه، پوشینه بذر و کنجاله)برای مصرف در خوراک دامها و طیور در کنار ارقام مقاوم به خشکسالی و بیماریها قابل تحقیق و بررسی بیشتری می باشد.

عمل آوری بقایای کلزا به دلیل میزان فیبر زیاد و عدم خوشخوراکی توسط دامها و طیور و آبزیان می تواند در افزایش مصرف و میزان قابلیت هضم آنها موثر واقع شود.

از جمله ساقه های بسته بندی شده(بیل شده) و غلاف بذرها را می توان به صورت مستقیم به تغذیه دامها رساند یا اینکه بسته های ساقه کلزا(12 تا 22 کیلوگرمی) را به صورت یک یا دو لایه در کف سیلوهای ذرت در دامداری ها جهت جمع آوری شیرابه سیلوی ذرت و غنی سازی آن استفاده نمود که از این طریق افزایش ارزش غذایی آن را نیز می توان انتظار داشت.

از عمل آوری های شیمیایی(اوره و ملاس و سود) و مکانیکی(خردکردن و بخاردادن) و بیولوژیکی(محیط کشت قارچ خوراکی و آنزیمهای فیبرولیتیک) نیز می توان جهت افزایش ارزش غذایی و میزان قابلیت هضم بقایای کلزا استفاده نمود.

میزان انرژی متابولیسمی کنجاله کلزا بعد از روغن گیری بذر برای طیور 1900 تا 2000 کیلو کالری بر کیلوگرم و برای نشخوارکنندگان 2400 و میزان انرژی خالص برای تولید شیر گاو شیری 1510 کیلوکالری بر کیلوگرم به دست آمده است.

میزان انرژی خام بقایای کلزا در مزرعه 12/14± 13/3932 کیلوکالری در کیلوگرم توسط دستگاه بمب کالریمتر اندازه گیری شده است.

کنجاله کلزا از لحاظ ویتامین های کولین ، اسید فولیک ، نیاسین و ریبوفلاوین(B2) غنی است .

همچنین دارای سلنیوم ، فسفر، کلسیم و ویتامین E بوده ولی فاقد کلسترول می باشد(NRC,2001 ) .

ارزش ریالی کنجاله کلزا با دارا بودن موا د مغذی آن نسبت به سایر کنجاله های دانه های روغنی نظیر سویا ، تخم پنبه و آفتابگردان بیشتر است و قیمت واحد آن کمتر می باشد.

محدودیتها:در خانواده کلزا از مواد مهم ضد تغذیه ای اسیداروسیک و گلوکوزینولات و همچنین فیبر زیاد پس مانده های کلزا در مزرعه را می توان نام برد که با کاربرد بیوتکنولوژی و ارقام جدید یک صفر، دوصفر و سه صفر که به ترتیب دارای کمترین حد اسیداروسیک ، گلوکوزینولات و فیبر خام می باشند تولید و پیشنهاد شدند.

جدول 1- ترکیبات غذایی کلزا(1و3) به درصد پوسته کلزا 5/16 تا 5/18 درصد وزن خشک دانه را تشکیل می دهد و با اجرای طرحهای تحقیقاتی مختلف در شرایط آب و هوایی و بر روی دامهای مختلف مقادیر زیر جهت استفاده از کنجاله کلزا در جیره غذایی دامها، طیور و آبزیان پیشنهاد و توصیه می شود.

جدول 2- میزان توصیه کاربردی استفاده از کنجاله و بقایای کلزا جهت خوراک دام ، طیور و آبزیان(5) مقادیر مناسب استفاده از پس مانده های کلزا در تغذیه د ام و طیور: لازم به ذکر است جهت استفاده از بقایای کلزا جهت تغذیه دام باید از زمان و نوع و مقدار سم پاشی مزرعه قبل از برداشت بذر توسط کمباین اطلاع کافی داشت.

با اجرای طرحهای متعدد در زمینه استفاده از بقایای کلزا و به دلیل وجود مواد ضد تغذیه ای و فیبر زیاد ترجیحأ به میزان حداکثر 10% کنجاله دانه کلزا پس از روغن گیری در جیره طیور و حداکثر تا 20% در جیره دامهای نشخوار کننده توصیه و پیشنهاد می گردد.

بهتر است هنگام جیره نویسی نسبت به تامین مواد مغذی مورد نیاز دامها خصوصاً کلسیم ، فسفر و گوگرد و مس آن نیز توجه کافی شود.

بهتر است در استفاده از ضا یعات و پس مانده های مزرعه ای و روغن گیری دانه کلزا جهت تغذیه دام و طیور از توصیه های کارشناسی استفاده نموده و این خوراک جدید به تدریج وارد جیره غذایی دامها شده و سپس نسبت به جایگزینی بر طبق مقادیر توصیه شده در کل غذای روزانه اقدام گردد.

برای اینکه حق انتخاب از دامها و یا طیور گرفته شود بهتر است کنجاله کلزا و یا بقایای کلزا با درصد مناسب (بر طبق جدول 2) همراه با بقیه خوراکها ابتداء کاملاً مخلوط شده و سپس پلت گردد.

با وجود توان تولیدی شیر و گوشت تا پایان برنامه چهارم سال (1388) ما به منابع پروتئین زیادی نیاز داریم به طوری که در حال حاضر تنها در خوراک دامهای نشخوار کننده 700 هزار تن کمبود مواد پروتئینی وجود دارد.

در حالی که تنها 200 هزار تن کلزا در سال 1384تولید شده است که قابل افزایش می باشد و پیش بینی تولید 350 هزار تن کلزا در سال 86-85 و تولید 700 هزار تن دانه کلزا در سال 87-86 پیش بینی شده است و این ارقام وقتی طرح می شوند که ما هنوز بذر هیبرید کلزا را به داخل کشور وارد می کنیم و در این زمینه به خودکفایی کامل نرسیده ایم.

لذا استفاده از ضایعات محصولات اصلی استراتژیک و اصلاح ارقام جهت تولید بذر و افزایش عملکرد همزمان می بایست از نظر افزایش ارزش غذایی پس مانده ها ی این محصولات نظیر ساقه، برگ و پوشینه بذر و ....

را که تقریبأ 2 تا3 برابر محصول اصلی در مزارع تولید می شوند جهت تولید خوراک دام ، طیور و آبزیان مورد توجه و بازنگری قرار داد.

ضایعات انواع میوه و سبزی تا 50 درصد کاهش می یابد با اجرای روش های مناسب فرآوری، ضایعات انوع میوه و سبزی تا 50درصد کاهش خواهد یافت.

رییس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی در گفت وگو با خبرگزاری مهر گفت: تعیین فرآیند حرارتی و زمان مناسب برای فرآوری میوه موجب افزایش عمر نگهداری محصولات تا دو سال می شود که با فرآیند تبدیل میوه و سبزی می توان ضایعات این محصول را حداقل 50 درصد کاهش داد .

ارژنگ جوادی افزود: تاکنون چند محصول از جمله قارچ، کیوی ، گوجه فرنگی ، خرما ، کرفس ،خربزه ،هلو ، نارنگی و گیلاس در این موسسه مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته اند تا با اجرای فرآوری مناسب عمر نگهداری آنها افزایش یابد.

وی خاطر نشان کرد: ضایعات کلزا، گوجه فرنگی و سیب زمینی با تعیین شرایط انبارداری مناسب و فنی 20 درصد کاهش یافته است که این رقم تا 50 درصد قابل ارتقا است.

جوادی با اشاره به ضرورت اجرای انبار داری اصولی و مهندسی اظهار داشت : انبارداری گندم از طریق کنترل اتمسفر روشی است که 100 درصد از صدمه های آفات و حشرات جلوگیری می کند و عمر انبارهای محصول را تا پنج برابر افزایش می دهد.

وی ادامه داد : انبارداری حبوبات در مخازن و سیلوهای مجهز به سیستم گازدهی نیز عمر انبار این محصولات را تا پنج برابر بالا برده و حفظ کیفیت محصول را در این مدت تضمین می کند.

رییس موسسه تحقیقات فنی و مهندس کشاورزی تصریح کرد: دستیابی به مناسب ترین روش فرآوری و تبدیل میوه و سبزی تا سقف 50 درصد توسط محققان این موسسه در دست بررسی است و امید است به زودی تبدیل به طرحی اجرایی و عمومی شود.

جوادی تاکید کرد: به کارگیری افراد متخصص برای انبارداری محصولات کشاورزی امری است که نباید از آن غفلت کرد.

در حال حاضر قیمت هر کیلو سیب زمینی، پیاز و گوجه فرنگی در سازمان میادین میوه و تره بار به ترتیب 200، 290، 350تومان اعلام شده است که این محصولات در مغازه های سطح شهر با قیمتی حدود 10 تا 50 درصد گران تر به فروش می رسند.

عوامل اصلی در موفقیت کشت کلزا کشت دانه روغنی کلزا با محاسن فراوانی که در تناوب زراعی با غلات دارد ،مهمترین دانه روغنی است که می توان در کاهش وابستگی کشور به روغن نباتی به آن اتکا نمود.

کشت و کار این محصول جدید در چند سال اخیر با کم و کاستیهای فراوان ،توانست چه از نظر سطح و تولید بر سایر دانه های روغنی کشور با سابقه 50 ساله در کاشت ،پیشی گرفته و در راس دانه های روغنی قرار گیرد و ضریب خودکفایی روغن کشور را از 7 درصد قبل از کشت کلزا به 20 % در حال حاضر برساند.

در استان خراسان نیز در راستای طرح توسعه کشت دانه های روغنی ،از ابتدای شروع طرح میزان تولید از 179 تن در سال اول شروع کشت کلزا (سال 79)به 6500 تن در سال جاریرسیده که به طور متوسط سالانه از رشد 57 درصدی برخوردار بوده است .

ثبت رکورد جهانی عملکرد از کلزا در کشور و رکورد 6093 کیلوگرم در استان در سال جاری و چندین مورد عملکرد بالای 5/3 تن در شهرستان های مختلف استان ،بیانگر این واقعیت است که کلزا از پتانسیل تولید مناسبی برخوردار است که در صورت حمایت لازم و رعایت دقیق مسائل فنی مربوط به کاشت و برداشت این محصول می توان ،به عملکرد های مناسبی در سطح مزارع استان دست یافت.

آنچه مهم است که در ارتباط با کلزا بدانیم آن است که کلزا زراعتی مدیریت پذیر است و به مراقبت ویژه نیاز دارد.هرگونه سهل انگاری و کوتاهی در زمینه عدم رعایت نکات فنی ،شکست و عدم موفقیت را به همراه خواهد داشت که به تبع آن عملکرد مزارع پایین و از نظر اقتصادی نیز موجب ضرر و زیان کشاورز خواهد شد.

لذا در جهت افزایش عملکرد مزارع در سال جاری ضمن رعایت کامل تمام نکات فنی ،توجه ویژه به سه نکته ذیل حایز اهمیت بسیار است: 1- انتخاب پیمانکاران مناسب: مدیریت پذیر بودن گیاه،مخاطبین خاص خود را می طلبد .

در انتخاب کشاورزان جهت کشت کلزا ،باید از کسانی بهره برد که به کشت کلزا باور داشته باشند و با امکانات و ادوات مناسبی که در اختیار دارند از ابتدای کاشت تا برداشت مدیریت لازمه را اعمال نمایند و همکاری مناسب در جهت بکارگیری اصول فنی کاشت و داشت محصول را با کارشناس مربوطه داشته باشند.

پیمانکاران حتما از میان عمده مالکین انتخاب ،و با توجه به ارزیابی شهرستان بر ملاک میزان تولید کلزا ،به جای تعدد و افزایش کمی در انتخاب پیمانکاران ،بر توانایی و مدیریت و کارآیی آنان در جهت افزایش تولید و عملکرد استوار گردد.