نام علمی : Carum cavi L.
نام انگلیسی : Caraway
خانواده : Apiaceae
خصوصیات گیاه شناسی :
گیاهی است علفی و دو ساله با ارتفاع 5/1 -1 متر با برگهای دانه دار و گل آذین چتر مرکب که در سال دوم تشکیل می شود، گلهای آن به رنگ سفید یا صورتی با گل آذین چتر می باشند .
اقلیم مورد نیاز گیاه : نوع خودروی آن اغلب در چمنزارها، چراگاه ها، علفزارها و کنار جاده ها در مناطق مرطوب می روید و احتمالاً بومی شمال اروپاست.
مناطق پیشنهادی جهت کاشت گیاه در کشور : اقلیمهای CS-1,CS-2
نحوه تکثیر:بذر
وزن هزار دانه : 4-3 گرم
مقدار بذر مورد نیاز برای یک هکتار زمین:در صورت کاشت مکانیزه 5/7 -5 کیلو گرم در هکتار و در صورت کاشت دستی 12-10 کیلو گرم در هکتار
فواصل کاشت (برحسب سانتی متر ):ردیفهای 30-20
سیستم کاشت (آبیاری) :فارو
دور آبیاری : تقریباً به آب فراوان (سالانه 650-600 میلی متر ) نیاز دارد.
نیازهای اصلی غذایی : گیاه به کود دامی حدود 20 تن در هکتار ، ازت 120-80 کیلو گرم ، فسفر 120-80 کیلو گرم و پتاس 150 – 120 کیلوگرم در هکتار نیاز دارد.
روش کاشت : بصورت مستقیم
زمان مناسب برای کاشت مستقیم :اوایل تا اواسط پائیز (بر حسب نوع اقلیم)
طول مدت جوانه زنی بذر: 20-15 روز
بافت خاک مناسب برای رشد گیاه :لومی و لومی – شنی با زهکشی مناسب
PH اپتیمم مورد نیاز :4/6
اندام مورد استفاده :میوه ( بذر)رسیده
زمان برداشت :تیر و مرداد سال دوم ، وقتی که 75 درصد بذرها قهوه ای شدند و درهنگام صبح برداشت می شود.
عملیات پس از برداشت :خشک کردن بذور در هوای آزاد یا توسط خشک کن های الکتریکی در دمای 40 درجه سانتی گراد ، تمیز کردن و بسته بندی آنها.
دقت لازم در عملیات برداشت : برداشت دیر هنگام موجب ریزش بذور و افت عملکرد می شود.
مراقبت های ویژه در زمان داشت :مبارزه با علفهای هرز و آفات و بیماریها (سفیدک سطحی و داخلی ) کود اوره در چند نوبت باید داده شود.
عملکرد:1500 -700 کیلولگرم در هکتار بذر ولی در شرایط ایده آل به 3-5/2 در هکتار نیز می رسد .
خواص درمانی : زیره سیاه دارای اثرات ضد نفخ ، ضداسپاسم ، ضدمیکروب و قابض بوده در درمان اختلالات گوارشی بویژه در قولنج نفخی کودکان و همچنین التهابات دستگاه تنفسی کاربرد دارد .
مصرف عمده آن به عنوان عطر و طعم دهنده در صنایع غذایی می باشد .
مشخصات گیاه
تاکنون ، بیش از 20 گونه از جنس کاروم مورد شناسایی قرار گرفته است که عملکرد بعضی از آنها کم و برخی دیگر بسیار زیاد است .
گونه های مختلف زیره ی سیاه گیاهانیهستند یکساله ، دو ساله و یا چند ساله که عملکرد گیاهان دوساله بیش از گیاهان یک ساله است و به صورت گسترده ای در جهان کشت می شود .
گیاهان دو ساله دارای ریشه ای مخروطی به ضخامت یک بند انگشت هستند که به طور مستقیم در زمین فرو می رود .
این ریشه کم و بیش گوشتی و سطح خارجی آن به رنگ قهوه ای تیره بوده و قسمت داخلی آن سفید است .
گیاه در سال دوم رویش به ساقه می رود .
ساقه به طور مستقیم رشد می کند .
ارتفاع آن 1 تا 5/1 متر است و از بخش تحتانی آن شاخه های متعدّدی خارج می شود .
در سال اول رویش ، برگهای طوقه ای که دمبرگ بلندی به طول 20 سانتی متر دارند ، به وجود می آیند .
برگهای انتهای ساقه فاقد دمبرگند و مستقیماً به ساقه متصل می باشند .
برگها دارای بریدگیهای عمیق هستند .
برگهای پایین ساقه با برگهای بالایی تا حدودی تفاوت دارند .
به طوری که برگهای پایینی ( قسمت تحتانی ) از بریدگی بیشتری نسبت به برگهای بالایی برخوردار بوده و رشته مانند به نظر می رسند .
ارتفاع گیاهان یک ساله متفاوت و بین 50 تا 70 سانتی متر است .
برگهای گیاهان یک ساله نسبت به برگهای گیاهان دو ساله ، روشن تر و به رنگ سبز روشن هستند .
هر دو نوع گیاه ( اعم از یک ساله و دو ساله ) دارای گلهای سفید یا صورتی هستند که روی چترهای مرکب از 5 تا 10 شعاع قرار گرفته اند .
گلها یک پایه ( دارای اندامهای نر و ماده ) هستند .
میوه بیضوی ، فندقه ( شیزوکارپ ) و رنگ آن قهوه ای روشن است .
در طول میوه ، خطوط باریکی که تعداد آنها اغلب پنج عدد می باشد ، دیده می شود .
میوه ی زیره ی سیاه بوی مطبوعی دارد که ناشی از وجود اسانس در آنهاست .
اسانس پس از ساخته شدن در حفره های مخصوص ( از نوع شیزوژن ) ذخیره می شود .
بذرهای گیاهان دوساله 3 تا 7 % اسانس است ، در حالی که دربذرهای گیاهان یک ساله ، مقدار آن به 2 تا 3% می رسد .
پس از استخراج اسانس ، کنجاله حاوی 20% پروتئین و 14 تا 22% چربی است که غذایی مناسب برای طیور می باشد .
اسانس این گیاه از ترکیبات مختلف ترپنی و ترپنوئیدی تشکیل شده است .
عمده ترین آنها (( کارون )) (50 تا70% ) و (( دی هیدروکارئول)) نام برد.
اندامهای دیگر این گیاه مانند ریشه ، ساقه ، برگها ، گلها و چترها نیز محتوی اسانس می باشند .
ولی قسمت عمده ی اسانس در میوه ها ( بذرها) ساخته و ذخیره می گردد که این اسانس از بهترین کیفیت نیز برخوردار است .
اسانس از بدو تشکیل میوه بتدریج ساخته می شود و مقدار آن در این مرحله ( در آغاز تشکیل میوه) کم است .
میوه ها در مرحله ای که هنوز کاملاً نرسیده و به رنگ سبز ( در مرحله ی شیری) هستند ، دارای حداکثر مقدار اسانس می باشند ( در این مرحله مقدار ((کارون)) برخوردار است )
بذرها به مدت 2 تا 3 سال قوه ی رویشی مناسبی دارند و در شرایط اقلیمی مناسب پس از 18 تا 25 روز سبز می شوند .
رشد اولیه ی گیاه بسیار کند و آهسته است ، به طوری که 11 تا 14 روز پس از سبز شدن بذر ، برگهای اصلی به وجود می آیند .
این برگها به رویش خود ادامه می دهند و در فصل پاییز به اندازه ی نهایی خود می رسند .
تعداد این برگها ، بین 7 تا 18 عدد است .
در سال دوم ، رشد گیاهان از اوایل بهار ( اوایل فروردین ) آغاز می شود .
در این سال ، گیاهان رشد سریعی دارند ، به طوری که گلها پس از 30 تا 37 روز( اواخر فروردین – اوایل اردیبهشت ) ظاهر می شوند .
چنانچه گیاهان در سال اول رشد و نمّو مناسب و طبیعی نداشته باشند ( به علت خشکی ، وجود سایه و فقدان مواد و عناصر غذایی مناسب در خاک ) ، در سال بعد ، از قطر منطقه ی یقه ی گیاه به مقدار 5/0 سانتی متر کاسته می شود و رویش آن در سال سوم نیز انجام می گیرد و گیاهان در این سال به میوه می نشنند .
در این صورت ، عملکرد در سال دوم و همچنین سوم ، بسیار کم خواهد بود .
گیاهان دو ساله در اردیبهشت ماه سال دوم به گل می نشینند و 25 تا 30 روز را در مرحله ی گلدهی می گذرانند .
40 تا 50 روز پس از تشکیل گلها ، میوه ها ظاهر می شوند .
میوه ها به طور غیر یکنواخت می رسند و پس از رسیدن ، با کوچکترین ضربه ای به اطراف پراکنده می گردند .
دوره ی رشد گیاهان دو ساله ( از بدو کاشت تا رسیدن و کامل شدن میوه ها ) متفاوت است و به شرایطی اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد .
این دوره برای گیاهان یک ساله 140 تا 160 روز می باشد .
تحقیقات انجام شده در ایران ، نشان می دهد که گیاهان یک ساله پس از کاشت به سرعت رشد می کنند .
گیاهان در اواخر اردیبهشت به ساقه می روند .
اولین گلها اواسط خرداد ظاهر می شوند و گلدهی 20 تا 25 روز ادامه می یابد .
میوه ها از اوایل مرداد بتدریج می رسند .
نیازهای اکولوژیکی زیرۀ سیاه اغلب به طور وحشی در نواحی مرتفع و مرطوب می روید .
بذرها در دمای 7 تا 9 درجه سانتیگراد شروع به رویش میکنند .
این گیاه در طول رشد و نمو ، به درجه حرارت زیاد نیاز ندارد.
درجه حرارت مطلوب برای گلدهی و تشکیل میوه ، بین 16 تا 20درجه سانتی گراد است.
اگر چه گیاهان دو ساله در سال اول رویش به نور زیاد نیاز ندارند، تحقیقات نشان میدهد .
چنانچه این گیاهان برای مدت زیادی در سایه قرار می گیرند (زیر درخت سایه انداز ) در سال دوم ، عملکرد به شدت کا هش می یابد.
زیرۀ سیاه در طول رویش به آب فراوان نیاز دارد.
چنانچه آب کافی به آن نرسد ، در سال دوم رویش ، محصولی عاید نخواهد شد.
بیشترین نیاز گیاه به آب ، در مرحلۀ ساقه دهی و تشکیل گل می باشد.
مقداربارندگی مطلوب ، سالانه 600 تا 650 میلی متر ذکر شده است.
زیرۀ سیاه را تقریباً در هر نوع خاکی می توان کشت کرد.
امـّا برای تولید انبوه این گیاه به مقادیر فراوان مواد و عناصر غذایی ، ضخامت زیاد سطح خاک و رطوبت کافی نیاز دارد .
خاکهای اسیدی و همچنین خاکهای بسیار نرم شنی که قادر به حفظ آب نیستند ، برای کشت این گیاه مناسب نیستند .
خاکهای با بافت متوسط ( رسی – شنی ) ، برای تولید انبوه این گیاه توصیه می شود.
گیاهان یکساله در مقایسه با گیاهان دو ساله ، با تأخیر به محصول می نشینند.
همچنین ، گیاهان یک ساله به گرما و آب بیشتری نسبت به گیاهان دو ساله نیازدارد.
"پی اچ" خاک برای زیرۀ سیاه ، 8/4 تا 8/7 ، مناسب است(17).
تناوب کاشت گیاهان دو ساله در سال اول تنها برگهای طوقه ای تولید می کنند و در سال دوم ، میوه می دهند .
از این رو توصیه میشود برای استفادۀ حداکثر از زمین، گیاهان یک ساله به طور مخلوط 108 (ردیفهای متقاطع )کاشته شوند.
گیاهان متعددی برای کاشت مخلوط با زیرۀ سیاه توصیه می شوند.
از آن جمله می توان از شوید (شبت) و همچنین زیرۀ سیاه یک ساله نام برد.
شوید و زیرۀ سیاه دوساله سایه اندازی کنند ، از این رو گیاهان بسیار مناسبی برای کشت مخلوط با زیرۀ دو ساله محسوب می شوند (10) بعضی از محققان کاشت مخلوط را تأیید نمی کنند ، زیرا معتقدند که این عمل (بخصوص اگر با گیاهان معطر دیگر انجام گیرد) باعث کاهش کیفیت اسانس زیره می شود.
انتخاب گیاهانی مناسب برای تناوب کشت با زیرۀ سیاه ، در بهبود کمیت و کیفیت محصول نقش به سزایی دارد.
تناوب کشت با گیاهانی مناسب است .
چهار سال پس از برداشت زیرۀ سیاه ، دوباره می توان آن را در همان زمین کشت نمود .
مواد و عناصر مورد نیاز زیرۀ سیاه ، گیاهی است که در طول رویش ، به مواد و عناصر غذایی فراوانی نیاز دارد .
این گیاه در سال اول رویش ، قادر به جذب مواد و عناصر حاصل از کودهایحیوانی نیست ، اما ر سالهای دوم و سوم رویش ، می تواند این عناصر را جذب کند.
کاهش مواد غذایی خاک ، به طور فاحشی بر کیفیت و کمیت محصول و رشد گیاهان تءثیر نامطلوب می گذارد.
از این رو ، افزودن مقادیر مناسب کودهای شیمیایی در طول رویش زیرۀ سیاه به خاک ، برای آنها مفید است.
تحقیقات انجام گرفته در روسیه نشان داده است مواد و عناصر غذایی فراوان، عملکرد گیاه را به میزان 2 تا 3 برابر افزایش خواهد داد.
برای تولید یک تن بذر ، گیاهان 72 کیلوگرم ازت ،32 کیلو گرم اکسید فسفر و 80کیلو گرم اکسید پتاس از خاک جذب می کنند (16 و 19 ) .
در فصل پاییزهنگام اماده ساختن خاک ، 50 تا 70 کیلو گرم در هکتار فسفر و 50 تا 80کیلو گرم در هکتار پتاس به زمین می افزایند.
در فصل بهار قبل از کاشت ، اضافه کردن 50 تا 60 کیلو گرم در هکتار ازت به خاک ، در رویش گیاهان مؤثر است.
در سال اول رویش در فصل پاییزافزودن 30 تا 40کیلو گرم در هکتار پتاس ، تأثیر مطلوبی در عملکرد خواهد داشت .
در سال دوم رویش ، در اوایل بهار ، ارفزودن 50 تا 60 کیلو گرم در هکتار ازت به عنوان سرک به زمینهایی که زیرۀ سیاه کاشته می شود ، نتایج مطلوبی در رشد و نمو و افزایش عملکرد زیره خواهد داشت .
آماده سازی خاک زیرۀ سیاه ، به خاکهای مرطوب و با ساختمانی نرم و یکنواخت نیاز دارد.
انجام شخم عمیق در فصل پاییز و افزودن مواد و عناصر غذایی مورد نیاز به زمینهایی که گیاه در آنها کشت می شود ، ضروریاست.
اوایل بهار ، پس از شکستن سله ها و خرد کردن کلوخه ها با دیسک ، نسبت به تسطیح زمین و افزودن کودهای شیمیایی مورد نیاز اقدام می کنند و بستر خاک را برای کاشت بذرها کاملاً آماده می سازند.
به طور کلی ، خاک سطحس که در مجاورت بذرها قرار می گیرد ، باید دارای ذراتی کوچک و متراکم و خاک عمیق نرم و پوک باشد .
همواره باید توجه داشت که هنگام کار در فصل بهار ، ازوسایلی که باعث کاهش رطوبت خاک می شوند.
استفاده نشود(10) .
تاریخ فواصل کاشت کاشت این گیاه در زمان مناسب ، نقش مؤثری در افزایش عملکرد دارد.
در بعضی از کشورها ، زیرۀ سیاه معمولاً اوایل تابستان (مرداد – شهریور) کشت می کنند ؛ ولی تحقیقات نشان می دهد که اوایل بهار (اواخر اسفند ) زمان مناسبی برای کاشت زیرۀ سیاه است .
تأخیر در کاشت ، باعث می شود که برگهای طوقه ای در سال اول رویش به اندازۀ نهایی خود نرسند که در چنین شرایطی ، از مقدار محصول به شدت کاسته خواهد شد.
به هر حال ، کاشت زیرۀ سیاه ، به کیفیت کاشت ( به هر صورت منفرد یا مخلوط ) بستگی دارد.
چنانچه کاشت زیرۀ سیاه به صورت منفرد و بدون کاشت توأم با گیاه دیگر انجام گیرد، معمولاً فاصلۀ ردیفهای کاشت بین 30 تا 40 سانتی متر مناسب است و تعداد 80 تا 100 بذر در هر متر طول ردیف نیز مناسب خواهد بود.
در این شرایط ، مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین ، 10 تا 12 کیلو گرم کافی خواهد بود.
برای کشت زیرۀ سیاه یک ساله ، معمولاً فاصلۀ ردیفهای کاشت بین 20 تا 25 سانتی متر مناسب است.
تعداد بذر در هر متر طول ردیف ، به همان مقدار که برای گیاهان دو ساله بیان شد، مناسب است .
میزان بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین 12 تا 15 کیلو گرم خواهد بود .
کشت گیاهان دو ساله در ردیفهای کمتر از مقدار ذکر شده (30 تا 40 سانتی متر) ، و همچنین استفاده از مقدار بیشتری بذر برای هر هکتار زمین مناسب نیست و در عملکرد محصول تأثیر چندانی نیز خواهد داشت.
عمق بذر در موقع کاشت ،باید دو سانتی متر باشد.
کاشت بذرها در اعماق بیشتر ، سبب رشد نامناسب و ناهمگون گیاهان و در نتیجه عدم هماهنگی در رویش آنها خواهد شد.
روش کاشت چنانچه زیرۀ سیاه به صورت مخلوط با گیاهان دیگر ( نظیر شوید یا زیرۀ سیاه یک ساله ) کشت شود، باید در دو مرحله انجام گیرد .
در مرحلۀ اول، باید شوید را کشت نمود وسپس زیره های دو ساله را کاشت .
فاصلۀ ردیفهای کاشت برای شوید 2 سانتی متر و میزان بذر مورد نیاز 10 تا 15 کیلو گرم در هکتار ، مناسب به نظر می رسد .
پس از آن ، زیرۀ سیاه را در ردیفهایی به فاصلۀ 46 تا 50 سانتی متر می کارند .
مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین 8 تا 10 کیلو گرم خواهد بود .
چنانچه کاشت زیرۀ دو ساله به شکل مخلوط با زیرۀ دو ساله به شکل مخلوط با زیرۀ یک ساله انجام می پذیرد ، می توان با مخلوط کردن بذرهای این گیاه (حتی الامکان باید سعی نمودکه وزن هزار دانه از هر دو گیاه به هم نزدیک باشد ) .
آنها را به صورت ردیفی کشت کرد.
پس از کاشت ، انجام غلتکی سبک ، بستر سطحی خاک را تراکم می بخشد.
مراقبت و نگهداری آماده سازی خاک و افزودن مواد وعناصر مورد نیاز گیاه به خاک در فصل پاییز و همچنین مبارزۀ شیمیایی و مکانیکی با علفهای هرز در سال اول رویش، ضروری است .
در سال اول در رویش ، باید بین ردیفها راکولتیواتور زد تاعمل تهویۀ خاک به سهولت انجام گیرد و بقایای علف هرز تیز از میان برود.
در سال دوم رویش ، مبارزۀ شیمیایی با علفهای هرز و همچنین مبارزه باآفات و بیماریهای این گیاه ، ضرورت دارد.
در فصل بهار سال دوم نیز باید بین ردیفها راکولتیوتور زد تاتهویۀ خاک با سهولت بیشتری انجام گیرد.
کولتیواتور ، نقش مؤثری در افزایش عملکرد دارد.
در صورتی که زیرۀ سیاه به صورت مخلوط با گیاهان یک سالۀ دیگر کشت شده باشد، پس از برداشت این گیاهان ، باید بین ردیفها راکولتیواتور زد.
قبل یا بعد از کاشت و قبل از رویش بذر ، می توان از علف کش مرکازین به مقدار 4 تا5 کیلو گرم در هکتار استفاده کرد.
و وقتی ارتفاع گیاهان به 10 تا20 سانتی متر رسید میتوان از علف کش آفالون به مقدار 1 تا 2 کیلو گرم در هکتار استفاده نمود .
در صورت کشت مخلوط با شوید، برای مبارزۀ با علفهای هرز قبل از کاشت ، می توان از علف کش مالوران به مقدار 3 تا 4 کیلو گرم در هکتار استفاده کرد.
در سال دوم رویش در بهار (اوایل فروردین ) ، می توان استفاده از علف کشها را تکرار نمود .
علف کش مناسب در این مرحله ، آفالون به مقدار 1 تا 2 کیلو گرم در هکتار است.
در سال دوم رویش ، باید مواد و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را به خاک اضافه کرد.
در سال اول رویش ، ممکن است اندام هوایی یا حتی ریشۀ گیاهان به وسیلۀ پرندگان و یا بعضی حیوانات وحشی آسیب ببیند .
چنانچه آسیب شدید باشد، سبب از بین رفتن محصول خواهد شد.از آنجا که برگها و ساقه های جوان این گیاه برای بسیاری از پرندگان خوش خوراک است، پرندگان زیادی در طول رویش گیاه به طرف پیکر رویشی زیره سیاه جلب می شوند و از آنها تغذیه می کنند .
چنانچه پس از استفادۀ پرندگان جوانه های برگزا روی گیاه باقی بماند ، گیاه می تواند به حیات خود ادامه دهد؛ ولی چنانچه پرندگان حتی از جوانه های رویشی آن استفاده کنند، گیاهان خشک خواهند شد.
زیرۀ سیاه ممکن است در طول رویش ، به برخی از بیماریهای قارچی نظیر سفیدک سطحی یا پودری چتریان 109 مبتلا شود.
قارچ عامل سفیدک روی تیرۀ چتریان به صورت لکه های سفید در سطح ساقه و برگ ظاهر می شود.
این قارچ اواخر فصل با فاسد کردن سلولها ، لکه های قهوه ای رنگ ایجاد می کند .
از بیماریهای دیگر ی که ممکن است خسارت سنگین به محصول زیرۀ سیاه واردآورد، می توان از سفیدک دروغی 110 نام برد .
از قارچ کش فوندازول 1/0 درصد و یا کاراتان 1/0 درصد و قارچ کشهای مناسب دیگر ، بر ضد این بیماری می توان استفاده نمود .
از آفات مهم زیرۀ سیاره می توان از کن 111 ، متعلق به خانوادۀ اریوفید 112 ، یاد کرد.
این کنه نه تنها سبب پیچیدگی و تغییر شکل برگها میشودو خسارت سنگینی به محصول وارد می آورد ، بلکه از جمله ناقلین بیماریهای ویروسی نیز می باشد.
در طول رویش ، بر ضد این آفت می توان از آفت کشهای مناسب استفاده کرد .در مرحلۀ گلدهی ، آفت کشها را باید در شب که جعیت زنبورهای عسل به کمترین تعداد می رشد ، استفاده نمود(19).
از آفات دیگر ، می توان از نوعی شب پرده 113 متعلق به زیر خانوادۀ دپرسارلینا 114 نام برد .
افراد نابالغ (لاروها) به طور دسته جمعی در حالی که تار میتنند از گیاه تغذیه م یکنند و در پایان سیکل زندگی به داخل ساقه می روند در همان جا شفیره می بندند.
شب پردۀ بالغ در پایان تابستان ظاهر می شود و زمستان را پناهگاهها می گذراند.
چنانچه گیاهان در مرحلۀ گلدهی به این آفت آلوده شوند، این آلودگی سبب تغییر شکل گلها و درنتیجه ضعیف ماندن چتر ها می شود و عملکرد به طور چشمگیری کاهش می یابد .
در مرحلۀ لاروی ، می توان از حشره کشهای مناسبی نظیر فوسدرین 115 و بی .آی 58 116 به صورت طعمه یامحلول پاشی استفاده نمود .
استعمال آنها را 8 تا 10روز پس از اولین استفاده می توان تکرار کرد.
سس117 یکی از علفهای هرز انگلی است که ممکن است در طول رویش زیرۀ سیاه خسارتهایی را به محصول وارد نماید .
رگلون ، علف کش مناسبی برای مبارزه با سس می باشد.
هنگام برداشت محصول ، باید دقت نمود که بذرهای بعضی گیاهان سمی نظیر بذرالبنج ، تاتوره و شوکران کبیر با زیرۀ سیاه مخلوط نشوند ، زیرا جدا کردن آنها از زیرۀ سیاه یا غیر ممکن است یا مشکل و کار زیادی را می طلبد .
برداشت محصول برداشت محصول در سطوح کوچک ، با دست امکان پذیر است .
ئلس در سطوح وسیع کشت ، برداشت محصول تنها با استفاده از ماشین میّسر خواهد بود.
برداشت محصول گیاهان دو ساله ، در رو مرحله صورت می گیرد: مرحله اول از بدو تشکیل میوه شروع می شود(از اوایل مرداد میوه ها می رسند ) در این مرحله ،ساقه های گلدار را با ماشین مخصوص برداشت جدا می کنند و آنها را 5 تا 6 روز روی زمین قرار می دهند .
در مرحلۀ دوم ، برداش نهایی انجام می گیرد .
صبح زود یا بعد از ظهر ، زمان مناسبی برای برداشت محصول در مرحلۀدوم است .
چنانچه هوا بارانی و نامساعد باشد ، نمی توان محصول را در دو مرحله برداشت کرد ، زیرا ممکن استهنگامی که گیاهان روی زمین قرار دارند بر اثر بارندگی یا عوامل نا مساعد جوّی ، خسارتهای سنگینی به محصول وارد شود.
از این رو ، برداشت یک مرحله ای محصول مناسب تر است .
پس از برداشت ، دانه ها را خشک می کنند .
برای این عمل ، می توان از خشک کنهای الکتریکی و یا از هوای آزاد استفاده نمود .
بذرها را پس از خشک کردن، تمیز و بسته بندی می کنند .
چنانچه بذرها خوب خشک نشدهباشند ، به سهولت به عوامل بیماریزای قارچی آلوده می شوند و به اصطلاح کپک می زنند و غیر قابل استفاده و گاهی سمی می شوند.
چون بذرهای گیاهان یک ساله پس از رسیدن به سرعت به اطراف پراکنده می شوند ، توصیه می شود برداشت محصول در یک مرحله انجام گیرد.
عملکرد زیرۀ سیاه بسیار متفاوت است و به شرایط آب و هوایی و همچنین نحوۀ مراقبت و نگهداری از گیاهان در طول رویش بستگی دارد .
عملکرد زیرۀ دو ساله در مجارستان 5/0 تا 1 تن در هکتار ، در هلند 3/1 تا 5/1 تن در هکتار و در روسیه 7/1 تا 9/ 1 تن در هکتار است.
مصرف زیرۀ سیاه مصرف و دم کرده زیره سیاه و یا جویدن /ان در رفع و کاهش دردهای ناشی از قاعدگی ، دردهای روده ای و بی اشتهایی بسیار موثر است .
زیره ضد عفونی کننده قاعده آورد خفیف کننده (بوده و در معالجه بیماریهایی مانند ضعف عمل دستگاه هضم و نفخ و بلع هوا و دل پیچه کودکان تأخیر وقوع قاعدگی زیان جوان ریال ضعف اعصاب ، تقویت میل جنسی در دامپزشکی نیز برای رفع قولنج ، اسپاسم ها و بی اشتهای و کم شد شیر دام ها مورد استفاده قرار می گیرد .
بخور آن جهت جلوگیری از ریزش آب از چشم و افزایش دنده ی شیر مادان موثر است .
همچنین در رفع گاز معده مؤثر و عرق آور است و برای رفع برونشیت از دم کرده زیره می توان استفاده کرد.
عوارض جانبی زیاده روی در مصرف زیره بعلت طبع گرم ایجاد کهیر می کند باعث افزایش ترشح تیروئید در نتیجه لاغری و زردی رنگ چهره را بدنبال دارد.
بررسی اثر برخی از ترکیبات شیمیایی بر رفع خفگی و القای جوانه زنی دردانه زیره سیاه : زیره سیاه یکی از اعضای خانواده چتریان می باشدو در برخی نواحی ایران به صورت خودرو وجود دارد.
دانه زیره سیاه به علت خفتگی به سختی جوانه می زند و به همین دلیل در ایران رویش آن به برخی رویشگاه های طبیعی های محدود شده و زاراعت نمی شود.
برخی عوامل شیمیایی و فیزیکی می توانند موجب رفع خفتگی دانه گیاهان و القای جوانه زنی در ان ها شوند.
هدف این پژوهش یافتن تیمارهای مناسب برای برطرف نمودن خفتگی بذر زیره سیاه بوده و چندین روش برداشت شکست خفتگی در دانه ها مورد بررسی قرار گرفته است برای تعیین اثر تیمارهای مختلف هورمونی و شیمیایی در برطرف نمودن خفتگی بذر زیره سیاه از غلظتهای مختلف نیترات پتاسیم ، پلی اتیلن گلیکوی تیو اوره ، جیرلین ، کنیتن ، بنزیل آدنین به تنهای و یا همراه با نمک سدیم اتلین دی آمین تتراستیک اسید جیرلین همراه با بنزیل آدنین همراه با پلی اتیلن گیلکوی استفاده شد.
برای تعیین اثر نورود ما بر جوانه زنی بذر زیره نیز دسته ای از بذر ها در تاریکی و دماهای 15 .و20 درجه سانتی گراد و دسته ای دیگر در فتوپریود 8 ساعت روشنایی و 16 ساعت تاریکی ودمای مذکور قرار داده شدند.با توجه به بررسی های انجام شده مشخصشد که بین میزان جوان زنی در نور و تاریکی اختلاف معنی داری وجود ندارد وجوانه زنی در دماهیی پایین تر 15 درجه سانتی گراد بهتر صورت می پذیرد و در این شرایط در دمای Cº 15 و تاریکی ) بنزیل آدنین 5- 10 مولار همراه با جبرلین 10 میلی گرم در لیتر آدنین 5- 10 مولار همراه با پلی اتی گیلکول 3 درصد ، بنزیل آدنین 5- 10 مولار بنزیل آدنین 5- 10 مولار همراه با نمک سدیم اقلین دی آمین تتراسیتک اسید و کنیتین 5- 10 مولار به طور چشمگیری موجب کاهش خفتگی بذر زیره سیاه شدند به طوری که بذرهای زیره سیاه در حضور تیمار بنزیل 5- 10 مولار همراه با جبیرلین 10 میلی گرم در لیتر بیشترین درصد جوانی زنی (87/96%) را داشتند و در تیمار های دیگر به ترتیب 06/89 ،56/76 ،06 /64 ، 8/57% بذرها جوانه زدند تیمارهای جبیرلین 10 و 100 میلی گرم در لیتر ، کینتی 4- 10 مولار و بنزیل آنین 4- 10 مولار تا حدی جوانه زنی بذره زیره را تحریک نمودند و غلظتهای استفاده شده نیترات پتاسیم پلی اتیلن گلیکول ، سدیم اتیلن دی آمین تترادستیک اسید و تیواوره به تنهای در رفع خفتگی بذر زیره سیاه تاثیر نداشتند.
بررسی تیماره سرما برخی سیستوکینها در رفع خواب بذرهای زیره سیاه : زیره سیاه به علت خواب به سختی جوانه می زند و به این دلیل در ایران کشت نمی شود از آن جایی که بذر زیره سیاه خواص دارویی بسیاری دارد .
برطرف کردن خواب آن اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد بررسی فنولوژی زیره سیاه نشان داده که جوانه زنی بذر این گیاه در بهار صورت می پذیرد و نیاز به گذراندن یک دوره به نسبت طولانی سرما پیش از جوانه زدن دارد.
همچنین بررسی های قبلی نشان داده است که برخی غلظتهای هوزرمونب گیاهی موجب رفع خواب زیره سیاه می شوند .در این پژوهش اثر پیش تیمار سرمابه تنهایی و همراه با برخی تیمارهای هورمونی موثر و در رفع خواب بذر زیره در برطرف کردن خواب بذرهای این گیاه مورد بررسی قرار گرفته است هدف از این تحقیق بررسی اثر طول دوره پیش تیمار سرما بر رفع خواب و القا جوانه زنی و همچنین تاثیر متقابل پیش تیمار سرما و برخی تیمارهای هورمونی بر رفع خواب بذر یره سیاه بوده است .
برای بررسی اثر طول پیش تیمار سرما بذرها به مدت 0، 201 ،3 ، 4، 6 ، 8 یا 10 هفته در یخچال ( ºC4) قرار داده شدند وسپس به شراط عمومی مناسب برای جوانه منتقل شدند و برای بررسی اثر پیشتیمار سرما و تیمارهای هورمونی بذرها پس از اینکه حداقل زمان سرما دهی لازم (4 هفته ) را تجربه کردند .
در معرض غلظتهای 0 و 5- 10 مولار نبزیل آدنین یا کنتییت قرار داده شدند نتایج نشان داد که تیمار سرما برای القای جوانه زنی رفع خواب بذر زیره سیاه لازم می باشد و افزایش زمان سرمادهی به افزایش درصد جوانه زنی منجر می شود به طوری که در تیمار سرمای 8 و 10 هفته ای 58% بذرها پیش تیمار سرما و بنزیل آدنین باعث تشدید اثرات یکدیگر شده و به طوری که در حضورت توام این دو تیمار درصد جوانی به 2/92 % رسید.
زیره سیاه ، عضو خانوادۀ هویج بومی اروپا و امریکای شمالی به شمار می آید این محصول به صورت دانۀ ادویه برای طعم غذا و به عنوان منبع روغن به کار می رود .
دانۀ زیره شامل 3 تا 5 درصد روغن ضروری با کاون و لیمونن اصل مواد سازنده به شمار می آید.
روغن زیره در صنایع غذایی ،آرایشی و داروسازی به کار می رود.
زیره سیاه همه به صورت یکساله و هم دوساله وجود دارند .
همچنین زیرۀ سیاه یک ساله به عنوان زیره سیاه بهاری مشهور است که بسیار دیر می رسد کیفیت دانه و تولید آن کم است .
زیرۀ سیاه دوساله که نوع اصلی پرورش یافته بازگانی در چمنزارها به شمار می آید بیشترین تولیدات راایجاد می کند .
این امر نیازمند فصل پرورش قانویه است تا دانه تولید کند و بذر پاشی شود برای نمونه نخود زمینی ، عدس ،گشنیز تا در طی سال تولید بازگشت آن ها ، امکان پذیر باشد.
در نخستین سال پرورشی ، زیرۀسیاه دو ساله شاخ و برگ سبز انبوه حدود cm20 ارتفاع و ریشه های غدّه ای تولید می کند در سال دوم و سال های بعد گیاه تا اواخر ردوئن گل می دهد سپس در زمان برداشت در اوایل آوست دانه تشکیل می شود .
گیاهان سالم ، شاخه ها و ساقه ها جدا شده و می توانند 55 تا 75 سانتی متر بیشتر رشد کنند.
برگها با تقسیماتی شبیه به رگه ترکیب می شوند.
گل سفید است.
دانه ها مستطیلی ، بیمنوی و تا حدی شبیه رگ برگ اند .
علایم بیماری زرد شدن : گیاهان عفونی زرد شدن آرام برگ ، کوتاه شدنو قرمز شدن در اوایل مرحلۀ گسترش بیماری را نشان می دهند.
علامت زرد شدن کاملاً چشمگیر است و اغلب برای توصیف گیاهان بیماری به کار می رود .
گیاهان با زرد شدن ، شاخه های محوری به شماره کوچک و گسترده دانسته از گره های ساقه بیرون می آیند که ظاهری دسته مانند و طاووس را به آن ها می دهند .