-1-مقدمه:
جمعیت کره زمین پیوسته در حال افزایش است این جمعیت که در سال 1930 میلادی تنها 2 میلیارد نفر بود در سال 1990 به 3/5 میلیارد نفر رسید و در سال 2000 میلادی از 6 میلیارد نفر تجاوز کرد و پیش بینی می شود که در سال 2025 میلادی به 5/8 میلیارد نفر برسد. بیش از جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه بسر می برند و متاسفانه سهم عمدای افزایش جمعیت مربوط به این کشورها می باشد، که امروزه با مشکل گرسنگی و سوء تغذیه دست به گریبان هستند به گونه ای که 20 درصد جمعیت این کشورها هم اکنون با سوء تغذیه دست و پنجه نرم می کنند.
گندم مهمترین گیاه زراعی روی زمین است. معروف است که در هر روز در نقطه ای از کره زمین کاشت و در همان روز در نقطه ای دیگر برداشت می شود. این امر حاکی از توانایی سازش بسیار زیاد این گیاه با اقلیم های گوناگون است. به گونه ای که گندم را از فنلاند در نیم کره شمالی تا آرژانتین در نیم کره جنوبی کشت می کنند. در سطح جهانی نزدیک به 52 در صد زمین های قابل کشت دنیا(معادل 707 میلیون هکتار) به کشت غلات اختصاص دارد که این مقدار( نزدیک به 232 میلیون هکتار) زیر کشت گندم است. تولید جهانی غلات دانه ای درسالهای نخستین هزاره سوم میلادی درحدود 2000 میلیون تُن بوده که حدود 600 میلیون تُن آن گندم بوده است.
اهمیت غلات حتی در تکامل و شهرنشینی انسان هم، مهم است گندم به عنوان محصول استراتژیک می تواند کشورهای بسیاری را مستعمره کند. اهمیت گندم تا به آنجاست که بسیاری از کشورهای سلطه گر آن را به عنوان حربه ای در دست گرفته اند و علاوه بر اینکه تقدس و ارزش معنوی زیادی دارد و به عنوان یک محصول استراتژیک به حساب می آید. خود کفایی در تولید گندم برای هر کشوری از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است کمتر کسی در جهان است که ادعا کند یکی از فرآورده های گندم در سبد غذایی روزانه وی جایی ندارد. گندم به صور گوناگون در تغذیه انسانها نقش دارد. پخت انواع نانها، انواع کیک ها و شیرینی جات، انواع غذاها، به عنوان تعلیف دام، مصارف صنعتی و صدها شاید هم بیشتر مورد استفاده دارد. مبدأ گندم را آسیای غربی (سوریه، فلسطین، ایران و هند) می دانند. احتمالاً 6700 سال قبل از میلاد شناخته شد. از نظر ژنتیکی هگزا پلوئید (6لای) است و تعداد کروموزم های آن 42 =n 2 است. بیشتر گندم های زراعی از نوع هگزا پلوئید و تترا پلوئید هستند.
گندم از چندین لحاظ یک گیاه ویژه است:
1- احتمالاً اولین گیاه است که 15 تا 20 هزار سال قبل اهلی شده است.
2- سطح کشت آن حدود 240 میلیون هکتار است که از سطح زیر کشت سایر گیاهان به مراتب بیشتر است. گندم تقریباً 22 درصد سطح زیر کشت غلات به خود اختصاص داده است.
3- گندم در مقایسه با سایر گیاهان زراعی بیشترین کالری و پروتئین را برای تغذیه انسان دارد
4- تجارت جهانی گندم بیش از تجارت مجموع سایر غلات است.
5- نان گندم به خاطر وجود پروتئین الاستیکی به نام گلوتن حجم زیادی پیدا می کند.
6- گندم به دلیل امکان کشت در فصول مختلف سال و نیز قدرت تطابق با شرایط اقلیمی متفاوت در سرتاسر کره زمین، سطح وسیعی از زراعت های آبی و دیم را به خود اختصاص داده است.
2-1- هدف:
ارقام گندم نسبت به دیگر غلات از تعداد بالایی برخوردار است و روز به روز پژوهشگران علم اصلاح ارقام جدید با خصوصیاتی عمومی و بعضی خصوصیات خاص منطقه مورد کشت به کشاورزان عرضه می کنند. این خصوصیات ممکن است عمومی شامل مقاومت به ورس، مقاومت در مقابل امراض و بیماریها به خصوص انواع زنگها و زودرَسی باشد و یا اختصاصی مانند آب و هوای خاص منطقه مورد کشت باشد. لازم به توضیح است ارقام جدیدتر با هدف افزایش عملکرد و رسیدن به میزان مطلوب محصول است. تعدادی از این ارقام عبارتند از :
1- هامون 2- کارچیا یا کارشیا 3- زرّین 4- الوند 5- بک کراس روشن بهاره 6- توس 7- بک کراس روشن زمستانه 8 - شاه پسند 9 - آذر 2 10- کاسپارد 11- C-75-5 12- پیشتاز 13- شعله 14 – روشن 15- سرخ تخم 16- کاسکوژن 17- سرداری 18- شوری9 19- مارون 20-کویر 21- هیرمند 22- شهریار 23- شوری4 24- فرونتانا 25- N-78-14 26- سومای3 27- نیک نژاد 28- مهدوی 29- شوری6 30- شیرو دی 31- M-79-7 32- M-74-6
3-1- سابقه کاشت گندم: (T aestivum L.)
سابقه کاشت گندم به 10 تا 15 هزار سال پیش از میلاد می رسد اجداد وحشی گندم در منطقۀ خاورمیانه ، غرب ایران، شرق ترکیه و شمال عراق پیدا شده و هم اکنون هم در این مناطق وجود دارند. بسیاری از پژوهشگران منشأ گندم را منطقه هلال حاصلخیز دانستند.