دیکروسلیوم دندریسلیوم ( Dicrocoelium dendriticum )
فاسیو لاتسئو لاتوم ( Fasciola lancealatum )
مرفولوژی :
ترماتوده ای سر نیزه ای شکل است که درکیسه و مجاری صفراوی گوسفند ، علفخواران و گاهی انسان زندگی میکند ، باریک و بلند بوده و حدودا 1 تا 5/1 سانتی متر طول دارد . دارای دهان ، مری و سکوم غیر منشعب است . تفاوت آن با دیگر ترماتودها در این است که دوبیضه در بالای تخمدان ها و قدام بدن واقع شده اند . غلاف آلت تناسلی پر پیچ و خم و رشد آن زیاد است . دارای بادکش دهانی و شکمی است که بادکش دهانی کوچکتر از بادکش شکمی است در سطح بدن فاقد خار است . رحم پر از تخم ، خلف بدن ا فرا می گیرد .
چرخه زندگی :
تخم دفع شده از میزبان نهایی ( علفخواران ، گاو ، گوسفند و گاهی انسان ) قهوه ای رنگ و دریچه وار بوده که به شکل D می باشد . حاوی میراسیدیوم کامل و رسیده است .قهوه ای تیره با پوسته ضخیم و دریچه دار است . این تخم توسط میزبان واسط که حلزون های خاکزی کوکلی سلا Cochloicella و آبیدا Abida و. هلیسلا Helicella ، zebrine و cionella می باشند بلعیده شده ودر بدن حلزون میراسیدیوم از تخم خارج شده و تبدیل به اسپوروسیت I ( اسپوروسیت مادر ) و سپس اسپوروسیت II ( اسپوروسیت دختر )
می شود . این کرم مرحله روی ندارد . اسپوروسیت II خود تبدیل به سرکر می شود که سرکر توانایی خارج شدن از بدن حلزون را ندارد . بنابراین به ریه حلزون رفته و توسط ترشحات ژلاتینی Slimeball ودر روزهای بارانی از ریه حلزون دفع می شود و به محیط خارج راه می یابد . این ترشحات ژلاتینی شیرین بوده وتوسط مورچه های قهوه ای formica fusca بلعیده می شوند و در بدن مورچه خصوصا در مغز مورچه تبدیل به متاسرکر می شوند . این مورچه ها هنگامی که بر روی گیاهان قرار می گیرند به علت تقص در سیستم عصبی بی حرکت می مانند و به همراه علوفه توسط علفخواران یا گاهی انسان (میزبانان نهایی) خورده می شوند متاسرکر در بدن میزبان نهایی دیواره خود را ازدست میدهد و پس از عبور از جدار روده به عروق باب رسیده و با مهاجرت به کبد پس از 5 تا 7 هفته در مجاری صفراوی بالغ می شوند و اولین تخم را یکماه پس از آلودگی می توان در مدفوع یافت . سیر تکاملی انگل توسط کرول ( وی کرول ) بررسی شده است .
اپیدمیولوژی:
گاو ، گوسفند و بز میزبانان اصلی هستند ، تخم کرم به خشکی بسیار حساس است این انگل در علفخواران آسیا ، اروپا ، آفریقا و آمریکا وجود دارد . این کرم در دامهای ایران گزار شده است و در مناطقی که حلزون میزبان واسط وجود دارد می توان آن را دید در این کرم نیزآلودگی کاذب ممکن است رخ دهد .( به علت مصرف جگر گوسفند محتوی کرم بالغ ) در انسان و در ایران نیز مواردی گزار شده است .
بیماری زایی :
این کرم مهاجرت کبدی ندارد و از طرفی خارهای سطح بدن نیز وجود ندارند ، بنابراین آسیب دیدگی کرم نسبت به فاسیولا کمتر است ، بیماری آسیلب جدی ایجاد نمی کند ولی چنانچه آلودگی شدید باعث انصداد و اتساع مجاری صفراوی آتروفی سلولهای
کبدی هیپر پلازی اپتیلیوم صفراوی و ایجاد و ایجاد یرقان و تشکیل بافت فیبروزی و ائوزینوفیلی حدود 17% و نهایتا سیروز کبدی می کند .
تشخیص این کرم با آزمایش مدفوع و دیدن تخم د رمدفوع یا در توباژ اثنی عشر و در دو روز متوالی بوده و جهت اجتناب از الودگی کاذب در مدت آزمایش بیمار باید از خوردن جگر پرهیز کند و پیشگیری آن همانند هپاتیکا است و درمان توسط پرازیکوانتل انجام می شود .
علائم بالینی :
شامل نفخ و استفراغ ودردهای کولیک صفراوی یوبوست مزمن یا اسهال و گاهی بزرگی کبد است این کرم را کرم کبد چینی گویند .
کلوتورکیس سیننسین ( Clonorchis sinensis )
مرفولوژی :
انگلی طویل و سرنیزه ای شکل است ( مثل دکروسلیوم ) بیشترین پهنای آن در قسمت میانی است که به سمت دو انتها باریک می شود که درشاخه های کوچک مجاری صفراوی ، لوزالمعده و گاهی کیسه صفرا زندگی می کند . این کرم دردوازده دیده نمی شود چون دراثر شیره ای آنجا از بین می رود . حدود 10 تا 25 میلی متر طول دارد که درقسمت قدام یک بادکش دهانی کروی بزرگ و کمی پایین تر بادکش شکمی کوچکتری دارد ( بادکش دهانی بزرگتر از بادکش شکمی ) بیضه ها منشعب درقسمت های خلف قرار دارند و تخمدان جلوی آنها در وسط بدن است .فاقد سیر و کیسه سیر و غدد پروستات است و تخم این انگل لامپی شکل یا بیضوی با پوسته ای قهوه ای متمایل به رنگ زرد و یک دریچه که شبیه به تخم هتروفیس و متاگونیموس است . خود کرم باریک و بلند است .
چرخه زندگی :
تخم کرم همراه با مدفوع دفع می شود که تخم حاوی جنینرسیده و تکامل یافته است و تخم با وجود اینکه در میراسیدیوم رسیدهاست اما نوزاد پس از رسیدن به آب خارج می گردد اما تا هنگام بلع توسط حلزون از پوسته جدا نمی گردد .
این تخم توسط حلزونهای سرپوش دار( مثل آلوسینما ، بولینسو ، پارافوسارولوس ، تیارا ) هوا و Semisulcospira سمی سلکوسپیرا)خورده میشود . دربدن حلزون مراحل اسپوروسیست ، ردی وسرکز را می گذراند و سرکر با سوراخ کردن بدن حلزون به محیط آبی خارج راه می یابد . پس درمدت 24 تا 48 ساعت وارد بدن میزبان دوم که ماهی های آب شیرین هستند می شود ودر بدن ماهی در زیر فلس ها و برونش ها تبدیل به متاسرکر می شود . میزبان نهایی این انگل حیوانات ماهی خوار چون سگ ، گربه ، خرس ، پرستو ،اردک ، گورکن و انسان هستند که با خوردن ماهی به صورت خام یا نیم پز فرم متاسرکر را واردبدن خود می کنند متاسرکر دردوازده انسان دیواره خارجی خود را دراثر ترپسین و لایه داخلی توسط فعالیت متاسرکر ازدست می دهد و سرکر جداشده خون و لنف از دستگاه گوارش خارج شده و خو.د را به بخش های دیستال تر ( کوچکتر ) مجاری صفراوی در زیر کپسول کبدی می رساند .بالغ شده ودر آن جا شروع به تخم گذاری می کند . دوره ی نهفتگی ( از زمان ورود متاسرکر به بدن تا ظهور علائم و دفع تخم از مدفوع ) یکماه طول می کشد تخم کرم از طریق مجاری صفراوی وارد روده شده از مدفوع دفع می شود عمر کرم 2 تا 25 سال است .
اپیدمیولوژی :
این کرم در ایران گزارش نشده است . انسان با خوردن گوشت خام یا نیم پز ماهی و گاهی نوشیدن آب حاوی متاسرکر به بیماری مبتلا می شود . مکان عمده ی آنها ژاپن ، چین و کره جنوبی و ویتنام است . سگ و گربه مهمترین میزبانان مخزن هستند . علائم بیماری علائم کبدی ، قولنج صفراوی ، درد شکم و تب و یرقان و سرگیجه است .
در عفونت حادائوزینوفیل تا 40% گزارش شده است . تشخیص از طریق آزمایش مدفوع ، مشاهده تخم لامپی شکل در مدفوع یا مواد آسپیری شده از دوازده است . از کپسول روده ای یا آزمون entro هم می توان سود جست درمان با پرازیکوانتن انجام می شود .