دانلود مقاله کشت کلزا در مناطق دیم

گیاه کلزا Brassica napus L.

یک گونه آمفی دیپلوئید حاصل از تلاقی فرم هایی از گونه کلم rassica Oleracea با شغلم Brassica Campestris در طبیعت می باشد.

این گیاه در سال های اخیر به دلیل دارا بودن ویژگی های زراعی متنوع و بعضاً‌ منحصر به فرد و نیز به خاطر درصد روغن بالا و کیفیت مطلوب آن مورد توجه خاص مسئولان اجرایی وزارت جهادکشاورزی قرار گرفته و این امید را در دل ها تابانده که با توسعه کشت آن در کنار سایر گیاهان روغنی نظیر سویا،‌ آفتابگردان،‌ کنجد، و گلرنگ تا حد زیادی از وابستگی کشور به خارج در زمینه واردات روغن و کنجاله گیاهی کاسته شود.

براساس بررسی ها و پیش بینی های انجام شده در قالب برنامه پنجساله سوم توسعه اقتصادی اجتماعی ....

کشور زیر بخش کشاورزی تا سال آخر اجرای بنرامه افزایش سطح کشت کلزا تا میزان 360 هزار هکتار به منظور تولید 580 هزار تن دانه با حداقل 38 درصد روغن و در نتیجه تامین حدود 222 هزار تن روغن کلزا پیش بینی شده است.

در قالب برنامه سوم توسعه اقتصادی همچنین تولید 216 هزار تن روغن از طریق کشت سایرگیاهان روغنی پیش بینی شده که جمعاً‌ با تولید تقریبی 428 هزار تن روغن حدود 50 درصد از روغن گیاهی مورد نیاز به شرط تامین پرسنل متخصص و نهاده های لازم در داخل کشور تولید خواهد شد.

گیاه کلزا تا چند سال قبل برای جامعه کشاورزی کشور و نیر برخی از مسئولان ناشناخته بود در اصل بومی ایران نیست و بحث مربوط به خاستگاه گونه زراعی کلزا و تیپ های متنوع روغنی، علوفه ای ،‌پاییزه و بهاره آن خود می تواند موضوع مقاله جداگانه ای باشد.

بخش تحقیقات دانه های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر از دو دهه قبل برنامه مدونی برای دریافت نمونه های بذر رقم های اصلاح شده کلزا از مراکز تحقیقات بین المللی و نیز دانشگاه های معتبر آلمان،‌سوئد، کانادا و لهستان اجرا نمود و با ایجاد مزارع تحقیقاتی متعدد در مناطق گرگان، مازندران، کرج، ارومیه، زرقان، همدان ، کرمانشاه، میاندوآب، داراب و غیره به بررسی سازگاری این رقم ها با شرایط اقلیمی مناطق فوق اقدام کرد.

در کنار این بررسی ها با انجام هیبریداسیون و دو رنگ گیری مواد ژنتیکی سازگار و پرمحصول در راه ایجاد رقم های برتر داخلی گام برداشته شده است.

به موازات انجام تحقیقات بهنژادی در مورد گیاه روغنی کلزا برخی از جنبه های بهزراعی این گیاه نظیر روش های کاشت، تاریخ کاشت و مقایسه روش های برداشت، تحمل به تنش خشکی و غیره در قالب طرح های تحقیقاتی مورد بررسی قرار گرفته که نتایج سودمندی ا زاین طرح‌ها بدست آمده است.

بخش تحقیقات دانه های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر همچنین به عنوان ستاد هماهنگ کننده تحقیقات گیاهان روغنی درکشور علاوه بر انجام وظایف محوله، الهام بخش اجرای شمار قابل ملاحظه ای طرح های تحقیقاتی و به ویژه پایان نامه های دانشجویی در زمینه جنبه های مختلف بهزراعی این نبات در تعداد زیادی از دانشگاه های کشور بوده و با انجام مشاوره و راهنمایی و تامین بذر های اصلاح شده لازم برای اجرای این بررسی ها، راهگشای بسط اطلاعات علمی و تضمین امکان توسعه کشت این نبات است.

همپای توسعه کشت کلزا به بیشتر از 50 هزار هکتار در سال زراعی 80 – 81 در کشور مسایل زراعی جدید مطرح می شود که پاسخگویی به آنها نیازمند انجام تحقیقات مستمر و گسترده تر می باشد.

از جمله این مسایل می توان به مجموعه پرسش هایی مربوط به شرایط کاشت کلزا اشاره نمود.

کشت موفقیت آمیز کلزا مستلزم آماده کردن بهینه زمین، کشت صحیح و آبیاری به موقع پس از کاشت است.

مجموعه این عملیات موجب می شود که سبز مزرعه یکنواخت بوده و گیاه بتواند برای کسب آمادگی تحمل به سرما تا شروع فصل سرما به قدر کافی رشد کرده و به مرحله روزت برسد.

آماده سازی زمین
تهیه بستر مناسب بذر به عنوان یکی از شرایط اصلی در موفقیت زراعت کلزا است.

بستر نرم و یکنواخت و دارای قابلیت نفوذ هوا، برای جوانه زدن سریع و رشد گیاهک اولیه ضروری است.

برای تأمین شرایط فوق ،‌شخم با گاوآهن یا پنجه غازی و خرد کردن کلوخه ها بارتیواتور توصیه می شود.

پس از شخم و قبل از رتیواتور کودهای موردنیاز در سطح مزرعه پخش می شود.

در صورت نیاز سموم علف کش قبل از کاشت را می توان با استفاده مجدد از رتیواتور در زمین شخم خورده دارای رطوبت مناسب، مصرف نمود.

کشت با حداقل خاکورزی
با توجه به این که در بعضی از موارد به لحاظ شرایط زراعی و اقلیمی فرصت و امکان اندکی برای آماده کردن زمین برای کشت پاییزه کلزا موجود است لذا موضوع کشت کلزا بدون خاکورزی و یا با حداقل خاکورزی و مقایسه آن با روش آماده کردن سنتی زمین مورد توجه قرار گرفته است.

باافزایش توجه کارشناسان محیط زیست و کشاورزی به محافظت از خاک، گرایش به روش آماده کردن زمین برای کاشت گیاهان زراعی با حداقل عملیات زراعی افزایش یافته است.

دراین گذر، کشت گیاهان زراعی برحسب شرایط زمین مورد کشت، وضعیت آب و هوایی، نوع زراعت قبلی و ماشین آلات به کشت بدون خاکورزی یا بودن عملیات زراعی و یا به کشت با حداقل خاکورزی شهرت یافته است.

از جمله علل افزایش گرایش به کشت با حداقل خاکورزی می توان به کاهش هزینه آماده کردن زمین که از طریق صرفه جویی در هزینه کاربرد ماشین آلات عاید می شود،‌کاهش کوبیده شدن خاک زراعی بر اثر تردد ماشین آلات سنگین کشاورزی، تسریع در عملیات کشت و جلوگیری از فرسایش خاک اشاره نمود.

استفاده از روش کشت با حداقل خاکورزی معایبی نیز دارد که عدم سبز یکنواخت بذرها، عدم استقرار مطلوب بوته ها در شرایط زراعی خاص از آن جمله اند.

اهمیت انتخاب تاریخ کشت مناسب و انجام کشت بموقع کلزای پاییزه به کرات از سوی کارشناسان این زراعت تاکید شده است.

با این حال استقرار بوته های پرقدرت و یکنواخت در اوایل پاییز تنها با انتخاب تاریخ کشت مناسب، میسر نمی شود.

برداشت محصول زراعت قبلی و خارج ساختن بقایای آن از مزرعه و یا وارد کردن آن در خاک، زمان و فرصت موجود برای آماده کردن بستر کاشت را کاهش می د هد.

هر گونه عملیات زراعی لازم قبل از کاشت در شرایطی انجام می گیرد که ذخیره رطوبت خاک معمولاً ناچیز است .

مهیا کردن زمین با حداقل خاکورزی توام با کنترل شیمیایی علف های هرز می تواند به حفظ رطوبت خاک و کشت بموقع یاری رساند.

کشت مستقیم کلزای پاییزه در برخی از کشورها مانند انگلستان اهمیت اقتصادی کسب نموده ولی هنوز به بررسی و آزمایش بیشتری در این زمینه نیاز دارد.

زمان مناسب کاشت کلزا شرایط آب و هوایی به ویژه بارندگی عمده ترن عامل در تعیین میزان تولیدات زراعی در دیمزارها می باشد.

استفاده بهینه از شرایط آب و هوایی موجود، با ایجاد توازن نسبی بین عوامل مدیریتی قابل کنترل، امکان پذیر است.

در دیمزارها زمان مناسب کاشت براساس زمان وقوع بارندگی های مؤثر تعیین شده و تقویم زمانی خاصی مورد عمل نمی باشد.

لذا زمان کشت به دلیل مشکلاتی که قبلاً‌ اشاره شد و به خاطر دستیابی به شرایط مطلوب کشت، یک محدوده نسبتاً گسترده می باشد.

با توجه به اطلاعات دراز مدت آب و هوایی مناطق گرمسیری، تطبیق الگوی رشد کلزا با نزولات آسمانی این حوزه آب و هوایی و همچنین به منظور اجتناب از سرمازدگی در زمان گرده افشانی و به حداقل رساندن اثرات سو، تنش های گرما و خشکی در آخر دوره رشد گیاه و بالاخره با توجه به شاخص حرارتی موردنیاز رقم های هایولا 308 و هایولا 401، کشت این رقم ها در شرایط دیم مناطق گرمسیری از بیستم آبان ماه تا بیستم آذر ماه توصیه می شود.

تراکم بذر و فاصله ردیف های کاشت کلزا استفرار تراکم مطلوبی از بوته های سالم در مناسب ترین الگوی آرایش بوته ای ،‌اساس یک سیستم موفق تولید زراعی است.

در مراحل ابتدایی رشد گیاهان زراعی، هر کوششی باید صورت پذیرد تا برای دستیابی به محصول خوب، تعداد کافی بوته استقرار یابد.

بدیهی است که اتخاذ تصمیم در این خصوص به نوع خاک‌،‌ شرایط آب وهوایی و مدیریت زراعی بستگی دارد.

به همین دلیل است که یک آرایش معین براساس شرایط آب و هوایی و زراعین موجود،‌ موجب افزایش عملکرد می شود.

در تراکم های بالای گیاهی ، رقابت بین بوته ها زودتر شروع می شود و این موضوع سبب کاهش سرعت رشد نسبی آنها می شود.

در تراکم های پایین گیاهان بیشتر رشد می کنند زیرا که در نتیجه تعداد بوته کمتر در واحد سطح، مدت طولانی تری رشد می کنند.در مورد بیشتر گیاهان زراعیدر تراکم های پایین ممکن است رقابت به هیچ وجه رخ ندهد و عناصر غذایی خاک با کارایی مؤثر مورداستفاده قرار نگیرند لذا در انتخاب تراکم بوته برای یک گیاه زراعی باید مسایل تغذیه در گیاه نیز مدنظر قرار گیرد.

نتایج پژوهش های به عمل آمده در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران نشان می دهد که میزان هفت کیلوگرم در هکتار دانه با فاصله ردیف های کاشت 15 تا 20 سانتی متر،‌زمینه استفاده بهینه از ظرفیت های موجود را فراهم می نماید.

کاربرد این ترکیب موزون در سال های واجد شرایط آب و هوایی مساعد منجر به عملکرد مطلوب شده است،‌همچنین ازبهم خوردن تعادل بین رشد رویشی و زایشی در شرایط کمبود رطوبت جلوگیری می کند.

تغذیه کلزا در دیمزارها نسبت به اراضی آبی از پیچیدگی بیشتری برخوردار بوده و باید براساس رژیم رطوبتی قابل انتظار در منطقه تنظیم شود.

در شرایط تنش رطوبتی شدید،‌مصرف کودهای شیمیایی باید به صورتی باشد که موجب رشد بیش از حد گیاه خصوصاً‌ در مراحل اولیه رشد گیاه نشود و از بهم خوردن تعادل بین رشد رویشی و زایشی جلوگیری نماید.

از سوی دیگر با توجه به این که بیشتر سال های دارای میزبان بارندگی نسبتاً‌ مطلوب باشند، لذا میزان مواد غذایی قابل دسترس گیاهان باید به اندازه ای باشد که بتواند از توانمندی های موجود محیطی استفاده مطلوب نمایند.

بنابراین در توصیه کودی باید ضمن فراهم نمودن امکان استفاده مطلوب در شرایط مساعد، از تشدید اثرات تنش خشکی پرهیز شود.

با توجه به این که کشت کلزا به صورت دیم در داخل کشور در سطح وسیع سابقه چندانی ندارد، هنوز توصیه ی کودی مطمئنی وجود ندارد.

تحقیقات انجام شده در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران نشان می دهد که بیشترین میزان عملکرد دانه با مصرف 60 کیلوگرم ازت، 45 کیلوگرم فسفر و 50 کیلوگرم پتاسیم خالص در هر هکتار حاصل شده است.

فعالیت های بهنژادی گزینش رقم های سازگار و پرمحصول کلزا در شرایط دیم نیمه گرمسیری، زمینه استفاده بهینه از ظرفیت های زراعی موجود را فراهم می کند وعلاوه بر تامین بخش عمده ای از روغن موردنیاز کشور، با تولید کنجاله مغذی، قسمتی از نیاز تغذیه ای دام و طیور را نیز تامین می کند.

تولید مطلوب و پایدار کلزا در محیط های دارای تنش، نظیر مناطق گرم و خشک، مستلزم بررسی تنوع طبیعی موجود در رقم ها و شناسایی و بهره برداری از ژنوتیپ هایی است که تولید مطلوب در شرایط مساعد و تحمل خسارت تنش ها در شرایط سخت را داشته باشند و لذا دستیابی به رقم های مقاوم به تنش ها هدف اصلی بسیاری از پروژه های بهنژادی است.

زیرا بذر، اگر چه تنها یکی از اجزاء‌تکنولوژی است ولی نخستین توصیه قابل پذیرش است که با حداکثر پذیرش زارعین روبرو می‌شود.

تلاش های به عمل آمده در زمینه بهنژادی کلزا در شرایط دیم در سال های 1373 تا 1376 منجر به شناسایی رقم ORO شد ولی به علت کیفیت نامطلوب روغن آن،‌مورد انتخاب نهایی قرار نگرفت.

در ادامه همین تلاشها، دو رقم هیبرید کلزا که از لحاظ عملکرد روغن تفاوت چشمگیری با سایر رقم های پیشرفته تحت بررسی نشان دادند، چشم انداز روشنی را برای توصیه کشت کلزا در شرایط دیم نیمه گرمسیری فراهم آورد.

رقم هایولا ـ 308 در سال های زراعی 1378 تا 1380 با تولید 2862 کیلوگرم دانه در هکتار نسبت به کلیه رقم های تحت بررسی به استثناء‌ هایولا 420 هایولا 401 و هایولا 42، در سطح یک درصد برتری معنی دار نشان داد.

این رقم 77 روز پس از سبزشدن گیاهچه ها شروع به گلدهی نموده و 133 روز پس از سبزشدن به مرحله رسیدگی دانه ها رسیده است.

ارتفاع متوسط بوته (109 سانتی متر) وتعداد شاخه فرعی نسبتاً زیاد (5 عدد) تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول زیاد (به ترتیب 167و19عدد) و وزن متوسط هزار دانه (9/2 گرم) از دیگر خصوصیات این ژنوتیپ به شمار می رود.

در سال های زراعی 1378 تا 1380 دارای میانگین عملکرد 2790 کیلوگرم دانه در هکتار بوده و نسبت به تمامی ژنوتیپ های تحت بررسی به استثناء هایولا 420، هایولا 308 و هایولا 42 برتری معنی دار نشان داد.

زمان لازم برای شروع گلدهی و رسیدگی دانه ها به ترتیب 78 و 135 روز پس از سبزشدن بود .

این رقم با ارتفاع بوته 103 سانتی متر، دارای تعداد شاخه فرعی و تعداد کپسول در بوته نسبتاً زیاد (به ترتیب 5 و 155 عدد) و تعداد دانه در کپسول زیاد (20 عدد) بود.

متوسط وزن هزار دانه این رقم 2/3 گرم بوده است.

تحقیقات به عمل آمده در 10 ایستگاه تحقیقات گرمسیری: بهبهان، ایرانشهر، جیرفت، داراب، دزفول.

زابل کرمان، گرگان، مازندران و مغان در شرایط آبی نیز نشان می دهد که زقم های هایولا 308 و هایولا 401 در بین پیشرفته ترین رقم های کلزای موجود کشور رتبه های اول تا چهارم را داشته اند.

وضعیت آب و هوایی متغیر سال های اخیر به ویژه سال های 1378 تا 1380 فرصت مناسبی برای گزینش رقم های متحمل به خشکی و گرما را فراهم نموده، ضریب اطمینان بالایی برای توصیه نتایج حاصل از تحقیقات بهنژادی و بهزراعی کلزا را در شرایط دیم گرمسیری طی سال های آینده پدید آورده است.

ارزیابی یافته های حاصله در دامنه وسیعی از تغییرات محیطی در مکان ها و سال های مختلف در شرایط دیم،‌میزان کارایی واطمینان به گزینش ومعرفی رقم ها و تکنیک های بهزراعی و فرمول های کودی را افزایش خواهد داد.

ایجاد گیاهان مقاوم به تنش های خشکی و گرما که بتوانند تحت تنش شدید جوانه زده، رشد کنند و عملکردی برابر با واریته هایی که تحت شرایط مطلوب رشد می کنند داشته باشند، انتظاری نامعقول است.از سوی دیگر با توجه به این که کاشت کلزا در دیمزارها به دلیل عدم بارندگی به موقع و یا به علت بارندگی های مکرر و یا عدم دسترسی به موقع به ماشین آلات کاشت در زمان مطلوب امکان پذیر نیست.

لذا تلاش متخصصین اصلاح نباتات در ایجاد و شناسایی واریته هایی است که کمترین کاهش عملکرد را در شرایط تنش داشته باشند.

بررسی های به عمل آمده در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران نشان داد که رقم های هایولا 308 و هایولا 401 در مقایسه با سایر رقم های تحت بررسی کلزا میزان آفت حاصله (1/2 درصد کاهش عملکرد به ازای هر زوز تاخیر در کاشت از دهم آذر ماه) در مقایسه با جو (4/1 درصد کاهش عملکرد به ازای هر روز تاخیر کاشت) بیشتر است.

در دیمزارهای گرمسیری در ابتدای بهار، با افزایش میزان تبخیر و تعرق، رشد گیاهان نیز سرعت بیشتری یافته،‌ آب موجود در خاک به سرعت تخلیه شده،‌ تنش رطوبتی شدت می یابد و تا آخر دوره رشد تداوم دارد.

این تنش رطوبتی در تمام مناطق دارای آب و هوایی مدیترانه ای وجود دارد،‌هر چند زمان شروع و شدت آن متفاوت است.

از سوی دیگر رواناب های سطحی بهاره وامکان ذخیره بارندگی های زمستانه از طریق احداث بندها و سدهای خاکی در بارندگی های زمستانه از طریق احداث بندها و سدهای خاکی در بسیاری از مناطق امکان استفاده از ابیاری تکمیلی را فراهم می نماید.

رقم های مقاوم به خشکی معمولاً نسبت به آبیاری تکمیلی عکس العمل چندان مطلوبی نشان نمی دهند ولی بررسی به عمل آمده در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران نشان می دهد که رقم های هایولا 308 و هایولا 401 با یک بار آبیاری تکمیلی در زمان گلدهی کامل،‌ توانسته اند در شرایط آزمایشی به ترتیب 4404 و 4166 کیلوگرم دانه در هکتار تولید نمایند.

تجربه های بدست آمده در کشورهای اروپایی از سال های نخست دهه شصت میلادی کشت براسیکاهای علوفه ای در علفزارها و چمنزارها ی خشک شده،‌بدون اجرا ی هیچ گونه خاکورزی با موفقیت صورت پذیرفته است.

میزان ماده خشک بدست آمده از این کشت های مستقیم اغلب برابر و یا بیشتر از محصول برداشت شده از مزارعی بوده که با روش سنتی آماده شده اند.

ولی در مزارع ایجاد شده با کشت مستقیم، گاهی مشاهده شده است که ریشه های اصلی وجانبی بوته های کلزاتغییر شکل داده اند.

علت این تغییر شکل ریشه ها را محققان سفت بودن خاک مزرعه ویاافزایش خوابیدگی بوته ها به خاطرکاهش حجم ریشه عنوان کرده ا ند.

منابع نسبتاً قدیمی موجود در مورد کشت مستقیم کلزا صرفا منحصر به بررسی رابطه این نوع کشت با میزان عملکرد دانه و مشاهدات کیفی در مورد صفات خاک و گیاه بوده است.

Millou و همکاران گزارش کرده اند که از کشت مستقیم کلزا در بین کلش های به جا مانده از زراعت گندم در مقایسه با کشت کلزا در مزرعه ای که به طور سنتی مهیا شده، محصولی بیشتری برداشت کرده اند .

Vez محقق سویسی گزارش کرده است که در خاک های دارای بافت مطلوب و بدون علف های هرز و بیماری های خاکزاد توانسته اند محصول خوبی از کلزا بدست آورند.

محقق فوق همچنین تاکید می کند که برای اصلاح بافت خاک های فقیر لازم است با انتخاب رقم های زود رس به منظور کشت قبل از زراعت کلزا، فرصت کافی برای انجام شخم زمین ایجاد شود.

محقق لهستانی Kusiorka با جمع بندی نتایج بدست آمده از 77 مزرعه دولتی لهستان که طی سه سال کشت شده اند،‌یادآور می شود که در صورت عدم خاکورزی در خاک های فقیر و یا آماده کردن نادرست زمین، میزان عملکرد دانه کاهش می یابد.

محققان فرانسوی Damorur و همکاران، گزارش کرده اند که در زمین های مردابی غرب فرانسه، کشت مستقیم کلزای پاییزه در شرایط و زمانی که این خاک ها بسیار خشک و سفت بوده اند به خاطر قرارگرفتن بذرها در عمق ناکافی موفقیت نداشته اند.

Bakermanns and De will نیز با انجام 6 آزمایش بلند مدت در هلند در زمین هایی که به طور طبیعی کوبیده و فشرده بوده اند با بررسی الگوی ریشه تعدادی از گیاهان زراعی در شرایط کشت با زدن شخم و یا کشت مستقیم، نتایج مشابهی بدست آورده اند ..

نتایج تحقیقات این پژوهشگران نشان داده است که بدون انجام خاکورزی در زمین های فشرده، ریشه ها بیشتر در لایه 10 سانتی متری از سطح خاک فرار گرفته و در عمق 30 ـ 10 سانتی متری به ویژه خاک های سبک،‌ریشه های کمتری تشکیل می شود.

با کشت کلزای پاییزه در خاک های رسی ریشه ها حداکثر تا عمق 110 سانتی متری خاک نفوذ می کنند.

بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که میزان عملکرد مزارع کلزای پاییزه بازتاب و برآیند اثر متقابل، شرایط بسیار متفاوت زمین وشرایط اقلیمی با نحوه آماده کردن می باشد.

مسئله رشد اولیه مناسب و استقرار مطلوب بوته هادر زراعت کلزای پاییزه ازچنان اهمیتی برخوردار است که با اجرای یک سری آزمایش های سراسری در انگلستان اثرات خاکورزی و آماده کردن زمین بر رشد و توسعه بوته‌ها و عملکرد مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج این بررسی ها نشان داد که تاریخ استقرار بوته ها ـ یعنی رشد یکنواخت آنها و رسیدن به مرحله ای که بتوانند سرمای زمستان را تحمل کنند به اندازه انتخاب تاریخ کشت مناسب از اهمیت برخوردار است .

در آزمایش هایی که بعداً‌ در انگلستان انجام گرفت این موضوع به اثبات رسید که در خاک هایی که بامشکل فشرده بودن و یا آب گرفتگی مواجه نیستند و در صورت وجود رطوبت کافی در بستر کاشت،‌اعمال هر یک از شیوه های خاکورزی ـ از جمله کشت مستقیم بدون شخم زمین ـ به رشد تعداد کافی بوته ها در واحد سطح و تولید عملکرد مطلوب می‌انجامد.

نتایج بدست آمده ازاین آزمایش ها در انگلستان با نتایجی که پژوهشگران سایر کشورها به دست آورده اند مطابقت دارد.

Hannich and Blazek نقل شده در سکاریس برگ ودانیلز 1986 از کشور چکسلواکی سابق گزارش کرده اند که ساختمان ریشه کلزا به شرایط فیزیکی خاک بسیار حساس است و استفاده از روش حداقل خاکورزی مستلزم مطلوب بودن بافت خاک می باشد.

محققان اسپانیایی نیز گزارش کرده اند که نبودن رطوبت کافی خاک، اجرای کشت مستقیم را با مشکل مواجه می سازد.

استقرار و رشد کافی بوته ها در پاییز ازجمله مسایل عمده کشت کلزا در کشت سوئد می باشد.

به عقیده محققان سوئدی کشت مستقیم کلزا تحت شرایط معین می تواند به حفظ رطوبت خاک در زمین هایی که هنگام کشت با کم آبی مواجه اند تا حدی کمک کند.

ولی همین محققان می افزایند که در کشت مستقیم کلزا، کاه و کلش به جا مانده از زراعت قبلی می تواند عملکرد دانه را به همان اندازه کاهش دهد که با استفاده از ماشین آلات کشاورزی برای جمع آوری و یا زیر خاک کردن بقایای زراعت قبلی و کوبیده شدن خاک در کشت سنتی ممکن است ایجاد شود.

باقی ماندن بقایای زراعت قبلی در کست مستقیم کلزا موجب می شود که بذرها در عمق یکنواخت قرار نگیرد و تعداد بیشتری از بوته ها بر اثر سرمازدگی در زمستان از بین بروند .

در آزمایش هایی که در زمینه کاربرد روش های مختلف خاکورزی و کشت کلزا انجام گرفته، تفاوتی در میزان روغن و وزن هزار دانه تیمارها مشاهده نشده ولی در برخی از آزمایش ها تعداد دانه در نیام در تیمار کشت مستقیم، بیشتر بوده است.

که این امر احتمالاً‌با فعالیت بوته ها برای تولید بیشتر به منظور جبران کاهش تعداد بوته ها در واحد سطح مرتبط می باشد.

آب گرفتگی زمین به ویژه در ماه های زمستان، زراعت کلزا را با مشکل مواجه می سازد.

قابلیت تحمل کلزای رقم پریمور به اب گرفتگی طولانی در مراحل مختلف رشد و توسعه بررسی شده است.

بوته های پرورش یافته کلزا در لایسیمتر به مدت کوتاه در معرض آب گرفتگی قرار داده شدند.

آب گرفتگی به مدت 10 روز در ماه های آذر، دی، بهمن و یا اردیبهشت موجب خسارت ملموس بوته ها و یا کاهش عملکرد در مقایسه با بوته ها نشد.

آب گرفتگی بوته ها به مدت شش هفته از دهه اول آذر ماه تا دهه اول بهمن موجب بروز تغییرات در مورفولوژی بوته ها و زراعت به صورت کاهش سطح برگ، کوتاه تر و قطورتر شدن ریشه‌های جانبی، ریزش شدید برگ ها و کوتاه شدن ساقه ها شد.

ولی آب گرفتگی اثر چندانی بر عملکرد نداشت.

با اشباع خاک از آب در همین مدت زمان (به مدت شش هفته) ولی در فاصله دهه اول دی ماه تااسفند ماه ارتفاع بوته ها و سطح برگ ها تقریباً‌به نصف کاهش یافت و گلدهی تسریع شد و در نتیجه میزان عملکرد دانه و روغن به ترتیب 14 درصد و 17 درصد کاهش یافت.

گرچه خسارت ناشی از آب گرفتگی بر رشد رویشی بوته های کلزا در فاصله زمانی دی تااسفند بیشتر از اثر این پدیده بر رشد رویشی بوته های گندم می باشد ولی کاهش عملکرد تقریباً به نصف کاهش یافت و گلدهی تسریع شد و در نتیجه میزان عملکرد دانه و روغن به ترتیب 14 درصد و 17 درصد کاهش یافت .

گرچه خسارت ناشی از آب گرفتگی بر رشد رویشی بوته های کلزا در فاصله زمانی دی تا اسفند بیشتر از اثر این پدیده بر رشد رویشی بوته های گندم می باشد ولی کاهش عملکرد تقریباً‌ در یک سطح برآورد می شود.

استفاده از روش های کشت با حداقل خاکورزی مستلزم اعمال مدیریت دقیق برای توزیع زوائد باقیمانده از زراعت قبلی، کنترل علف های هرز، کود دهی و قراردادن صحیح بذر در خاک می باشد.

در روش های tillage ـ no و یا minimum tillage بیشتر بقایای زراعت قبلی در مزرعه کلزا دست نخورده مانده و موجب جمع شدن برف به دور باقیمانده بوته ها ، کاهش جرین آب حاصل از ذوب برف، جلوگیری از فرسایش خاک وافزایش رطوبت خاک می شود.

کلش و بقایای به جا مانده از زراعت قبلی همچنین با کاهش سرعت باد از میزان تبخیر رطوبت می کاهد.

نتایج تحقیقات انجام شده در کانادا استفاده از روش کشت با حداقل خاکورزی در زراعت های بهاره کلزا در انواع خاک ها میسر است.

محققان و کشتکاران کلزا گزارش کرده اند که در صورت خشک بودن خاک با استفاده از حداقل خاکورزی، بوته ها بهتر سبز کرده و رشد اولیه سریع تری خواهند داشت.

در صورت خیس بودن خاک در بهار زمین هایی که به صورت بدون خاکورزی کشت می شوند مدت بیشتری سرد می مانند.

وجود بقایای خشن زراعت قبلی، به ویژه در خاک های رسی، ممکن است باعث شود که زمین در هنگام کشت بیشتر از حد لازم برای تولید محصول بهینه، رطوبت داشته باشند زیرا این مزارع کندتر از مزارعی که با روش سنتی برای کشت آماده شده اند، گرم می شوند و در نتیجه سبز بوته ها غیریکنواخت خواهد بود.

در کشت سنتی بیشتر علف های پهن برگ یک ساله به وسیله عملیات زراعی وبااستفاده از علف کش های شیمیایی قبل از سبز کردن کنترل می شود.

در مناطقی که کلزا را می توان بدون خاکورزی کشت نمود، در صورت عدم برنامه ریزی دقیق مبارزه شیمیایی ممکن است علف های هرز به یک معضل عمده مبدل شوند.

باید توجه داشت که طیف علف های هرز در رژیم های کشت سنتی و کشت با حداقل خاکورزی با هم تفاوت دارند.

مبارزه موفقی آمیز با علف های هرز یکی از عوامل عمده موفقیت در کشت بدون خاکورزی کلزاست .

کاهش عملکرد دانه در کشت no-tillage نتیجه کنترل نکردن علف های هرز می باشد.

با جمع بندی نتایج آزمایش های مدت دار انجام شده در کشورهای مختلف در مورد سودمندی روش های مختلف خاکورزی برای کشت کلزا می توان نتیجه گیری نمود که در صورت وجود راه حل جایگزین موثر و اقتصادی (منظور روش های no-tillage , minimum tillge است) برای روش آماده کردن سنتی زمین باید از آن استفاده نمود.

با این حال تلاش برای جایگزین کردن روش سنتی با یک راه حل ناشیانه و یا ناقص توصیه نمی شود.

کنترل منظم و مطلوب علف های هرز و کاهش اساسی توده علف های هرز نیاز به عملیات گسترده خاکورزی را کاهش داده و بر امکان استفاده از روش های مبتنی بر حداقل خاکورزی می افزاید.

در جدول بعدی نتایج بدست آمده از کشت کلزا در شرایط پس از آیش تابستانه و در کلش به جای مانده از زراعت گندم با نتایج حاصل از کشت کلزا بدون خاکورزی در قسمت مرکزی غرب کانادا مقایسه شده است.

در سال 1982 کشت بدون خاکورزی عملکرد دانه کلزا را پس از آیش تابستانه تا حد معنی دار افزایش داده ولی نتایج حاصل در سال 1984 برعکس بوده است.

افزایش عملکرد دانه در سال 1982 ممکن است به خاطر وجود رطوبت بیشتر در خاک مزرعه ای که آیش تابستانه بوده و بدون خاکورزی کشت شده در مقایسه بامزرعه ای باشد که در آن کشت با استفاده از روش سنتی آماده کردن زمین انجام شده است .

کاهش عملکرد در مزرعه بدون خاکورزی در سال 1984 به علت کنترل ناکافی جو وحشی و چند علف هرز پهن برگ یک ساله رخ داده است.

مقایسه میانگین های چندین ساله عملکرد دانه بدست آمده در دو روش کاشت مستقیم و سنتی مشابهت و نزدیکی این نتایج را به وضوح نشان می دهد.

جدول 1- مقایسه عملکرددانه کلزابااستفاده ازدوروش مستقیم وکشت سنتی درکلش گندم و پس از آیش تابستانه منبع: S.

Brandi, 1992: Agriculture , Scott Research Station ZT.

Zero tillage CT = Conventional tillage برداشت کلزا در کلزای روغنی به علت رشد نامحدود، بذور به طور هم زمان نمی رسد.

علاوه بر این،‌به خاطر ریز بودن دانه ها تلفات برداشت می تواند زیاد باشد.

بنابراین، روش و مرحله برداشت کلزا به طول قابل توجهی بر میزان عملکرد و کیفیت بذر تاثیر می گذارد.

برداشت زود هنگام کلزا موجب صدمه به بذر بالا رفتن میزان کلروفیل و اسیدهای چرب آزاد آن خواهد شد،‌بویژه اگر از وسایل خشک کن استفاده نشود.

برداشت دیر هنگام سبب بازشدن غلاف ها و افزایش ریزش دانه و نقصان عملکرد می شود.

برادشت کلزا به دو روش کف برکردن (در غرب اروپا و کانادا) و برداشت مستقیم با کمباین امکان پذیر است .

کف برکردن به کمک ماشین های دروگر موجب رسیدگی یکنواخت بذر و جلوگیری از ریزش آن بویژه در شرایط نامساعد محیطی خواهد شد.

بوته های سبز کف بر شده به صورت نواری منظم بر روی کلش به جای مانده قرار می گیرند و پس از خشک شدن در مزرعه،‌به کمک کمباین خرمنکوبی می شوند.

در مزارعی که تراکم بوته های کلزا زیاد است و یا در شرایطی که اغلب بوته ها به تکیه داده و یا در هم و بر هم باشند،‌ برداشت با دروگرها مشکل بوده و خشک شدن نامناسب بوته ها و ریزش بذر را به دنبال خواهد داشت.

زمان مناسب کف برکردن بوته ها هنگامی است که غلاف ها از رنگ سبز به قهوه ای تغییر یافته و بذور داخل آنها (بر روی شاخه های میانی بوته) به میزان 50 ـ40 درصد به رنگ قهوه ای روشن تا سیاه متمایل باشند.

کف برکردن زود هنگام، موجب افزایش تنفس بذر و کاهش ذخیره آن شده که در نتیجه بذور کوچک تر و میزان روغن آنها کمتر خواهد شد.

تغییر در زمان کف برکردن ممکن است میزان روغن دانه را افزایش دهد ولی شکنندگی غلاف ها و ریزش بذر بیشتر خواهد شد.

در هر حال برداشت زود بهتر از برداشت دیر هنگام است.

یک کلزا کار پیشرو عقیده دارد،‌بوته های کف بر شده کلزا باید سه هفته قبل از کمباین کردن بر زمین باقی بمانند تا کاملاً خشک شوند .

زیرا دانه های کلزایی که یک هفته پس از کف برشدن خرمنکوبی وانبار شده بودند، حتی با وجود 7 درصد رطوبت، به علت تنفس بذر، در انبار عرق کرده و دچار کپک زدگی شده بودند .

بنابراین، ارتفاع کلش باقی مانده در زیر بوته های کف برشده در مزرعه باید حداقل 25 ـ 15 سانتی متر باشد تا جریان باد در زیر آنها خشک شدن بوته ها را میسر سازد و یا این که مدت زمان بین کف بر شدن بوته ها و خرمنکوبی محصول بیش از یک هفته باشد.

برداشت مستقیم کلزا با کمباین هنگامی امکان پذیر است که رسیدگی یکنواخت محصول و یا استفاده از خشک کننده های شیمیایی ممکن باشد .

زمان مناسب برداشت با کمباین وقتی فرا می رسد که 90 ـ 85 درصد بذور سیاه شده و رطوبت دانه ها کمتر از 15 درصد باشد.

برداشت زود هنگام منجر به افزایش بذور سبز شده، میزان کلروفیل دانه ها بیش از اندازه خواهد شد و بالاخره کیفیت دانه ها در چنین شرایطی پایین می آید.

برداشت دیر هنگام به دلیل ریزش دانه سبب کاهش عملکرد می شود.

بنابراین، لازمه برداشت کلزا در رطوبت بالا، وجود امکانات خشک کنی از قبیل خشک کننده های شیمیایی در مزرعه یا خشک کن حرارتی برای پایین آوردن میزان رطوبت دانه است، به طوری که در هنگام تحویل محصول به مراکز خرید یا کارخانه درصد رطوبت آن 9 درصد باشد.