قرنها سپری گشت تا اینکه از قدرت بدنی حیوانات در کمک به توان بدنی انسان استفاده شد. با بوجود آمدن گاوآهن فلزی، موتور احتراق داخلی، تراکتور مزرعه و سایر ماشینهای کشاورزی، تبدیل کشاورزی با دست به کشاورزی ماشینی انجام گرفت.
امروزه ماهوارهها از مزارع عمکسبرداری میکنند و متخصصین و دانشمندان را قادر میسازد تا مناطق آفتزده را مشخص کرده و رطوبت خاک، حرارت خاک و بسیاری از عوامل دیگر را اندازهگیری نماید. اختراع تراکتورهای کنترل از راه دور که به طور خودکار و بر اساس برنامههای کامپیوتری کارهای زراعی را انجام میدهند (در کشور فنلاند)، فشار سطحی این تراکتور، 906 کیلوگرم، 4/1 فشار تراکتورهای متداول با توان یکسان است.
کشاورزی امروزه، با توجه به توسعه روزافزون صنعت، بدون استفاده از توان موتور و ماشین نمیتواند جای خود را ثابت و استوار نگه دارد. مزارعی که توان موتوری و ماشینیهای کشاورزی هستند، گذشته از کیفیت و کمیت انجام کار و صرفهجویی در مدت انجام مراحل مختلف عملیات آمادهسازی بستر بذر، کاشت، وجین و سلهشکنی، سمپاشی، کودپاشی، برداشت، بستهبندی و ذخیره محصولات کشاورزی، نیاز کمتری به توان بدنی کارگر جهت انجام این عملیات دارند.
امروزه با پیشرفت در ساخت و تولید ماشینهای کشاورزی، بخصوص در ساخت کمباینهای جدید، این نیروی کارگری مورد نیاز تا حدود 5/2 کارگر در ساعت برای تولید یک تن گندم کاهش یافته است.
پنبه، همیشه جزو محصولاتی محسوب میشده که نیروی کارگری زیادی برای تولید آن مورد نیاز بوده، اما با مکانیزه کردن تولید این محصول، شامل اصلاح روشهای خاکورزی و کاشت و همچنین برداشت مکانیکی آن، پیشرفتهای مهمی برای پایین آوردن این نیروی کارگری مورد نیاز بوجود آمده است.
در سال 1970 میلادی، با استفاده از تراکتورهای ردیفکار، ماشینهای برداشت پنبه و سایر ادوات جدید، نیروی کارگری مورد نیاز برای تولید هر عدل 226 کیلوگرمی پنبه به 32 کارگر ساعت کاهش یافت. امروزه به علت پیشرفت در امر صنعتی شدن جهان و استفاده بیشتر ماشین در کشاورزی، از تعداد افرادی که در مزارع زندگی میکنند، کاسته شده است. در کشور ما نیز استفاده از ماشین در کشاورزی در چند دههی گذشته، یکی از عوامل مهم کاهش تعداد روستانشینان بوده است. طبق آمارهای موجود در سال 1300 هجری شمسی، 72% از جمعیت کل کشور ما را روستاییان و چادرنشینان تشکیل میدادند. در سال 1355، حدود 53% از جمعیت کل کشور در روستاها زندگی میکردند و در سال 1375، جمعیت کل روستانشینان کشور، 34/38% رسید.
فصل 2
مکانیزاسیون کشاورزی در ایران
مکانیزاسیون کشاورزی چیست؟
از سال 1345، یعنی سالی که قرارداد بین ایران و جمهوری رومانی به منظور خرید تراکتور و بعضی ادوات کشاورزی منعقد شد و تعداد تراکتور از آن سال در کشور رو به فزونی گذارد، بحث متخصصین فن بوده است.
مکانیزاسیون به معنی اعم، این نیست که حتماً از موتور احتراق و یا از آخرین مدلهای ماشینهای کشاورزی استفاده شود. ابتدا لازم است دو وسیله ماشین و موتور را تعریف و آنها را از یکدیگر تشخیص و جدا نماییم.
ماشین: وسیلهای است که اگر به آن توان دهیم، برایمان کار انجام میدهد، ولی خود به تنهایی قادر به انجام کار نیست.
موتور: وسیلهای است که تولید توان میکند، ولی به تنهایی نمیتواند کاری انجام دهد، مگر اینکه این توان را به ماشین بدهد تا آن ماشین بتواند کار تولید کند.
بطور مثال، یک گاوآهن را میتوان بوسیله حیوان به حرکت درآورد و زمین را شخم زد. گاوآهن؛ ماشین و حیوان که آن را میکشد تا زمین شخم زده شود، در حکم موتور میباشد. گاوآهن فوقالذکر را میتوان بوسیله تراکتوری کشید. بنابراین قوه محرکه تراکتور در اینجا موتور است و گاوآهن یک ماشین میباشد. یک موتور در یک زمان ممکن است دو ماشین را به حرکت درآورد. گاه حرکت هر دو ماشین برای انجام کار ضروری است. گاوآهنی که توسط تراکتور کشیده میشود، در صورتی شخم میزند که خود تراکتور در حال حرکت باشد. بنابراین موتور تراکتور دو ماشین را به حرکت درمیآورد؛ یکی گاوآهن و دیگری چرخهای تراکتور.
کلمه مکانیزاسیون در کشاورزی مترادف با کلمه اتوماسیون (در صنعت) است که خود به معنی اتوماتیک کردن میباشد. اتوماتیک کردن، یعنی کم کردن کار کارگری است. معنی اخص مکانیزاسیون کشاورزی، استفاده از ماشین و موتور کشاورزی در کشاورزی جهت کاهش نیاز به نیروی کارگری میباشد. البته این نیاز هنگامی بوجود میآید که درآمد حاصل از کار کارگری کمتر از درآمد به دست آمده از جایگزین نمودن ماشین و موتور باشد که خود به عوامل متعددی از جمله عوامل زیر بستگی دارد: