کشاورزی معیشتیsubsistent Agriculture
تکامل چندین هزار ساله کشاورزی نه تنها منجر به توسعه سیستم های مدرن کشاورزی فشرده (مکانیزه) شده است بلکه انواع سیستم های شگفت اوری را جهت تولید مواد غذایی برای مصرف خانگی یا فروش و مبادله بوجود اورده است. سیستمهای اخیرالذکر به نام کشاورزی معیشتی معروف است زیرا در این سیستم- ها تاکید اصلی روی مساله خودکفایی در تولید فراوردهای غذایی است.
کشاورزی معیشتی به دلایل گوناگون شایسته بررسیهای همه جانبه ای است. اولا عیرغم برجستگی کشاورزی فشرده در کشورهای توسعه یافته بخش عمده ای از جمعیت دنیا هنوز به کشاورزی معیشتی وابسته هستند. براورد می شود که حدود 60% اراضی کشاورزی جهان در حال حاضر با این روشها زیر کشت می روند. بنابراین بدیهی است که برای بررسی تولیدات غذایی دنیا بایستی به این سیستم توجه نمود.ثانیا این سیستم ها دارای درجه بالایی از بینش های اکولوژیکی است که طی صدها یا هزاران سال و تحت شرایط معمولا نامساعد بدست آمده اند. این سیستم ها نهایتا سررشته های مهمی را در زمینه توسعه سیستم های صحیح اکولوژیکی در کشاورزی مدرن برای اغلب مناطق جهان درحال توسعه بدست خواهد آمد. امروزه بواسطه وجود سیستم های جدید حمل و نقل دسترسی به سیستم های کشاورزی بهشتی جهت بررسی و مطالعه از هرزمان دیگر آسانتر است با افزایش سرسام آور جمعیت بشری و گسترش جوامع صنعتی فرصت مطالعه الگوهای دست نخورده کشاورزی معیشتی به سرعت کاهش می یابد.
در بررسی و تحقیق پیرامون این سیستمهای بایستی از هر گونه نتیجه گیری متعصبانه اجتناب نمود. برای مثال نبایستی این سیستم ها را با سیستم های مدرن بعنوان شاخص عدم کارآیی آنها تفسیر کرد و یا نباید این سیستم ها را بخاطر نداشتن مشکلت کشاورزی مکانیزه راه ساده ای برای تولید غذا دانست. حقیقت این است که کلیه سیستم های کشاورزی دارای مزایا، مشکلات و محدودیت های مخصوص به خود می باشند. سیستم های موجود کشاورزی معیشتی شامل گله داری، کشت دوره ای و کشت دائمی غیر مکانیزه می باشند.
گله داری Animal husbandry
گله داری را می توان سیستم تولید مواد غذایی در میان گروهی از دامداران که زندگی هم یا اکثریت قریب به اتفاق آنها به امرار معاش از طریق فرآورده های دامی نظیر شیر، گوشت، خون و پوست وابسته است تعریف کرد. در حال حاضر سیستم های گله داری اکثرا به مناطق خشک و نیمه خشک افریقا آسیا و بخشهایی از مناطق سردسیر آسیا اختصاص دارد. در این سیستم ها حیواناتی مانند گاو، گوسفند، بز ، شتر، گاو تبتی و گوزن نگهداری می شوند. سیستم های گله داری با اسیستم های کشاورزی قابل تلفیق می باشند و می توان بسیاری از مردم را در رده سیستم های نیمه گله داری به شمار آورد.
نمی توان با اطمینان رقم دقیق گله داران را بیان کرد زیرا آنها در دور افتاده ترین مناطق دنیا زندگی می کنند. هر چند گله دارای در آفریقا بعنوان یک سیستم تولید مواد غذایی برای جوامع ساکن در جنوب صحرا دارای اهمیت ویژه ای است ولی این روش در سراسر حاشیه شمال صحرا، خاورمیانه و نواحی نیمه خشک و نقاط مرتفع کوهستانی شرق آسیای مرکزی متداول است. طبق محاسبات و برآوردهای انجام شده تعداد گله دارای آفریقا و آسیا به رقمی حدود 100 میلیون نفر می رسد.
به طور کلی مجموع سیستم هایی کشاورزی در آفریقا رایج گشته بهترین سیستم شناخته شده می باشند. این سیستم ها بسته به تاریخ اقوام صفات و شرایط ویژه محیطث اختلاف زیادی دارند. در جدول (1) نحوه تغییرات کلی هر یک از سیستم های گله داری و شبه گله داری را با توجه به میزان بارندگی در آفریقا نشان می دهد. در مناطقی که بازندگی کمتر از 200 میلیمتر در سال است سیستم گله داری کامل رونق داشته و معمولا گله داران به پرورش شتر مبادرت می نمایند.
میزان بارندگی سالیانه mm سیستم غالب حیوانات عمده
کمتر از 50 ندرتا استفاده از سیستم گله داری کامل شتر
200-50 سیستم گله داری کامل با کوچه های طولانی شتر
400-200 سیستم گله داری و شبه گله داری به اضافه تولیدات کشاورزی گاو- بز- گوسفند
600-400 سیستم شبه گله داری با تاکید بیشتر بر تولیدات کشاورزی گاو- بز- گوسفند
1000-600 سیستم شبه گله دارای اولیه باقیمانده از آداب و رسوم قومی گاو
1000 سیستم دامداری دائمی و بندرت سیستم شبه گله داری باقیمانده از آداب و رسوم قومی گاو
در مناطقی که بارندگی سالانه بین 200 تا 600 میلیمتر است سیستم های گله داری و شبه گله داری بر اساس پرورش گاو گوسفند و بز معمولاست و بالاخره در مناطقی که بارندگی بیش از 600 میلیمتر در سال دارند بندرت سیستم گله داری مشاهده می شود و سیستم های شبه گله داری به علت سنتهای قومی و نه صرفا جنبه های اقتصادی حفظ شده است.
در قبیله کارموجنگ از قبایل شمال شرقی اوگاندا سیستم شبه گله داری رایج است و افراد آن در حد محدودی نیز زراع می کنند این قبیله با حدود 60000 نفر جمعیت در زمینی به وسعت 4000 مایل مربع با بارندگی متوسط سالانه 400 تا 1400 میلی متر زندگی می کنند. این منطقه به واسطه مجاورت با جنوب صحرا تحت تاثیر خشکی آن نیز قرار گرفته است.