دانلود تحقیق گلرنگ

گلرنگ Carthamus tinctorius L.

دیرزمانی است که دراکثر کشورهای جهان به عنوان گیاهی با خواص برجسته کشت و زرع می‌شود .

سابقه کشت این گیاه درمصر به 4000 سال و در چین به 2000 سال قبل می‌رسد .

این گیاه جدا از آنکه به عنوان یک گیاه روغنی شناخته می‌شود ،‌دارای خواص دارویی نیز می‌باشد .

داروی علفی آن جهت بهبود جریان خون ، کاهش درد و بهبود بیماریهای عروقی به کار می‌رود .

این گیاه به دلیل قابلیت‌هائی نظیرقدرت سازگاری بالا ، ‌مقاومت به سرما،مقاومت نسبی به خشکی ، شوری و قلیائیت بالای خاک و موارد مصرف متعدد در بسیاری از کشورها بطور گسترده کشت می‌شود .

روغن دانه این گیاه کیفیت قابل ملاحظه‌ای دارد .

میزان اسید لینولئیک آن بین 73 تا 85 درصد است که بالاترین مقدار دربین نباتات روغنی می‌باشد .

اسیدلینولئیک موجود درروغن حاوی خواصی نظیر کاهش چربی خون و کلسترول و سختی رگها می‌باشد .

روغن گلرنگ به عنوان ماده خام جهت افزودن به مواد رنگی ، ‌ورنی ، جوهر چاپ و فیلم ،‌ نوار مغناطیسی و … بکار می‌رود واین درحالی است که موارد استفاده آن در صنعت روزبه‌روز درحال افزایش است .

گلچه‌های این گیاه به عنوان ماده اولیه جهت استخراج پیگمانهای رنگی به منظور افزودن به مواد غذایی به‌کارمی‌رود ،‌گلچه‌های گلرنگ حدود 30% پیگمان زرد دارد که بطور قابل ملاحظه‌ای در مواد غذایی و نوشیدنی‌ها و … می‌تواند به کار رود .

هرچند مزایای برشمرده فوق در اکثر کشورهای جهان مورد بهره‌برداری قرارمی‌گیرد ولی متأسفانه درکشور ما به دلیل عدم اطلاع و شناخت کافی از این گیاه سطوح زیرکشت آن اندک و تحقیقات برروی آن ناچیزاست .

توسعه و اهمیت :
گلرنگ یا کافشه ،‌وابسته به راسته سینادره1 ،‌تیره آستراسه 2،‌جنس کارتاموس3و گونه زراعی تینک توریوس4 می‌باشد .

سابقه کشت این دانه روغنی در کشور مصر به 2500 سال قبل می‌رسد .

به‌احتمال قوی گلرنگ درشمال شرق هندوستان ،‌ایران و یا ترکیه اهلی گردیده است .

گونه‌های زراعی این گیاه از گونه‌های وحشی آن مثل اکسیوکانتا 5و یا فلستینوس 6 منتج شده‌اند .

میزان روغن قابل استخراج از بذر گلرنگ نسبت به رقم 25-20 درصد و از مغز دانه 45-35درصد می‌باشد .

روغن گلرنگ در تغذیه و صنایع مورد مصرف قرارمی‌گیرد .

کنجاله باقی‌مانده پس از روغن‌کشی ، تا اندازه‌ای تلخ مزه است ولی با مخلوط نمودن آن با کنجاله چغندرقند و یا کنجاله ساقه نیشکر ، احشام می‌توانند آن را با رغبت بخورند .

طیف رنگی در گلبرگ‌های ارقام مختلف گلرنگ دارای دامنه زیادی بوده و به رنگ‌های سفید ( به‌ندرت ) زرد ، نارنجی ،‌لیمویی ،‌قرمز و زعفرانی دیده می‌شود .

ازخیس نمودن گلبرگ‌های گلرنگ می‌توان در رنگین نمودن مواد غذایی استفاده نمود که از دیدگاه سلامتی بر رنگ‌های سنتتیک ارجحیت دارند .

گلبرگ‌های گلرنگ حاوی ماده رنگی به نام کارتامین7بوده که به رنگ قرمز پرتقالی دیده می‌شود ،‌ این ماده نامحلول درآب بوده ولی در محلول‌های قلیایی قابل انحلال است .

کارتامیدین8 به رنگ زرد و محلول درآب می‌باشد .

عملکرد گلبرگ خشک ( با 8 درصد رطوبت ) دریک هکتار نسبت به رقم ،‌تراکم و نوع زراعت بین 120-70 کیلوگرم متغیراست .

سطح کشت ،‌تولید و عملکرد هکتاری گلرنگ در دنیا در سال 1999 به ترتیب 1095611 هکتار ، 895396 تن و 817 کیلوگرم گزارش شده است .

مهم‌ترین کشورهای تولید کننده گلرنگ به ترتیب ایالات متحده امریکا ، مکزیک و هندوستان می‌باشند .

سطح کشت این دانه روغنی در کشور اندک بوده ولی در برنامه 5 ساله دوم ،‌سطحی معادل 14000 هکتار که 21 درصد از سطح کل کشت دانه‌های روغنی کشور می‌باشد ، درنظرگرفته شده است .

1-Synadrae 2-Astraceae 3-Carthamus 4-Thinctorius
5-C.Oxyacantha 6-Palaestinus 7-Carthamin 8-Carthamidin
1
گیاهشناسی و زیست شناسی :
گلرنگ گیاهی است پرشاخ وبرگ ، ریشه عمقی داشته به طوری که این ریشه در شرایط مناسب 2 الی 3 متر در خاک نفوذ می‌کند .

از ریشه مزبور ،‌ریشه‌های جانبی متعددی انشعاب حاصل می‌کنند که درآبرسانی و تغذیه بوته نقش مهمی را برعهده دارند .

اگر در شرایط معمول که عمق گسترش ریشه‌گندم بطور عمودی 40 سانتی‌متر می‌باشد ، نفوذ ریشه گلرنک اندازه‌گیری شود میزان آن تا 220 سانتی‌متر نیز بالغ می‌گردد .

لایه متراکم و فشرده تحت‌الارض ، رشد ریشه را محدود می‌کند ،‌ همچنین نمک خاک و آب آبیاری از رشد ریشه خواهد کاست .

مقاومت گلرنگ به شوری خاک کمتر از جو بوده ،‌ ولی از پنبه بیشتر است .

هدایت الکتریکی (EC) به میزان 11 سی زیمنس برمتر موجب افت عملکرد تا حد 25 درصد می‌شود .

بطور معمول گلرنگ در خاک‌های شور ،‌شاخه‌های خود را به صورت مجتمع و درانتهای ساقه اصلی تولید می‌کند .

شکل ساقه استوانه‌ای بوده که از رشد محور بالای لپه1 حاصل می‌گردد .

رنگ ساقه دراوایل رشد سبز بوده ولی به مرور کم‌رنگ شده و در مرحله رسیدگی به رنگ کرم یا کاهی درمی‌آید .

ساقه عاری از کرک است .

در گلرنگ با افزایش شاخه‌های انشعابی از قطر ساقه اصلی کاسته می‌شود .

ارتفاع ساقه بستگی به نوع رقم داشته ولی با توجه به شرایط آب و هوایی و تراکم بوته ، قابل تغییر بوده و می‌تواند از 50 تا 200 سانتی‌متر نوسان داشته باشد .

خاستگاه ارقام پابلند گلرنگ ممالک ترکیه و افغانستان بوده درحالی که ارقام پاکوتاه نشأت گرفته از کشور هندوستان می‌باشند .

این دانه روغنی و صنعتی در تراکم معمول ، ‌از ارتفاع 30-20 سانتیمتری سطح خاک ، از ساقه اصلی تولید انشعابات ثانوی نموده و ازاین انشعابات ثانوی ،‌انشعابات ثالث بوجود می‌آیند .

زاویه بین ساقه‌ اصلی و شاخه‌های فرعی صفتی است که به خصوصیات رقم بستگی دارد .

دربیشتر ارقام این زاویه بین 30 تا 70 درجه بوده ولی دربعضی ارقام دامنه‌آن بین 10 الی 90 درجه متغیراست .

بنابراین ممکن است آرایش شاخه‌ها به شکل باز و یا بسته باشد .

بسته بودن شاخه‌ها به‌ وسیله یک ژن مغلوب و باز بودن آنها توسط یک ژن غالب کنترل می‌گردد .

بطور معمول در ارقام شاخه باز تراکم کمتر در نظر گرفته می‌شود ، یعنی فاصله ردیف‌ها بیشتر خواهد بود ولی درارقام شاخه 1-Epicotyl 2 بسته تراکم بیشتر درنظر گرفته خواهد شد .

برگ‌های اصلی در قاعده بوته به طورمعمول بزرگ ، کنگره‌دار و بدون خارهستند درصورتی که برگ‌های انتهای بوته ، در کل کوچک ، کشیده ،‌ عاری از کنگره و خاردار هستند .

خاردار بدون برگ‌ها صفت ویژه مربوط به رقم است .

برگ‌های ارقام مختلف می‌تواند دارای خار، نیمه‌خاردار و یا بی‌خار باشد .

صفت خاردار بودن برگ‌ها توسط یک ژن اصلی کنترل می‌گردد .

انتهای هرانشعاب به یک طبق یا کاپیتول ختم می‌شود .

تعداد کاپیتول در یک بوته نسبت به رقم و محیط متفاوت بوده و می‌تواند از 20 تا 200 عدد هم نوسان داشته باشد .

سطح خارجی کاپیتول پوشیده از براکته‌های فلس مانند خاردار است که حافظ گل‌های انفرادی داخل کاپیتول می‌باشد .

گل‌ها بصورت انفرادی ، در مجموع تشکیل گل مرکب را می‌دهند که درداخل کاپیتول جای دارند .

تعداد گل‌های انفرادی در یک کاپیتول به صورت نرمال از 40 تا 100 عدد درنوسان می‌باشد .

با تلقیح گل‌ها،‌ هرکاپیتول می‌تواند به تعداد گل‌های انفرادی ، بذر تولید کند .

گل مرکب گلرنگ برعکس آفتابگردان ،‌ گل‌های کناری یا زبانه‌ای ندارد .

گل‌ها صبح زود بازشده و به سرعت تلقیح می‌شوند .

تلقیح گل‌ها از پیرامون کاپیتول به طرف مرکز صورت می‌پذیرد و این روند در یک گل مرکب 5-3 روز به طول می‌انجامد ازآنجائی که گلدهی دریک بوته بصورت همزمان نیست ، بنابراین طورل دوره گل از 40-10 روز متغیرخواهد بود .

دوره گل در رقم بستگی به ژن‌های مربوطه و نیز محیط دارد .

وجود حرارت بیشتر و خشکی این دوره را کاهش داده ولی شرایط آب وهوایی خنک و رطوبی به افزایش دوره گل کمک می‌کند .

درشرایطی که مرحله گلدهی همراه با رطوبت نسبی بیشتر هوا باشد ، طول دوره گلدهی افزایش یافته و گل‌های تلقیح شده نیز بیشتر خواهند بود .

شوری خاک و یا آب ،‌ شروع گلدهی را تسریع می‌نماید .

دراین شرایط بطور تقریبی درتعداد بذور کاپیتول تغییری حاصل نمی‌شود ولی وزن هزاردانه کاهش می‌یابد .

مرحله گلدهی در روزهای بلند اتفاق می‌افتد و بازشدن اولین گل‌ها در 14 ساعت از روشنایی صورت می‌پذیرد .

مناسب‌ترین درجه حرارت برای گلدهی 24 تا 32 درجه سانتیگراد می‌باشد .

در مرحله رشد فعال اگر رطوبت کافی در خاک باشد ،‌گلرنک می‌تواند دمای 45 تا 50 درجه سانتیگراد را به سهولت تحمل کند .

ارقام زراعی گلرنگ گیاهانی هستند خودگشن ولی طیف وسیعی ازدگرباروری توسط زنبورعسل دیده شده است ، به‌طــوری‌که در صـد دگرباروری ازاین طریق بین 4/1 تا 100 متغییراست .

بررسی‌های 3 انجام یافته روی گلرنگ مؤید این مسأله است که درشرایط بدون زنبورعسل و حضور این حشره عملکرد دانه به ترتیب 785 و 1700 کیلوگرم درهکتار بوده است .

علاوه براین ،‌درگلرنگ مسأله‌ نرعقیمی هم مطرح می‌باشد .

نرعقیمی گلرنگ مربوط به چگونگی ساختمان گلچه‌های انفرادی این گیاه می‌باشد به طوری‌که گرده‌های موجود آن امکان آزادی و انتشار را نداشته ،‌ لذا گلچه‌ها عقیم می‌مانند .

تخمدان تکامل یافته گلرنگ تولید دانه‌ای را می‌کند که همانند بذر آفتابگردان ریزبوده ولی برعکس بذرآفتابگردن به رنگ سفید ، کرم و یانقره‌ای می‌باشد .

البته گاهی مواقع در ارقام گلرنگ زراعی ، رگه‌هایی به رنگ خاکستری ، قهوه‌ای و حتی سیاه نیز دیده می‌شود .

وجود این رگه‌ها و یا پوسته قهوه‌ای و یا سیاه ،‌ نمایان‌گر تلاقی گلرنگ زراعی با گونه‌های وحشی مثل اگزایاکانتا1 ،‌لاناتوس2 ، گالاوکوس3 و فلستینوس4 خواهد بود .

بین مقدار پوست دانه و درصد روغن یک همبستگی منفی وجود دارد .

همچنین این همبستگی بین مقدار پوست و مقدار مغز دانه هم صدق می‌کند .هرچه میزان پوست دانه کم باشد( به اصطلاح پوست کاغذی باشد) ،‌ درصد مغز یا روغن بیشتر خواهد بود .

بنابراین ، این صفت فوق برای رقم مطلوب تلقی می‌گردد .

نازکی پوست دانه توسط ژنی به نام th کنترل شده وباعث افزایش روغن در بذر به مقدار 6 تا 7 درصد می‌گردد .

اندازه بذر نیز تابع عوامل وراثتی و محیط می‌باشد .

به عنوان مثال طول بذر در رقم ژیلا5 6 تا 9 میلی‌متربوده و وزن هزاردانه آن حدود 40گرم است .

درصورتی که وزن هزاردانه در رقم باقی وادی6 حدود 100 گرم ثبت شده است .

ارقام تجاری داری 35 تا 45 درصد پوسته ،‌55 تا 65 درصد مغز و 35 تا 45 درصد روغن می‌باشند .

بعضی از ارقام گلرنگ در قاعده‌ بذر دارای رشته‌های باریک کرک‌‌ مانند بنام پاپوس7 هستند که توسط یک ژن اصلی و تعدادی ازژن‌های تغییردهنده کنترل می‌شوند .

وجود پاپوس در دانه ، گیاه را در مقابل خسارت گنجشک مصون نگه می‌دارد .

روغن گلرنگ مخلوطی است ازاسیدهای چرب که نسبت آنها در ارقام تجاری بشرح زیر می‌باشد : روغن گلرنگ : اسیدچرب لینولئیک 80-65 درصد اسیدچرب اولئیک 20-10 درصد اسیدچرب پالمتیک 10-5 درصد اسید چرب استئاریک 2-1 درصد 1-C.oxyacontha 2-C.lanatus 3-C.glaucus 4-C.Palaestinus 5-Gilla 6-Bagewadi-l 7-Papus 4 از اسیدهای چرب فوق ، دو اسید چرب لینولئیک و اولئیک در حداکثر بوده که این امر موجب مرغوبیت روغن می‌گردد .

اسیدچرب لینولئیک که بیشترین درصد را به خود اختصاص می‌دهد ، فوق‌العاده درمقابل حرارت ناپایدار بوده و استفاده از آن در طبخ غذاهای سرخ کردنی توصیه نمی‌شود .

یادآوری می‌شود که اسیدچرب اولئیک در مقابل حرارت پایدار می‌باشد ،‌ بنابراین مناسب خواهد بود که چنین روغنی با درصد بیشتری از اسیدچرب اولئیک در غذاهای سرخ کردنی مصرف گردد .

امروزه ارقامی از گلرنگ نظیر رقم یو-سی-وان1 موجود می‌باشد که‌درصد اسیدچرب اولئیک آن در روغن بسیار بیشتر بوده و بنابراین می‌تواند در آشپزخانه به منظور روغن سرخ کردنی استفاده شود .

درصد اسیدهای چرب رقم یو-سی-وان بشرح زیر می‌باشد : اسیدچرب اولئیک 79-74 درصد اسیدچرب لینولئیک 11-9 درصد اسیدچرب پالمتیک 7-4 درصد اسیدچرب استئاریک 8-4 درصد اسیدچرب اولئیک دراین رقم توسط ژن OL کنترل می‌شود .

شرایط آب و هوایی : گلرنک دارای سازگاری زیادی برای زیست در شرایط آب و هوایی گرم می‌باشد .

این نبات بین مدارهای 40 درجه عرض شمالی و 20 درجه عرض جنوبی زراعت می‌گردد .

درحال حاضر ، کشت آن درمناطق گرمسیری نیمه‌خشک و کم ارتفاع متمرکز میباشد .

علت چنین امری در مناطق فوق توسعه محدود بیماری‌هایی است که گلرنگ به آنها حساس می‌باشد .

هرچند که گلرنگ یک گیاه روز خنثی است ، اما ارقام مختلف گلرنگ در فتوپریودهای متفاوت ، واکنش‌های خاصی ازخود نشان می‌دهند .

یک فتوپریود کوتاه ، دوره روزت را طولانی‌تر می‌کند .

علاوه برفتوپریود کوتاه ، دما نیز درطول مدت دوره روزت نقش حساسی را بازی می‌کند .

به طور کلی در گلرنگ ارقامی که دارای طول دوره روزت طولانی می‌باشند ،‌در اکثریت هستند .

طول دوره مزبور در ارقام روزت کوتاه 40-30 روز و درارقام روزت بلند تا 120 روز نیز بالغ می‌گردد .

در کشت‌های پاییزه و بهاره به ترتیب از ارقام روزت بلند و روزت کوتاه استفاده می‌شود .

1-U.C.1 5 تاریخ کاشت : زمان کاشت یکی از عوامل مؤثر در زراعت و کشت گلرنگ محسوب می‌گردد .

در بررسی‌های بعمل آمده مشخص شده است ،‌که اگر دمای مرحله گل در دامنه 24 تا 32 درجه سانتیگراد باشد ،‌ بیشترین‌محصول تولید می‌شود .

بنابراین زمان کاشت در حدامکان بایستی طوری تنظیم گردد که مرحله گل با دمای فوق در منطقه منطبق باشد .

کاهش و یا افزایش درجه حرارت در مرحله گلدهی گلرنگ تأثیر سوئی برعملکرد دانه می‌گذارد .

از سوی دیگر ،‌ به دلیل دگر گرده‌افشانی کامل گلرنگ درشرایط وفور حشرات ، انطباق فعالیت حشرات با دامنه دمایی مزبور می‌تواند برعملکرد ،‌تأثیر مثبتی داشته باشد .

بین دمای محیط و رطوبت خاک رابطه مستقیمی برقراراست .

هرچه رطوبت خاک کمترباشد ،‌اثرات سوء‌ دمای بالا در گیاه ، شدیدتر خواهد گشت و برعکس .

حداقل درجه حرارت برای جوانه‌زنی گلرنگ 4 تا 5 درجه سانتیگراد بوده وبه هنگام کشت 7 تا 8 درجه سانتیگراد کافی می‌باشد .

از ویژگی خاص این گیاه مقاومت در برابر سرما است .

بعضی از ارقام گلرنگ نظیر ژیلا ،‌ می‌تواند در مرحله روزت برگ‌ها (‌8 تا 10برگی ) دمای منهای 15 درجه سانتیگراد را نیز تحمل نماید .

مقاومت به سرما با تقلیل تعداد برگهای روزت و یا ورود به مرحله ساقه روی کاهش می‌یابد به‌طوری که دراین مراحل حساس ، دمای صفر درجه سانتیگراد می‌تواند بوته‌ها را ازبین برد .

کشت پائیزه گلرنگ در مناطق معتدله سردسیری امکان‌پذیرمی‌باشد .

برای این منظور در اوایل پائیز ،‌ باید همزمان با کشت غلات سردسیری و یا کلزای پائیزه اقدام به بذرکاری نمود تا روزت بوته‌ها با تعداد 8 تا 10 برگ ، منطبق با فصل سرما گردد .

توصیه دراین موارد ، انتخاب ارقام مقاوم به سرما وارقامی با روزت طولانی خواهد بود .

اگر کشت گلرنگ در پائیز ، زودتر انجام شود ،‌امکان اینکه قبل از زمستان‌گذرانی گیاه به ساقه رود ،‌افزایش یافته و ازاین رهگذر زراعت آسیب فراوانی می‌بیند .

به‌طورکلی گلرنگ به دلیل داشتن شبکه ریشه‌ای قوی و عمیق ،‌می‌تواند رطوبت تحت‌الارض را که – جذب آن برای پاره‌ای از گیاهان زراعی غیرمقدور است – مورد استفاده قراردهد .

علاوه براین درارقام خاردار به دلیل سطح تعرق اندک برگ‌ها ،‌ تحمل به کم آبی افزایش می‌یابـد .

دراکثـــر مناطـــق کشــــور ، کاشت‌های پائیزه 6 بهترازکاشت‌های بهاره نتیجه داده‌اند زیرا اولاً عملکرد بیشتر بوده و درثانی زراعت کرپه نمی‌شود .

در کاشت‌های بهاره به علت بارندگی‌های متناوب امکان کرپه‌شدن زراعت افزایش می‌یابد .

مناسبترین تاریخ کاشت برای گلرنگ بشرح زیر خلاصه می‌گردد : بذرکاری گلرنگ به طور معمول با ردیف‌کارهای گندم که کارنده‌های آن یک در میان کورشده و یا بالا زده شده باشد ، انجام می‌گردد .

فواصل خطوط کاشت در اغلب موارد 40 تا 50 سانتیمتر منظور می‌شود .

فواصل بوته روی خطوط نسبت به خصوصیات رشدی رقم از 5 الی 15 سانتیمتر متغیر می‌باشد .

بذور می‌باید با قارچ‌کش‌ها تیمار داده شوند .

آزمایشات نشان می‌دهند که 25 تا 35 درصد بوته‌ها در اثرعدم ضدعفونی ، درمرحله جوانه‌زنی از بین می‌روند .

مقدار بذرمصرفی رقمی از گلرنگ با وزن هزاردانه 40 گرم و فاصله ردیف 40 تا 50 سانتیمتر برابر 20 کیلوگرم در هکتار محاسبه می‌گردد .

تراکم بوته نسبت به رقم و محیط بین 200 تا 400 هزار بوته در هکتار متغیراست .

بطورکلی تراکم‌های مناسب و فاصله ردیف‌های کمتر،‌سرما را بهتر ازتراکم‌های متراکم و فاصله ردیف‌های بیشتر تحمل می‌کنند .

درمناطقی که دوره رشد کمتراست ،‌ بمنظور دستیابی به حداکثر میزان سطح برگ و حصول عملکرد بیشتر ،‌ ‌به تراکم بالا نیاز میباشد .

با کاهش تراکم در واحد سطح تعداد کاپیتول در بوته افزایش می‌یابد و افزایش تعداد کاپیتول موجب افزایش دوره رشد می‌شود .

اگر درجـــــه حــــرارت خاک به هنگام‌ بذرکاری با صفر ژرمیناسیون گلرنگ (‌5-4درجه سانتیگراد)‌منطبق باشد ، سبزردیف‌ها بعد از یک ماه صورت می‌پذیرد .

درصورتی که اگر درجه حرارت خاک درموقع کاشت 8، 12و 21 سانتیگراد باشد ،‌ راهیابی جوانه‌ها به سطح خاک به ترتیب بعد از 21،12و8 روز انجام می‌پذیرد .

نیروی جوانه‌زنی گلرنگ قوی بوده و ظهور لپه‌ها به سطح خاک به صورت برون خاکی1 انجام می‌گیرد .

بنابراین به سله خاک حساسیت چندانی ندارد .

1- Epigial = Epigel 7 بوته‌های رشد یافته گلرنگ در برابر بادهای شدید مقاوم بوده و می‌توانند سرعت باد را تا حد 24 الی 50 کیلومتر در ساعت تحمل کنند .

در مناطق بادخیز بطور معمول فاصله ردیف‌های کاشت را کمتر و فاصله بوته‌ها روی خطوط کاشت ، بیشتر منظور می‌گردد تا بوته‌های ردیف‌های همسایه در موقع وزش باد حائل یکدیگر شوند و مسئله ورس بوجود نیاید .

توصیه براین است که ردیف‌های کاشت در جهت عکس مسیر باد باشند چرا که درغیراینصورت ، افت رطوبت دراثرحرکت باد دربین ردیف‌ها بیشتر خواهد شد .

خاک : گلرنگ نیازمند خاک‌های عمیق و زهکشی شده است .

این گیاه در خاک‌های لومی شنی و شنی لومی با اسیدیته 7 بیشترین محصول را به بار می‌آورد ولی می‌تواند اسیدیته 5/8-5 را تحمل کند .

عملکرد گلرنگ در خاک‌های کم عمق بسیاراندک است.

همچنین این نبات در خاک‌های اسیدی توسط قارچ فوزاریوم به پوسیدگی ریشه دچار می‌گردد .

گلرنگ شوری خاک را تا 7 دسی زیمنس برمتر تحمل می‌کند ولی این درجه شوری برروی جوانه‌زنی بذر تأثیر گذاشته و درصد آن را کاهش می‌دهد .

بنابراین دراین شرایط مقدار بدرمصرفی بایستی افزایش یابد .

مقاومت گلرنگ در برابرشوری و درارقام مختلف متفاوت می‌باشد .

از این‌رو ، انتخاب ارقام مقاوم به شوری در ژنوتیپ‌های گلرنگ امکان‌پذیر می‌باشد .

کود : کوددهی به صورت نواری عمقی1 و درطرفین خطوط کاشت در هنگام بذرکاری توصیه می‌گردد .

گلرنگ در مرحله جوانه‌زنی به سبب حساسیت جوانه‌ آن به غلظت بیشتر کود ،‌ نباید در تماس مستقیم با کود باشد .

در شرایط معمول مقدار 60 تا 100 کیلوگرم نیتروژن خالص و 50 تا 80 انیدرید فسفریک در هکتار برای زراعت آبی کفایت می‌کند .

بهتراست 50 الی 75 درصد از کل نیتروژن ، بصورت سرک در مرحله ساقه‌وری دربهار مصرف شود .

در زراعت‌های دیم بسته به میزان بارندگی ،‌مقادیر نیتروژن وانیدرید فسفریک را می‌توان به‌ الی مقدار قبل نیز تقلیل داد .

1- Deep row placemet 8 نیازهای آبی : گلرنگ در مقایسه با دیگر گیاهان زراعی دریک دوره رشد به آب کمتری نیاز دارد .

مقدار 300 میلیمتر آب تا شروع گل ،‌عملکرد خوبی را تضمین می‌کند .

لیکن این دانه روغنی با حداقل آب نیز می‌تواند محصول قابل قبولی ارائه نماید .

بعنوان مثال لاین ورامین 848/49-V در شرایط آب و هوایی خشک ،‌ ‌فقط با یک مرتبه آبیاری ، بطور نسبی عملکرد خوبی درپی داشته است .

رطوبت بیش از حدخاک و یا خاک‌های رطوبی سرد برای این گیاه مضر بوده زیرا دراین شرایط گیاه به انواع بیماری‌های قارچی که حساسیت زیادی نیز به آنها دارد ،‌دچارمی‌گردد .

اتخاذ آبیاری ردیفی در گلرنگ الزامی است زیرا این گیاه آبیاری غرقابی ( زراعت‌های کرتی )‌را تحمل نمی‌کند .

به بیان بهتر آب نبایستی در تماس مستقیم با طوقه باشد .

براساس آزمایشات مختلف مشخص گردیده است که اگر آب در پای بوته‌ها ، به مدت 6 ساعت قرارگیرد ،‌ ‌بوته‌ها بطور حتم به بیماری فیتوفتورا1 دچار خواهند شد .

همچنین تناوب خشکی – رطوبت ، اشاعه این قارچ را تشدید می‌نماید .

بنابراین به منظور انجام آبیاری ردیفی ،‌توصیه براین است که کاشت به صورت ردیفی در نظر گرفته شود .

درآبیاری جوی پشته‌ای که آب درتماس مستقیم با یقه بوته نمی‌باشد ،‌اشاعه‌این قارچ در حداقل ممکن خواهد بود .

مبارزه با علف‌های هرز : رشد اولیه‌ گلرنگ بطئی بوده بنابراین نبات مزبور در اوایل رشد توسط انواع علف‌های هرز تهدید می‌شود .

درهمین راستا ، سم‌پاشی مزرعه از حدود 4 هفته قبل از کاشت ،‌ با علف‌کش‌های نظیر دیورون2 ،‌ ترفلان3 و لاسو4 توصیه می‌گردد .

ذکر این نکته ضروری است که استعمال علف‌کش بعد از سبز نمودن گلرنگ و حتی در زمان کاشت ،‌ به سبب حساسیت این گیاه به علف‌کش‌ها ،‌ بویژه به علف‌کش‌های هورمونی مناسب نمی‌باشد .

مبارزه مکانیکی با علف‌های هرز پس از سبزشدن گلرنگ ، درساعات بعدازظهر و یا مواقعی که درجه حرارت محیط بالااست نتیجه بهتری دارد زیرا بوته‌های گلرنک در حوالی صبح با وجود هوای خنک و سرد بسیار ترد و شکننده بوده ،‌درنتیجه خسارات وجین بیشتر خواهد بود .

1-Phytophtora carthami 2- Diuron 3- Treflan=Trifloralin 4- Lasso= Alchlor 9 برداشت : گلرنک در هنگام رسیدگی نیازمند محیط گرم و خشک می‌باشد .

این گیاه به ریزش دانه مقاوم است ، زیرا بذور توسط کرک‌های نمدی در داخل کاپیتول محصور می‌باشند .

بنابراین درشرایطی که برداشت به تعویق افتد ، ریزش دانه روی نخواهد داد ولی در صورت وقوع بارندگی ، به سبب عدم وجود دورمانسی1 ، رطوبت از طریق کرک‌های نمدی کاپیتول جذب بذور شده و موجب جوانه‌زنی آنها می‌گردد .

از این‌رو مناطقی با بارندگی‌های تابستانه و یا اقلیم رطوبی،‌ نظیر استان گیلان و غرب مازندران برای زراعت گلرنگ مناسب نمی‌باشند .

در زمان برداشت ،‌گلرنگ‌های این گیاه که درانتهای‌کاپیتول قراردارند خشک شده ومی‌توانند جداگانه توسط دست برداشت شوند .

درصد رطوبت بذور درمرحله برداشت در حدود 10 درصد بوده که بطور تقریبی 35 تا 40 روز بعد از گلدهی حاصل می‌شود .

دراین مرحله اگز چند کاپیتول توسط دست (‌که مجهز به دستکش چرمی است )‌ له شوند ،‌ بذور به آسانی از داخل کاپیتول بیرون می‌آیند .

ارقام : ارقام گلرنگ که در کشور زراعت می‌شوند ، ‌شامل ارقام محلی و خارجی می‌باشند .

بطور کلی ارقام محلی نسبت به ارقام خارجی ،‌دارای عملکرد بیشتر ، مقاومت بالا به بوته‌میری ،‌خارکم و یا بی‌خار بوده ولی دوره رشد بیشتری دارند .

از ارقام داخلی که به ارقام محلی معروف هستند ،‌ ‌به تعدادی به‌شرح زیر اشاره می‌گردد.

1) محلی 2881 مبدأ اراک 2) محلی 2819 مبدأ اصفهان 3) محلی 3147 مبدأ ارومیه 4) محلی 2148 مبدأ مرند 5) محلی 3150 مبدأ مشهد 6) زرقان فارس بشماره 279 7)‌ ورامین بشماره 295 1- Dormancy 10 از ارقام خارجی می‌توان به چند مورد اشاره نمود : فریو یوت نبراسکا10 یو-سی-وان ریو ویلا دارت یو-اس –10 لیدا پاسیفیک آفات و بیماری‌ها : شته ، توسط خرطوم شیره نباتی را مکیده و درنتیجه بوته را ازرشد بازمی‌دارد .

اگر چنانچه جمعیت آن حدود 1000 عدد دریک بوته باشد ،‌ بوته به کلی از رشد فرومانده و به‌تدریج ازمیان می‌رود .

تعداد 500 شته در یک بوته برای بوته قابل تحمل می‌باشد .

برای مبارزه با انواع شته از سموم سیستمیک نظیر متاسیستوکس1 استفاده می‌شود .

تریپس2 ، ‌لکه‌های نقره‌ای یا برنزه علامت آسیب این آفت بر روی اندام‌های مختلف گلرنگ است .

این آفت بطور معمول پس از برداشت غلات (‌جو ، گندم ) به مزرعه گلرنگ روی می‌آورد .

دوره حمله کوتاه بوده و اغلب نیازی به مبارزه شیمیایی نمی‌باشد .

زنجره3 ، دربرگ‌ها ،‌ نقاط فرو رفته ،‌ علامت حضور این آفت است .

بطور معمول مبارزه شیمیایی با آن توصیه نمی‌شود .

مگس گلرنگ4 ،‌ ‌آفتی است خطرناک و درصورت زیاد بودن جمعیت آن ،‌ مزرعه را بطــور کلی ازبین می‌برد.

مگسی است به‌طول 5 میلی‌متر که طول آن با بال‌های باز 1-Metasistox 2- Trips tabaci 3- Empoasca 4-Acanthiophilus helianti 11 به 10 میلیمتر می‌رسد .

تخم‌گذاری حشره‌ کامل درون غنچه‌ها و یا گل‌های طبق انجام می‌گیرد .

تخم‌ها بعد از تفریخ ،‌لاروهای ریزی را شبیه دانه برنج تولید می‌کنند .

لاروهای مزبور درداخل کاپیتول تبدیل به شفیره و بالاخره حشره کامل1 می‌شوند .

حشرات کامل به کشت‌های کرپه گلرنگ حمله کرده و این تسلسل در شرایط مناسب آب وهوایی می‌تواند تا 3 نسل دوام داشته باشد .

اگر زراعت گلرنگ در مرحله غنچه توسط این مگس مورد حمله قرارگیرد ،‌کاپیتول ،بذری تولید نمی‌کند ولی اگرکاپیتول‌های گلدار آلوده شوند ،‌ ممکن است کاپیتول بذور معدودی تولید نماید که در هرصورت برداشت اقتصادی نخواهد بود .

مناسب‌ترین زمان سمپاشی ، موقعی است که مگس‌ها درمزرعه دیده شوند .

سم‌پاشی دراین هنگام موجب می‌گردد که مگس‌ها قبل از تخم‌ریزی از بین بروند .

این مرحله مقارن با زمانی است که بوته‌ها دگمه‌دار شده‌اند .

اولین سمپاشی در این مرحله انجام می‌گیرد و به فاصله 10 روز ،‌سمپاشی دوم تکرار می‌گردد .

دیازینون20درصد2 بمقدار 5/2 کیلوگرم درهکتار کفایت می‌کند .

پروانه و یا کرم غوزه خوار3 ،‌ لارو این آفت خسارت زیادی به مزارع پنبه بامیا ،‌کنف،‌ نخود ،‌گلرنگ و غیره وارد می‌کند و به این جهت ،‌ با این آفت خطرناک همه‌ساله مبارزه می‌گردد .

ازحشره‌کش‌های تماسی و تنفسی برای مبارزه با آفت مزبور استفاده می‌گردد .

کنه4 ،‌ آفت عمده گلرنگ است که بطور معمول در اواسط و یا اواخر فصل آسیب خود را وارد می‌آورد .

کنه‌ها ، همانند شته‌ها حشراتی هستند مکنده و بدین‌جهت سموم سیستمیک برای مبارزه با آنها نتیجه‌ بهتری می‌دهند .

بیماری‌ها : عمده بیماری گلرنگ فیتوفتورا درش سلری5 است .

توسعه این بیماری به ویژه پس از آبیاری انجام شده متعاقب یک دوره خشکی دیده می‌شود .

تناوب صحیح ،‌ آبیاری جوی پشته‌ای و مناسب از شدت آلودگی می‌کاهد .

1- Imago 2- Diazinon 20% 3- Heliothis peltigera, obsoleta 4-Tetrachinus 5- Phytophtora drechseleri 12 زنگ گلرنگ1 : این قارچ‌ برگ‌ها را بیشتر مورد حمله قرارداده و ازاین رو کارائی آنها را به شدت کاهش می‌دهد .

تناوب مناسب ، سوزانیدن بقایای گیاهی قبل از کاشت و ضدعفونی بذور ،‌ شدت خسارت را تقلیل می‌دهد .

سفیدک دروغی و سفید سطحی از امراض شایع گلرنگ هستند که اولی با زینب2 ،‌ لوناکول3 و کاراتان4 و یا گوگرد قابل کنترل می‌باشد .

پراکنش گلرنگ درجهان : گلرنک بطور گسترده در هند ،‌خاور نزدیک ، خاورمیانه و چین کشت می‌شود .

دردهه‌های اخیر کشت این گیاه در کشورهای آمریکای جنوبی و استرالیا نیز متداول گردیده است درحال حاضر این گیاه در بیش از 60 کشور جهان و عمدتاً در کشورهای هند ،‌مکزیک ، ایالات متحده آمریکا ،‌ اتیوپی ،‌اسپانیا و استرالیا مورد کشت وزرع قرارمی‌گیرد .

درگذشته سطح زیرکشت گلرنگ در هند قابل توجه بوده ولی عملاً‌به دلیل اعمال مدیریت ضعیف مزرعه عملکرد حاصله رضایت‌بخش نبوده است .

دراوایل دهه 1980 توجه و تأکید برتکنیک‌های زراعی و همچنین تولید ارقام اصلاح شده باعث افزایش عملکرد دراین کشور گردیده است .

1- Pucinia carthami 2- Zineb 3- Lonacol 4- Caratan 13 جدول سطح زیرکشت به هزارهکتار و تولید جهانی گلرنگ درکشورهای مختلف درده‌ساله بین 1985-1994 14 منابــع : آمارنامه کشاورزی ،‌ 1371 .

اداره کل آمار و اطلاعات کشاورزی .

شماره 7 .

خواجه‌پور ،‌محمدرضا ،‌1370.

تولید نباتات صنعتی .

انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان .

زراعت گلرنگ ،‌انتشارات شرکت سهامی توسعه کشت دانه‌های روغنی – تهران .

کوچکی ،‌ عوض .

1364.

زراعت در مناطق خشک (‌ترجمه)‌.

انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد .

ناصری ، فرشته .

1370.

دانه‌های روغنی (‌ترجمه)‌.

انتشارات آستان قدس رضوی خراسان .

یزدی صمدی ،‌ بهمن و سیروس عبدمیشانی .‌1370 .

اصلاح گیاهان زراعی .

‌مرکز نشر دانشگاهی تهران .

7) Chatterjee,B.N.and K.U.

Bhattachryya 1983.

Handbook of oilseed crops in India .

Oxford and IBH, New Dehli.India.

8) Knowles,P.F.1989.Safflower.

McGrow.Hill New York, U.S.A.

9) Mafton,M.and A.R.Sepaskhah.1978.Effect of temperature and osmotic potential on germination of sunflower and safflower and hormone treat of sunflower seeds.

Can.J.Plant.Sci.

58:295-303.

10) Robbelen,G.,R.V.Downey and A.Ashir.1989.Oil crops of the woreld.

McGrow Hill.Co.New York U.S.A.

11) Weiss,E.A.1983.Oilseed Crops.

Longman Scientific and Technical publishers.

.

موضوع سمینار : اصلاح گلرنگ استاد مربوطه : جناب آقای مهندس مرادی ارائه دهندگان : امیر قنبری ـ محمد صادق زاده مقدمه : گلرنگ گیاهی قدیمی است که در خاور میانه اهلی شده و از گلهای آن بعنوان ماده رنگی استفاده می شده .

امروزه از آن بعنوان گیاه روغنی استفاده میشود و روغن آن در صنعت و آشپزی کاربرد دارد و از آرد آن برای تغذیه دام استفاده میشود .

گیاهشناسی :گلرنگ با نام علمی کارتاموس تینکتوریوس از تیره مرکبان است .

گیاهی است یک ساله و گونه های چند ساله نیز دارد .

ریشه عمیق و ساقه محکم منتهی به گل دارد .

گلها مرکب و قوزه را تشکیل می دهند .

هر گلچه از قسمت لوله ای بلند منتهی به گلبرگها تشکیل شده و در انتها تخمدان موجود است و کلاله ها و پرچمها در وسط قرار دارند .

پرچمها به هم چسبیده و لوله ای را تشکیل می دهند و میله آنها آزاد است و خامه توسط لوله بساک در بر گرفته شده است .

عمل اخته کردن زمانی صورت می گیرد که چند گلچه از قوزه خارج شود به این صورت که دور قوزه را با قیچی می چینند تا گلچه ها نمودار شوند .

گلچه های باز شده را از بیخ با پنس می کنند و بقیه آنها را تنک می کنند طوری که 10 تا 15 گلچه باقی بماند .

بعد با نوک پنس قسمت گلچه را شکسته و نوک آن را حذف می کنند تا کلاله و خامه پدیدار شود .

پس از اخته کردن گلچه ها را پوشانده و 24 ساعت بعد عمل گرده افشانی را انجام می دهند .

رنگ گلها متفاوت است و 4 ژن در تعیین رنگ گل دخالت دارند .

گیاهی است اتوگام و آلوگامی بسته به واریته و وجود حشرات از 4/1 تا 100 درصد تغییر می کند .

بذر آن سفید یا کرم رنگ است و ترکیبات آن بطور متوسط به این صورت است : پوست : 30 تا 50 درصد ـ آب : 3 تا 10 درصد ـ روغن : 25 تا 40 درصد ـ پروتین : 12 تا 20 درصد .

گلرنگ از لحاظ تعداد کروموزوم به 4 دسته تقسیم می شود : الف)2n=24 یکساله مانند تینکتوریوس که زراعی است و2n=24چندساله مانند آبورسنس ب ) 2n = 20 مانند آلکساندرینوس ج ) 2n = 44 که گونه لاناتوس را شامل میشود د ) 2n = 64 که گونه بتی کوس در این دسته است .

در ایران واریته های تینکتوریوس ، اکسی آکانتا ، لاناتوس و گلاکوس وجود دارد .

عقیمی در گلرنگ : گلرنگ واریته ای نر عقیمی دارد که نر عقیمی ساختمانی است به این صورت که گرده وجود دارد و آزاد نمی شود .