مقدمه
چغندرها و سوئیس چاردها از کنوپودیاسیها ( خانواده غازپاها) هستند . علاوه بر چغندهها و سوئیس چاردها این خانواده شامل منگل ورزلها، چغندرقندها و لمس کوارترها می باشند . مجموعه چغندقنندها شامل پیبل بیت، فرش مارکت و پروسیسنگ و سوئیس چارد می باشند . ولی شامل منگل ورزل (چغندرهایی) که به عنوان غذای دامها استفاده می شود ) یا چغندرقند که به عنوان محصولی جهت تولید تجاری شکر پرورش داده می شود ، نمی باشد.
تصور براین است که چغندرها از چغندر دریایی بومی اروپای شمالی گسترش یافته اند . چغندرها حداقل از قرن سوم میلادی کشت شده و در قرن سوم به عنوان یک محصول کشاورزی توسط تولیدکنندگان فرانسوی و آلمانی کشت شده اند.
چغندرها به خاطر سبزیهای دست چین شده ، ریشه های دست چین شده و ریش های چغندر و برای تولیدات مختلف دیگر توسط تهیه کنندگان به کاربرده می شوند . برگهای تر و تازه سوئیس چارد برای برنج سازی و مخلوط سالاد برداشت می شود و برگهای بزرگ برای بسته بندی برداشت می شوند. (1)
انواع و کشت
چغندر پروسیسنگ چغندرهایی هستند که برای پروسیسنگ پرورش داده می شوند . معمولاً استوانه ای شکل هستند . چغندرهای استوانه ای برای تولید چغندرهای قطعه قطعه شده یکنواختی شکل و کارایی بیشتری دارند و نیاز بزرگی برای پروسیسرها می باشند . غیر پیوندها : دارای شاخه های کوتاه ، ریشه گرد و قرمز رنگ دارای انتهای قرمز مایل به زرد هستند . پیوندیها: رد ای سی اف یک ضد سرکسسپرا ( نوعی بیماری) چغندرهای پیوندی دارای مزیت بذردهی بالا، تقویت و رشد ریش ها و شاخه ها و پایداری ایجاد کردن در مقابل بعضی بیماریها چون سرکسپرا می باشد . در مقابل توان بالای چغندرهای پیوندی منجر به رشد بیش از اندازه ریشه ها شود که در اثر به تعویق افتادن زمان برداشت آب و هوای نامناسب یا دلایل دیگر این رشد سریعتر صورت گیرد. (2)
تیبل بیت
تیبل بیت که بعنوان چغندرهای فرش مرکت هم شناخته شده اند انواع گرد و قرمز آن عبارتنداز : استینهای دترویتی، رابی کوئین، پیوندها: رد سی اف یک، پیس مارکر پیوندتری، برای آزمایش: اونگراف یک ، بیگ رد، ایواکس، واریوراف یک. برای دسته چین کردن : کروسبیرگرین تاپ و نیترکیپر . (3)
ناولتی بیت
بعضی از چغندرها رنگها و شکلهای غیرمعمولی دارند . اپن چغندرها به عنوان چغندرهای ناولتی شناخته شده اند . قرمز و دراز: سیلیندرا، فورنو. رنگ قرمز و سفید متناوب ، چیاگیا، زرد و گرد: بارپی گرلدن ، گرد و سفید: شووایت ، آلبینو بیشتر انواع چغندرهای استوانه ای شکل مزه خاک می دهند که باعث شده عرضه آنها محدود شود . (3)
چغندرهای اسفناجی
چغندرهای اسفناجی ، تیبل بیت هستند که به خاطر برگهای آبدارشان پرورش داده می شوند . این نوع چغندر در دوره های زیادی می تواننند برداشت شوند . نوع اصلی آن بارپی رد بول است .(3)
سوئیس چارد
سوئیس چارد چغندری است که به خاطر برگهای خوردنی آن پرورش داده می شود . گلبرگهای بزرگ و پهن دارد که ممکن است سبز، قرمز یا رنگانگ ( چند رنگ) باشد . گلبرگ سبز، کولوموس، گلبرگ قرمز، شارلون، روبارب چارد . گلبرگ های چند رنگ : رنگهای روشن ( قرمز، زرد ، سفید نارنجی، ارغوانی و صورتی ). (4)
زراعت پاییزه چغندرقند در مناطق گرمسیری
از مزایای کشت پاییزه در مقایسه با کشت بهاره چغندرقند می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- بهره گیری گیاه از بارندگیهای پاییزه و زمستانه در نتیجه مصرف آب کمتر در مقایسه با کشت بهاره به میزان 20 الی 30 درصد
2- پایین بودن هزینه تولید در مقایسه با کشت بهاره
3- پایین بودن تراکم علفهای هرز و آفات در فصل زمستان در مقایسه با کشت بهاره
4- امکان کشت دوم بعد از زراعت چغندرقند
5- بازده تولید در واحد سطح بیش از مناطق دیگر ا زمتوسط عملکرد در کشت پاییزه 40 تن در کشت بهاره 27 تن در هکتار است .
شرایط اکولوژیکی لازم برای کشت چغندرقند
چغندرقند گیاهی از تیره اسفناج می باشد . مناسبترین درجه حرارت برای جوانه زدن بذر چغندرقند 8 درجه و برای رشد و نمو آن در دوره رشد 28-20 درجه سانتیگراد است . یخبندان در مراحله جوانه زدن موجب از بین بردن جوانه اولیه آن می گردد.
چغندرقند برای رشد و نمو کامل و ذخیره قند در غده احتیاج به نور خورشید گرما و رطوبت مناسب دارد . این گیاه نسبت به خاکهای شور و قلیایی مقاومت خاصی نشان داده و احتیاج به خاکهای با PH خنثی و قلیایی دارد . خاکهای رسی و رسی لیمونی بهترین نوع خاک برای کشت چغندرقند می باشد .
طول مدت رشد و نمو در کشور معمولاً حدود 8 ماه خواهد بود و در این مدت هر هفت روز و در نواحی سردسیر هر ده روز به آبیاری نیاز دارد که به صورت غرقابی انجام می گیرد.(6)
تاریخچه کشت چغندرقند در ایران
این گیاه در گذشته به عنوان سبزی در ایران کشت و مصرف می شد . از سال 1275 اولین کارخانه قند ایران در قریه کهریزک نصب گردید و عملاً کشت چغندرقندبه منظور تولید قند و شکر شروع شد ولی متاسفانه به خاطر اوضاع و احوال سیاسی آن زمان کارخانه تعطیل شد و باعث متوقف شدن کشت چغندرقند گردید . در سال 1310 کارخانه مجدداً آغاز بکار گردید. و تا کنون با استقرار و فعالیت 10 کارخانه در استان خراسان، 5 کارخانه در فارس، 4کارخانه د رآذربایجانغربی و حدود 16 کارخانه در سایر استانها یکی از فعالیتهای زراعی ایران تشکیل می دهد.(6)