وضعیت کشاورزی در ایران
برای اطلاع از وضعیت و موقعیت کشاورزی کشورمان بد نیست بدانیم که ایران با وسعت 164 میلیون هکتار در عرض جغرافیایی 25 تا 40 درجه عرض شمالی واقع است . بر اساس آخرین سرشماری که در سال 1365 شمسی انجام شده جمعیت ایران حدود 50 میلیون نفر بوده که 5/45 درصد آنرا جمعیت روستایی تشکیل می داده از حدود 11 میلیون نفر جمعیت شاغل کشور 1/29 درصد در بخش کشاورزی ، 5/25 درصد در بخش صنعت و 4/45 درصد در بخش خدمات مشغول بوده اند .
وجود دریا در سواحل جنوب و شمال ، دوری نواحی مرکزی آن از دریا ، نزدیکی به دشتهای وسیع آسیا ، وجود کوههای مرتفع در اطراف و داخل آن ، کشور ما را به صورت یکی از ممالک نادر جهان در آورده است ، که در آن می توان انواع آب و هوا را مشاهده کرد .
تنوع در درجه حرارت در نواحی مختلف آن زیاد و از منهای 30 تا باضافه 50 درجه سانتیگراد است . ارتفاع از سطح دریا نیز گوناگونی بسیار دارد ، دارای نواحی پست که ارتفاع آنها 28 متر پایین تر از سطح اقیانوسهاست تا مناطقی که 5600 متر از سطح دریا ارتفاع دارند.
میزان بارندگی کشور بسته به ناحیه از 10 تا2000 میلیمتر تغییر می نماید . این عوامل گوناگون زمینه مساعدی را برای تولید محصولات مختلف کشاورزی در کشورمان فراهم می سازند.
از نظر اطلاع از وضع آب و هوای ایران نیز بد نیست اشاره شود که در کشور ما سه نوع آب و هوای متمایز دیده می شود :
1. استانهای شمالی و ساحلی دریای خزر که دارای آب و هوای مرطوب است ( سب تروپیک Subtropique ) بوده و ریزش های جوی آن به حدود 1000 میلی متر در سال می رسند . بهترین جنگلهای ایران و اراضی حاصلخیز و مراتع سرسبز در این منطقه قرار دارند .
2. منطقه فلات و استانهای شمال شرقی ، شمال غربی ، مشرق و مرکز ایران که دارای آب و هوای معتدل معروف به کنتینتال ( Continental ) است که در زمستان سرد و در تابستان گرم می باشد . ریزش های جوی در این منطقه به طور متوسط حدود 250 تا 500 میلی متر در سال است و قسمت مهمی از جنگلهای خاص مناطق خشک که درختان به فواصل زیاد و متفرق و بیشتر به صورت درختچه ها و بوته هاست ، در این منطقه قرار دارد و قسمت زیادی از آنرا بیابانها و کوههای سنگی خشک اشغال کرده و تنوع محصولات را در این منطقه به نسبت ارتفاع کوهها و دوری یا نزدیکی به استوا بسیار زیاد و هر کجا آبی یافت شود زراعت و محصولات متنوعی موجود است .
3. منطقه گرمسیری که در مغرب ایران آنجا که دامنه جبال بزرگ به طرف دشتهای عراق سرازیر می شود ، شروع شده و به استان خوزستان که دشت وسیع و مسطحی را در ساحل خلیج فارس تشکیل می دهد ، ادامه دارد و تقریباً تمام استان سیستان و بلوچستان و استانهای جنوب و جنوب شرقی کشور را نیز در بر می گیرد . این منطقه دارای هوای گرم و ریزشهای جوی آن حدود 200 تا 300 میلی متر در سال است . زراعت دیم غلات از اواخر پاییز شروع شده و در اواسط بهار برداشت می شود و در سایر فصول زراعت آبی معمول است و کلیه محصولات گرمسیری ایران مانند خرما و غیره … از این منطقه به دست می آید .
پیدایش خاک زراعی
به طوری که گفته شد خاک زراعتی از متلاشی شدن سنگها و بقایای موجودات زنده تشکیل شده است و به علت تغییراتی که موجودات زنده در آن می دهند و همچنین به علت جابجا شدن و شسته شدن بعضی از مواد آن از لحاظ جنس و خاصیت فیزیکی با سنگهای اصلی که آنرا تشکیل داده اند تفاوت زیادی دارد . نحوه تشکیل خاک را فرآیند خاک زایی یا پدوژنز ( Pedogenesis ) می نامند و به طور کلی در اثر این فرآیند دو نوع خاک به وجود می آید . یکی خاکهای ثابت و دیگری خاکهای انتقالی . خاکهای ثابت آندسته از خاکها هستند که در محل فعلی خود از تجزیه سنگهای مادری ایجاد شده اند در حالی که خاکهای انتقالی بوسیله عواملی نظیر آب ، باد و غیره 000 به محل فعلی خود انتقال یافته اند . در هر دو مورد تشکیل خاک مستلزم عمل دراز مدت پاره ای عوامل محیطی و بیولوژیکی روی سنگ مادری است . مقطع طولی خاک را پروفیل ( Profile ) خاک گویند که کلیه فرآیندهای پدوژنیکی را که در طی تکامل خصوصیات خاک ایجاد شده نشان می دهد .
عواملی که در تجزیه خاکهای زراعتی و تجزیه سنگها جهت تشکیل این خاکها دخالت دارند به گروه عوامل فیزیکی و مکانیکی ، عوامل شیمیایی و عوامل بیولوژیکی یا موجودات زنده تقسیم میشوند .
الف عوامل فیزیکی و مکانیکی : این عوامل عبارتند از :
1. حرارت : تغیر حرارت در شبانه روز مخصوصاً در نواحی خشک که تغییر آن زیاد است در تشکیل خاک زراعتی و تجزیه سنگها اثر مهمی دارد . در این نواحی تفاوت زیاد بین حرارت روز و شب انقباض و انبساط در احجار بوجود آورده و آنها را خرد می کند . در صحراهای بزرگ آسیا و آفریقا خاک به این ترتیب ایجاد شده است .
2. وزش باد : وزش باد هر روز مقدار زیادی از ذرات خرد شده سنگها را به نقاط دور حمل می کند و خاک زراعتی را تشکیل می دهد ، به طور متوسط در هر متر مکعب هوا در موقع وزش باد 6 تا 7 میلی گرم خاک یافت می شود .