تاریخ تمدن انسان از اولین روز پیدایش حیات بر روی زمین، از مرحلهی غارنشینی تا دورهی زندگی ماشینی، همیشه با اندیشهها و دست آوردهای فکری و تجربی نوینی همراه بوه است.
دانشمندان به این نتیجه رسیدند که تمام مواد و اجسام موجود در جهان از هر نوع، از میلیون نقاطریزی تشکلی شدهاند که مثل گروه شلوغی از زنبورها که به دور شیرینی و وزوز میکنند در حال جنبش و پرش هستند.
دانشمندان این نقاط ریز را «مولکول» نام نهادند.
سرعت نوسان مولکولها با دمای آنها نسبت مستقیم دارد.
و در مرحلهای که دمای جسم به صفر مطلق (273- درجه سانتیگراد) میل کند لرزش مولکولها نیز به صفر نزدیک خواهد شد.
کوچکترین قسمت تشکیل دهندهی مواد، مولکولها نیستند بلکه خود مولکولها نیز از بخشهای ریزی تشکیل یافته و آنها را اتم نام نهادند و خود اتمها از ذرات ریزی تشکیل یافتهاند و قابل شکستن و خرد کرن میباشند.
و ذرات تشکیل دهندهی اتمها به نامهای پروتون، نوترون و الکترون خلاصه میشوند.
دانشمندان به دنبال تحقیقات و مطالعات زیاد دریافتند که از اتمهای بعضی عناصر مانند رادیوم و اورانیوم ذرات و اشعهی نامرئی پرتاب میشوند.
آنها چنین عناصری را رادیواکتیو نام نهادند.
تابش اشعه از این عناصر به علت شکستن هستهی آنها بود.
این پدیده در اتمهایی که وزن بیشتری دارند اتفاق میافتد و به آنها اتمهای شکننده میگویند.
شکستن اتمها و پرتاب ذرات و تابش اشعه از درون آنها نوعی آزادسازی انرژی به شمار میرود که به آن شکافت اتمی گویند.
روشی برای آزادسازی انرژی اتمی وجود دارد که روش همجوشی خوانده میشود.
در این روش که میزان انرژی آزاد شده تقریباً هشت برابر روش شکافت اتمی است..
هسته و تریوم (هیدروژن سنگین) که دارای انوترون و اپروتون است با تریتیوم (هیدروژن فوق سنگین) که دارای 2 نوترون و اپروتون است جوش میخورند و در نتیجهی این همجوشی هستهی هلیوم که دارای 2 نوترون است به وجود آمده و یکی از نوترونها نیز آزاد میشود و انرژی اتمی نیز حاصل میگرد.
ساختمان بمبهای هیدروژنی که به مراتب قویتر از بمبهای اتمی به کار رفته در جنگ دوم هستند بر این مکانیزم پایهریزی شدهاند.
بعد از کشف انرژی اتمی و شناخته شدن قرت و کارائی آن، لازم گردید برای استفاده از آن در جهت سازندگی و نه تخریب، این انرژی به صورت کنترل شده آزاد شود و دانشمندان در این راه تلاشهای زیادی کردند و بالاخره موفق به ساختن راکتور اتمی شدند.
راکتور اتمی در واقع به مجموعه سیستمی گفته میشود که عمل شکافت هستهای در آن اتفاق میافتد کار عمدهی راکتور اتمی فقط این نیست که شکافت در آن انجامپذیرد بلکه کار مهم دیگری نیز انجام میدهد و آن ساختن اتمهای تازه است که به آن اتمهای فعال گویند.
انرژی اتمی در ایران و جهان
تاریخچه
استفاده از انرژی هستهای به مقیاس زیاد بین سالهای 1939 تا 1945 میلادی در ایالات متحده آمریکا انجام شد این امر زیر فشار جنگ جهانی دوم به صورت نتیجه تلاشهای مشترک تعداد زیادی از دانشمندان و مهندسان صورت گرفت.
دستاندرکارانی که در ایالات متحده به این کار اشتغال داشتند.
آمریکایی، بریتانیایی و پناهندگان اروپایی کشورهایی بودند که زیر سلطه فاشیسم قرار داشتند تلاش آنان این بود که قبل از آلمانیها به یک سلاح هستهای دست پیدا کنند.
این صلاح هستهای همان بمب اتمی بود.
آژانس
آژانس بینالمللی انرژی اتمی نهادی مستقل است که در سال 1975 برای ترویج استفاده صلحآمیز و جلوگیری از استفاده نظامی از انرژی اتمی تامین شد.
پیشنهاد تاسیس این سازمان این سازمان را *****روایتآمیز نهاور رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد (که به سخنرانی اتم برای صلح معروف شد) در سال 1953 مطرح کرد.
آژانس و دبیر کل آن محمد البردائی در سال 2005 مشترکا برنده جایزه صلح نوبل شد.
شورای حکام
شورای حکام از 35 کشور عضو تشکل شده است.
مطابف ماده 6 اساسنامه آژانس 10 عضو شورا باید حتما از بین کشورهای پیشرفته و صاحب تکنولوژی هستهای و 7 عضو دیگر از بین کشورهای اروپایی انتخاب شود.
برای خاورمیانه و آسیای جنوبی 2 نماینده در نظر گرفته شده است.
نیروگاه اتمی
نیروگاه اتمی در واقع یک بمب اتمی است که به کمک میلههای مهار کننده و خروج دمای درونی به وسیله مواد خنک کننده مثل آب و گار تحت کنترل درآمده است.
تعریف انرژر اتمی:
ذرات پرتاب شده از هستهای اتم مواد رادیواکتیو با سرعت فوقالعاده زیادی حرکت میکنند.
همین حالت دانشمندان را بر این نکته متوجه ساخته بود که انرژی آزاد شده از اتمهای دارای قدرت زیادی است و به آن از روی اتمی نام نهادند.
این انرژی در هستهای اتم نهفته است و تا وقتی که آزاد نشده است هیچگونه اثری به وجود نمیآورد ولی در صورتی که آزاد شود مقدار آن فوق العاده زیاد است.
موارد کاربرد انرژی اتمی:
امروزه اتمهای فعال در موراد زیادی از زندگی انسان به مصرف میرسند.
در رشتههای پزشکی مهندسی، کشاورزی، شیمی و به طور کلی صنایع مختلف، اتمهای فعال و انرژی اتمی مورد کاربرد قرار میگیرد.
در رشتهای امروزه اتمهای فعال در موارد زیادی از زندگی انسان به مصرف میرسند.
در رشتههای پزشکی مهندسی، کشاورزی، شیمی و به طور کلی صنایع مختلف، اتمهای فعال و انرژی اتمی مورد کاربرد قرار میگیرند.
در رشتههای پزشکی، برای پیدا کردن علت بیماری مادهای که دارای اتمهای فعال است با دارو مخلوط کرده و به بیمار تجویز میکنند.
اتمهای فعال بعد از گردش در بدن بیمار در قسمتی که معیوب و دارای بیماری است جمع میشوند.
با به کار بردن شمارگر و نزدیک و دور کردن آن به قسمتهای مختلف بدن محل بیماری تشخیص داده میشود.
در حقیقت اتمهای فعال در قسمت معیوب بدن جمع شده و در آنجا شکسته میشوند.
و در اثر شکسته شدن اشعه خارج میسازند که از طریق شمارگر گایکر مکان ارسال این اشعه تعیین میگردد.
اتمهای فعال به عنوان نگهبان و راهنمای خوبی در کارخانهها نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
در کارخانهی بزرگ فولادسازی، فولاد مذاب به صورت ورقههای نازک درمیآید.
خصیر مذاب آن از میان غلتکها میگذرد و ضمن عبور از میان آن منجمد شده و به صورت ورقههای فولاد درمیآید.
در ضمن عبور خصیر از میان غلتکها، دستگاه باید طوری تنظیم شود که میزان ضخامت صفحه فولاد در تمام نقاط آن یکسان باشد برای این کار از اتم فعال استفاده میشود.
(شمارگر گایگه، ذرات ریزی را که از هستهی اتم پرتاب میشوند میشمارد و شکستن هر اتم را با صدای «تیک» اعلام میکند).
امروزه اندازهگیری دقیق زمان برای دانشمندان و پژوهشگران در مسائل علمی از اهمیت ویژهای برخوردار است.
صنعتگران بر مبنای انرژی اتمی توانستهاند ساعت هایی را طرحریزی کنند که خطای آنها در 3000 سال کمتر از یک ثانیه خواهد بود.
چنین ساعتهایی را اتمیکروم*** مینامند.
در پروژههای فضائی نیز نظریهی استفاده از سوخت اتمی بر این تامین انرژی لازم برای حرکت سفینهها و فضاپیماها و هم مدّ نظر است.
با استفاده از انرژی اتمی آب شور دریاها تقطیر شده و به آب آشامیدنی و آبیاری تبدیل میشود.
دانشمندان با هدف تطامل راکتورها و در ادامه تلاشهای خود برای به کارگیری انرژی اتمی در موارد مختلف موفق شدند راکتورهای کوچکی را بسازند که میتوانند آنها را در زیر دریائیها و کشتیها برای تأمین انرژی مصرفی آنها با استفاده از سوخت اتمی به کار برند.
چنین کشتیها و زیر دریائیهائی میتوانند برای مدت طولانی حتی تا یک سال بدون سوختگیری مجدد در دریا بمانند.
اتمهای فعال نقش مؤثری در افزایش تولیدات کشاورزی و رشد گیاهان دارند.
انرژی اتمی برای حفظ مواد غذایی و محصولات کشاورزی ذخیره شده در انبار کاربرد نسبتاً وسیعی یافته است و در این زمینه از آن در نقش سردخانه استفاده میگردد.
انرژی اتمی اینک در مسیر سازندگی و تأمین رفاه انسان، جایگاه ویژهای در میان تکنولوژی و صنعت معاصر پیدا کرده است و اگر به نحو مناسبی به کار گرفته شود میتواند بسیاری از نیازها و ضرورتهای زندگی انسان را برآورده سازد و به هر صورت، میرود تا نفوذ عمدهای بر رشتههای مختلف صنعت و تکنولوژی پیدا کند.
کاربرد انرژی اتمی در پزشکی و امور بهداشتی دانش اتمی با دانشپزشکی پیوستگی و نا گسستنی دارد، به گونهای که عمل پزشکی بدون دانش هستهای تعریف نشده است.
در کشورهای پیشرفته صنعتی از این فناوری در علوم پزشکی استفاده میگردد.
در حال حاضر، علاوه بر استفاده از انرژی اتمی در اشعه ایکس و کاربرد آن در دستگاههای رادیوگرافی و عکسبرداری در کشورمان، درمان بیماریهای سرطانی با رادیو داروها انجام میشود.
به طور کلی در پزشکی هستهای از مواد رادیو ایزوتوپ برای شناسایی و تشخیص و درمان بیماریها در سطح سلولی و ملکولی استفاده میشود.
پزشکی اتمی با شناسایی ید 131 در غده تیروئید، متولد شد و به تدریج مواد رادیو ایزوتوپ جدیدی به این شاخه مهم دانش پزشکی راه یافت.
رادیو ایزوتوپ به تنهایی و در ترکیب با ملکولهای آلی و معدنی دیگر، وارد سلولهای بدن میشود که میتوان آن را ردیابی کرد.
در پزشکی هستهای از زبالههای هستهای راکتورهای اتمی، مواد رادیواکتیوی استخراج میشود که در تشخیص و درمان بیماریهای مختلف به کار میرود.
سرطان شناسی و درمان سرطان، فقط یکی از کاربردهای انرژی هستهای در پزشکی هستهای است.
تشخیص سریع مراکز عفونی در بدن، تصویرگری بیماریهای قلبی، تشخیص عفونتها و التهاب مفصلی، آمبولی و لختههای وریدی، کاربردهای فراوانی در صنایع خونی، تشخیص کمخونی یا سندرم اختلال در جذب ویتامین 12-B و جداسازی فلزات سنگین از گیاهان دریایی، از جمله مواردی است که میتوان به آن اشاره کرد.
به طور خلاصه، موارد زیر از مصادیق تکنیک تکنیکهای اتمی در علم پزشکی است : الف ـ تهیه و تولید کیتهای رادیودارویی، جهت مراکز پزشکی هستهای.
ب ـ تهیه و تولید دارو، جهت تشخیص بیماری تیروئید و درمان آنها.
چ ـ تهیه و تولید کیتهای هورمونی.
د ـ تشخیص و درمان سرطان پروستات.
ه ـ تشخیص سرطانهای کولون، رودهی کوچک و برخی سرطانهای سینه.
و ـ تشخیص محل تومورهای سرطانی و بررسی تومورهای مغزی، سینه و ناراحتیهای وریدی ح ـ موارد دیگری چون تشخیص کمخونی، کنترل رادیوداروهای خوراکی و تزریقی و .
.
کاربرد انرژی اتمی در بخش دامپزشکی و دامپروری تکنیکهای هستهای در حوزهی دامپزشکی موارد مصرفی چون تشخیص و درمان بیماریهای دامی تولید مثل دام، تغذیه دام، اصلاح نژاد، بهداشت و ایمن سازی محصولات دامی و خوراک دام دارد.
اما کشاورزی : تاکنون پیشرفت و ترقی بشر در کاوشها و تحقیقات علوم و مختلف مخصوصاً در کشاورزی بکندی انجام میگرفته و چنانچه این مسیر پیشرفت را به یک جاده چند کیلومتری تشبیه کنیم سرعت ترقی بشر به صورت چند میلیمتر در هر دورهی زمان بوده است.
ولی اکنون ردیابها و انرژی اتمی به یاری دانشمندان و بشر دوستان آمده و این پیشرفت را به طور سرسامآوری افزایش داده و سرعت ترقی انسان را به صورت جهشهایی در آورده است.
در دنیایی که جمعیت آن دائماً رو به *** است موضوع تأمین مواد غذایی اهمیت خارقالعادهای پیدا نموده است.
بدین جهت سازمانهای بینالمللی و بویژه سازمان خواربار کشاورزی جهانی (F.A.O) توجه خاصی نسبت به استفاده از انرژی اتمی در حل مسائل کشاورزی ابراز داشتهاند.
و تصور میرود که در آینده نزدیک بتوان بدین وسیله جبران کمبود مواد غذایی مردم جهان را بنمود.
امروزه به کمک رادیو ایزوتوپها چگونگی جذب کرد توسط برگ گیاهان، عمل فتوسنتز، سرعت جذب کود در نبات و مسائل دشوار دیگری که سالیان متمادی کشاورزان با آن سروکار داشتهاند به خوبی حل شده است.
به کمک رادیو ایزوتوپها میتوان پرواز حرکت حشرات زیانآور و بیولوژی آنها را مورد مطالعه دقیق قرار داد و در دفع آنها اقدام مؤثر نمود.
اخیراً در ایالات متحده آمریکا مگس مخصوصی را که در یکی از نواحی این کشور مخصوصاً سالیانه میلیونها دلار خسارت وارد میساخته با تشعشع نوکلئه عقیم کرده و نسل آنرا از بین ببرد.
این عمل خود یکی دیگر از شاهکارهای علمی در دانش دفع آفات میباشد.
از این رو این امید هست که در آینده بتوان نسل بسیاری از آفات زیانآور را که هر ساله خسارت هنگفتی را به محصولات کشاورزی وارد مینماید برانداخت.
موضوع دیگر استفاده از رادیو ایزوتوپها در بررسی عمل فتوسنتز یا کربن گیری در گیاهان خواهد بود که تا قبل از کشف و استعمال آنها اسرار این عمل حیاتی کشف نگردیده بود.
ولی اکنون به کمک این ردیابها بسیاری از مراحل عمل کربنگیری برای دانشمندان روشن شده است.
البته در صورتیکه اسرار عمل کربن گیری کشف گردد از آن پس بشر بدون آنکه احتیاجی به زراعت داتشه باشد قادر خواهد بود غذای خود را مستقیماً بسازد.
این عمل مخصوصاً در افزایش میزان مواد غذایی کمال اهمیت را خواهد داشت.
دانشمندان و بشر دوستان همه آرزوهای فرا رسیدن روزی را خواهند داشت که انرژی اتمی به قدری ارزان تهیه شود که به وسیله آن بتوان باران مصنوعی فراوان در هر زمان و هر نقطهی جهان که لازم باشد ایجاد کرد و آبهای ساحلی اقیانوسها را که نزدیک خشکی در حرکت میباشند گرم نمود و بدین ترتیب در وضع آبو هوای مناطق وسیعی تغییر داد.
کمک دیگری که انرژی اتمی در آینده ممکن است به کشاورزان بکند این است که از گرمای حاصل از انفجارات اتمی برای گرم نگهداشتن باغات میوه استفاده شود.
شاید روزی گرمای اتمی به قدری ارزان شود که جای آتش و نفتی را که امروز برای گرم نگهداشتن و جلوگیری از خطرات سرما و یخبندان در باغهای مرکبات و غیره در زمستان میافزودند بگیرد.
و ما نیز بایستی در این دورهی حساس خود را برای قبول فوائد بسیار انرژی اتمی آماده کنیم و با اطلاع کامل از چگونگی استفاده از انرژی اتمی آن را در زندگی افراد کشور خود وارد ساخته با استفاده از انرژی اتمی در کشاورزی حصاری خشک این سرزمین پهناور را آباد نموده و کشاورزی و شعب آن را یاری بخشیم با استفاده از الکتریسیته اتمی طرحهای عظیم آبیاری را اجرا نموده و بسیاری از زمینهای بایر را به کار کشاورزی در آوریم.
در ایران باید کوشش شود علاوه بر استفاده شایسته از نیروی اتم برای افزایش محصولات کشاورزی از رادیو ایزوتوپها نیز در تحقیقات کشاورزی استفاده به عمل آید و با اجرای روش پرتو افکنی گیاهان مناسبی برای کشت و توسعه در کویرهای ایران به وجود آورد.
هم چنین باید کوشید تا با استفاده از رادیوایزوتوپها مخازن زیرزمینی آب پیدا گردد و جریان آبهای تحتالارضی را که از تحت و عمق رشته جبال البرز و زاگرس و رشتههای جبال مرکزی ایران عبور میکند بازرسی کرد و از آنها برای توسعه کشاورزی استفاده کرد.
با استفاده از انرژی اتمی و توسعه شبکههای آبیاری و غیره در کشور ایران میتوان محصول کشاورزی مورد نیاز 200 میلیون نفر را آماده ساخت.
اتم در خدمت صلح : هنوز بسیاری از مردم جهان خاطرهی هولناک انفجارهای اتمی جنگ گذشته را در هیروشیما و ناکازاکی فراموش نکردهاند و انرژی اتمی را یک نوع سلاح جنگی تصور مینمایند.
در صورتیکه این تصور به واقع فرسنگها فاصله دارد.
از روز دوم دسامبر 1942 که بشر برای اولین بار در دانشگاه شیکاگو به این منبع عظیم انرژی دست یافت تا به امروز چندین سال میگذرد.
در همین مدت کوتاه انرژی اتمی خدمات خارقالعادهای برای بهبود زندگی بشر انجام داده و در وضع حاضر به زحمت میتوان رشتهای از علوم و یا صنایع را پیدا کرد که از امکانات بیکران انرژی اتمی بهرهمند نشده باشد.
در چهارم دسامبر 1954 مجمع عمومی سازمان ملل متحد به اتفاق آرا تصمیمی مبنی بر همکاری بینالمللی جهت توسعه استعمال صلحجویانهی انرژی هستهای اتخاذ نمود و به موجب آن یک کنفراس بینالمللی در ماه اوت 1955 تشکیل شد که 60 دولت عضو سازمان ملل و 24 دولت وابسته به برخی از تشکیلات این سازمان در آن شرکت کردند و توسعهی انرژی اتمی و موارد استعمال آن را در پزشکی، بیولوژی و کشاورزی مورد گفتو گو قرار دادند.
کمیته مشورتی که مرکب از نمایندگان آمریکا، انگلستان، شوروی، فرانسه، کانادا و هند و برزیل تهیه شده بود.
تاریخ کفنرانس را هشتم اوت 1955 و محل آن را در شهر ژنو اعلام نمود و دکتر هومی جهانگیر بها بهارئیس کمسیون انرژی اتمی هندوستان را به سمت ریاست کنفرانس پروفسور والترو تیمن از انستیتو فنی ماساچوست را به عنوان دبیر کل کمیسیون تعیین نمود و 6 نفر نائب رئیس از ممالک آمریکا، شوروی، فرانسه، کانادا و برزیل برای کنفرانس انتخاب گردید.
برای این کنفرانس مقالات علمی و فنی متعددی از کشورهای مختلف رسیده بود که عدهی خلاصهی مقالات رسیده 1129 و نسخهی کامل مقالات 1017 عدد بود.
از بین مقالاتی که از طرف 39 کشور ارسال شده بود 460 مقاله برای جلسات کنفرانس چاپ و توزیع گردید.
این مقالات شامل آخرین تحقیقات مربوط به صنایع پزشکی و کشاورزی کشورهای مختلف بود.
هماکنون در چندین کشور انرژی الکتریکی حاصل از راکتورهای اتمی به شهرها و جادهها روشنایی میبخشد و چرخهای کارخانجات عظیمی را به حرکت در میآورد تنها در ایالات متحدهی آمریکا حدود هزار بیمارستان و کلینیک مانند بیمارستان روزوالت برای تسکین آلام دردهای بیمارن خود از انرژی اتمی استفاده مینمایند.
رادیوایزوتوپها در خدمت دفع آفات : برای جلوگیری از وقوع حمله و تغذیه آفات نباتی اجرای بعضی از اقدامات مانند اتخاذ روشهای صحیح کشاورزی، استعمال کودهای شیمیایی و برگزیدن انواع واریتههای گیاهان پر محصول و مقاوم در مقابل امراض و آفات کمال ضرورت را خواهد داشت.
همچنین مبارزه با آفات و بیماریهای نباتی که سالیانه در حدود 30 درصد محصولات کشاورزی جهان را به یغما برده و طعمه خود قرار میدهند.
یکی دیگر از اقدامات اساسی جهت افزایش میزان تولیدات کشاورزی خواهد بود.
در بعضی از کشورهای جهان خسارت وارده به وسیلهی این آفت و امراض سالیانه کمرشکن و برای کشاورزی خانمان سوز بوده و ممکن است در بعضی مواقع صاحبان سرمایهها و بانکها را دچار ورشکستگی و یا انتحار بنماید.
از گزارشهایی که سازمان خواربار کشاورزی جهانی به کنفرانس اتمی ژنو ارائه داده چنین بر میآید که انرژی اتمی و رادیوایزوتوپها عوامل مؤثری برای توسعه بررسیهای حشره شناسی و مبارزه با آفات و حتی ریشهکن کردن آنها میباشد.
حشرات زیانآور از مهمترین عوامل طبیعی بوده که در تولید محصولات کشاورزی اهمیت دارند و نه فقط موجب کاهش محصول و کیفیت آنها میگردند.
بلکه صدمات و خسارات فاحشی بعد از برداشت و حین انبار نمودن مواد به بار میآورند.
جنگ اتمی و پرتو افکنی علیه حشارت ومبارزه با آفات انباری و ریشهکن کردن آنها : متدها و طریقهها مبارزه که هم اکنون در کشاورزی برای کنترل و دفع آفات نباتی معمول میباشد قادر بر ریشهکن کردن نسل حشرات و خاتم دادن به زیانهای آنها نخواهد بود و چه بسی با گسترش و ادامه مبارزه شیمیایی که امروزه بیش از طرق دیگر معمول و مورد توجه میباشد نتیجه علکس و نا مطلوبتری حاصل شود.
آفتی که اولین بار با مطالعه دو حشره شناس جوان آمریکایی در جزیرهی کاراکائو ریشهکن گردید مگسی بود به نام (Callitroga omnivorax) که سالیانه در حدود 100-20 میلیون دلار به آمریکا خسارت وارد نموده توسط اشعهی هستهای در بعضی از نواحی این کشور ریشهکن شده است.
طبق تخمینی که زده شده است طبق سازمان خواربار جهانی حدود 5 درصد برای محصولات انباری بوده است.
برای اینکه به اهمیت آفات انباری در ایران نیز پی ببریم کافیست یادآور شویم که تنها خسارت سوسک دانه برنج که در نواحی شمال کشور است معادل با 20000 تن برنج در سال میباشد.
طبق نظریه دواچی خسارت آفات انباری در ایران سالیانه از 500 میلیون ریال متجاوز است.
طبق نظر پرفسور برونل رادیاسیونی به مقدار 25000 رپ (rep) قادر خواهد بود که حشرات موجود در غلات و آرد را از بین ببرد.
هم چنین گروهی از کارشناسان دیگر نمونههایی از این گونه محصولات کشاورزی را تحت تشعشع و آزمایش قرار داده و توصیه کردهاند که دزهای کمتر 50000 رپ (rep) هیچگونه تغییراتی نامطلوب در مواد مزبور نخواهد داشت.
اثرات بیولوژیکی تشعشعات اتمی روی گیاهان : مطالعه و بررسی اثرات بیولوژیک اشعهی رادیواکتیو روی گیاهان عالی از سال 1900 توسط دانشمندان مختلف و رادیو بیولوژیستها آغاز گردیده است.
و پس از آنکه استاد لر (Stad ler)در سال 1927 موفق به ایجاد موتاسیونهائی به وسیلهی اشعهی ایکس در گیاهان گردیده به تدریج محققین دیگر تأثیر تشعشعات یونیزهای مانند اشعه گاما و ایکس، نوترونها و ذرات آنها را روی کروموزمها و ژنها سلولهای موجودات زنده مورد مطالعه و تحقیق قرار دادهاند.
اشعهی هستهای روی موجودات زنده تأثیر داشته و باعث ایجاد تحولاتی در آنها میگردند.
در صورتیکه شدت ومقدار تشعشعات روی گیاهان تحت آزمایش زیادتر از حدود معمول بوده باشد.
رشد و نمو گیاه متوقف شده و بالنتیجه باعث کاهش میزان محصول میگردد.
اندامها و نسوجی که معمولاً پس از پرتوافکنی گیاهان میرویند و ظاهر میشوند بد شکل و یا غیر طبیعی بوده و در سلولهای هریستمی آنها تغییرات و تحولات ژنتیکی ایجاد شده است.
مثلاً ظاهر شدن برگهای ساده و یا کاسبرگ و گلبرگهای جدا در نباتاتیکه دارای برگهای مرکب و یا پوششهای گل پیوسته میباشند.
از اثرات پرتوافکنی یا اشعهی هستهای خواهد بود.
به طور کلی بعضی از اثرات بیولوژیکی تشعشعات مختلف را روی بذور و یایههای گیاهان میتوان به صورت زیر خلاصه کرد.
1- کاهش قدرت جوانه زدن 2- کم شدن ارتفاع نهالهای گیاهان در نسل اول 3- انحرافات کروموزمی در سلولهای مولد چه ریشه و ساقه چه بذر 4- عقیم شدن پایههای گیاهان در نسل اول 5- تجدید رشد در پایههای گیاهان نسل اول 6- ایجاد موتاسیونهای پیاپی که بعضی از آنها از نوع موتاسیون کلروفیلی بوده و در نتیجه این موتاسیون مقدار کلروفیل در نهالهای نسل دوم کاهش خواهد یافت.
حساسیت انواع مختلف گیاهان در برابر اشعهی رادیواکتیو متفاوت بوده و بستگی به عوامل فیزیکی، بیولوژیکی و مواد شیمیایی مختلف موجود در آنها دارد.
این عوامل به ترتیب عبارت خواهند بود از حالت ژنوتیپ، تعداد و اندازههای کروموزمها مرحلهی رشد و تقسیم سلولی، سن بافت، رطوبت، حرارت، اکسیژن، ازت ایندرید کربنیک، اکسید دو کربن و ئیدروژن سولفوره، و از مواد شیمیایی موجود در گیاه مانند کل شیسین و گلوتایتون.
به طور کلی شدت اشعهی گاما و اشعهی ایکس روی گیاهان بیش از اثرات نوترونها بوده و نوع تغییرات و تحولاتی که در گیاه ایجاد میگردد متفاوت خواهد بود.
انرژی اتمی در خدمت حفظ مواد غذایی : امروز تهیه و نگهداری مواد غذایی یکی از برنامهها و هدفهای اساسی مؤسسات و سازمانهای خواربار کشاورزی و بهداشتی جهان میباشد.
بیماریهای ناشی از کمبود مواد غذایی که علائم آنها معمولاً عبارت از کاهش مقاومت بدن در برابر امراض است به شدت شیوع دارد بیماریهای پلاگر، راشیتیسم و کمخونی از این قبیل بیماریها خواهند بود.
در بعضی از کشورها میزان مصرف گوشت و مواد حیوانی نسبت به مواد گیاهی به مراتب کمتر بوده و بدین جهت ساکنین این قبیل کشورها بیشتری مواجه با امراض ناشی از کمبود مواد غذایی و مخصوصاً پروتئینهای حیوانی خواهند بود.
چه در مواد گوشتی در حدود 10 نوع اسید آمینه وجود دارد.
که برای رشد بدن لازم بوده و متأسفانه اسیدهای موجود در محصولات گیاهانی خیلی کم و یا اصلاً دیده نمیشود.
میزان تولید مواد غذایی برای تأمین احتیاجات کلیهی جمعیت جهان کافی نمیباشد ولی متأسفانه وضع نگهداری آنها خوب نبوده و همچنین طرز توزیع این مواد در کشورهای مختلف دنیا متناسب با جمعیت آنها نمیباشد.
در بعضی از کشورهای جهان تولید محصولات کشاروزی بیش از میزان مورد احتیاج آنها بوده و به علت عدم امکانات مختلف مانند بعد مسافت و نداشتن وسائل و بودجهی کافی جهت نگهداری وحمل و نقل مواد غذایی اضافی فاسد شده و از بین خواهد رفت، در صورتیکه اغلب ساکنین نواحی دورتر و یا ممالک مجاور آن کشورها از بیغذایی است به گریبان مرگ خواهند بود.
عامل اصلی فساد مواد خوراکی در اکثر مواد باکتریهائی هستند که در این مواد وجود دارند پس اگر باکتریهای موجود در یک ماده خوراکی را به کمک یکی از انواع اشعهی هستهای مثلاً اشعهی گاما بکشیم و سپس آن را در کسیهها و ظروف مناسبی بستهبندی نمائیم ماده غذایی ماهها و بلکه سالها محفوظ خواهد ماند.
اگر فاسد شدن یک مادهی خوراکی گیاهی در اثر جوانهزدن باشد اشعهی گاما قادر خواهد بود عمل جوانه زدن را برای مدتی به تأخیر بیندازد.
این روش مخصوصاً برای سیبزمینی نتایج بسیار خوبی داده است.
اثرات تشعشات اتمی روی مواد غذایی : به طور کلی تشعشعات اتمی و اشعه رادیواکتیویته برای حفظ مواد غذایی استعمال میگردند عبارت خواهند بود از اشعه گاما و ایکس و پرتوهای الکترونی وذرات بتا که هر یک دارای خواص فیزیکی و شیمیایی متفاوت بوده و ممکن است در موارد خاصی از این منابع برای نگهداری مواد خوراکی استفاده گردد.
واحد اندازهگیری انرژی و تشعشعات اتمی معمولاً مگا الکترون ولت (Mev) بوده که برابر یک میلیون الکترون ولت میباشد.
و هر الکترون ولت نیز مقدار انرژی است که باعث انتقال یک الکترون بین دو نقطه که دارای اختلاف پتانسیلی برابر یک ولت میباشد.
مقدار انرژی اتمی که برای نگهداری هر مادهی غذایی لازم میباشد.
بعضی از دانشمندان معتقدند که انرژی منبعی که برای پرتوافکنی مواد غذایی به کار میرود بایستی در حدود 22-12 مگا الکترون ولت بوده باشد.
سلولهای غذایی خشک و یا نسبتاً مربوط نسبت به مواد مرطوب مقاومت بیشتری خواهند داشت.
مقدار اسیدیته و یا PH مادهی غذایی نیز در این مورد اهمیت داشته و اگر PH آنها در حدود 8-5 باشد معمولاً در مقابل تشعشعات اتمی مقاومت نکرده و کم و بیش صدمه میبیند.
یکی از اشکالات مهم پرتو افکنی مواد غذایی آنستکه رادیویاسیون یا تشعشع را نمیتوان محدود نمود بدین معنی که یک مادهی غذایی ممکن است تحت مقدار معین تشعشع قرار گیرد و قبل از آنکه میکروارگانیسمها و عوامل فساد آن کشته بشوند.
مولکولهای ماده مزبور در اثر اشعه رادیواکتیو تغییر یابد و خواص نامطلوبی در مادهی غذایی به وجود آید.
طرق مختلف نگهداری مواد غذایی توسط تشعشات رادیواکتیو 1- استریلیزاسیون مقدار تشعشعیکه برای استریلیراسیون مواد غذایی لازم است در حدود 4-2 میلیون رپ بوده و با توجه به مقدار دز کشندهی آن برای انسان که بیشاز 600 رپ نمیباشد، مقدار فوق خیلی زیاد خواهد بود.
2- پاستوریزاسیون طبق نظر میکروبیولوژیستها 99-90 در صد باکتریها و قارچهائیکه در داخل یا روی سطح خارجی مواد غذایی وجود دارند در اثر عمل پاستوریزاسیون به وسیلهی اشعهی رادیواکتیو از بین خواهد رفت.
مقدار تشعشعیکه در این طرق برای نگهداری مواد غذایی لازم است 5-2 درصد مقداریست که در عمل استریلیزاسیون به کار میرود.
3- به تأخیر انداختن جواه زدن غدههای گیاهی بعضی از محصولات کشاورزی مانند سیبزمینی و پیاز در شرایط انبار، جوانهزده و پس از چندی اهمیت فروش و ارزش غذایی خود را از دست میدهند.
بدین جهت امروزه نگهداری این قبیل محصولات مورد توجه بوده و از انرژی اتمی برای این منظور استفاده میشود و طبق آزمایشاتیکه به عمل آمده مقدار تشعشعیکه برای متوقف نمودن و جلوگیری از جوانه زدن سیبزمینی و پیاز لازم است برابر 10000-5000 رپ خواهد بود.
4- متوقف نمودن تولید مثل و جلوگیری از تکثیر انگلها در گوشت در حدود 8 بیماری مهم پاراریتی و مسری وجود دارد که انسان در اثر تغذیه از گوشتهای آلودههای حیوانات به این بیماریها مبتلا میشود.
یکی از مهمترین آنها بیماری تریشینوز است که عامل آن کرمی است به نام تریشین که در گوشت خوک آلوده وجود دارد.
امروزه به وسیلهی تشعشعات اتمی، دانشمندان موفق شدهاند که تولید مثل و تکثیر این پارازیتها را متوقف نمایند و بالنتیجه باعث مرگ آنها گردند.
نتیجـه با وجود جنبههای سازنده و مثبت زیادی که در کاربرد انرژی اتمی وجود دارند.
استفادهی مخرب و ویرانگرانه از انرژی اتمی که با نابودی شهرهای هیروشیما و ناکازاکی همراه بود، پایان نپذیرفت و بعد از جنگ جهانی دوم نیز، اکثر کشورهای صنعتی جهان تولید بمبهای اتمی را بدون توجه به نفرت همگان نسبت به آن به طور روزافزون ادامه میدهند.
و با تولید سلاحهای پیشرفته ویرانگر اتمی هنوز جهانیان را در وحشت و اضطراب از جنگ دیگری که موشکها و بمبهای اتمی در آن نقش مهمی ایفا خواهند کرد نگاه داشتهاند.
بنابراین برای جامعه امروزی بشریت وظیفهای ضروری است که علیرغم هدفهای قدرت طلبان و سلطهجویان که با تلاشهای خود زندگی و حیات انسانها را بازیچهی امیال و خواهش خود ساختهاند، موارد انحرافی و خرابکارانه را از مسیر کاربردهای انرژی اتمی حذف کرده و موارد کاربرد آن را در جهت تأمین سعادت و رفاه انسان هر چه بیشتر توسعه دهد.
منابع و مآخذ نام کتاب مترجم مؤلف انرژی اتمی در کشاورزی مهندس ابراهیم بهداد مهندس ابراهیم بهداد انرژی اتمی - عادل ارشقی اتم و انرژی اتمی دکتر مهندس کاظم عضو امینیان