زبان شناسی چیست ؟
سطوح زبان شناسی :
1) واچ شناسی : مطالعه صداهای زبان و قواعد ترکیب آنها به منظور ساخت های آوایی زبان
2) دستور زبان : صرف - نحو
3) معنا شناسی : بررسی معنا انواع تک واژه ها ، کلمه و ....
بررسی حوزه ی معنایی کلمه ها (تضمن، ترادف ، تضاد)
هنگام مطالعه ی زبان فارسی درسطح واچ شناسی در می یابیم که این زبان 29 واچ دارد و واچ های مزبور طبق قواعد این زبان با هم ترکیب می شوند و ساخت هایی آوایی می سازند.
واچ ها آواهای زبان هستند . واچ آوایی است که می تواند در یک سخت آوایی جانشین آوای دیگر شود و آن ساخت را به ساخت دیگری تبدیل کند. مثلاً آوای «ر» که می تواند در ساخت آوایی «زاد» جانشین آوای «د» شود و آن را به ساخت آوایی «زا» تبدیل کند. نظام آوای از همین واچ ساخته شده است.
زبان شناسی
زبانشناسی عبارت است ازبررسی علمی زبان البته قبل از اینکه علم زبانشناسی بوجودآید زبان بررسی می شد اما به صورت علمی یعنی مشاهده، توصیف و تحلیل بعد ازعلم زبانشناسی مورد توجه قرار گرفت.
یکی از مباحث اصلی زبانشناسی واجشناسی است.
واجشناسی چیست؟ بشر از طریق تولید آواهای معنی دار با یکدیگر ارتباط برقرار می کند. پس چنانچه کسی عطسه کند اگر چه مفهوم غیر زبانی آن به منزله ی نوعی ناراحتی جسمی است از آواهای نا مفهومی است که در زبان شناسی مد نظر نمی باشد.
در واج شناسی به تجزیه و تحلیل و توصیف آواهای معنی دار زبان انسان می پردازد.
واج چیست؟ واج آوایی است که گوینده ی بومی یک زبان آن را جز معنی داری از
زبان خود می داند و می تواند به وسیله ی آن کلمات را از یکدیگر تمیزدهد مثلا
در زبان فارسی کلمه های «پدر»و«پسر» از هم متمایز و دارای دو معنی جدا هستند
وشخصی که زبان مادری او فارسی است می تواند این دو واژه را خارج از بافت سخن صرفا به وسیله ی فرق بین آواهای "د"و"س"از یکدیگر تشخیص دهد.
پس می توان گفت واج کوچکترین واحد صوتی در نظام واجی یک زبان است که بتواند با جابه جا شدن، تمایز معنایی ایجاد کند مثلا کلمه "مار"(mar) دارای سه واج وکلمه "مرد" (mard)دارای چهار واج است که واج "a"درکلمه مرد مستتر است.
با این اوصاف زبانی که فاقد هر نوع واج است همان زبان اشاره ای می باشد که یکی از جالبترین پدیده های جامعه شناسی زبان است اگرچه" اشاره " زبان بین المللی نیست به نظر می رسد که این زبان می توانست زبانی بین المللی باشدزیرا زبان اشاره لال بازی نیست بلکه به تمام معنی زبانی است با نحو ومعنی شناسی خاص خود که اکنون زبان شناسان به تحقیقات وسیعی در آن سرگرمند.
تک واژ:
کوچکترین واحد معنی دار در هر زبان را تک واژ گویند برای مثال ،کلمه ی دانشگاه دارای سه تک واژ "دان" و"ش"و"گاه" می باشد.
مصوت (واکه) : واحدی تمایز دهنده در نظام آوایی یک زبان که به هنگام تلفظ باهیچ مانعی برخورد نمی کند. ً ٌ ٍ َ ِ ُ
صامت (همخوان) : واحدی تمایز دهنده در نظام آوایی یک زبان که به هنگام تلفظ در مسیر دهان با مانعی برخورد می کند مانند "د- ز - ت و..."
واک : کیفیتی است صوتی که از طریق لرزش تار آواها ایجاد می شود.
وکدار: آوایی که در هنگام تلفظ آن تارهای صوتی به لرزه در می آیند مانند" ب - د - گ-و -ز - ژ -خ - م - ن - ر -ی و همه ی مصوت ها که واکدار هستند "
بی واک : آوایی که در تلفظ آن تارهای صوتی به لرزه در نمی آیند مانند" پ - ت - ک - ق-ف -س -ش -ح - چ "
چگونگی تشخیص آوای واکدار و بی واک:
چنانچه برگه کاغذی را در برابر دهان قرار دهیم اگر واج بی واکی را از دهان خارج کنیم برگهع ی کاغذ بیشتر به لرزش در می آید واگر واج واکداری از دهان خارج کنیم برگه کاغذ کمتر به لرزش در می آید.
حسن ختام اینکه هدف اساسی واجشناسی عبارت است ازارائه ی صورت واجی تکواژها ویک رشته قواعد مرتب که بتواند قوانین کلی واجی زبان وصورت آوایی آن را تعیین کنند.