دانلود مقاله مفاهیم رند و رندى در غزل حافظ ( احمد شاملو )

Word 139 KB 24842 45
مشخص نشده مشخص نشده ادبیات - زبان فارسی
قیمت قدیم:۲۴,۰۰۰ تومان
قیمت: ۱۹,۸۰۰ تومان
دانلود فایل
  • بخشی از محتوا
  • وضعیت فهرست و منابع
  • مفاهیم رندورندى در غزل حافظ
    این داستان ساختگى یا واقعى را اگر نه همه دست‏کم خیلى‏ها شنیده‏اند.

    به طور مقدمه عرض کنم که حاج‏میرزا آقاسى‏علاقه مفرطى به آبادانى داشت و آن‏طور که خانم ناطق در کتابى راجع به او نشان مى‏دهد،بخش اعظم املاک خالصه دولتى ایران مرهون کوشش‏هاى خستگى‏ناپذیر او بوده.

    املاکى که پس از او به تیول چاپلوس‏ها و بادمجان‏دور قابچین‏هاى دربارى داده شده و غالباً از میان رفت.

    البته احداث آبادى و توسعه کشت و زرع هم در درجه اول لازمه‏اش تامین آب است و مهم‏ترین راه تامین آب هم حفر قنات.

    و حاج میرزا آقاسى هر جا که شرایط ارضى را براى احداث قنات مساعد مى‏دید بى‏درنگ چاه‏کن و چرخچى و خاک‏بیار و خاک‏ببر مى‏فرستاد و ترتیب کار را مى‏داد.


    حالا بگذارید تا به نقل آن داستان برسیم بر اثبات نظرى که در جلسه سیرا )CIRA( عرض کردم و گفتم : «این نمونه‏ها را مى‏آورم تا نشان بدهم چه حرام‏زاده‏هائى بر سر راه قضاوت‏هاى ما نشسته‏اند که مى‏توانند به افسونى دوغ را دوشاب و سفید را سیاه جلوه بدهند»، دست به نقد یک نمونه خیلى زنده دیگر هم اضافه کنم.

    یعنى همین تجربه تاریخى حاج میرزا آقاسى را.





    این شخص یکى از بدنام‏ترین صدر اعظم‏هاى تاریخ است.

    برایش انواع و اقسام لطیفه‏ها ساخته‏اند که مثلا یکیش قضییه معروف گاومیش اوست.

    برایش انواع و اقسام هجویات به هم بافته‏اند که نمونه‏اش این رباعى است:
    نگذاشت به مُلک شاه حاجى دِرمى
    شد صرف قنات و توپ هر بیش و کمى‏
    نه خاطر دوست را از آن آب نَمى
    نه بیضه خصم را از آن توپ غمى
    خانم ناطق در تحقیقاتش به نکته عجیبى رسیده.

    او در کتابش نشان داده که مساله به کلى چیز دیگرى بوده و قضیه از بیخ و بُن صورت دیگرى داشته و حقیقت این است که حاج میرزا آقاسى را دشمنان نابکارش از طریق منفى جلوه دادن اقدامات کاملا مثبت و خیرخواهانه او بدنام و لجن‏مال کرده‏اند.

    به همین رباعى که خواندم توجه کنید: آقاسى با دو نیت به آبادى و زراعت و فعالیت‏هاى کشاورزى اقدام مى‏کرده و در این تلاش به هیچ رو نفع مادى خودش را منظور نداشته.

    نیّتش گسترش و ایجاد املاک خالصه دولتى بود که سود دوگانه‏ئى داشت: یکى تامین خوراک مردم، یکى افزایش درآمد دولت.

    و فراموش نکنیم که در آن روزگار تولیدات کشور تقریباً فقط منحصر بود به محصولات کشاورزى.

    با تولید گندم توسط دولت و تامین نان مردم جلو اجحاف زمیندارها و مالکان بزرگ گرفته مى‏شد که مشتى دزد و دغل و گرگ‏هاى چشم‏و دل گرسنه بى‏رحم و عاطفه بودند و تا مى‏دیدند سال کم آبى و کم بارانى است گندم‏شان را ته انبارها قایم مى‏کردند قحطى مصنوعى راه مى‏انداختند تا کارد به استخوان مردم برسد و قیمت گندم به چندین ده برابر قیمت واقعیش سربزند.


    خُب، پس با ایجاد و گسترش شبکه‏ئ خالصه‏هاى دولتى مى‏شد روزى جلو این کنه‏ها را گرفت.

    پى‏آمدهاى دیگر این کار هم روشن است و به توضیح زیادى نیاز ندارد، مثلا تثبیت نرخ کلیدى غله و از آنجا تثبیت نرخ دیگر کالاها.

    سود دوم این کار افزایش درآمد دولت و خزانه بود.

    دولت که درآمد داشته باشد چشمش به دست مردم و دستش به کیسه ملت نمى‏ماند که هر روز کمرش را زیر بار مالیات‏ها و عوارض جورواجور خمیده و خمیده‏تر کند.

    پس وقتى شرف‏فروش قلم به مزدى برمى‏دارد مى‏بافد و مى‏پراکند که: «نگذاشت به مُلک شاه حاجى درمى/ شد صرف قنات و توپ هر بیش و کمى»، رو راست لجن‏پراکنى مى‏کند.


    براى رسیدن به نتیجه نامردانه‏ئى که مى‏خواهد بگیرد عمل مثبتى را به کلى منفى جلوه مى‏دهد.

    تاریخ جعل مى‏کند.

    در ذهن من و شما این قضاوت نادرست را رسوخ مى‏دهد که این مرد پول خزانه دولت را برداشت خرج قنات و باغ و ده کرد جورى که دو پول سیاه ته خزانه باقى نماند.

    و بناچار این نکته تلویحى را هم که آشکارا در رباعى نیامده به ذهن خواننده یا شنونده رسوب مى‏دهد که حاجى ِطمعکار ِچشم گشنه همه این قنات‏ها و دهات و آبادى‏ها را براى شخص خودش مى‏ساخته.


    داستان توپ‏ریزى او هم که بى‏بروبرگرد درش غلو کرده‏اند این بود که ایران مى‏بایست تدارکات نظامى قوى و مستقل داشته باشد.

    حاجى قطعا باید تجربه شوم چند سال پیش از آن را بسیار جدى گرفته باشد.

    در زمان فتحعلى شاه به چشم خود دیده بود که توسل به کشورهاى دیگر که بیایند ما را در جنگ با روسیه تقویت نظامى کنند چه فجایعى به بار آورد و چه‏طور منجر به از دست رفتن پانصد هزار کیلومتر مربع از خاک مملکت شد.

    تقویت بنیه دفاعى کشور با سلاح‏هائى که ساخت خود کشور باشد چنین بد است؟

    - توپخانه مهمترین رسته نظامى آن دوره بود که به هیچ شکلى نمى‏شد دست کمش گرفت.

    شما شرح بسیارى از جنگ‏ها را که بخوانید مى‏بینید در آنها ارتشى به مراتب قوى‏تر و کارآزموده‏تر از حریف، کارش به شکست انجامیده تنها به این دلیل که تعداد توپ‏هایش کم‏تر از تعداد توپ‏هاى حریف بوده.

    حاجى با چشم‏هاى خودش دیده بود که فقط با تفنگ سرپُر نمى‏شود حدود و ثغور مملکت را حفظ کرد.

    آذربایجانى‏ها اسم تفنگ‏هائى را که قشون عباس میرزا پدر محمد شاه - مى‏خواست با آنها جلو تجاوز قشون تزار را بگیرد گذاشته بودند «تفنگ‏دایان دولدوروم».

    جمله‏ئى است اسمى، و به ترکى، و معنیش «تفنگ ِوایسا پُرش کنم» است.

    تفنگ‏هائى که وقتى خالیش کردى باید دَبه باروتت را از کمر واکنى، باروت پیمانه کنى از سُمبه را از بغل تفنگ بکشى نمد را به قدر کافى توى لوله روى باروت بکوبى، بعد چارپاره سُربى بریزى و باز نمد بتپانى و دوباره سمبه‏کوبى کنى و دست‏آخر چاشنى سر پستانکش بگذارى.

    و همه این‏ها هم کارى نبود که با دستپاچگى و به‏طور سَرسَرى و از روى بى‏دقتى بشود انجام داد: چون اگر باروت کم مى‏شد تیر به نشانه نمى‏رسید و اگر چارپاره زیادتر مى‏شد لوله تفنگ مى‏ترکید کار دستت مى‏داد.

    و خب، در این فاصله سرباز طرف مقابل یا در رفته بود یا با تفنگ تَه‏پُرش چند تا گلوله کله قندى شیک نذرت کرده بود.

    مگر اینکه قَسَمش مى‏دادى جان مادرت وایسا پُرس کنم.

    دایان دولدوروم.

    پس در این مورد هم میرزا آقاسى بیچاره کار خبطى انجام نداده بود.


    پس راستى راستى موضوع چیست؟

    چرا مى‏بایست حاجى بیگناه سکه یک پول بشود؟

    چه کسانى در لجن‏مال کردن او ذینفع بوده‏اند؟

    - و خانم ناطق رد این سوآل‏ها را گرفته پرده از روى این جعل تاریخ برداشته سندهایش را هم عینا پیوست تحقیقاتش کرده.

    یعنى عکس مجموعه اسناد را.

    و اسم کتابش را هم گذاشته «ایران در راه دستیابى به تمدن اروپا» که در حقیقت برنامه سیاسى حاج میرزا آقاسى بوده است.

    پس دشمنان آقاسى کى‏ها بودند؟

    سوآل زائدى است.

    طبعا وقتى مدنیّت پیشرفته حاصل بشود کار ِباورهاى نامربوط و بى‏اساس یا ارتجاعى یا مخالف ِپیشرفت خودبه‏خود ساخته است.

    با این ترتیب منافع چه کسانى به خطر مى‏افتد؟

    بگذارید جمله‏ئى را که سفیر وقت فرانسه اگر اشتباه نکنم کنت دوگبینو )Comte de Gobineau Joseph( در کتابش راجع به ایران دوره صدارت حاج میرزا آقاسى آورده است نقل کنم، خیلى چیزها روشن مى‏شود.

    مى‏نویسد: «دمکراسى و آزاداندیشى ِامروز این مملکت را ما اروپائى‏ها مگر به خواب ببینیم!» (مطلب را از حافظه نقل کردم، در هر حال مفهومش همین است) .

    آزادى اندیشه، آزادى مذهب ...

    در یک دوره تاریکى ِمحض مردى مى‏آید که چراغ دستش است.

    جهل و تعصب و خشونت نسبت به دیگراندیشان را برنمى‏تابد و معتقد است با تبلیغ خشونت‏آمیز ِافکار ِمتعصبانه نمى‏توان به قافله رسید و معاصر دنیاى پیشرفته شد.

    حتا وقتى آخوندى به اسم شَفتى در اصفهان دست به آزار و کشتار اقلیت‏هاى مذهبى گذاشت قشون به سرش کشید، که جریانش درتاریخ اصفهان ضبط است.

    خب، وقتى دست به چنین کارى زدى ناچار باید پیه هزار بدبختى و بدنامى را به تنت بمالى و تُف و لعنتى را که بر سر و رویت پرتاب مى‏شود به جان بخرى.

    یک چنین مردى را دشمنان و ضربه‏دیدگان نحوه تفکر او چنان بدنام کردند که نه فقط مردم فرصت‏گیر نیاوردند او را بشناسند و حرفش را بفهمند و هضم کنند، بلکه تا سال‏هاى دراز - یعنى تا پیش از آن که یک محقق تاریخ راز ِقضیه را برملا کند - هر که اسمش را مى‏شنید مظهر حماقت و کودنى در نظرش مجسم مى‏شد.

    در مبارزه صاحبان اندیشه‏هاى مندرس با مبشران اندیشه‏هاى نو این یک شگرد ِبارها تجربه شده است که به‏اش برخواهم گشت.

    بارى صحبت سریکى از داستان‏هاى ساختگى یا واقعى بود که از حاج میرزا آقاسى نقل کرده‏اند.

    مى‏گویند یک بار مى‏رود از مادر چاه ِقنات تازه‏ئى که مى‏کندند بازدیدى بکند.

    کنار چاه که مى‏رسد گفت‏وگوى مقنى و وردستش را که ته چاه پشت‏سرش صفحه گذاشته بودند مى‏شنود.

    مى‏گفتند یارو چه موجود احمقى است، با این که به او گفتیم این چاه به آب نمى‏رسد مى‏گوید شما بکَنید به آب رسیدنش با من.

    حاجى سرش را مى‏کند تو چاه مى‏گوید: «نمک بحرام‏ها!

    گیریم این چاه براى من آب نشود، براى شما نان که مى‏شود.» این حکایت حکایت من هم هست: اینجا، تو همین دانشگاه، اواسط بهار امسال مطالبى عنوان کردم که اگر براى خودم آب نشد در عوض نان خشک جماعتى را حسابى کَره‏مال کرد، من عادتاً علاقه به پاسخگوئى ایرادها ندارم.

    اگر طرف حق داشته باشد حرفش را مى‏پذیرم و اگر یاوه مى‏گوید که، از قدیم‏ندیم‏ها گفته‏اند جوابش خاموشى است.

    اما اینجا قضیه فرق مى‏کند.

    اینجا کوشش شد با جنجال و هیاهو و عوامفریبى و عمده کردن پاره‏ئى جزئیات و از گوشتش زدن و به آبش افزودن اصل مطلب ِمن یک عده سعى کردند با بى‏اعتبار کردن شخص من که هیچ‏وقت هیچ ادعائى در هیچ زمینه‏اى نداشته‏ام و هرگز هیچ تعارفى را به ریش نگرفته‏ام خودشان را مطرح کنند.

    تئوریسین‏هاى قشون در به در ِخدایگان هم که درست یک وجب مانده به دروازه تمدن بزرگ پسخانه را به پیشخانه دوخت افتادند میان که وسط این هیاهو جُل پوسیده بى‏اعتبارى تاریخى‏شان را از آب بیرون بکشند.

    به این جهت است که این بار خودم را ناچار مى‏بینم براى نجات نظریات و حرف‏هاى صمیمانه‏ام جوابگوئى کنم نه براى رفع اهانت‏هائى که به شخص من کرده‏اند.

    من برخلاف آن اشخاص به شعار «آوازخوان، نه آواز» اعتقادى ندارم.

    عقیده من این است که : «آواز، نه آوازخوان».

    یعنى ببین چه مى‏گوید نبین که مى‏گوید.

    بنده بد، بنده با نان توبره بزرگ شده‏ام، تو به جاى پاسخگوئى به حرف من چرا پاى خودم را مى‏کشى وسط؟

    یک آقاى بسیار محترم برداشت تو روزنامه‏اش نوشت که خود ِخودش مرا دیده و با گوش‏هاى مبارک خودش از دهان من شنیده با وزیر یا معاون فلان وزارتخانه بر سر بهاى سناریوئى که قرار بوده در دفاع از انقلاب سفید شاه بنویسم تا ازش سریال تلویزیونى تهیه کنند چانه مى‏زده‏ام.

    خیلى خب، حرفى ندارم.

    سال 1348 یا 49 هم (گمان کنم بعد از چاپ "ابراهیم در آتش") یکى دیگر از جیره‏خوارهاى رژیم براى بى‏اعتبار کردن من برداشت تو مجله‏ئى نوشت که من بچه‏هایم را لباس کهنه مى‏پوشانم مى‏فرستم این‏ور و آن‏ور به گدائى.

    این هم قبول.

    به قول حافظ : فقیه شهر که دى مست بود فتوا داد که مى‏حرام ولى به زمال اوقاف است.

    فرض براین است که گدائى از مردم دست کم یکى دو سه آب شسته‏تر از آن است که نواله‏خور دستگاه ظلم‏باشى.

    یک آقاى خیلى دسته نقاشى و بر ما چیز مکنید ِدیگر بدون این که اسم بیاورد برنامه گذاشت فرمود«بعضى‏ها» ظاهراً بعضى‏ها اسم مستعار جدید بنده است - فرق اسطوره و تاریخ را نمى‏دانند.

    خب، متن آن سخنرانى را مرکز سیرا )CIRA(چاپ کرده.

    مى‏توانید به آن رجوع کنید.

    دست کم‏آنجا که سخن به ابوریحان بیرونى و نقد او از دوره ضحاک مى‏رسد، و این که عرض کرده‏ام بیرونى دوره‏ئى را به نقد تاریخى مى‏کشد که بستر زمانى ِیک اسطوره است و لزوما صورت تاریخ ندارد.

    یک استاد جا سنگین دانشگاه برداشت نوشت "من مطلب آن آقا را نخوانده‏ام فقط شنیده‏ام در خارج گفته حق با ضحاک است." آن آقا که بنده باشم معتقد است دانشگاهى را که استادش این آقا است باید داد عوضش یک مشت تخمه جابونى گرفت.

    چند تائى که از خودشان متشکرند و به عنوان‏هاى دانشگاهى‏شان عاشقانه مهر مى‏ورزند مشتى مطالب منتشر فرمودند که واقعا تماشائى بود.

    دیدنى و خواندنى و خندیدنى.

    آنها طبق معمول از فرصت استفاده فرمودند که به قول خودشان "لِکچرى" بپرانند.

    از جمله حضرت دکترى که یکى از وسائل دکتریش گوش نشستن است، تا یکى یک چیزى بنویسد و ایشان سوار موج بشود و به اطرافیان‏شان لبخند بزند که ما اینیم.

    یک شاعر ناکام هم از فرصت استفاده کرد تا کل کوشش شصت ساله‏ئى را که در جهت اعتلاى شعر معاصر صورت گرفته سکه یک پول کند: کشتى توفانگیر شده بود، اهل کشتى سُنى بودند دست به دامن حضرت خلیفه شده بودند یا عُمر یا عُمر مى‏کردند.

    شیعى آن میان بود، از کوره در رفت فریاد زد: "یا على، غرقش کن من هم روش !".

    یک عده گریبان لحن سخنرانى را گرفتند، گفتند و نوشتند که بنده براى افاضات خودم "لحن هتاک ِبى‏چاک ِدهن" برگزیده‏ام.

    این آقایان ماشااللَّه آن قدر کلاسیک و نسخه خطى تشریف دارند که باید گرفت دادشان دست صحافباشى بازار بین‏الحرمین که عوض کُت و شلوار یا قبا و عبا تو یک جلد چرم سوخته قرن دوم و سوم هجرى صحافى‏شان کند.

    اینها حالى‏شان نیست که معنى را لحن است که تقویت مى‏کند.

    اینها نمى‏دانند یا دانستنش براى‏شان صرف نمى‏کند که کلمه براى این آفریده مى‏شود که مفهوم یا مصداق مورد نظر را به طرف شنونده شلیک کند، بخصوص در گفتار.

    ایراد مى‏کنند که چرا به آخرین جنازه قبرستان سلطنت‏گفته‏اى "مشنگ" .

    البته من نمى‏دانم چرا کلمه مشنگ را نمى‏توان به کار برد، ولى این را مى‏توانم بگویم که آقا جان، نه خُل و چِل، نه دیوانه، نه ابله، نه احمق، نه شیرین عقل، هیچ‏کدام بار مفهومى کلمه مشنگ را ندارد.

    مشنگ کلمه‏ئى است که مردم ساخته‏اند و بارش بسیار سنگین‏تر از تمامى صفاتى است که عرض شد.

    تو که آقا و باتربیتى و براى مفاهیم مختلف کلمات شسته رفته قاموسى و از آب نگذشته‏دارى چه کلمه‏ئى را براى رساندن این مفهوم پیشنهاد مى‏کنى؟

    من حتى در شعر هم از این نوع کلمات به کار مى‏برم.

    تو براى شخص خودخواهى که سیاستش بندتنبانى است (دیدید؟

    یک گزک دیگر!) و محله‏هائى به نام‏هاى مُفت آباد و حلبى‏آباد و حصیرآباد و زورآباد و یافت‏آباد (که چه‏کلمه زیباى پُر معنائى است براى عده‏ئى بى‏خانمان که بر حسب اتفاق جائى را براى گَل ِهم کردن سرپناهى به چنگ آورده‏اند.

    ملاحظه مى‏کنید که توده ظاهراً بى‏سواد ما زبان فارسى را خیلى بهتر از استادان بى‏ریش یا ریش پشمى دانشکده ادبیات ما مى‏شناسد!) بارى تو براى آدمى عوضى که در نهایت امر چنین فقرآبادهائى را که همین‏جور ساعت به ساعت دور و ور پایتختش از عرض و طول رشد مى‏کند نمى‏بیند و در عوض به خیال خودش دارد مملکت را از دروازه تمدن بزرگ عبور مى‏دهد چه صفتى پیشنهاد مى‏کنى که من آن را به جاى کلمه مثلا به قول تو هتاک ِ"مشنگ" به کارببرم؟

    چنین موجودى اگر مشنگ و حتا مشنگ مادرزاد نیست پس چیست؟

    یا آن جوانک که دیدم در اعلامیه‏ئى نوشته بود: "در این نُه سالى که مسؤولیت خطیر سلطنت را پذیرفته‏ام ..." (یکى را به دِه راه نمى‏دادند، مى‏گفت به کدخدا بگوئید رختخواب مرا بالاى بام پهن کند.) - خب، اگر در وصف چنین کسى نشود گفت بالاخانه‏اش را اجاره داده با چه جمله دیگرى مى‏شود از جلوش درآمد که حضرت عالى نفرمائید لحن‏هتاک است؟

    زبان توده مردم زبانى است پویا و کارساز و پُربار.

    آنها که از بالاى کُرسى استادى به زبان نگاه مى‏کنند و زمینه علم لذتى‏شان فرائدالادب و کلیله و دمنه است ممکن نیست که بتوانند عمق آن را درک بکنند.

    کمى پیش به یکى از شگردهاى تجربه شده این گونه مدعى‏ها اشاره کردم و گفتم که به‏اش برمى‏گردم.

    - آن شگرد این است که وقتى زورشان نمى‏رسد با اندیشه یا پیشنهادى دربیفتند یا آن را مُنافى دکان و دستگاه خودشان دیدند همه زورشان را جمع مى‏کنند که شخص گوینده را بى‏اعتبار کنند.

    این یکى از خصایص ِباید بگویم متاسفانه ملى ما است.

    وقتى ناندانى‏شان بسته به این است که ماست سیاه باشد، اگر یکى پیدا شد و گفت: "بابا چشم دارید نگاه کنید، ماست که سیاه نمى‏شود" به جاى آن که منطق پیش بیاورند مى‏گویند: " حرفش مفت است، چون مادرش صیغه قاطرچى امیر بهادر بوده" .

    مى‏گویند: "حرفش چرت است چون پدرش بهار به بهار راه مى‏افتاده به باغچه بیل‏زنى، پائیز به بعد هم دور کوچه‏ها سیرابى مى‏فروخته".

    "مزخرف مى‏گوید چون خودمان در مکتبخانه دیدیم ابوالفضل را با عین نوشته بود".

    دوست خود من - داریوش آشورى - (اسمش را مى‏برم چون مى‏دانم از حرف حق نمى‏رنجد) در یک مصاحبه قدیمى که اخیراً دیدم در کمال حرامزادگى تجدید چاپش کرده‏اند، در رد برداشت‏هاى من از حافظ سه بار و چهار بار این جمله را تکرار کرده است که : "حالا به عقیده شاملو ما باید برویم حافظمان را از پتروشفسکى یاد بگیریم؟" - و قضیه این است که من در مقدمه‏ئ کوتاه موقتیم بر حافظ، نوشته‏ام براى درک او باید شرایط اقتصادى و اجتماعى دوره‏اش را شناخت، و در حاشیه آورده‏ام: "کتاب پتروشفسکى که غالب اسناد مربوط به وضع اقتصادى آن دوره را گرد آورده کار شناخت علل فقر اقتصادى آن دوره را آسان مى‏کند".

    - این یعنى یادگرفتن حافظ از روى کتاب آن آقا؟

    من در سخنرانى برکلى به ترجمه سنگ نبشته بیستون که در کتاب‏هخامنشیان دیاکونوف آمده استناد کردم.

    حاصلش این شد که نوشتند و هِرته‏کِرته زدند و مغلطه کردند که من از دیدگاه تاریخ نویس‏هاى عوضى دوره استالین به تاریخ خودمان نگاه مى‏کنم!

    زنده‏باد، مهدى اخوان ثالث، از فرصت استفاده کرد مرا متهم کند که سعى مى‏کنم به هر قیمتى شده خودم را مطرح کنم.

    خدا از گناهانش بگذرد.

    من براى چه باید چنین کوششى بکنم؟

    این هم شد بحث و جدل؟

    این جوابگوئى نیست، کوشش نادرستى است براى راندن طرف به موضع دفاع از خود، و لاجرم معطل گذاشتن اصل موضوع.

    بله من هر جا پیش آمده یا پایش افتاده حرف و عقیده‏ام را با بى‏پروائى تمام مطرح کرده‏ام.

    دیگرانند که اگر مطلبى را متوجه نشدند یا باورها و دانسته‏هاى‏شان را در خطر دیدند یا صلاح ندانستند آن را بپذیرند به جاى نشستن به بحث و گفت‏وگو جنجال راه مى‏اندازند.

    درست مثل سگ‏هاى دِه که تا بوى عابر غریبى به دماغ‏شان مى‏خورد از سر شب تا سر برزدن آفتاب ِعالم‏تاب دنیا را با پارس‏کردن به سرشان برمى‏دارند.

    مى‏گوئید چه کنیم؟

    دست به ترکیب هیچى نزنیم و به هیچ چیز نظر انتقادى نیندازیم که دل ِاهل ِباور نازک و شکننده است و تا گفتى غوره سردى‏شان مى‏کند؟

    درباره فردوسى من گفتم ارزش‏هاى مثبتش را تبلیغ کنیم و درباره ضدارزش‏هایش به توده مردم هشدار بدهیم.

    مگر بدآموزى توى شاهنامه کم است؟

    کمند آدم‏هاى شیرین عقلى که در اثبات نظر پست عقب‏افتاده‏شان به فردوسى استناد مى‏کنند که آن حکیم علیه الرحمه فرموده : زن و اژدها هر دو در خاک به جهان پاک ازاین هر دو نا پاک به!

    یا : زنان را ستائى سگان را ستاى که یک سگ به از صد زن پارساى!

    یا : اگر خوب بودى زن و نام زن مر او را مزن نام بودى نه زن!

    البته ممکن است این نظر شخصى او نباشد و آن را در جریان یک داستان و حتى از زبان کس دیگرى بیان کرده باشد - که الان حافظه‏ام یارى نمى‏کند - یا اصلا چه بسا که این جفنگیات الحاقى باشد.

    به هر حال سوآل این است که عقیده شما و به خصوص شما خانم‏ها درباره این ابیات چیست؟

    - شما هر چه دلتان مى‏خواهد بگوئید.

    من مى‏گویم واقعاً اینها شرم‏آور است و باید از ذهن جامعه پاک شود.

    گیرم وقتى کسى تو ذهن این پاسداران بى‏عار و درد ِفرهنگ ایران زمین متحجر شد دیگر جرأت پدر دیارالبشرى نیست که بگوید بالاى چشمش ابرو است.

    یک لطیفه است که مى‏گوید نصف شبى بابائى با زنگ تلفن از خواب پرید گوشى را برداشت دید یکى مى‏گوید من همسایه دست راست شما هستم، ماده سگ سفیدتان تا این ساعت نگذاشته کَپه مرگم را بگذارم.

    چیزى نگفت گوشى را گذاشت نصفه‏هاى شب ِبعد تلفن همسایه را گرفت گفت ثالثاً ماده نیست ممکن است نر باشد، ثانیاً به آن قاطعیتى که فرمودید سفید نیست و احتمالاً یک رنگ دیگر است، و اولا، پدر سوخته مزاحم، من اصلاً سگ ندارم!

    درست حال و حکایت بنده است: من تحلیلى از تاریخ به دست ندادم چون در این رشته تخصصى ندارم.

    فقط موضوعى را پیش کشیدم آن هم به صورت یک نقل قول و تنها به قصد نشان دادن این نکته که حقیقت الزاماً همان چیزى نیست که تو گوش ما خوانده‏اند و گاه مى‏تواند درست معکوس باورهاى ارث و میراثى ما باشد.

    ضمناً به تاکید تمام گفتم که اى بسا من در برداشت‏هایم راه خطا رفته‏باشم.

    تاکید کردم که فقط این نمونه‏ها را آورده‏ام تا زمینه‏ئى بشود براى آن که به نگرانى‏هایم بپردازم.

    آقایان اصل را ندید گرفتند و آن قدر به ریش فروع قضیه چسبیدند که کل معامله فداى چانه‏بازارى شد.

    این‏ها حرف‏هائى بود که فکر مى‏کنم باید گفته مى‏شد و حالا دیگر پرونده‏اش را در همین جا مى‏بندم.

    2 مى‏روم سر موضوع دیگرى که گفتنش زبان را مى‏سوزاند و پنهان کردنش مغز استخوان را.

    منظورم موضوع بسیار دردناک اضمحلال هویت ملى و فرهنگ‏ایرانى و زبان مادرى نسل دوم مهاجران، یعنى فرزندان شما است که فکر کردم چون فرصت بهترى پا نخواهد داد امشب محضر شما را ضمناً براى مطرح کردن آن هم غنیمت بشمارم.

    در کشورهاى اروپائى مطالعه‏ئى ندارم، امّا فقط یک نگاه گذرا به وضع زبان فارسى ایرانى‏هاى مهاجر امریکا براى پى‏بردن به عمق فاجعه کافى است.

    وجه غم‏انگیز این مشکل موقعى آشکارتر مى‏شود که توجه کنیم زبان فارسى حتا در جریان ایلغارهاى گوناگون و دراز مدت اعراب و مغول‏ها و ترک‏ها و ترکمن‏ها هرگز خم به ابرو نیاورد، و اقوام غیر فارس زبان ِمحدوده جغرافیائى ایران - مازندرى، گیلک، آذربایجانى، لُر، کُرد، عرب، بلوچ، ترکمن، حتا کوچیدگان و کوچانیدگان ارمنى و آسورى - حتا آنهائى که به طور مستقیم زیر فشارهاى حکومت مرکزى از سرودن و نوشتن به زبان بومى خود ممنوع بوده‏اند هم توانسته‏اند با چنگ و دندان زبان شفاهى‏شان را حفظ کنند.

    اما امروز متاسفانه باید بپذیریم و در کمال خجلت و سرشکستگى اعتراف کنیم که نسل دوم مهاجران دهه حاضر حتى زبان مادرى‏شان را نمى‏دانند و اگر اقوام عاجلى صورت نگیرد با این سرعتى که بحران هویت گریبانگیر این نسل بى‏شناسنامه شده ایران باید میلیون‏ها تن از این فرزندان خود را به کلى از دست رفته تلقى کند.

    همین‏جا بگویم که در این فاجعه نسل دوم هیچ گناهى ندارد.

    گناهکار نسل اول است.

    امیدوارم تلخى حرفم را به رُک و راستیش ببخشید.

    گناهکار اصلى پدرها و مادرها هستند که قبل از بچه‏ها باید فکرى به حال هویت‏شان بکنند.

    آنها حتى توى محیط خانه هم به قول آقاى اسماعیل فصیح فارگلیسى اختلاط مى‏کنند.

    یعنى به زبان حرامزاده‏ئى که دستورش فارسى است لغاتش انگلیسى.

    صبح خانم به آقا نهیب مى‏زند که : "بابا هارى آپ، داره لِیت میشه جاب ِتو لوز مى‏کنى، امروز دیگه چه اکسکیوزى دارى؟" و آقا خمیازه‏کشان میگوید: "لیو مى اُلن، خیلى دیپرِسَم.

    انگار بِلاد پِرِشِرَم آپ شده." - واقعاً که حال آدم را به هم مى‏زند.

    من نمى‏دانم بدون فرهنگ و زبان و هویت ملى اصلاً چه جورى مى‏شود زندگى کرد، چه‏جورى مى‏شود سر خود را بالا گرفت، چه جورى مى‏شود تو چشم همسایه نگاه کرد و گفت : "من هم وجود دارم." عزیز من، یکهو این یک دانه دندان ِلق ِپوسیده را هم بکن بینداز دور یک دست دندان مصنوعى بگذار و جانت را خلاص کن.

    تو که عقده حقارت فرنگى نبودن دارد مى‏کشدت خب یکهو انگلیسى حرف بزن.

    چرا انگلیسى را با فارسى بلغور مى‏کنى؟

    چرا هم انگلیسى را خراب مى‏کنى هم فارسى را؟

    در این چند ماهى که به دلایلى طبى مجبور شده‏ام در امریکا لنگر بیندازم بارها و بارها از بعض دوستانى که مى‏بینم خواهش کرده‏ام مطلبى را که مى‏گویند لطفاً برایم به فارسى ترجمه کنند.

    آخر مگر به همین سادگى مى‏شود یک هویت عمیق چند هزار ساله را در عرض چند سال تا پاپاسى آخر باخت؟

    مگر مى‏شود به همین مفتى یک فرهنگ چند هزار ساله را که آن همه نام درخشان پشتش خوابیده یکشبه ریخت تو ظرف آشغال و گذاشت پشت در که سپور بردارد ببرد؟

    این روزها سرگرم نوشتن سفرنامه‏ئى هستم تو مایه‏هاى طنز.

    البته این یک سفرنامه شخصى نیست، بلکه از زبان یک پادشاه فرضى - احتمالاً از طایفه منحوس قَجَر روایت مى‏شود تا برخورد دو جور تلقى و دوگونه فرهنگ یا برداشت ِاجتماعى برجسته‏تر جلوه کند.

    و این که قالب طنز را برایش انتخاب کرده‏ام جهتش این است که جنبه‏هاى انتقادى رویدادها را در این قالب بهتر مى‏شود جا انداخت.

    مى‏خواهم با اجازه شما آن قسمتش را که ناظر به همین‏آلودگى زبان است براى‏تان بخوانم.

    یوم جمعه اول شوال، عید فطر دل‏مان را خوش کرده بودیم که این روز را در سفر میمنت اثریم و دست‏امام جمعه دارالخلافه از دامن‏مان کوتاه است و نمى‏تواند از ما فطریه بدوشد، اما همان اول صبح میرکوتاه گردن شکسته حال ما را گرفت.

    این میرکوتاه پسر داماد على‏خان چابهارى است که رختدارباشى ما بود و چند سال پیش در سفر کاشان یکهو شکمش باد کرد چشم‏هایش پُلُق زد رویش سیاه شد و مُرد.

    بردند خاکش کنند، ملاها جمع شدند الم شنگه راه انداختند که این بى‏دین معصیتکار بوده خدا رو سیاهش کرده نمى‏گذاریم در قبرستان مسلمان‏ها دفنش کنند.

    لجّاره‏ها هم وقت‏گیر آوردند کسبه را واداشتند دکان و بازار را ببندند.

    دسته‏هاى سینه‏زن و زنجیرزن و شاخسینى راه انداختند، از شهرها و دهات دور و برهم آمدند ریختند تو مسجد جمعه ملا را فرستادند رو منبر که چه کنیم و چه نکنیم، گفت: "این ملعون الخَبیث اصلاً دفن کردن ندارد، جنازه نجسش را باید با گُه سگ آتش زد." - داشتند دست به کار مى‏شدند، که کاشف عمل آمد علت مرگ آن بیچاره صرف ِخورش بادمجانى بوده که عقرب از دودکش بالاى اجاق در کماجدانش افتاده.

    خلاصه هیچى نمانده بود به فتواى ملاباشى جسد آن مرحوم مبرور را با سنده سگ فراوانى که به همیارى مؤمنان از کوچه پسکوچه‏هاى کاشان و ساوه و نطنز و آن حوالى آورده وسط میدان شهر کوت کرده بودند هِندى مِندى کنند، خدا بشکند گردن حکیم‏باشى طلوزان را که با نشان دادن عقرب پُخته فتنه را خواباند.

    سوزاندن جسد آدمیزاد ِپُر و پیمانى مثل داماد علیخان با سنده سگ البته کلى سیاحت داشت و اتفاقى نبود که هر روز پا بدهد.

    مصراع‏ هر روز نمیرد گاو تا کوفته شود ارزان حالا اگر صاحب جنازه رختدار مخصوص بوده باشد هم‏گو باش.

    ما که بخیل نیستیم: مرده‏اش که دیگر به حال ما فائده‏اى نداشت، فقط تماشاى آن مراسم پرشکوه ِهند و اسلامى از کیسه ما رفت.

    الغرض.

    صحبت میرکوتاه بود.

    خبث ِطینت ِاین بد چابهارى به اندازه‏ئى است که از همان دوران غلامبچگى توانست اول خُفیه‏نویس دربار همایون بشود.

    همه شرایط خفیه‏نویسى در او جمع است.

    پستان مادرش را گاز گرفته دست مهتر نسیم ِعیار را از پشت بسته است.

    پول کاغذى را تو کیف چرمى ته جیب آدم مى‏شمرد.

    ولدالّزِنا حتا از تعداد زالوهائى که نایب سلطنه و صدراعظم و امام جمعه به بواسیرشان مى‏اندازند هم خبردارد.

    آدم ناباب حرام‏زاده‏ئى است.

    خود ما هم ته دل از او بى‏تَوهّم نیستیم اما دوام اساس سلطنت را همین گونه افراد ضمانت مى‏کنند.

    شنیده بودیم قحبه جمیله‏ئى را تور کرده به لهو و لعب مشغول است، معلوم شد در عوالم جاسوسى و خدمتگزارى ضعیفه را پخت و پز کرده پیش او انگریزى مى‏آموزد.

    امروز محرمانه کاغذى در قوطى سیگار جواهرنشان ما قرار داده بود با این مطلب که :"اولرِدى بیشتر نوکرهاى دربار همایون کُنِکشِن ِسلطان روسپى خانه شده قرار داده‏اند با روى کار آمدن قندیداى او بیضه اسلام را دِسِه پیرد کنند." هر چه بیشتر خواندیم کمتر فهمیدیم بلکه اصلاً چیزى دستگیرمان نشد.

    دل‏پیچه همایونى را بهانه کرده روانه تویلت شدیم که همان دارالخَلاى خودمان باشد (بحمداللَّه این قدرها انگریزى مى‏دانیم) ، و به میرکوتاه اشاره فرمودیم که دراین روز عید افتخار آفتاب‏کشى با او است .

    رفتیم پشت پرده دارالخلا خَف کردیم و همین که میرکوتاه با آفتابه رسید گریبانش را گرفته فى‏المجلس به استنطاق او پرداختیم که : - پدرسوخته، چه مزخرفاتى تحریر کرده‏اى که حالى ما نمى‏شود فقط کلمه قندیدا را فهمیدیم؟

    در کمال بى‏شرمى گفت : - قربان، واللَّه باللَّه مطالب معروضه پِرژِن وُرد ندارد.

    فرمودیم : - پرژن ورد دیگر چه صیغه‏ئى است؟

    عرض کرد : - یعنى کلمه فارسى.

    لگدى حواله‏اش کردیم که: - حرام لقمه!

    حالا دیگر فارسى "کلمه فارسى" ندارد؟

    محل نزول لگد شاهانه را مالید و نالید: - تصدق بفرمائید، منظور چاکر این بود که آن کلمات در فارسى لغت ندارد.

    محض امتحان سوآل فرمودیم: - آن کلمه اول چیست؟

    عرض کرد : - Already تو شکمش واسرنگ رفتیم که : - خُب، یعنى چه؟

    به التماس افتاد که: - سهو کردم.

    یعنى "جَخ"، یعنى" همین حالاش هم".

    نیّت سوء نداشتم، انگریزیش راحت‏تر بود انگریزى عرض شد.

    پرسیدیم : - آن بعدیش ...

    آن بعدیش چه ، نمک بحرام؟

    اشکش سرازیر شد.

    عرض کرد: - Connection.

    یعنى رابط ، در این جا یعنى جاسوس.

    گلویش را چسبیدیم فرمودیم: - مادرت را براى عشرت عساکر همایونى روانه باغشاه مى‏کنیم، تخم حیض !حالا دیگر در زبان خودمان کلمه جاسوس نداریم؟

    تو همین دربار رقضا اقتدار ِما چوب‏تو سرسگ‏بزنى جاسوس مى‏ریند، پدرسوخته!

    جاسوس نداریم؟

    صدراعظم ممالک محروسه جاسوس نداریم؟

    صدراعظم ممالک محروسه جاسوس انگریز است وزیر دربار جاسوس نَمسه نایب سلطنه زن جلب جاسوس روس و گوش شیطان کر، به خواست خدا، خود ما این اواخر جاسس نمره اول نیکسُن دَماغ و قیسینجِر...

    جا/سوس/نه/دا/ریم؟

    با صداى خفه از ته حلقوم عرض کرد: - قبله عالم!دارید جان‏نثار را خفه مى‏فرمائید...

    مختصرى شُل فرمودیم نفسش پس نرود.

    سوآل شد: - آن آخرى، آن «دسته‏پیر» را از کجایت درآوردى؟

    عرض کرد: - «دسته‏پیر» خیر قربان، disappcared: دى آى اس اى دَبل پى ئى آر ئى دى.

    یعنى ناپدید.

    دیگر خون‏مان به جوش آمده بود.

    در کمال غضب فرمودیم: - مادر بخطا!

    حالا مى‏دهیم بیضه‏هایت را دى آى دَبل پى فلان بهمان کنند تا فارسى کاملاً یادت بیاید.

    القصه مرد که حال ما را گرفت نگذاشت عید فطر ِبه این بى سرخرى را با خوبى و خوشى به شب برسانیم.

    از اخته کردنش در این شرایط پُلتیکى چشم پوشیدیم در عوض دستور فرمودیم میرزا طویل او را ببرد بنشاند وادار کند جلو هر کدام از آن کلمات منحوسه هزار بار معنى فارسیش را به خط نستعلیق ِشکسته مشق کند.

    دیدیم میرزا دهنش را پشت دستش قایم کرده مى‏خندد.

    پرسیدیم: - چیست؟

    عرض کرد: - قربان خاک پاى جواهر آسایت شوم، بر هر که بنگرى به همین درد مبتلاست.

    مُلاّ ابراهیم یزدخواستى که این اطراف پیش‏نماز بود صلوات را «سِى له ِویت» مى‏گفت و نصفش را به انگریزى صادرمى‏کرد: «سِله عَلا ماحامِداَند آل هیزفَمیلى».

    مبلغى خنده فرمودیم حال‏مان بهتر شد.

    به میرزا طویل گفتیم : - به آن پدرسوخته بگو پانصد بار بنویسد.

    هزار بار زیاد است از شغل شریفش باز مى‏ماند.

    - این هم از سفرنامه، یا درست‏تر : «روزنامه سفر بهجت اثر همایونى به ممالک متفرقه اِمریغ».

بهاءالدین خرمشاهی رونق بازار حافظ شناسی حافظ شناسی به معنای شناخت حافظ و بحث و فحص درباره آراء و افکار و چون و چند هنر او و طبع و نشر آثارش یا آثاری درباره او، به یک معنی سابقه اش به عصر حافظ میرسد که خودش به جاذبه عالم گیر سخن خویش و روانی آن آگاهی داشته. چنان که میگوید: زبان کلک تو حافظ چه شکر آن گوید که گفته سخنت میبرند دست به دست . طی مکان ببین و زمان در سلوک شعر این طفل، یک ...

ي کوتاه: حافظ، حافظه‏ي ماست. گاه ميتوان به حافظ پرداخت، و گاه نميتوان نپرداخت! و مجموعه حاضر محصول اين گرايش بي اختيار است. نه اينکه در سکر و بيخودي نوشته شده باشد، بلکه در صحو به نگارش درآمده و از سهو هم خالي نيست. در ميان تحقيقات ادبي عصر جديد

متولد ۲١ آذر ١۳۰۴، تهران . شاعر، روزنامه‌ نگار، مترجم شعر و رمان، محقق کتاب کوچه ۱۳۰۴ احمد شاملو (ا. صبح / ا.بامداد) روز ٢١ آذر در خانه‌ی شماره‌ی ۱۳۴ .خیابان صفی‌علیشاه تهران متولد شد. دوره‌ی کودکی را به خاطر شغل پدر که افسر ارتش بود و هرچند وقت را در جایی به ماءموریت می‌رفت، در شهرهایی چون رشت و سمیرم و اصفهان و آباده و شیراز گذراند. مادرش کوکب عراقی شاملو بود. پدرش حیدر. ...

در این مقاله نشان داده می شود که شعرنو می تواند حامل تبلور التهابات درونی شاعر، واکنش او به نیاز سنت مرثیه باشد. همچنین پذیرش آن از طرف خواننده می تواند بیانگر روحیات افراد با اختلالات روحی – خفیف یا شدید- باشد. توجه شود که آثار هدایت برای نوجوانان از طرف اولیا منع میشود برترین ویژگی مدنیت نو، تسریع اجتماعی آزادی فردی در ذهن سنتی مملوکان است. فردیت با پدیده مدرنیته رابطه تنگاتنگ ...

فصل اول مقدمه آنچه که شعر نو را از شعر کهن جدا می‌کند، فقط سبک و ساختار آن نیست ، بلکه محتوا و نگرش آن نیز تفاوت دارد. شاعر نو از مردم، می‌گوید و از مسائل آنان. شاعرانی مثل نیما، شاملو، فروغی، هدایت و اخوان ثالث که در این امر، درخشیده‌اند از بطن مردم برخاستند و برای مردم، سخن گفتند. آنچه مسلم است، شرایط اجتماعی و حوادث سیاسی، بسیار بر شاعران، مؤثر می‌باشد. اشعار اخوان ثالث که در ...

به نام آنکه دوستي را آفريد. عشق را .رنگ را..... به نام آنکه کلمه را آفريد و کلمه چه بزرگ بود در کلام او و چه کوچک شد آن زمان که مي خواستم از او بگويم . سالهاست دچارش هستم و چه سخت بود بيدلي را ساختن خانه اي در دل و اين دل بينهايت چه جاي کوچکي بود

درجه کارشناسي ارشد ادبيات دي ماه 1384 گزيده ي بحث: هرچند که شعر اصيل با بال وهم و خيال به پرواز درمي آيد ولي ابزار توانمندي است که با قدرت سحرآميزش عقلها را مي شکافد و کارگر مي افتد.« فقيه شاعر» يا« شاعر فقيه» نيز در کنار استدلاله

مقدمه: تعزیه در لغت به معنی سوگواری ]=تعزیت[ بر پای داشتن یادبود عزیزان از دست رفته، تسلیت، امر کردن به صبر و پرسیدن از خویشان مرده است، ولی در اصطلاح به گونهای نمایش مذهبی منظوم گفته میشود که در آن عده‎ای اهل ذوق و کار آشنا در مناسبت‎های مذهبی و به صورت غالب، در جریان سوگواری‎های ماه محرم برای باشکوه‎تر نشان دادن آن مراسم و یا اولیای خدا به روز رستخیز، تشفی خاطر. بازیافت ...

در این مقاله نشان داده می شود که شعر نو می تواند حامل تبلور التهابات درونی شاعر، واکنش او به نیاز سنت مرثیه باشد. همچنین پذیرش آن از طرف خواننده می تواند بیانگر روحیات افراد با اختلالات روحی – خفیف یا شدید- باشد. توجه شود که آثار هدایت برای نوجوانان از طرف اولیا منع میشود برترین ویژگی مدنیت نو، تسریع اجتماعی آزادی فردی در ذهن سنتی مملوکان است. فردیت با پدیده مدرنیته رابطه ...

ادبیات فارسی یا پارسی به ادبیاتی گفته می‌شود که به زبان فارسی نوشته شده باشد. ادبیات فارسی تاریخی هزار و صد ساله دارد. شعر فارسی و نثر فارسی دو گونه اصلی در ادب فارسی هستند. برخی کتابهای قدیمی در موضوعات غیرادبی مانند تاریخ، مناجات و علوم گوناگون نیز دارای ارزش ادبی هستند و با گذشت زمان در زمره آثار کلاسیک ادبیات فارسی قرار گرفته اند. آوازه برخی شاعران و نویسندگان ایرانی از ...

ثبت سفارش
تعداد
عنوان محصول