بهداشت (سلامت) روان چیست؟
سلامت روان به نحوه تفکر، احساس و عمل شما مربوط می شود .
بطور کلی مردمی که از سلامت روان خوبی برخوردار هستند:
· دارای نگرش مثبت هستند ...
آنها آماده بر خورد با مشکلات زندگی هستند.
· در مورد خود و دیگران احساس خوبی دارند.
· در محیط کار و فعالیتشان و در روابط شان مسئو لیت پذیر هستند.
وقتی از سلامت روان خوبی برخوردار باشید، انتظار بهترین چیزها را در زندگی دارید ...
وآماده برخورد با هر حادثهای هستید.
چرا باید در مورد سلامت روان بدانیم؟
چون با آموختن ویژگی های سلامت روانی، بهتر می توانید به آن دست پیدا کنید.سلامت روانی در بسیاری از موارد مانند سلامت جسمانی است.
بطور مثال :
- بسیاری از مردم گهگاه احساس افسردگی می کنند همانطور که بسیاری از مردم دچار سرماخوردگی می شوند .
- شما نمی توانید از همه نا راحتی های روحی جلوگیری کنید، همانطور که از بروز همه بیماریها نیز نمی توانید جلوگیری کنید.
رسیدن به سلامت روانی خوب به هیچ وجه تصادفی نیست .
این امر با صرف زمان و زحمت محقق می شود!
اعتماد به نفس کلید سلامت روان است.
اینکه شما چه نظری نسبت به خودتان دارید، شدیداً به نحوه تفکر، احساس و عمل شما مربوط می شود .
• وقتی اعتماد به نفس بالا باشد احتمالاً :
• رضایت خاطر از زندگی دارید.
• روابط سالم و قوی برقرار می کنید.
• هدفهای زندگی را مشخص می کنید و به آنها می رسید.
• برای حل مشکلات به خود اتکا می کنید.
• وقتی اعتماد به نفس پایین باشد احتمالاً :
• احساس می کنید زندگی خارج از کنترل شماست .
• استرسها برایتان طاقت فرساست.
• در انتظار شکست هستید و نهایتاً شکست می خورید.
• از مشکلات زندگی فرار می کنید.
شما می توانید «اعتماد به نفس» خود را بسازید!
راه صد ساله در یک شب نمی توان پیمود، ولی شما با پشتکار می توانید به نتیجه برسید.
- تمایل به پیشرفت داشته باشید.
- با خودتان صادق باشید.
اعتماد به نفس سالم همیشه با یک تصویر صحیح از خود شروع می شود.
هر کسی نقاط ضعف و قوتی دارد.
برای پیدا کردن این نقاط قدری وقت بگذارید و سپس کار کردن با آنها را بیاموزید.
- اهداف خود را معین کنید.
خود را با دیگران مقایسه نکنید، به جای آن استانداردهای خود را برای موفقیت تنظیم کرده و برای رسیدن به آنها کوشش کنید.
- نهایت تلاش خود را انجام دهید.
استرس یکی از واقعیتهای زندگی است ولی برخورد مناسب با آن به شما کمک می کند سالم بمانید.
میزانی از استرس طبیعی است، اما استرس بیش از حد می تواند زیانبار باشد در صورتیکه استرس بهر دلیلی طولانی شود می تواند موجب فرسایش بدن شود که نتایج آن عبارتند از :
• زیانهای جسمی از قبیل : مشکلات قلبی، سردردها.
• زیانهای روانی از قبیل افسردگی و اضطراب .
چگونگی کنار آمدن با استرس را بیاموزید.
• موقعیت های پر استرس را محدود کنید.
• وقت خود را تنظیم کنید.
• با دیگران صحبت کنید.
• تکنیکهای آرامسازی (Relaxation) را بیاموزید.
تنفس های عمیق، تمرکز، آرامش ماهیچه ها تنها برخی از راههای خلاصی از استرس هستند.
عقل سالم در بدن سالم است.
هر دوی اینها دریک سیستم پیچیده با هم کار می کنند.
برای حفظ این تعادل وارد عمل شوید.
- از استعمال الکل و مواد مخدر خودداری کنید.
- سیگار را ترک یا کم کنید.
- بطور منظم ورزش کنید.
- از مواد غذایی مناسب استفاده کنید.
- به اندازه کافی استراحت کنید.
- وزن خود را کنترل کنید.
وقتی که مشکلات بروز می کنند: در این حالت حتی افرادی که از سلامت روان خوبی برخوردارند، ممکن است احساس ناراحتی کنند.
همه گاهی احساس خستگی و کسالت می کنند، ولی نیاز به رنج کشیدن نیست.
در صورت بروز علائم زیر نیاز به کمک دارید : علائم شدید یا طولانی مدت روی روابط، شغل، مطالعه و یا سلامت جسمی شما تأثیر بگذارند.
درمان وجود دارد: بسته به نوع مشکل شما می توانید از یکی از کمکهای زیر بهره بگیرید : مشاوره از افراد حرفه ای در این زمینه بصورت گروهی، خانوادگی یا فردی گروههای خودیاری که در گروهها که مشکلات مشابه داشته اند فرد را مورد حمایت قرار می دهند.
داروها...
که ممکن است برای کاهش برخی علائم تجویز شوند.
بنابراین هیچ گاه اجازه ندهید بین شما و سلامت روحی تان یک مشکل قابل درمان، فاصله بیندازد.
پس : کسب سلامت روان به زحمتش می ارزد!
بسازید :اعتماد به نفس را.
بیاموزید :چگونگی مقابله موثر با استرس را.
مراقبت کنید :از سلامت روحی و جسمی خود.
کمک بخواهید :اگر هرگونه مشکل جدی یا طولانی مدتی دارید.
بهداشت روانی بهداشت روانی یک زمینه ی تخصصی در محدوده ی روانپزشکی است و هدف آن ایجاد سلام روان به وسیله ی پیشگیری از ابتلا به بیماریهای روانی، کنترل عوامل مؤثر و بروز آن، تشخیص زودرس، پیشگیری از عوارض ناشی از برگشت بیماریهای روانی و ایجاد محیط سالم برای برقراری روابط صحیح است.
(میلانی فر، بهروز) و یا به تعریفی دیگر، بهداشت روانی سازگاری و تطبیق فرد با محیط اطراف خود جهت بروز قابلیتهای وی در جلوگیری از اختلالات عاطفی و روانی است.
• خانواده و بهداست روانی گروه کوچک خانواده نخستین محیط تربیت کودک از نظر شخصیتی و روانی است که نگرش و رفتار کودک در جامعه و در محیط بیرون از خانه تحت تأثیر نگرش خانواده است.
همراه با اجتماعی شدن کودک و تبدیل او به نوجوان اضطراب، ترسهای اجتماعی، افسردگی، امتناع از رفتن به مدرسه در سالهای تحصیلات دبیرستانی، اکثراً همراه با اختلالات روانی شخصیتی به صورتهای مختلف در این دوره شایع هستند.
و عدم آشنایی و بیتوجهی به این تغییرات روانی در این دوره منجر به کاهش ارتباط میان والدین و فرزندان شده و مناقشات خانوادگی و اجتماعی را در پی دارد و منشأ بسیاری از انحرافات اخلاقی، نیاز به اعتیاد، دزدی و نزاع و تبهکاری در نوجوانان میگردد که موجب ناسازگاری فرد در دوران جوانی و بزرگسالی شده و موجب ناهنجاری بخصوص در مدرسه میشود.
• بهداشت روانی و مدرسه ارتباط نزدیک و تنگاتنگ خانه و مدرسه بر هیچ کس پوشیده نیست در رویکرد جدید تعلیم و تربیت هدف آموزش و پروش تنها تعلیم دروس و سایر مطالب فکری نیست بلکه پرورش جسم و روان نیز منظور نظر میباشد.
مدارس در پیشبرد اهداف معنوی ـ فرهنگی ـ روانی و جسمانی جوانان نقش حیاتی دارند فلذا آموزش مبتنی بر شخصیت در مدارس را میتوان از اهم مسائل انگاشت علاوه بر پررورش جسمانی که تا حدی با ایجاد فضاهای مختلف ورزشی بدان توجه ویژه شده است در مورد سلامت فکر و روان آن چنان که باید و شاید مورد توجه و قبول مدرسه قرار نگرفته است و بر اساس این غفلت به طور غیر مستقیم مدرسه در پیشبرد، ازدیاد اختلالات روانی کودکان مؤثر واقع شده است.
مثلاً در معاینات پزشکی فقط به سلامت جسمی دانش آموز توجه میشود و یا اشتباهی که در بسیاری از مدارس معلمان نیز مرتکب میشوند به جای رفتار و عکس العملهای نوجوانان فقط به رشد جسمانی، پیشرفت تحصیلی و معدل دانش آموز توجه دارند و مشکلات عاطفی و روانی را در درجات بعد قرار میدهند.
مراقبت از رشد روانی نوجوانان از نظر پزشک و آموزگار امری ضروری است و باید رفتارهای غیر طبیعی به موقع تشخیص داده شده و از بروز ناراحتی روانی جلوگیری به عمل آید.
نقش مدرسه در رشد روانشناختی و هوشی کودکان اهمیت بسیاری دارد همان قدر که به عملکرد تحصیلی دانش آموزان اهمیت داده میشود باید نگران عزت نفس و تجارب اجتماعی آنان نیز بود.
مدارس از مکانهای مهم یادگیری هستند که لیاقت و تواناییهای دانش آموزان در آنجا به بار مینشیند و زمینه پیشرفتهای علمی فراهم میگردد در کنار این امر مهم حفظ ایمنی، مراقبت و ترغیب و ایجاد تندرستی و متکی به خود (در پی عزت نفس)، آموزش اصول احترام به خود و همقطاران خود، شرکت در کارهای گروهی و استفاده و بهره گیری ازآموختههای خود که لازمه استقلال در بزرگسالی است نیز لازم و ضروری است وصول به این هدف مستلزم آموزش معلمان مدارس میباشد در فرآیند آموزش ضمن توجه به ارتقای بهداشت جسمانی باید به ارتقای بهداشت روانی نیز توجه شود توجه به سلامت جسمانی و روانی بر توان یادگیری افراد میافزاید البته توجه به بهداشت روانی به معنای این نیست که معلمان از هدف اصلی که آموزش است فاصله بگیرند زیرا که در زمره وظایف معلمان نیست ولی عدم توجه به آن و نادیده گرفتن نیازهای هیجانی تأثیر غیر قابل اجتناب بر یادگیری کودکان دارد و وظیفه تدریس معلم را دشوار میکند پس توجه به نیازهای بهداشت روانی کودکان خود بخود در راستای آموزش معلمان قرار میگیرد زیرا شناخت روزانه ی معلم از دانش آموزان با توجه به ابزار تبحر، تجربه و آشنایی او با دانش آموزان در جهت ارتقای سلامت عاطفی و اجتماعی او مؤثربوده و برموفقیت تحصیلی آنان می¬افزاید.
• نقش مدرسه در آموزش معلمان مشکلات مربوط به بهداشت روانی کودکان در انزوا قابل کنترل نیست و این مشکلات در محیط مدرسه خود را نشان میدهند بیشتر کودکانی که دارای مشکلات بهداشت روانی هستند هرگز به خدمات تخصصی که بدان نیازمندند دسترسی ندارند و مؤسسات و نهادهای اساسی همچون مدارس باید به آنان توجه داشته باشند زیرا که اگر قرار است که دانش آموزان بزرگسالانی متعادل بارآیند رشد شخصیتی و اجتماعی آنان نیز حیاتی است بسیاری از معلمان عادی درباره مشکلات بهداشت روانی کودکانی آگاهی ندارند و حتی معلمان با تجربه هم در برخورد با کودکان مشکل دار نمیدانند چه اقدامی نمایند و اصولاً نیازهای عاطفی و رفتاری دانش آموزان به علت فاقد اطلاعات و درک و مهارتهای لازم معلمان بیجواب میماند اگر معلمان از مشکلات روانی و روحی دانش آموزان خود درک بیشتری داشته باشند میتوانند کمکهای ضروری را برای سلامت روانی دانش آموزان انجام دهند.
اخیراً یک مدل چهار مرحلهای در مورد خدمات بهداشت روانی کودکان و نوجوانان پیشنهاد شده است.
مرحله اول شامل افراد غیر متخصص از قبیل معلمان و مدیران مدارس است که در ارتباط با کودکان و نوجوانان می¬باشند نقش این افراد اغلب نقش مشورتی کلی و شناسایی مشکلات بهداشت روانی دانش آموزان است.
مرحله دوم شامل افرادی از جامعه کارکنان بهداشت روانی کودکان و نوجوانان هستند که با معلمان کمکی و روانشناسان تربیتی شبکهای متشکل از افراد متخصص و غیر متخصص تشکیل میدهند که مسئول مشاوره و کارآموزی متخصص خدمات در مرحله یک هستند مرحله سوم ارائه¬ خدمات تخصصی به کودکان و نوجوانانی است که دچار اختلالات روانی پیچیده تر و پایدارتر هستند و مرحله چهارم برخورد تخصصی از قبیل درمانهای روانپزشکی بالینی میباشد.
ارتباط نزدیک معلمان با متخصصان بهداشت روانی و حفظ تماس با شاگردان برای تداوم آموزش و تسهیل ورود مجدد آنها برای ورود به مدارس معمولی است.
دیدگاه تعاملی که در آن به صورت فزاینده¬ای بر تأثیر محیط مدرسه برروی کودکان مسئله دار تأکید میشود مورد پذیرش جدی بوده و تأثیر مدرسه اغلب به عنوان یکی از عوامل موثر در رفتار شاگردان به شمار میرود هم چنین اهمیت تعامل معلم با شاگردان و تأثیر مدرسه و معلمان در شکل گیری رفتار و رشد هیجانی شاگردان و تأثیر جدی آن مشخص شده است و همین نکته باعث توجه زیاد به رویکردهای مربوط به «کل مدرسه» در برخورد با مشکلات بهداشت روانی کودکان شده است.
معلمان میتوانند از طریق ایجاد منش مثبت در مدارس محیط درمانی کمابیش مؤثری را ایجاد نمایند که در آن شاگردان به جای این که از طریق سایر شیوهها مشکل دار بودن خود را نشان دهند به خود بپردازند و در مورد مسائل خود بحث و گفتگو کنند.
معلمان با ایجاد منش اعتمادپذیری، باز بودن و شناخت، همراه با تمرکز بر ایجاد ارتباط با شاگردان در کنار اعطای مسئولیت به آنان در ارتقای بهزیستی روانی شاگردان نقش مؤثری ایفا نمایند.
• معرفی مؤلفههای عملی در مدارس: بنیاد بهداشت روانی چند مؤلفه عملی مؤثر را برای مداخله زود هنگام در مورد کودکان در معرض خطر رشد مشکلات روانی در مدارس توصیه کرده است: 1) تشخیص و ارزیابی زود هنگام 2) کارکردن با خانواده و هم چنین کودکان 3) همکاری بین سازمانی، بخصوص مراکز بهداشتی 4) آموزش کادر اجرایی در مدارس برای امور بهداشت روانی 5) اتخاذ یک رویکرد منعطف، شامل مشاوره با متخصصان بهداشت روانی و هم چنین مداخله مستقیم از طریق خدمات رواشناسی تربیتی امید است که با ارائه¬ خدمات مشاوره¬ای، کارآموزی و پشتیبانی از معلمان لااقل در مورد دانش آموزانی که میتوان در محیط مدرسه به آنان کمک نمود در جهت توسعه راهبردهای نوآورانه و همکاری بین متخصصان بهداشت روانی و تعلیم و تربیت به منظور توجه نیازهای این آسیب پذیرترین و گاه چالش برانگیزترین کودکان بجا و به موقع اقدامات لازم و ضروری در حیطه آموزش و پرورش به عمل آورد.
• منابع بهداشت روانی در مدارس دکتر رهنما اکبر، فریدی؛ محمد رضا تألیف: ماری اتکیتسون و گری هوربنی، بهار 1384 بهداشت روانی: تألیف: دکتر فیلو، سعید، تهران: رشد، 1385 روزنامه جام جم: مهر 1386، سال هفتم/ شماره 2112 بهداشت روانی: دکتر میلانی فر: بهروز، تهران: قومس، 1382.
پزشکی به زبان ساده بهداشت روان به زبان ساده فروست