هپاتیت B در ایران :
در ایران مبتلایان حدود 3% کل جمعیت را شامل می شود که با در نظر گرفتن جمعیت ایران حدود 2 میلیون نفر به این ویروس آلوده هستند .
از این تعداد حدود 200 تا300 هزار از این افراد دچار هپاتیت مزمن B می باشند که نیازمند تشخیص شدت التهاب کبد و در صورت نیاز درمان می باشند .
تعریف بیماری :
هپاتیت B نوعی بیماری عفونی است که در اثر ورود ویروس HBV به بدن و حمله آن به بافت کبد ایجاد می شود .
مخزن عفونت :
انسان تنها مخزن و نگهدارنده ویروس در طبیعت است .
مواد آلوده کننده :
خون آلوده منبع اصلی ویروس هپاتیت B است .سایر مایعات بدن که ویروس در آن ها وجوددارد عبارتند از مایع منی ، ترشحات مهبل و بزاق .
البته ویروس در ترشحات دیگری از بدن افراد آلوده نیز شناسایی شده است ولی این ترشحات اهمیتی در انتقال عفونت ندارند .
علائم و نشانه های بیماری :
باید دانست که علائم انواع هپاتیت های ویروسی تقریبا مشابه است و براساس علائم بالینی نمی توان نوع هپاتیت را تشخیص داد .
از زمان ویروس هپاتیت B به بدن فرد غیر ایمن تا بروز اولین علائم بیماری از 4 هفته تا 6 ماه زمان لازم است .
سپس فرد علائمی غیر اختصاصی مانند تب ،درد مفاصل و بثورات پوستی ، بی حالی ، خستگی ، بی اشتهایی ، درد عضلانی ، تهوع و استفراغ را نشان می دهد و در معاینه ممکن است بزرگی کبد و عقده های لنفاوی وجود داشته باشد .
پس از این علائم زردی آغاز می گردد که در سفیدی چشم واضح تر و بهتر دیده می شود و به تدریج تمامی پوست بدن را در بر می گیرد .
در مرحله زردی معمولا تب کاهش می یابد .
ممکن است ادرار پررنگ و مدفوع کم رنگ شود .
کاهش زردی معمولا پس از چند روز تا یک هفته شروع می شود ولی ممکن است 4 تا 6 هفته طول بکشد .
اصولا هر چه علائم بیماری شدید تر باشد بدان معنی است که پاسخ های دفاعی بدن به عفونت شدیدتر بوده و در صورت رفع علائم ، احتمال مزمن شدن بیماری کمتر است .
پس از این علائم ، مرحله نقاهت و بهبودی فرا می رسد .
بسته به شرایط مختلف ، عده ای از بیماران بهبودی کامل خود را به دست می آورند و در برخی دیگر عفونت به حالت مزمن در می آید .
هپاتیت مزمن :
چنانچه ویروس هپاتیت B طی 6 ماه از بدن بیمار پاک نشود ، بیماری مزمن شده است .احتمال مزمن شدن به چند عامل بستگی دارد :
1 سن : مهمترین عامل تعیین کننده مزمن شدن بیماری است .
در صورت ابتلای به هپاتیت B%95 نوزادان ،20% کودکان و 1 تا 10 % بالغین به فرم مزمن بیماری تبدیل می شوند.
2 زمینه ژنتیکی
3 ابتلا به عفونت خفیف و بدون علامت
4 ضعیف بودن دستگاه ایمنی و دفاعی بدن
5 عفونت با حجم زیاد ویروس
6 عفونت در معتادان و افراد مبتلا به هموفیلی
علائم هپاتیت B مزمن :
در اغلب افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن ، عفونت به صورت خاموش است و فرد علامتی ندارد .
به این گروه ، ناقل سالم می گویند .
در درصد کمی از افراد مبتلا به فرم مزمن( 1 تا 5% ) ، عفونت نهفته فعال می شود و آسیب کبد ادامه می یابد .
در این موارد اصطلاحا هپاتیت مزمن فعال روی داده است که در صورت عدم پاسخ به درمان ، زردی ، بی حالی ، بی اشتهایی ، تهوع و کسالت ادامه می یابد و در نهایت ، بافتی جایگزین بافت طبیعی کبد می شود که توانایی انجام وظایف کبد در بدن را ندارد .
به این مرحله سیروز کبدی گفته می شود که علائم آن به صورت جمع شدن مایع و تورم شکم ،تورم پاها ، تمایل به خونریزی های زیر پوستی و گوارشی ، بزرگ شدن سینه ها در مردان ، کوچکی بیضه ها و علائم مغزی است .
درصد کمی از موارد هپاتیت مزمن به سرطان کبد مبتلا می شوند .
راه های انتقال : 1 ـ انتقال از مادر آلوده به نوزاد ( شایع ترین راه ابتلا در کشور ) 2 ـ استفاده از سرنگ مشترک در معتادان تزریقی 3 _ فرورفتن سوزن آلوده در دست ( در کارکنان بهداشتی درمانی ) 4 _ تماس جنسی محافظت نشده با فرد آلوده 5 _ تماس نزدیک با افراد مبتلا درمان بیماری : هپاتیت B حاد احتیاج به درمان با داروهای ضدویروس ندارد و درمان های حمایتی جهت طی دوره حاد کافی است و اکثر موارد مبتلا ( به خصوص کسانی که بعد از بلوغ مبتلا شده باشند ) بهبودی کامل خود را به دست می آورند .
در حال حاضر درمان هپاتیت B مزمن در بیمارانی انجام می شود که دچار بیماری فعال و تخریب پیشرونده کبد هستند و بهتر است که درمان قبل از شروع علائم سیروز یا آسیب واضح کبدی شروع شود .
هدف از درمان هپاتیت مزمن جلوگیری از فعالیت و تکثیر ویروس و متوقف کردن روند تخریب کبد توسط ویروس است .
بنابراین ناقلین سالم هپاتیت B باید حتی در صورت نداشتن علائم هر شش ماه یک بار با مراجعه به پزشک و انجام یک آزمایش خون وضعیت سلامت کبد خود را مشخص نمایند .
چنانچه آسیب پیشرونده کبد در آزمایش ها مشخص شود و نمونه برداری از کبد نیز آن را تائید کند ، داروهای اختصاصی ضدویروس برای فرد تجویز می گردد که تاثیر نسبتا مناسبی در کنترل بیماری دارند .
پیشگیری از گسترش هپاتیت B نیازمند توجه به عوامل موثر در انتقال بیماری است : الف ) مردم عادی : 1 _ رعایت دستورات بهداشت فردی : عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران مانند تیغ ، مسواک ، شانه و .
.
2 _ ترک اعتیاد تزریقی و عدم استفاده از سرنگ مشترک با دیگران 3 _ انجام اعمال دندانپزشکی ، و تاتو( خالکوبی ) فقط در شرایط استریل ب ) منابع ویروس هپاتیت B ( بیماران در دوره حاد ، ناقلین سالم و علامت دار ) : 1 _ رعایت دستورات بند الف 2 _ استفاده از کاندوم در تماس های جنسی 3 _ عدم تبادل بزاق ( بوسه مرطوب ) 4 _ پیگیری هر 6 ماه یک بار عملکرد کبد ( در ناقلین سالم ) واکسیناسیون : واکسن هپاتیت B : واکسنی که برای پیشگیری از هپاتیت B در دسترس است در 80 تا 90% موارد موثر است ، یعنی علیرغم قدرت بالای آن ، حتی کسانی که دوره کامل واکسن هپاتیت B را دریافت کرده اند باید همچنان اصول پیشگیری از ابتلا را رعایت کنند .
به خاطر داشته باشیم که رعایت اصول پیشگیری ما را از ابتلا به ایدز ، هپاتیت C ، سایر عفونت های منتقل شونده از راه خون و بیماریهای آمیزشی محافظت خواهد کرد .
باید دانست که با توجه به در نظر داشتن راه های انتقال ویروس ، در حال حاضر واکسیناسیون هپاتیت B برای همه افراد جامعه ضروری نیست و استفاده از این واکسن علاوه بر نوزادان ، در گروه های زیر توصیه می شود : 1 _ پرسنل بهداشتی و درمانی ( پزشکان ، پرستاران ، کارکنان آزمایشگاه ها ) 2 _ بیماران دیالیزی و تالاسمی 3 _ اعضای خانواده بیمار هپاتیت B ساکن در یک واحد مسکونی 4 _ آتش نشان ها ، زندانبانان و رفتگران 5 _ معتادان تزریقی برنامه واکسیناسیون کشوری هپاتیت B : کلا دوره کامل واکسن هپاتیت B شامل سه نوبت است : الف ) کودکان : بدو تولد ، 2 ماهگی و 6 ماهگی .
ب ) گروه های پرخطر : بدو مراجعه ، یک ماه بعد از نوبت اول و شش ماه بعد از نوبت اول .
سایر نکات خواندنی در مورد هپاتیت B : _ تماس های معمول اجتماعی ( دست دادن ، روبوسی ، نشستن در کنار هم ، استفاده از توالت و حمام و استخرو سونای مشترک و .
) با ناقلین هپاتیت B موجب انتقال بیماری نمی شود .
_ نیازی به جداسازی ظروف غذاخوری فرد آلوده نیست ، البته باید شستشوی کامکل ظروف انجام شود .
_ افراد ناقل ویروس در صورت اطلاع به همسر و واکسیناسیون کامل همسر می توانند زندگی زناشویی عادی داشته باشند .
ابتلا به هپاتیت B منعی برای ازدواج نیست و از این نظر تفاوتی بین مرد و زن وجود ندارد .
_ باردارشدن زن ناقل سالم هم برای جنین خطرناک نیست و با استفاده به موقع از واکسن و ایمونوگلوبولین ، خطر ابتلای نوزاد تقریبا منتفی است.بنابراین زنان باردار باید از وضعیت هپاتیت Bخود مطلع باشندودر صورت وجود عفونت ، پزشک معالج را از اوایل بارداری در جریان قرار دهند .
_شیر مادر مبتلا به هپاتیت B خطری برای نوزاد ندارد .
_ فرد آلوده به ویروس هپاتیت B می تواند برای سایرین آشپزی کند .
_ خون فرد آلوده حتی پس از خشک شدن می تواند آلوده کننده باشد ، بنابراین پس از شستشوی کامل خون باید از مواد ضدعفونی کننده نظیر وایتکس ( به مدت 20 دقیقه ) و یا جوشاندن ( به مدت 20 تا30 دقیقه ) و یا هر دو روش استفاده نمود.
منابع و مآخذ : 1 _ هپاتیت ویروسی ، دکتر ناصر ابراهیمی دریانی و همکاران ، انتشارات شایان نمودار ، 1381 2 _ راهنمای پیشگیری از هپاتیت و ایدز ، دکتر کامران حکیم زاده ، مرکز نشر صدا ، 1380 3 _ هپاتیت ویروسی و اتوایمیون ، دکتر ناصر ابراهیمی دریانی و همکاران ، نشر طبیب ، 1378 4 _ برنامه و راهنمای ایمن سازی ( مصوب کمیته کشوری ایمن سازی ) ، اداره بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن و قرنطینه مرکز مدیریت بیماریها ، ویرایش ششم ، 1383