ویژگی های هرحرفه عبارت است از:
الف پذیرش وظیفه خدمت به جامعه ،
ب وجود حداقل شرایط ازپیش تعیین شده برای ورود به حرفه ، ازجمله مهارتهای تخصصی لازم که از طریق آموزش و تجربه بدست می آید،
پ پایبندی اعضای حرفه به مجموعه ای از اصول ، ضوابط و ارزشهای مربوط در آن حرفه .
تعاریف
اصطلاحات بکار رفته در این مجموعه ، دارای مفاهیم زیر است
الف تشکل حرفه ای عبارت از جامعه حسابداران رسمی و یا هر جامعه ، انجمن و سازمان حرفه ای حسابداری و حسابرسی ثبت شده در ایران است
ب حسابدار حرفه ای شخص حقیقی یا مؤسسه ای است که عضو یک تشکل حرفه ای باشد.
پ حسابدار حرفه ای مستقل حسابدار حرفه ای است که خدمات حرفه ای خود را مستقلاً به عموم ارائه می کند. این عنوان درباره حسابداران حرفه ای شاغل در مؤسسات حرفه ای نیز بکار می رود.
ت حسابدارحرفه ای تحت استخدام حسابدار حرفه ای است که برای ارائه خدمات حرفه ای خود، به عنوان یک شخص حقیقی در استخدام یک کارفرما (به استثنای مؤسسات حرفه ای ) است
ث گزارشگری حرفه ای کاری است که مستلزم اظهارنظر حرفه ای نسبت به اطلاعات مالی به وسیله حسابدار حرفه ای مستقل می باشد.
اهداف حرفه حسابداری
از دیدگاه آیین رفتار حرفه ای ، اهداف حرفه حسابداری عبارت از دستیابی به بهترین اصول و ضوابط حرفه ای ، اجرای عملیات در بالاترین سطح ممکن ، براساس اصول و ضوابط مذکور و به طور کلی تأمین منافع عمومی است . تحقق این اهداف مستلزم تأمین موارد زیر است
الف اعتبار جامعه به اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی قابل اتکا و معتبر نیاز دارد.
ب حرفه ای بودن افراد حرفه ای در زمینه حسابداری حرفه ای باید به سادگی توسط صاحبکاران ، کارفرمایان و سایر اشخاص ذینفع ، قابل تشخیص و شناسایی باشند.
پ کیفیت خدمات اطمینان از اینکه کلیه خدمات ارائه شده توسط حسابداران حرفه ای با بالاترین کیفیت ممکن انجام می شود.
ت اطمینان استفاده کنندگان از خدمات حسابداران حرفه ای باید مطمئن شوند چارچوبی برای رفتار حرفه ای وجود دارد که ناظر بر ارائه آن خدمات می باشد.
اصول بنیادی
لازمه دستیابی به اهداف حرفه حسابداری توسط حسابداران حرفه ای ، پایبندی به اصول بنیادی زیر است :
الف درستکاری
ب بیطرفی
پ صلاحیت و مراقبت حرفه ای
ت رازداری
ث رفتار حرفه ای
ج اصول و ضوابط حرفه ای
احکام
اگرچه اهداف و اصول بنیادی ارائه شده جنبه کلی دارد و ناظر به موارد خاص نیست ، اما " احکام "، رهنمودهایی درباره نحوه کاربرد اهداف و اصول بنیادی مزبور را برای موقعیتهایی ارائه می کند که حسابداران حرفه ای درحین کار با آن مواجه می شوند. احکام به سه بخش تقسیم می شود:
الف قابل اجرا در مورد کلیه حسابداران حرفه ای ، مگر در مواردی خاص که مستثنی شده است.
ب قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه ای مستقل.
پ قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه ای تحت استخدام که در شرایط ویژه ای ممکن است به حسابداران حرفه ای مستقل شاغل در مؤسسات حرفه ای نیز تعمیم یابد.
بخش الف) احکام قابل اجرا در مورد کلیه حسابداران حرفه ای )
1.درستکاری و بیطرفی : درستکاری تنها به معنای صادق بودن نیست، بلکه برخورد منصفانه و صادقانه را نیز شامل می شود. اصل بیطرفی، حسابداران حرفه ای را به برخورد منصفانه، درستکارانه و به دور از تضاد منافع ملزم می کند.
2. تضاد منافع: حسابداران حرفه ای ممکن است در تشخیص یا نحوه برخورد با موارد خلاف شئون حرفه ای با مشکل روبرو شوند. اگر چنین مواردی با اهمیت باشد، حسابدار حرفه ای باید از خط مشی ها و دستورالعملهای داخلی سازمان مربوط پیروی کند. درصورت حل نشدن مشکل ، توجه به موارد زیر ضروری است :
الف موضوع با مافوق مستقیم مطرح شود. چنانچه مشکل از این طریق برطرف نشد و حسابدار حرفه ای تصمیم به طرح آن با رده بالاتری از مدیریت گرفت ، مافوق باید درجریان امر قرار گیرد. درصورتی که به نظر برسد مافوق مذکور، خود درگیر و ذینفع در این موضوع است ، مراتب باید به رده بالاتری از مدیریت ارجاع شود.
ب موضوع به طور محرمانه با یک مشاور مستقل یا تشکل حرفه ای مربوط مطرح و پس از کسب نظر مشورتی ، درجهت حل موضوع اقدام شود.
پ اگر علیرغم انجام موارد فوق راه کار مناسب برای حل موضوع حاصل نشد به عنوان آخرین راهِ حل ، در موارد با اهمیت (برای مثال تقلب ) احتمالاً راهی جز استعفا یا کناره گیری همراه با ارائه یادداشتی حاوی دلایل موضوع به بالاترین مقام مربوط وجود نخواهد داشت .علاوه بر این ، در مواردی ممکن است قوانین ، مقررات یا اصول و ضوابط حرفه ای ، گزارش برخی از موارد حاد را به مراجع ذیصلاح خارج از شرکت یا سازمان نظارت کننده مربوط پیش بینی کرده باشد. دراین شرایط ، حسابدار حرفه ای باید حسب مورد اقدام کند.
3. صلاحیت حرفه ای
مفهوم صلاحیت حرفه ای دربرگیرنده دو جنبه اساسی زیر است :
الف کسب صلاحیت حرفه ای
ب حفظ صلاحیت حرفه ای
4. رازداری
اطلاعات مربوط به صاحبکار یا کارفرما باید همواره محرمانه محسوب شود و حسابدار حرفه ای مجاز به افشای آن نیست ، مگر آنکه:
الف- زمانی که کارفرما یا صاحبکار مجوز افشای اطلاعات را صادر کند. دراین حالت ، حسابداران حرفه ای باید منافع کلیه اشخاص ثالثی را نیز که ممکن است از این امر متأثر شود، درنظر گیرند.
ب مواردی که قانون افشای اطلاعات خاصی را الزامی می کند.
پ هنگامی که حسابدار حرفه ای موظف یا محق به افشای اطلاعات باشد ازجمله :
1 در رعایت الزامات اصول و ضوابط حرفه ای
2 در جهت حفظ منافع حرفه ای خود در دعاوی حقوقی
3 در انجام بررسیهای کیفی توسط تشکل حرفه ای مربوطاصل رازداری تنها به عدم افشای اطلاعات محدود نمی شود، بلکه حسابدار حرفه ای را ملزم می کند که از اطلاعات گردآوری شده به نحوی مناسب حفاظت کند، اطلاعات مزبور را درجهت منافع خود یا اشخاص ثالث استفاده نکند و چنان نیز رفتار ننماید که گوئی از این گونه اطلاعات استفاده می کند.
5. خدمات مالیاتی : حسابدار حرفه ای می تواند با ارائه خدمات مالیاتی در چارچوب قوانین و مقررات و رعایت درستکاری و بیطرفی ، صاحبکار یا کارفرمای خود را در بهترین موقعیت مالیاتی قرار دهد. درچنین شرایطی تهیه و نگهداری پشتوانه هایی معقول ، تصور هرگونه اقدام غیرمجاز به نفع صاحبکار یا کارفرما را منتفی می کند.
6. آگهی : حسابداران حرفه ای درجهت شناساندن خود و کار خود به جامعه باید به موارد زیر توجه کنند:
الف - از ابزارها و روشهایی استفاده نکنند که باعث خدشه دار شدن شئون حرفه ای شود.
ب در مورد نوع خدماتی که می توانند ارائه کنند، عناوین حرفه ای و سوابق تحصیلی و تجربی خود ادعاهای دور از واقعیت ننمایند.
پ نسبت به خدمات سایر حسابداران حرفه ای مطالب منفی بیان نکنند.
بخش ب) احکام قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه ای مستقل)
1. استقلال
استقلال واقعی : توانایی حسابرسان مستقل برای حفظ بی طرفی فکری در طول دوره قرارداد
استقلال ظاهری: رابطه حسابرس با صاحبکار باید طوری باشد که از دید اشخاص ثالث مستقل به نظر برسدحکم استقلال در مورد خدماتی که مستلزم اظهارنظر حرفه ای نسبت به اطلاعات مالی توسط حسابرسان مستقل نیست و تنها صاحبکاران ذینفع آنها می باشند، کاربردی ندارد.
چه کسانی باید نسبت به صاحبکار خود مستقل باشند:
الف اشخاص حقیقی یا مؤسسات انجام دهنده خدمات حرفه ای
ب شرکا یا مالکین مؤسسه حرفه ای
پ کلیه مدیران و کارکنان حرفه ای درگیر در انجام هرکاری که مستلزم گزارشگری حرفه ای است نسبت به همان کار.
نمونه هایی که استقلال ظاهری یا واقعی حسابرسان را مخدوش می سازد:
1. داشتن منافع مالی غیرمستقیم با اهمیت یا منافع مالی مستقیم در واحد مورد رسیدگی
2.سرمایه گذاری مشترک با صاحبکار یا هریک از مدیران، روسا و سهامداران اصلی که سهام آنها غیرقابل انتقال بوده و میزان سرمایه گذاری آنها نسبت به ارزش ویژه حسابرس با اهمیت باشد.
3. دادن هرگونه وام به صاحبکار، روسا، هیات مدیره و سهامداران اصلی و یا دریافت هرگونه وام از آنها به استثناء وامهایی که در روال عادی عملیات یک موسسه اعتباری دریافت می شود.
4. رابطه استخدامی قبلی با صاحبکار در طول دوره مالی یا در طول قرارداد یا در زمان اظهارنظر
5.ارتباط طولانی کارکنان ارشد موسسه حسابرسی با یک صاحبکار
6.ارائه خدمات تخصصی حرفه ای به صاحبکاران
7.روابط شخصی و خانوادگی با صاحبکار (استقلال ظاهری از بین میرود)
8. دریافت هدایای گران قیمت از صاحبکار
9.دعاوی حقوقی با صاحبکار به شرطی که آثار آن با اهمیت باشد
10.دریافت حق الزحمه های مشروط
11.حق الزحمه های سررسید گذشته و یا تامین بخش عمده ای از درامد سالانه حسابرس از یک صاحبکار
12.امین، وصی یا قیم یک موقوفه یا میراثی باشد که آن موقوفه یا میراث متعهد به تحصیل هرگونه منافع غیرمستقیم با اهمیت یا مستقیم در واحد مورد رسیدگی باشد.
2. صلاحیت حرفه ای
حسابدار حرفه ای مستقل باید از پذیرش خدمات حرفه ای که فاقد صلاحیت لازم برای انجام آن است ، خودداری کند. درصورتی که حسابدار حرفه ای برای انجام بخشی از خدمات حرفه ای خود به خدمات کارشناسی نیاز داشته باشد می تواند ضمن قبول انجام کار، ازاین خدمات استفاده کند.
ارتباط با سایر حسابداران مستقل
جایگزینی یک حسابدار حرفه ای مستقل:هرچند انتخاب و تغییر مشاوران حرفه ای حق مسلم صاحبکاران است اما وقتی از حسابدار حرفه ای مستقل خواسته می شود جایگزین حسابدار حرفه ای دیگری شود، وی باید درباره وجود هرگونه دلیل حرفه ای برای عدم پذیرش کار، تحقیق و بررسی کند. این امر بدون ارتباط با حسابدار حرفه ای قبلی انجام پذیر نیست .