دانلود تحقیق بادگیر

بادگیر از مظاهر و سمبلهای تمدن ایرانی است دقیقا معلوم نیست اولین بادگیر در کدام شهر ایران ساخته شده ولی سفرنامه نویسان قرون وسطی بیشتر از بادگیرهای شهرهای کویری و گرم و خشک مانند یزدام برده‌اند کاریز و بادگیر و خانه‌های گنبدی بدون تردید از نمادهای تمدن ایرانی است
اولین بادگیر ها در تاریخ جهان در منطقه یزد خودنمایی کردند.سیستم کاری بادگیرها بهاین نحو می باشد که هوای جاری بیرون از خانه را به داخل خود می کشند و با تشت های آبی که درون آنها تعویه شده ، هوا را خنک و سبک می کنندو به داخل خانه هدایت می کنند.

بادگیر، یک روش ابداعی ایرانی برای ایجاد فضای خنک در داخل منازل گرم کویری است .

این دستگاه تهویه مطبوع ، سالیان درازی از روزگاران دور ، فضای زندگی مردم ایران را قابل تحمل کرده است .

بادگیرها معمولاً برجکهای کوچکی به صورت چهارضلعی یا چند ضلعیهای منتظمند که ساختار مثلث در آنها به هیچ وجه دیده نمیشود .

بادگیر وسیله تهویه مناسبی برای خانه‎ها در قلب کویر محسوب می‎شود.

به طوری که جریان هوای مطبوع را در اتاق‎ها، تالار و زیرزمین ایجاد می‎کند.

در واقع شهر‎ها و روستاهای کویری، با بادگیر نفس می‎کشند.

به همین لحاظ است که در هر محل، جهت بادگیر را در سمتی می‎سازند که مناسب‎ترین جریان هوای منطقه را جذب کند.

به عنوام مثال در سراسر منطقه اردکان جهت بادگیر را رو به شمال است تا هوای شمال را به داخل خانه بکشاند.

کار اصلی بادگیر در دو بخش خلاصه می‎شود؛ یکی آن که هوای دلپذیر و مطبوع را به قسمت زیر هدایت می‎کند به طوری که به محض این که به چشمه‎های بادگیر می‎وزد به دلیل وضعیت ویژه چشمه‎های بادگیر، باد با سرعت هر چه تمام‎تر به پایین کشیده می‎شود.

کار دوم بادگیر این است که هوای گرم و آلوده را به بیرون می‎فرستد.

یعنی در واقع کارمکش را انجام می‎دهد.

در مسیر بعضی بادگیر‎ها که به سرداب راه پیدا می‎کند، طاقچه یا گنجه‎ای در دل دیوار تعبیه می‎کنند و در چوبی بر آن می‎گذارند تا بتوانند باد را کنترل کنند.

به این معنی در زمستان در گنجه را می‎‏بندند تا ارتباط فضای داخل و خارج اتاق بریده شود.

این گنجه‎ها در اتاق‎ها، کار یخچال امروزی را انجام می‎دهند.

به طوری که گوشت و ماست و پنیر و غذا‎ی شب مانده را در گنجه می‎گذارند و در آن را می‎بندند تا آن مواد از هوای گرم فضای داخل و دسترسی حیوانات خانگی در امان باشد.

در منطقه‎ی «عقدا» به این گنجه‎های دیواری، «گمبیچه» می‎گویند.

از بادگیر‎ علاوه بر تهویه هوا و موردی که گفته شد برای سرد نگه‎داشتن مواد غذایی به روش بهتری نیز استفاده می‎‎کنند.

برای این منظور روی چوب میان قفسه باد‎گیر یک قرقره چوبی‎بند می‎کنند.

سپس از میان قرقره ریسمانی می‎گذرانند که به پایین بادگیر می‎رسد.

سر دیگر آن ریسمان را به شکل چهار رشته درمی‎آورند که به چهار گوشه تخته مشبکی به درازا و پهنای هفتاد سانتیمتر بسته می‎شود که این تخته را در اصطلاح «چوئوش» می‎نامند.

سپس یک طناب را به میخ دیوار تالار می‎زنند و روی تخته مشبک، ماست، پنیر و غذا‎هایی که باقی می‎ماند می‎گذارند.

برای آن که تخته را به بالا و در معرض جریان هوا قرار بدهند، سر طناب را از میخ باز کرده و پایین می‎کشند تا سر دیگر آن با واسطه قرقره‎ای که به تخت مشبک متصل است بالا کشیده شود و تخت مشبک بالا رفته و در معرض هوای سرد قرار می‎گیرد.

بیشتر بادگیر‎ها یک طبقه‎ است.

تنها چند بادگیر در سراسر یزد دیده شده که دو یا سه طبقه است.

به عنوان مثال در منطقه‎ی «عقدا» یک بادگیر دو طبقه در رباط معروف به «حاجی ابوالقاسم رشتی» مشاهده شد که معماران راجع به کیفیت بنای آن می‎گویند:
در گذشته بر اثر ناامنی در طبقه دوم آن آتش می‎افروختند تا رخنه ورود دشمن را به اطراف اطلاع دهند و از طرفی طبقه دوم به عنوان برج راهنما برای کاروانیان به حساب می‎آمده است.

عده‎ای دیگر می‎گویند: «ساختن بادگیر دوطبقه یک نوع هنر معماری است زیرا ساختن آن کار هر معماری نیست.

نظر دوم به حقیقت نزدیک‏‎تر است.

زیرا به طبقه دوم امکان رفتن افراد یا آتش‎افروزی نیست.

از سوی دیگر، شکل بادگیر که هشت ضلعی است نشان می‎دهد که رعایت تناسب و زیبایی بادگیر برای معماری در درجه اول اهمیت بوده است.

زیرا بادگیر طبقه دوم روی بادگیر طبقه اول ساخته شده است و منفذ زیر بادگیر آن درست در وسط منافذ دو طبقه بادگیر است.

بادگیر طبقه دوم کار هواکش را انجام می‎دهد.

یعنی در واقع این بادگیر وسیله بسیار مناسبی برای سهولت نفس کشیدن چشمه‎های بادگیر طبقه اول است.

در تفت یک بادگیر سه طبقه که از نظر معماری بسیار ارزنده است، وجود دارد.

این بادگیر به عنوان نوعی تفاخر به حساب می‎آید.

از طرفی بادگیر سه طبقه در تلطیف هوای خانه موثرتر است.

به شکلی که باد در هر سمت و ارتفاعی جریان دارد به راحتی به وسیله چشمه‎های یکی از طبقات بادگیر به داخل کشانده می‎شود.

بلند‎ترین و زیبا‎ترین بادگیر، بادگیر باغ دولت آباد یزد با ارتفاع 33 متر و 80 سانتی‎متر است که تاریخ بنای آن به زمان کریم‎خان زند می‎رسد.

زمینه بادگیر، هشت ضلعی و طبیعی است که باد در هر جهت و طرفی که جریان پیدا کند به راحتی و با سرعت هر چه بیش‎تر به قسمت‎ زیر هدایت می‎شود.

در قسمت دوم در زیر بادگیر حوضی است که در میان آن فواره‎ای سنگی قرار دارد.

زمانی باد به سطح آب می‎وزد هوای خنک و مطبوعی ایجاد می‎کند.

آشنایی مختصر با طرز کار بادگیر طبیعی ترین روش تهویه،بادگیر است که بر حسب سرعت و جهت باد طراحی شده‌اند.

حرکت هوا را به دلیل اختلاف فشار جو باد گویند.

باد روی زمین عامل مهمی در تبادل دما، رطوبت و انتقال ذرات معلق است.

این امر در ایجاد شرایط آسایش انسان یا اخلال در آن نقش مهمی دارد.

جا به جایی هوا در بالا بردن سطح کارآیی ذهنی و فیزیکی افراد و کاهش میزان ابتلا به بیماری‌ها بسیار موثر است.

همچنین می‌تواند عاملی در کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی باشد.

اهمیت باد در طرح و ساخت محیط مسکونی از دیرباز مورد توجه بوده است.

ارسطو چهار قرن قبل از میلاد و ویترویرس معمار روسی یک قرن قبل از میلاد از روش استفاده باد در معماری و شهرسازی صحبت می‌کنند.

شیوه ساختن بادگیر معماران محلی برای ساختن بادگیر از پشت بام خانه و از جایی که مشرف به اتاق کوچکی است که برای بادگیر اختصاص داده‎اند با خشت و آجر، تنوره‎ بادگیر را با مقطع مستطیل می‎چینند تا به بلندای لازم برسد.

سپس بالای این تنوره‎ها چهار دیواره را دو چوب به شکل ضربدر «×» می‎گذارند.

به گونه‎ای که دو سمت هر چوب در دو زاویه مقطع قرار بگیرد و سپس دیواره‎ها سمت شرق و غرب و جنوب بادگیر را دو تا پنج و دو دهم متر بالا می‎آورند.

سپس در قسمت شمال که رو به باد «اصفهانی» است با نیم خشت یا آجر نیمه به عرض شش سانتی‎متر، روی تنور را تا ارتفاع معینی می‎‏چینند.

ارتفاع این تیغه‎ها 40 سانتی‎متر بلند‎تر از سایر دیوار‎هاست.

این تیغه‎ها را «پایه» می‎نامند که نوعی بادشکن محسوب می‎شوند و از لحاظ معماری هم فوایدی دارد.

به عنوان مثال به نمای بادگیر جلوه خاصی می‎بخشد و موجب استحکام ساختمان بادگیر می‎شود.

پهنای میان دو تیغه را «چشمه» می‎نامند.

که میان 40 تا 60 سانتی‎متر است.

تعداد چشمه‎های هر بادگیر، بستگی به عرض اتاق دارد.

به طوری که برای اتاق با پهنای میان سه و پنج و هفت متر به ترتیب پنج و هفت و یازده چشمه می‎گذارند.

ژرفای هر بادگیر یک تا دو و نیم متر است.

گاه برای استحکام بیش‏‎تر بادگیر، به اندازه هر نیم متر چوبی در میان دیواره‎های بادگیر کار می‎گذارند.

سقف دو پایه را به شکل «چپیله» می‎پوشانند.

به این ترتیب که دو خشت به راه مایل به سمت بالا با دست نگه می‎دارند.

سپس یک خشت مابین آن دو خشت می‎گذارند.

بام بادگیر را به شکل خرپشته در می‎آورند تا در کشاندن هوای مطبوع یا در بیرون کردن هوای گرم و آلوده کمک کند.

بعد روی پشت بام بادگیر را به قطر سه سانتی‎متر با نیمچه‎کاه می‎پوشانند.

گاهی اوقات فاصله بین دو پایه را با خشت و نیمچه کاه تخت می‎کنند.

سپس دو یا سه رگه آجر در لبه‎های بام آن کار می‎گذارند.

به طوری که چیدن آجر‎ها به این ترتیب علاوه بر استحکام بادگیر به زیبایی ظاهری آن نیز می‎افزاید.

بادگیر‎ها بر سه گونه‎اند: بادگیر‎ اردکانی، بادگیر‎ کرمانی و بادگیر‎ یزد.

بادگیر‎ اردکانی بیش‏تر در منطقه‎ اردکان دیده می‎وشد و جهت بادگیر روبه باد اصفهانی است.

از سمت غرب و شرق و جنوب منفذ ندارد.

بنای این نوع بادگیر‎ رو به باد اصفهانی است.

بنای این نوع بادگیر به نسبت سایر انواع بادگیر‎ها تا حدی ساده و از لحاظ اقتصادی هم مقرون به صرف است.

به همین لحاظ ممکن است که برای هر اتاقی یک بادگیر‎ ساخته شود.

اما بادگیر‎ کرمانی ساده و کوچک است و به خانه‎های اختصاص دارد.

مصالح اصلی آن بیشتر خشت و گل است.

از آن جا که این نوع بادگیر‎‎ها دو طرفه هستند، بادگیر‎ دوقلو نیز نامیده می‎شوند.

بادگیر‎های دوقلو را در مسیر، باد‎های شناخته شده می‎سازند.

کار این نوع بادگیر‎‎ها تا حدودی نسبت به بادگیر‎های اردکانی دقیق‏تر و بهتر است.

زیرا فشار باد به یک جهت موجب تخلیه سریع هوای گرم و آلوده طرف دیگر می‎شود.

بادگیر‎ بیش‎تر آب انبار‎ها را نیز به شکل بادگیر‎ کرمانی درست می‎کنند تا از یک سمت آن هوای خوش و مطبوع به آب برسد و از طرف دیگرش هوای گرم به بیرون برود.

بادگیر‎ یزدی از سایر انواع بادگیر‎ها بزرگ‎تر است و چهار طرفه ساخته می‎شود به همین لحاظ این بادگیر را در بعضی جاها بادگیر‎«چهار طرفه» یا «چهارسو» می‎نامند.

البته ساختمان آن از لحاظ معماری از سایر انواع بادگیر‎‎ها مشکل‎تر و پیچیده‎تر است.

به همین دلیل می‎توان آن را نوع برجسته‎ای از پدیده‎های هنر معماری به حساب آورد.

انواع بادگیر بادگیرها از لحاظ شکل بیرونی چند دسته هستند.

ساده‌ترین نوع بادگیر یک جناحی است و بسیار کوچک و محقر بر فراز محفظه‌ای، مانند سوراخ بخاری در پشت بام ساخته می‌شود در این روش برای پرهیز از گزند گردبادها و طوفان‌های سنگین، بادگیر را فقط در جهت بادهای خنک و نسیم‌های مطبوع می‌سازند و جبهه‌های دیگر آن را می‌بندند.

در برخی موارد بادگیرهای یک طرفه را پشت به بادهای شدید و آزاردهنده می‌سازند و در واقع این بادگیر عملکرد تهویه و تخلیه هوا را انجام می‌دهد.

ابعاد آن نسبت به سایر انواع کوچک‌تر و شکل آن اولیه‌تر است.

این مسیر مورب (که در بالای بام دیده می‌شود) پس از اتصال به کانال عمودی داخل دیوار و پنجره خروجی داخل ساختمان مانند بخاری در یک ضلع اتاق قرار می‌گیرد و تهویه را انجام می‌دهد.

این نمونه بیشتر در منطقه سیستان و قسمتی از شهرستان بم دیده می‌شود.

بادگیر های دوطرفه نوع دوم، نوع دو طرفه که دارای دو وجه روبه‌روی یکدیگر و با پنجره‌های بلند و باریک بدون حفاظ ساخته می‌شود و در قسمت داخلی ساختمان به شکل یک یا دو حفره در طاقچه دیده می‌شود.

این نمونه در سیرجان و به ندرت در کرمان دیده می‌شود.

بادگیر سه جناحی – سه طرفه بادگیر نوع سوم سه جناحی است و دو نوع دارد، سه جناحی متصل و سه جناحی منفصل (اشکم دریده) .در این نمونه می‌توان به تفکیک از یک یا دو یا سه جبهه استفاده کرد.

البته استفاده از این نوع بادگیر نادر است.

بادگیرهای چهار طرفه نوع چهارم، بادگیرهای چهار طرفه است که به شکل کامل و مفصل‌تر از انواع دیگر ساخته شده‌اند و معمولا داخل کانال‌های آن با تیغه‌هایی از آجر یا چوب یا گچ به چند قسمت تقسیم می‌شوند.

در بعضی از نمونه‌ها در زیر کانال بادگیر حوض به نسبت بزرگ و زیبایی می‌ساخته‌اند که هوای خشک و دارای گرد و غبار پس از برخورد با آب با جذب رطوبت خنک و گرد و غبار آن جدا و هوای اتاق (حوضخانه) در گرمای تابستان بسیار مطبوع می‌شده است.

در مناطقی که امکان ایجاد حوضخانه در طبقه همکف وجود نداشته است آب قنات را در زیر زمین جاری و نمایان می‌کرده‌اند و امتداد کانال بادگیر نیز تا روی این جریان آب ادامه می‌یافته است.

این فضاها (سرداب‌ها) محل تجمع اهالی خانه در بعد از ظهرهای تابستان بوده است.

این نمونه در یزد، کرمان و بوشهر و...

دیده می‌شود.

بادگیرهای چند وجهی در شهرستان یزد و برخی قسمت‌های مرکزی ایران بادگیرهای چند وجهی (معمولا هشت وجهی و حتی گاهی مدور) معمول است که نوع پنجم بادگیرها را تشکیل می‌دهد.

علت ساخت این گونه بادگیرها وجود بادهای مطلوبی است که از هر طرف وزش داشته و تیغه‌های کانال می‌تواند از هر جهت باد را گرفته و به داخل مسیر هدایت کند.

بادگیرچپقی بادگیر چپقی نوع ششم بادگیرهاست که به جای فضای مکعبی شکل خارجی، سازنده از ایجاد چند لوله خم‌دار (زانو مانند) برای حجم خارجی بادگیر استفاده کرده است، اما کانال‌ها و قسمت‌های داخلی مانند نمونه‌های چند طرفه است این نوع بادگیر تنها در سیرجان دیده شده است.

نوع دوم، نوع دو طرفه که دارای دو وجه روبه‌روی یکدیگر و با پنجره‌های بلند و باریک بدون حفاظ ساخته می‌شود و در قسمت داخلی ساختمان به شکل یک یا دو حفره در طاقچه دیده می‌شود.

بادگیر نوع سوم سه جناحی است و دو نوع دارد، سه جناحی متصل و سه جناحی منفصل (اشکم دریده) .در این نمونه می‌توان به تفکیک از یک یا دو یا سه جبهه استفاده کرد.

نوع چهارم، بادگیرهای چهار طرفه است که به شکل کامل و مفصل‌تر از انواع دیگر ساخته شده‌اند و معمولا داخل کانال‌های آن با تیغه‌هایی از آجر یا چوب یا گچ به چند قسمت تقسیم می‌شوند.

در شهرستان یزد و برخی قسمت‌های مرکزی ایران بادگیرهای چند وجهی (معمولا هشت وجهی و حتی گاهی مدور) معمول است که نوع پنجم بادگیرها را تشکیل می‌دهد.

بادگیر چپقی نوع ششم بادگیرهاست که به جای فضای مکعبی شکل خارجی، سازنده از ایجاد چند لوله خم‌دار (زانو مانند) برای حجم خارجی بادگیر استفاده کرده است، اما کانال‌ها و قسمت‌های داخلی مانند نمونه‌های چند طرفه است این نوع بادگیر تنها در سیرجان دیده شده است.

نماسازی بادگیرها خود از ویژگی‌های خاصی برخوردار است و در نهایت ظرافت به وسیله‌ آجرکاری و یا گچ‌بری ساخته می‌شود.

در این جا لازم است از بادگیر مضاعف، بادگیر دواشکوبه و بادگیر حفره‌ای نیز نام برد.

در شیراز نیز بادگیرهایی کم و بیش دیده می‌شود که به عنوان نمونه می‌توان از بادگیر ارگ و آب انبار کریم‌خان زند یاد کرد.

نماسازیبادگیرها نماسازی بادگیرها خود از ویژگی‌های خاصی برخوردار است و در نهایت ظرافت به وسیله‌ آجرکاری و یا گچ‌بری ساخته می‌شود.

بادگیرها؛تنفسگاه های دشت کویر برخی از مورخان و کارشناسان معتقدند وجود بادگیر در هر خانه معرف تعیّن و تشخّص افراد آن خانه است.

بزرگی و کوچکی بادگیر با موقعیت اقتصادی صاحب خانه ارتباط دارد.

به گونه‌ای که هنگام ورود یک روستای کویر با نگاهی گذرا به وضعیت بادگیرها می‌توان موقعیت اقتصادی هر خانوار را تشخیص داد.

بادگیر تهویه مطبوع خانه های کویری بادگیر وسیله تهویه مناسبی برای خانه‌ها در قلب کویر محسوب می‌شود.

به طوری که جریان هوای مطبوع را در اتاق‌ها، تالار و زیرزمین ایجاد می‌کند.

در واقع شهرها و روستاهای کویری با بادگیر نفس می‌کشند.

به همین لحاظ است که در هر محل، جهت بادگیر را در سمتی می‌سازند که مناسب‌ترین جریان هوایی منطقه را جذب کند.

به عنوان مثال در سراسر منطقه اردکان جهت بادگیر را رو به شمال درست می‌کنند تا هوای شمال را به داخل خانه بکشاند.

برای همین پشت بادگیر را در جهت باز «قبله» می‌سازند که همراه با گرد و خاک است.

کار اصلی بادگیر در دو بخش خلاصه می‌شود؛ یکی آن که هوای دلپذیر و مطبوع را به قسمت زیر هدایت می‌کند به طوری که هوا به محض اینکه به چشمه‌های بادگیر می‌وزد به دلیل وضعیت ویژه چشمه‌های بادگیر، باد با سرعت هر چه تمام‌تر به پایین کشیده می‌شود.

کار دوم این است که جهت دیگر بادگیر هوای گرم و آلوده را به بیرون می‌فرستد یعنی در واقع کار مکش را انجام می‌دهد.

در مسیر بعضی بادگیرها که به سرداب راه پیدا می‌کند، طاقچه‌ یا گنجه‌ای در دل دیوار تعبیه می‌کنند و در چوبی بر آن می‌گذارند تا بتوانند باد را کنترل کنند.

به این معنی در زمستان در گنجه را می‌بندند تا ارتباط فضای داخل و خارج اتاق را قطع کند.

این گنجه‌ها در اتاق‌ها، کار یخچال امروزی را انجام می‌دهند.

به طوری که گوشت و ماست و پنیر و غذای شب مانده را در گنجه می‌گذارند و در آن را می‌بندند تا آن مواد از هوای گرم فضای داخل و دسترسی حیوانات خانگی در امان باشد.

در «عقدا» به این گنجه‌های دیواری اصطلاحا «گمبیچه Gombice» می‌گویند.

از بادگیر علاوه بر تهویه هوا و موردی که گفته شد برای سرد نگه داشتن مواد غذایی به روش بهتری نیز استفاده می‌کنند.

برای این منظور روی چوب میان قفسه بادگیری یک قرقره چوبی بند می‌کنند.

سپس از میان قرقره ریسمانی می‌گذرانند که به پایین بادگیر می‌رسد.

سر دیگر آن ریسمان را به شکل چهار رشته درمی‌آورند که به چهار گوشه تخته مشبکی به طول و عرض هفتاد سانتیمتر بسته می‌شود که این تخته را در اصطلاح «چوئوش Čouš» می‌نامند.

سپس یک طناب را به میخ دیوار تالار می‌زنند و روی تخته مشبک، ماست، پنیر و غذاهایی که باقی می‌ماند می‌گذارند.

برای آنکه تخته را به بالا و در معرض جریان هوا قرار بدهند سر طناب را از میخ باز کرده و پایین می‌کشند تا سر دیگر آن با واسطه قرقره‌ای که به تخته مشبک متصل است بالا کشیده شود برای همین تخته مشبک بالا می‌رود و در معرض هوای سرد قرار می‌گیرد و از فاسد شدن مواد غذایی روی آن جلوگیری می‌شود.

فایده دیگر این کار این است که مواد خوراکی را از دسترس حیوانات خانگی دور نگه می‌دارند.

ارتباط بادگیر در خانه و تعین و تشخص صاحب خانه شاید بتوان گفت ، وجود بادگیر در هر خانه معرف تعیّن و تشخّص افراد آن خانه است.

به گونه‌ای که وقتی وارد یک روستای کویری می‌شویم با نگاهی گذرا به وضعیت بادگیرها می‌توانیم موقعیت اقتصادی هر خانوار را روشن کنیم.

زیرا که خانه‌های فقیرنشین بادگیر ندارند.

بعضی از آنان که بادگیر دارند مصالح عمده بادگیر خشت و گل، یک طرفه و حتی تعداد چشمه‌های آن بسیار کم است.

در حالی که مصالح بادگیر ثروتمندان بیشتر خشت و آجر چند طرفه و با تزییناتی همراه است.

بیشتر بادگیرها یک طبقه است.

فقط چند بادگیر در سراسر یزد دیده شد که دو یا سه طبقه است.

به عنوان مثال در «عقدا» یک بادگیر دو طبقه در رباط معروف به «حاجی ابوالقاسم رشتی» مشاهده شد که معماران راجع به کیفیت بنای آن چنین اظهارنظر می‌کنند «در گذشته بر اثر ناامنی در طبقه دوم آن آتش می‌افروختند تا رخنه ورود دشمن را به اطراف اطلاع دهند و از طرفی طبقه دوم به عنوان برج راهنما برای کاروانیان به حساب می‌آمده است.» عده‌ای دیگر می‌گویند‌ «ساختن بادگیر دو طبقه یک نوع هنر معماری است زیرا ساختن آن کار هر معماری نیست.» ارتباط بادگیرها با آب و هوای منطقه وجود بادگیر با آب و هوای هر منطقه در رابطه مستقیم است.

به طوری که هر چه شدت گرمای هوا کاسته شود به همان میزان از تعداد بادگیرها کاسته می شود.

به عنوان مثال در روستای کوهستانی «طرزجان» و «ده بالا» که هوای آن خنک است، بادگیر برای اهالی معنا و مفهومی ندارد در حالی که در «میبد» که دارای آب و هوای گرم و خشک است می‌توان گفت که بیشتر خانه ها بادگیر دارند.

بادگیرها و تناسب و زیبایی در معماری شهری نظر دوم به حقیقت نزدیک‌تر است.

زیرا به طبقه دوم امکان رفتن افراد یا آتش‌افروزی نیست.

از جهتی فرم ظاهری بادگیر که هشت ضلعی است نشان می‌دهد که رعایت تناسب و زیبایی بادگیر برای معماری در درجه اول اهمیت بوده است.

زیرا بادگیر طبقه دوم روی بادگیر طبقه اول ساخته شده است.

منفذ زیر بادگیر آن درست در وسط منافذ دو طبقه بادگیر است.

بادگیر طبقه دوم کار هواکش را انجام می‌دهد.

یعنی در واقع این بادگیر وسیله بسیار مناسبی برای سهولت نفس کشیدن چشمه‌های بادگیر طبقه اول است.

در تفت یک بادگیر سه طبقه که از نظر معماری بسیار ارزنده است مورد بررسی قرار گرفته است.

این بادگیر به عنوان نوعی تفاخر به حساب می‌آید.

از طرفی بادگیر سه طبقه در تلطیف هوای خانه بسیار موثر است.

به شکلی که باد در هر سمت و ارتفاعی جریان دارد به راحتی به وسیله چشمه‌های یکی از طبقات بادگیر به داخل کشانده می‌شود.

بلندترین و زیباترین بادگیر باغ دولت‌آباد یزد با ارتفاع 33 متر و 80 سانتی‌متر است که تاریخ بنای آن به زمان کریم‌خان زند می‌رسد.

حسن این بادگیر در دو قسمت خلاصه می‌شود؛ زمینه بادگیر هشت ضلعی و طبیعی است که باد در هر جهت و طرفی که جریان پیدا کند به راحتی و با سرعت هر چه بیشتر به قسمت زیر هدایت می‌شود.

در قسمت دوم در زیر بادگیر حوضی است که در میان‌ آن فواره سنگی تعبیه شده است به طوری که وقتی باد به سطح آب می‌وزد هوای خنک و مطبوعی ایجاد می‌کند.

زرتشتیان ساکن تفت برای مبارزه با ناملایمات هوای گرم تابستان و هوای سرد زمستان منازل خود را به شکل چهار صفه‌ای درآورده‌اند تا در هر زمانی از سال با توجه به آب و هوا در یکی از صفه‌ها به سر برند.

یعنی تابستان در سمت جنوب، بهار در سمت شمال، عصرهای زمستان در سمت شرق و صبح زمستان در سمت مغرب، زندگی می‌کنند.

بادگیر را گذشته از خانه‌های مسکونی برای خانه‌ باغات و مساجد و خنک نگاه داشتن آب در آب‌انبارها می‌سازند.

تعداد بادگیرهای آب‌انبار در سراسر یزد به تناوب بین یک تا شش بادگیر مشاهده شد.

بادگیر در آب‌انبار نقش مصونیت از گندیدگی آب را نیز ایفا می‌کند.

برای این منظور بادگیر را طوری روی خزینه آب‌انبار می‌سازند که مسلط بر آب است در غیر این صورت آب آن بدبو و بدمزه می‌شود.

محاسبه بادگیر نسبت به خزینه آب‌انبار به تجربه و مهارت بنا بستگی دارد.

بادگیر باغ دولت آباد یزد بلندترین بادگیر جهان بادگیر باغ دولت آباد یزد با ۳۳ متر ارتفاع بلندترین بادگیر جهان است.

بادگیر ۸ طرفه این باغ با ارتفاع بلند در دنیا بی نظیر است.

برخی از کارشناسان معتقدند بادگیر خانه ها در یزد نمایانگر تشخص و منزلت اجتماعی صاحبان آنها در گذشته بود؛ این موضوع از طریق ارتفاع و نوع تزئینات آنها مشخص می شود.

بادگیرها بخشی از بناها و فضاهای مسکونی شهر یزد در گذشته بوده اند که طبیعی ترین روش تهویه بنا به شمار می رفته و بر حسب سرعت و جهت باد در خانه های قدیمی و یا در محراب مساجد و آب انبارهای یزد طراحی می شدند.

از بادگیرهای یزد می توان باغ دولت آباد، آب انبار کلیمیان، آب انبار شش بادگیری و هفت بادگیری عصر آباد و حسین آباد به عنوان شاخص ترین بادگیر های یزد نام برد.

چشم‌انداز آینده با ورود معماری مدرن و به ویژه استفاده از تاسیسات مکانیکی به تدریج نقش اقلیم در ساختمان‌ها کم‌رنگ شد اما از نیمه دوم قرن گذشته که اقلیم و حفظ محیط زیست پیوسته مورد توجه قرار گرفت استفاده از فناوری همگون با محیط طبیعی، بازیافت ضایعات صنعتی و استفاده از انرژی‌های پاک مانند انرژی خورشید، باد و آب اهمیت بسیاری یافتند.

در زمینه معماری نیز از این زمان توجه به محیط زیست و تلاش برای طراحی ساختمان‌های اقلیمی و معماری همساز با اقلیم آغاز شد.

امروزه می‌توان از بادگیر به عنوان مکمل سیستم تهویه و برودت ساختمان استفاده کرد.

به وسیله بادگیر می‌توان در مواقعی از سال شرایط آسایش را با تهویه طبیعی تامین کرد و تنها زمانی که باد دیگر نتواند پاسخگوی نیاز ساکنان باشد باید از تاسیسات مکانیکی بهره گرفت.

حسن فتحی معمار مصری که تلاش فوق‌العاده‌ای برای تلفیق معماری سنتی و تکنولوژی روز خود انجام داده است، از یک پمپ آب در داخل کانال بادگیر ساختمان‌هایش استفاده می‌کرد که با ایجاد فواره‌ای در روزهایی که هوا گرم و پرگرد و غبار بود، هم از میزان گرما و هم از میزان گرد و غبار می‌کاست.

علاوه بر موارد گفته شده، طرح‌های دیگری در سایر کشورها که با تکیه به تهویه طبیعی طراحی شده به عنوان مثال در مرکز فروش بلوواتر انگلیس هوای تازه از طریق دنباله‌ای از بادگیرهای مخروطی با ارتفاع دو متر تامین می‌شود این بادگیرها روی بام سوار شده‌اند تا هوای خنک‌تری را به پایین فرستاده و آن را در فضای داخی پخش کنند.

آنها در فاصله 15 متری نسبت به هم و روی محور مرکزی مجتمع قرار گرفته‌اند و پس از دریافت جریان هوای خارجی، هوای تازه را به داخل ساختمان می‌فرستند.

همچنین برج آرموری چین شامل مجموعه‌ای از بلوک‌های هم‌شکل سوار شده بر یکدیگر با کاربری اداری، خرده‌فروشی، هتل و مسکونی است.

در فصل تابستان یک بادگیر هوای تازه را به سمت پایین دهلیز میانی سوق می‌دهد.

سپس این هوا از جداره‌ها به سمت بیرون کشیده می‌شود.

در فصل زمستان این بادگیر هوا را از بدنه ساختمان و مجرای جذب کننده‌های خورشیدی به سمت خود می‌کشد و از ساختمان خارج می‌کند.

نمونه قابل ذکر دیگر لیستر انگلستان است میزان مصرف انرژی در ساختمان کوئینز دانشگاه مونت فورت، نصف انرژی مصرفی در یک ساختمان معمولی مشابه این بنا است که در آن سیستم تهویه مطبوع استفاده شده است.

بادگیرهای مرتفع جلو اغتشاش هوایی را گرفته و برای انتقال هوای داخل به خارج از بنا طراحی شده است.

شکل 8: بادگیر های حجیم چهار طرفه بخشی مهم از سیمای بندر قدیمی لافت در جزیره قشم است.