خواص اصلی سازنده های سیمان
سیلیکات 3 کلسیم سازنده و ترکیب فعال سیمان پرتلند است که در کلنکر به کل دانه هائی بنام آلبت Alite وجود دارد (C3S ناخالصیهائی همراه دارد که بحال معلقاند). خواص آلیت با C3S خالص اندکی متفاوت است.
C3S موجب زیاد شدن مقاومت سیمان میشود و حرارت آبگیری آن بالنسبه زیاد است.
در زیر میکروسکوپ دانه های آن به شکل چندضلعی است که طول متوسط هر ضلع آن 50 میباشد.
C3S در درجه حرارت بالاتر از 1900 سانتیگراد تجزیه و تبدیل به C3S و سیلیس میگردد.
همچنین در حین سرد کردن کلنکر هرگاه درجه حرارتی مدتی در حوالی 1100 بماند آلیت تجزیه شده و به C2S و آهک تبدیل میگردد. آهک تولید شده در این عمل را آهک ثانوی می نامند (در مقابل آهکی که از تجزیه کربنات کلسیم حاصل شده و به نام آهک اولی معروف است).
سیلیکات 2 کلسیم ترکیبی است که موجب سخت شدن سیمان با مرور زمان میشود. این ترکیب هم ناخالصیهائی همراه دارد که خواص آن را اندکی متغیر می سازد و به نام Belite معروف است.
C2S را حداقل به چهار شکل، در درجات مختلف حرارت تشخیص دادهاند:
21301470 C2S () 675 C2S ()
1470675 C2S () 820 C2S ()
وقتی که شکل به تبدیل میشود حجم آن تا 10% زیاد و در نتیجه باعث خردشدن دانه ها و تشکیل گرد میگردد. این پدیده را پراکندگی و شگفتگی نامند که مخصوصاً در کلنکرهائی که C2S () زیاد دارد مشاهده میشود.
C2S () عملاً خاصیت هیدرولیک ندارد.
دانه های که تعداد آنها در کلنکر بیشتر است باشکال مختلف و اغلب کروی شکل است که قطر متوسط آنها 30 و سطح دانه های آن مخطط و یا صاف است (مخططها از تبدیل شکل به حاصل شده اند).
تبدیل شکل به را ممکن است با افزون Mn2O3 و B2O5 و As2O5 و P2O5 جلوگیری نمود. (زیرلا که خاصیت هیدرولیک ندارد).
درحین سرد شدن نیز هرگاه C2S () بصورت دانه های درشت باشد در 500 به تبدیل می شود، و حال انکه هرگاه دانه های آن ریز (به قطر کوچکتر از 5) باد تا درجه حرارت معمولی به شکل باقی بماند. زیرا در اینحالت امکان تشکیل دانه اولیه در محیطی که دانه ها ریز است کمتر میشود.
آلومینات 3 کلسیم C3A : ترکیبی است که موجب گیرش سریع سیمان میشود و حرارت آبگیری آن بیش از سایر سازنده های سیمان است. دانه ها آن متبلور و شکل آنها برحسب کیفیت دانه ها درشت و مستطیل است.
بطور کلی اگر سد کردن کلنکر سریع باشد، دانه ها ریز، و هرگاه سرد کردن آهسته باشد، دانه ها درشت و مستطیل است.
آلومنیوفریت 4 کلسیم C4AF : این ترکیب عملا در مقاومت سیمان مؤثر نیست و در مایع صاف کلنکر وجود دارد.
تبصره مجموعه C3A + C4AF را اکثر بنام سیلت Celite می نامند.
همچنین مجموعه Al2O3+Fe2O3 را اکثر بصورت R2O3 معرفی میکنند.
رل سازنده های مختلف: برای آن که مقاومتهای سیمان زیاد باشد باید نسبت در آن افزایش یابد. و برعکس اگر بخواهیم که حرارت متصاعد سیمان در موقع آب زدن کم باشد (در مرود استعمال مقادیر عظیم سیمان مثل سدسازی و پلسازی و غیره) باید مقدار C2S نسبت به C3S زیاد باشد.
برای این منظور لازم است ضریب سیلیسی سیمان را زیاد و ضریب هیدرولیک و آلومینوفریت آن را کم نمود.
هرگاه بخواهیم که مقاومت سیمان را در مقابل آبهای سولفات دار زیاد نمائیم باید (در مورد سیمانهای دریائی) مقدار C3A را در سیمان افزایش دهیم.
آزمایشهای سیمان
از آنجا که کیفیت سیمان در تولید یک بتن خوب بسیار مؤثر می باشد، لازمست که در ساخت سیمان کنترلهای دقیقی بعمل آید. در کارخانههای سیمان برای تولید سیمانی مطابق استانداردهای بین المللی آزمایشهای متعددی روی سیمان انجام میگیرد.
همچنین خریداران و آزمایشگاههای خصوصی علاقه دارند با انجام آزمایشهای لازم، سیمانی مناسب با کارهایا ختصاصی خود را انتخاب نمایند. آزمایشهای تعیین خواص شیمیائی ترکیبات سیمان در این کتاب آورده نشده است. علاقمندان می توانند به استانداردهای ASTM و BS 4550 مراجعه کنند. در اینجا آزمایشهای ریزی، زمان گیرش، سلامت و مقاومت سیمان براساس استانداردهای ASTM و BS توضیح داده می شوند.