ابیانه :
در ۴۰ کیلومتری شمال غربی نطنز از استان اصفهان در دامنه کوه کرکس روستایی بس کهن واقع است به نام ابیانه. این روستا را به اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش باید از زمرهٔ استثنایی ترین روستاهای ایران به شمار آورد. شکوه معماری بومی و سرشار از زیبایی این روستا، آن را در شمار نمونه های کم نظیر دیدنیهای جهان درآورده است. ابیانه نقطه ای خوش منظره و خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است.
موقعیت جغرافیایی ابیانه :
درمورد موقعیت جغرافیایی ابیانه اول باید موقعیت جغرافیایی استان اصفهان را مورد بررسی قرارداد که می توان چنین گفت :
استان اصفهان که در مرکز ایران واقع شده است با 027، 107 کیلومتر مربع وسعت، تقریباً 5/6 % از مساحت کل کشور را در برمیگیرد. این استان از سمت شمال به استانهای قم و سمنان ، از شرق به استانهای خراسان و یزد و از جنوب به استانهای فارس و کهکیلویه و بویر احمد و از غرب به استانهای چهارمحال و بختیاری ، لرستان و مرکزی محدود میشود.
جغرافیای منطقه:
مختصات جغرافیایی استان اصفهان بین 30 درجه و 42 دقیقه تا 34 درجه و 30 دقیقه عرض شمال و بین 49 درجه و 40 دقیقه تا 55 درجه و 30 دقیقه طول شرقی واقع شده است.
در ادامه موقعیت جغرافیا استان اصفهان به دره ابیانه نطنز می رسیم که روستای ابیانه در ان واقع شده است :
منطقه ای که دره ابیانه در مرکز آن قرار دارد، حوضه آبریز برزرود را در برمیگیرد و بین´27 °30 درجه الی´37 °30 درجه عرض شمالی و´30 °51 درجه الی´37 °51 طول شرقی واقع شده است. مهمترین ارتفاعات این منطقه را کوه زیر پل با 3398 متر ارتفاع تشکیل میدهد. درحد واسط قلل مرتفع و کوههای کشیده ، دره ابیانه مشاهده می گردد.
دره ابیانه از نظرشکل وساختمان، منطقه ای چین خورده با رشته کوههای متعدد است که عموماً ازجنوبِ غرب به شمالِ غرب کشیده شده اند. خانه های روستا, بر روی ارتفاعات دامنه شمالی دره واقع شده اند. ارتفاع دره از سطح دریا حدود 2100 متر است و میتوان موقعیت طبیعی روستا را به شکل بشقاب تو گودِ بیضی بنظر آورد که اطراف آنرا رشته کوههای دیواره مانندی محصور ساخته است.
تا ریخچه ابیانه :
آنچه این روستا را حائزاهمیت ساخته سابقه تاریخی، خصوصیات زندگی و اخلاقی مردم آن و به ویژه علاقه شدیدی است که اهالی این روستا به حفظ آداب و رسوم و سنن قدیمی خود دارند. وجود این خصایص باعث گردیده که ابیانه با حفظ بافت معماری، آداب و رسوم، صنایع دستی و آنچه که مربوط به فرهنگ گذشتگان است امروزه به عنوان بکرترین روستای ایران به شمار آید.
برای تدوین تاریخ ابیانه باید به آثار و ابنیه به جای مانده از گذشته این روستا رجوع کرد. وجود آتشکده «هرپاک» یا «هارپاک» که قدمت تاریخی آن به بیش از ۲۰۰۰ سال پیش می رسد و همچنین معبد «هینزا» که به احتمال زیاد «هینزا» همان «میترا» است. و وجود آتشکده های دیگر و آثار به جای مانده از قلعه کهن و قدیمی آن واقع در کوه «چیخمه» که یکی از قدیمی ترین آثار به جای مانده آن روستا است نشان از آن دارد که ابیانه در ایران قبل از اسلام محلی آباد بوده است.
کهن ترین بنای اسلامی روستا که هم اکنون بر جای مانده مسجد جامع آن است که تاریخ بنای آن به ۹۵۰ سال پیش می رسد و منبر و در دولنگه چوبی آنکه قدمتی بیش از ۹۰۰ سال دارند با کنده کاری های زیبا از باارزش ترین و زیباترین آثار تاریخی این روستا به شمار می روند.
گذشته از مسجد جامع چند حسینیه و بنای امام زاده و منزل مسکونی در این روستا برجای مانده که سابقه چندصدساله دارند و با گذشت قرن ها در دامنه قله های بلند کرکس و در زیر بارش برف و باران بر پای ایستاده اند تا از هنر معمارانی بگویند که با سنگ و خاک و چوب، فرهنگی دیرینه را برای نسل امروز این روستا به یادگار گذاشته اند.
علت نام گذاری روستا :
نامگذاری"ابیانه" گاهی در ذهن بعضی ها به صورت:آب یا نه =آب هست یا نه؟ تصور می شود که تعبیر درستی نیست.مردم بومی ابیانه که در روزگاران قدیم زرتشتی بودند و امروزه شیعه دوازده امامی هستند روستای خود را ویونه=ویانه می نامند و معتقدند ریشه آن همان بیدانه است که در فارسی به صورت ابیانه تعریف شده است.گویش مردم ابیانه :
زبان مردم این روستا به دوران هخامنشی و ساسانیان باز می گردد، که به زبان فارسی پهلوی اشکانی سخن می گویند و اکثراً بیش از سه فرزند نداشته که این نشانه ای از طرز فکر و میزان روشنفکری این مردمان است.