نیکلای مارکف درسال 1882 در تفلیس به دنیا آمد تحصیلات متوسط را در تفلیس گذراند او تحصیلات عالی خود را در دانشگاه سنت پترزبورگ در دو رشته معماری وزبان فارسی گذراند. دانشگاه سنت پترزبورگ یکی ازمراکز شرق شناسی درروسیه به شمار می رفت که زبان ها ،وتاریخ مشرق زمین از مواد ورشته های تحصیلی آن محسوب می شدند.
اوج فعالیت های ساخت درایران درسال های 1307 تا 1313 برساختمان های عمومی وخدماتی ازقبیل واحدهای آموزشی ،اداری، حکومتی ،نظامی ، وفضاهای شهری ازقبیل باغِ ملی ، میدان مجموعه های اداری ،وخیابان متمرکز است. دراین دوره عملکردهای نوینی مطرح می شوند که قبلاً درایران سابقه نداشتند. درتجارت معماری ایران امکانات محدودی به منظور جوابگویی به این نیازها وجود داشت که به راحتی با روش ها والگوهای غیرمحلی ازقبیل معماری کلاسیک قابل جبران بود. به این ترتیب نیاز به عملکردهای نوین، راه حل های آزمایش شده درتجارب جهانی را به دلیل غیبت راه حل های داخلی در طرح ساختمان های این مراکز مطرح کرد واشاعه داد.
معماری آرت دکو ازسبک مدرن وحتی آینده نگر گرفته تا سبک های تاریخی اروپا وروش های معماری باستانی مایاها و... را مورد استفاده قرارداده است. گزینش آزادانه دراین روش امکان استفاده ازآن را در ایجاد معماری هماهنگ با فرهنگ های مختلف فراهم کرده است. همین ویژگی توانسته آن را دراقصی نقاط جهان توسعه دهد و شخصیت های محلی را درترکیب با معماری تاریخی کشورهای اروپایی یکجا ارائه نماید. ارائه تعریف های دقیق تر از این شیوه در سال 1925 (1304 ش) درنمایشگاه پاریس ومقارن آن با ساخت مدرسه البرز، دربررسی معماری مارکف بسیار قابل توجه است.
مدرسه البرز اولین کار موثر وشناخته شده معمار است که گرایش اورا در استفاده ازمراجع دوره اسلامی وصفوی مطرح می کند ونماینده جهشی درمعماری این دوره است.
درطرح بناهای مارکف تداومی دراستفاده ازفن آوری های موجود ودردسترس مشاهده می شود. آجر وکاشی ،دیوارهای باربر و..... ازآن قبیل اند. درکنار این جریان ،روش های جایگزین درنقش کاشی وآجرتراش وحتی روش های فنی درساخت قوس های تیز،برگرفته ازتجارب مرمت آثار باستانی ،درساخت بناهای او کاربرد گسترده ای دارند.
استفاده ازفن آوری نوین درمقایسه با سایر فعالیت های ساختمانی این دوره ازقبیل پل سازی وراه آهن ،درکارهای مارکف کمرنگ تر است. درکارهای او فن آوری های محلی ارجح هستند. با این وجود وبه خصوص درساخت سالن های تولید کارخانجات ،استفاده ازمقاطع آهن واتصالات پیچ ومهره ای وکف های سبک قابل توجه اند.
نیکلای مارکف درطول دودهه اول قرن ازمعدود معماران پیشگام محسوب می شود که توانسته شیوه های اصیل معماری دوره صفوی را درترکیب های متناسب وموزون با نیازهای طراحی موسسات تمدنی جدید هماهنگ سازد. علاقه اوبه سرزمین ایران ،استفاده او از گرایش های معماری آرات دکو درشرایط روز وهماهنگی آن با جریانات بین المللی ،امکان رشد واشاعه روش کاراو را فراهم آورد.
مراجع معماری دوره اسلامی وصفوی
مارکف از جمله معمارانی است که توانسته با گرایش به معماری دوره اسلامی وصفوی ،بناهایی با شخصیت های مستقل طراحی کند. روش های شخصی اودر به کارگیری این شیوه عمدتاً درمراکز آموزشی ازقبیل مدارس ابتدایی تا عالی تبلور یافته است. عملکرد نوین این مرکز احتیاج به نقشه ای خطی داشت. دراین رابطه استفاده ازهندسه کلاسیک به لحاظ وجود مشترکاتی با هندسه معماری دوره اسلامی وصفوی ازقبیل تقارن ،ریتم ومحوربندی راه حل مناسبی بود. بناهای آموزشی مارکف درهندسه وترکیب حجمی وهمچنین درنحوه ارتباط با فضای پیرامونی درزمره آثار کلاسیک محسوب می شوند.
استفاده مارک ازمعماری دوره صفوی درعناصر وجزییات بنا است. درمدرسه البرز ودارالمعلمین عالی ،او مستقیماً ازایوان با تزیینات مقرنس وطاق های تیز همراه با لچکی های کاشی درورودی اصلی استفاده کرده است. درطرح های او بازشوها با قوس ایرانی طراحی شده اند واستفاده ازکاشی وتزیینات آجری درآن ها کاربرد گسترده ای دارد. مراجع مارکف دراین گروه منحصر به دوره اسلامی وصفوی نیست واو با حفظ محوریت آن ها گزینش هایی ثانوی ازمراجع تاریخی اروپا ومراجع باستانی ایرانی دارد. درمدرسه عالی فلاحت ودانشسرای مقدماتی به عنوان نمونه آثار معمارکه رجعت کمتری به دوره اسلامی دارند، همچنان نقش کاشی ازتزیینات اصلی بنا به شمارمی رود.
مراجع تاریخی اروپا
مارکف درطرح بناهای اداری وعمومی عمدتاً متوجه مراجع تاریخی اروپاست. بناهای او دربرخی موارد با حذف چند جزء که به صورت استثناء به کاررفته اند، می توانند درزمره آرت دکو بین المللی محسوب ودرهرنقطه دیگری ازجهان ساخته شوند.
بناهای اداری مارکف احساسی ازوقار، تسلط، والقای حاکمیت دارند وکاربرد عناصری ازقبیل برج های بلند ،تکرار اجزاء درنما، وترکیب های سه بخشی در جزئیات وهندسه درآن ها معمول بوده است.