باغ ایرانی:
مرحوم دکتر محمدکریم پرنیا، باغ ایرانی را بپیوند فرخنده زیبایی و سودمندی می‌نامد. یعقوب دانش دوست باغ ایرانی را چنین تعریف می‌کند:
(باغ ایرانی باغی است که از ترکیب عناصر معماری، درختکاری، گل‌کاریهای تزئینی و جلوه‌های گوناگون آب بوجود آمده و این شکل‌گیری در رابطه با سلیقه و فرهنگ ایران است.)
در فرهنگ فارسی امروز ، تألیف غلامحسین صدری‌افشار باغ چنین تعریف شده است: (زمین دارای حدودی اختیاری که در آن درختان میوه یا گل کاشته شده است. (و یا) خانه‌ای که دارای حیاط وسیع پرگل و درخت است.)
مرحوم لطیف ابوالقاسمی نیز تعاریف متعددی از باغ را ارائه نموده است: (باغ طبیعتی است برخاسته از ذهن و پرداخته به دست انسان، فضای خرم و رنگینی است، آراسته و پیراسته و تابع شرایط محیط که در شکلیابیآن ذوق، سلیقه، مهارت، فرهنگ و تصمیم انسان نقش اساسی دارد . . .) تعریف دیگر وی از باغ ایرانی چنین است: (باغ ایرانی از ترکیب ساده و موزون، رابطه صحیح و استوار، سلسله مراتب حساب شده، منطق عقلائی، نظام هندسی مشخص، آسه‌بندی‌های منظم، خطوط عمود برهم، تخت کرت‌های چهار ضلعی، تقسیمات متعادل، گذرگاههای مستقیم با هدف که به گاه نیاز با گشادگی فضایی می‌آمیزند، شبکه مترنم جهت‌دار آب که در فضاهای باز و پوشیده وسعت یافته و به چهره آسمان و آسمانه لبخند شادمانه می‌‌زنند، تشکیل یافته است.) وی باغ ایرانی را اثر هنری زیبا، چند منظوره و عملکردی می‌داند.
باغهای ایرانی - هندسه، ساختار و نظام:
باغهای ایرانی ترکیب و شکلشان را از تعریف هندسی و ساختاری خود و از تطبیق نظام‌های پایدارشان یافته‌اند. هندسه همچون نقشی که در شکل‌گیری معماری ایرانی دارد شالوده شکل‌گیری باغ نیز به‌شمار می‌آید، تا آنجا که مهمترین ویژگی و شاخصه باغ ایرانی فضای به غایت هندسی، منظم و از پیش طراحی آنهاست. این شالوده هندسی در انتزاع مفاهیم، مبانی و عناصر شکل‌دهنده باغ و نحوه ترکیب این عناصر و اجزاء که در نهایت به ارایه شکل کلی آن می‌انجامد نقش دارد. از سویی دیگر مجموعه‌ای از نظامها را نیز می‌توان باز شناخت که در شکل‌گیری باغ مؤثرند. این نظامها مجموعه‌ای از قاعده‌ها و اساس فکری، آداب طراحی و نحوه زندگی و حیات مردمان تا روش‌های نظم‌بخشی به فضاها را شامل می‌گردند. برخی از این نظامها همچون نظام مالکیت زمین، نظام اقتصادی و معیشتی و نظام اجتماعی، فراتر از آنکه بر شکل‌گیری باغ تاثیر می‌گذارند، شکل کلی سکونتگاهها و محیط‌های انسانی را تعیین می‌کنند و برخی از آنها بیشتر مختص شکل‌گیری فضاهای معمارانه و آنچه بیشتر مورد توجه ما است یعنی باغ می‌گرداند. مجموعه این نظامها هنگامی که در ارتباط با هم قرار می‌گیرند و یا صحیح‌تر اینکه بگوییم بر هم منطبق می‌گردند، با مدد از آنچه از محیط طبیعی و مصنوع در اختیار می‌گیرند و با در نظر داشتن اصول، هندسه و هنجارهای معماری ایرانی در محدوده‌ای تعریف شده نمادی از فردوس برین را شکل می‌بخشند هر کدام از این نظامها، اصول و قواعد مدرن اما نانوشته‌ای بوده‌است که تعریف، طرح‌ریزی، شکل‌ریزی و شکل‌گیری بخشی از باغ را در ارتباط با دیگر بخش‌ها به سامان می‌رسانده، تا آنجا که هیچ باغ ایرانی شکل نگرفته مگر آنکه مجموعه این نظامها تحت ساختار و هندسه کلی و نیز هنجار شکل‌بخشی فضای معماری ایرانی، عناصر و اجزاء و عرضه‌ها را بطور توأمان در نظم خود آورده باشد. این نظامها که در ارتباط با هندسه و ساختار فضایی معماری و باغ‌سازی ایرانی معنی می‌یابند روایتی هندسی از موضوع مورد نظر همچون زمین، آب و گیاهند.
هندسه و ساختار:
هندسه اساس هنر و معماری ایرانی است و رد آن را از هنر و صنایع دستی و نقش‌های تزیینی همچون کاشیکاری و تا فضاهای عظیم معماری می‌توان دنبال کرد. این نگرش زاده دید مفهوم‌وار ایرانیان به اندیشه، هنر و محیط انسانی است و می‌توان آنرا در فهم مردم ایرانی از جهان و چهارسویی که برای آن قایل‌اند به نظاره نشست. این نگرش هندسی گستره‌ای از معماری ایرانی از زیبایی و زیبایی شناسی و تا ساختارها و شالوده‌ها را شامل می‌گردد. تاثیر ساختاری هندسه از معماری ایرانی خود پهنه وسیعی از تعریف و شکل‌گیری فضایی و تا مسایل نیایشی و استاتیکی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این تاثیرگذاری در باغ ایرانی که در پیوند فضاهای بسته و باز شکل می‌گیرد در تمامی عرصه‌ها به چشم می‌خوردو ما در باغ گذشته از شکل‌گیری هندسی فضاها شاهد آنیم که فضاهای باز و عرصه‌های طبیعی نیز به نظم درآمده و با هندسه قوام می‌گیرند.
ساختارهای هندسی در باغ به ابعاد و تناسبات کلی، حصارها، محورهای اصلی و فرعی، ردیف درختکاری، جویهای آب و نحوه حضور و عبور آب و به طور کلی به هندسه مسلط در باغ می‌پردازد. این ساختارها در عین حال حامل شالوده‌ها و بنیانهای شکل‌بخشی مجموعه از ایده‌ها و مفاهیم اولیه تا به شکل نهایی باغ است و به همان اندازه که اصول هندسی در معماری ایرانی واجد اهمیت هستند در شکل‌بخشی به مفهوم باغ ایرانی نیز نقش دارند.
نظامها:
نظام استقرار به ابعاد، شیب و عوارض زمین، جهات، وضع اقلیمی، آب، هوا، نوع خاک، سمت باد و نسیم، دید و منظر، محورها و نقاط مسلط داخل بستر، منظر و سیمای داخلی، از یک سو، و موقعیت بستر نسبت به شهر، منطقه و حوزه، دسترسی‌ها، ورودی‌ها، محورها و نقاط مسلط در پیرامون و همچنین به مناظر و سیمای خارجی، از سوی دیگر، می‌پردازد.
نظام فضایی به شکل‌یابی فضاها بر اساس رابطه میان عناصر معمارانه، از جمله سردرخانه، کوشک، بالاخانه، مظهر خانه، دیوارهای اطراف، حیاط‌‌ها و دیگر پر و خالی‌های درون دیوارها، سایه روشن‌ها و نقش درختان سایه‌افکن در باغ می‌پردازد و همچنین به رابطه میان هر عنصر منفرد، و مجموعه آنها با فضاهای بیرونی، به نحوه پیوستگی محورهای عمده هر بنا با محورهای باغ و تناسبات و روابط میان فضاهای بسته و فضاهای نیمه‌باز از جمله ایوان‌ها و فضاهای باز در باغ توجه دارد. نظام معماری به معماری مجموعه باغ، به معماری تک‌تک بناها و به معماری مربوط به زمین‌آرایی می‌پردازد. در این بخش همچنین به بررسی سبک معماری و مصرف مصالح نیز توجه می‌گردد.