مقدمه:
در این مقاله انواع خرابی های متداول روسازی های آسفالتی و شنی شرح داده شده، و علل بوجود آمدن این خرابی ها و نحوه مرمت آنها ذکر گردیده است. به طور کلی انواع مختلف خرابی ها رامی توان به دو گروه تقسیم کرد:
الف) خرابی های بنیادی (سازه ای)
ب) خرابی های سطحی (وظیفه ای)
خرابی های بنیادی وقتی به وقوع می پیوندند که سیستم روسازی به علت نداشتن قدرت باربری کافی در اثر بار های وارده صدمه دیده و دیگر نتوان بدون افزایش بیش تر خرابی ها، بارگذاری بیشتر را تحمل نماید. خرابی های سطحی وقتی اتفاق می افتند که بدون آنکه الزاما سیستم روسازی از نظر سازه ای قدرت باربری خود را از دست داده باشد، به علت ناهموار شدنبیش از حد سطح روسازی، بهره برداری از آن با اشکال صورت گیرد.
تشخیص نوع خرابی (بنیادی-سطحی) از نظر انتخاب نوع و نحوه مرمت و بهسازی روسازی دارای اهمیت زیادی است. برای مرمت خرابی های بنیادی، سیستم روسازی باید از نقطه نظر سازه ای تقویت گردد. در حالی که برای مرمت خرابی های سطحی باید با انجام اقدامات لازم سطح رویه صاف و هموار شود.
در تقسیم بندی دیگر خرابی ها به چهار دسته عمده تقسیم بندی می شوند :
۱- ترک ها.
۲- تغییر شکل های سطح رویه.
۳- خرد و کنده شدن ها.
۴- لغزنده شدن سطح روسازی
۱- ترک ها در آسفالت:
۱-۱- ترک موزاییکی (پوست ماری-سوسماری) در آسفالت:
این ترک ها به علت داشتن شباهت به پوست پشت بدن سوسمار، ترک های سوسماری یا پوست ماری نیز نامیده می شوند. این نوع خرابی با ترک خوردن تمام و یا قسمتی از سطح رویه آسفالتی به شکل تکه های نسبتا کوچک چند ضلعی ظاهر شده و معمولا با تکرار بارگذاری بر وسعت خرابی افزوده می شود.
علت بوجود آمدن ترک های موزاییکی تغییر شکل بیش از حد لایه های روسازی در اثر بارگذاری، و یا خستگی بیش از حد لایه رویه در اثر بار های وارد به آن است. روسازی هایی که بر روی خاک های با مقاومت کم و با قابلیت تغییر شکل زیاد ساخته می شوند، معمولا به این صورت ترک می خورند. همچنین اگر لایه اساس و زیر اساس هم به علت عدم تراکم کافی مقاومت لازم را نداشته باشد، ممکن است باعث بوجود آمدن ترک های موزاییکی شود. در مواردی که ترک های موزاییکی تمام و یا قسمت بزرگی از روسازی را فراگرفته باشدمعمولا علت آن خستگی بیش از حد رویه آسفالتی تحت اثر عبور وسایل نقلیه سنگین است.
برای مرمت ترک های موزاییکی، اگر خرابی موضعی بوده و در سطح با وسعت نسبتا کمی بوجود آمده باشد باید با استفاده از وصله عمیق اقدام به مرمت قسمت خراب شده روسازی شود. در صورتی که خرابی در وسعت و طول زیادی از سطح رویه مشاهده شود، علت خرابی، کافی نبودن قدرت باربری روسازی است و برای تقویت آن باید از یک لایه روکش آسفالتی با ضخامت کافی استفاده شود.
ترک پوست سوسماری دارای شدت های زیر میباشد:
۱-۱- الف- ترک پوست سوسماری با شدت کم (L) در آسفالت: ترکهای طولی موازی و ظریف که هنوز الگوی اتصال عرضی بین آنها به تعداد اندکی محدود است. در ترک پوست سوسماری با شدت کم کنده شدن آسفالت وجود ندارد.
۱-۱-ب- ترک پوست سوسماری با شدت متوسط (M) در آسفالت: تشکیل شبکه پوست سوسماری مشخص است ولی ایجاد چاله و لق شدن قطعات آسفالت بندرت اتفاق افتاده است.
۱-۱-ج- ترک پوست سوسماری با شدت زیاد (H) در آسفالت: ایجاد چاله، لق شدن و خورد شدن رویه به تناوب در سطح پوست سوسماری مشاهده می شود و نیز بعد از بارش ها امکان کشاده گل و لای در ترکها زیاد است.
۲-۱- ترک های برشی (کناری) در آسفالت:
ترک های برشی یا کناری به ترک هایی اطلاق می شود که به موازات محور طولی راه و به فاصله کمی از لبه روسازی قرار گرفته باشند. ترک های برشی ممکن است علاوه بر ترک های طولی دارای ترک های عرضی نیز باشند.ترک های عرضی معمولا یک یا چند ترک طولی را قطع کرده و به لبه روسازی منتهی می شوند. علت بوجود آمدن ترک های برشی فقدان پایداری و استقامت برشی خاک یا مصالح کناره های روسازی است.
نمونه های دیگر این خرابی در مواردی که راه در خاکریز های با شیب شیروانی زیاد و ناپایدار ساخته می شود، مشاهده می گردد. ترک های برشی همچنین در مواردی که شانه های راه به طرز صحیحی طرح وو ساخته نشده اند، و یا روسازی اساسا فاقد شانه باشد نیز بوجود می آید
برای مرمت خرابی ناشی از ترک های برشی باید قبل از اقدام به تعمیر رویه ترک خورده، مبادرت به رفع علت خرابی یعنی تحکیم خاک و مصالح ناپایدار از کناره های روسازی شود.اگر علت خرابی عدم تراکم کافی خاک کناره های روسازی باشد، باید با متراکم کردن خاک وزن مخصوص آن را به حد لازم رساند. در مواردی که ترک های برشی در اثر عدم وجود شانه های راه بوجود آمده باشد، باید با بکار بردن مصالح مناسب اقدام به ساختن شاته ها شود تا کناره های روسازی تقویت شوند. پس از رفع علت خرابی آنگاه باید با برداشتن قسمت های ناپایدار روسازی و پرکردن آن با بتن آسفالتی گرم، سطح قسمت های خراب شده و احتمالا نشست کرده روسازی مجددا به سطح اولیه قبل از خرابی آورده شود. این عمل معمولا با انجام وصله امکانپذیر است.