”هدف از تشکیل سازمان تأمین اجتماعی“
سازمان تأمین اجتماعی بمنظور اجراء، تعمیم و گسترش انواع بیمههای اجتماعی و استقرار نظام هماهنگ و مناسب با برنامههای تأمین اجتماعی تشکیل و مشمولین آن با پرداخت حقبیمه تحت ضوابط و مقررات مندرج در قانون از تسهیلات کوتاهمدت و بلندمدت آن بهرهمند می گردند.
مشمولین قانون تأمین اجتماعی:
افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار میکنند
صاحبان حرف و مشاغل آزاد
دریافتکنندگان مستمریهای بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت
اتباع بیگانه که در کشور خود در برابر تعهدات قانونی این قانون به بیمهشدگان بیمه نیستند و در مراجع صالحه مجوز کار دریافت داشتهاند.
تبصره: مستخدمین وزارتخانهها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و همچنین مشمولین قانون استخدام نیروهای مسلح که در قبال تعهدات قانونی مشمولین این قانون مشمول نظام حمایتی خاص میباشند از شمول به قانون تأمین اجتماعی خارج میباشند.
تعهدات قانونی تأمین اجتماعی به مشمولین خود:
حوادث و بیماریها 5- بازنشستگی
بارداری 6- فوت
غرامت دستمزد 7- کمک ازدواج و عائله مندی
ازکارافتادگی
تعاریف کلی:
بیمهشده: از نظر قانون تأمین اجتماعی فردی است که رأساً مشمول مقررات قانون تأمین اجتماعی بوده و یا با پرداخت مبالغی بعنوان حقبیمه حق استفاده از مزایای مقرر در این قانون را دارد.
خانواده بیمه شده: شخص یا اشخاصی هستند که به تبع بیمه شده اصلی از مزایای موضوع قانون استفاده میکنند.
کارگاه: محلی است که بیمهشده به دستور کارفرما یا نماینده او در آنجا کار میکند.
کارفرما: شخص حقیقی یا حقوقی است که بیمهشده به دستور یا به حساب او کار میکند. کلیه کسانی که بعنوان مدیر یا مسئول عهدهدار اداره کارگاه هستند نماینده کارفرما محسوب میشوند و کارفرما مسئول انجام کلیه تعهداتی است که نمایندگان مزبور در قبال بیمهشده بعهده میگیرند.
مزد یا حقوق: مزد یا حقوق یا کارمزد در این قانون شامل هرگونه وجوه و مزایای نقدی یا غیرنقدی مستمر است که در قبال کار به بیمهشده پرداخت میشود.
حقبیمه: عبارت است از وجوهی که به حکم این قانون برای استفاده از مزایای موضوع آن به سازمان پرداخت میشود.
نرخ حقبیمه: طبق قانون 27% از حقوق و مزایای مشمول کسر حقبیمه بیمهشده بعنوان حقبیمه ازسویکارفرما به سازمان پرداختمیگردد که سهم بیمهشده ازنرخ مذکور7% و20% بیمه سهم کارفرما میباشد که با تصویب قانون بیمه بیکاری 3% از جمع حقوق و مزایای فوق نیز بعنوان بیمه بیکاری توسط کارفرما به سازمان پرداخت میگردد. ضمناً دولت بمنظور کمک به صندوق تأمین اجتماعی 3% بعنوان کمک به سازمان پرداخت مینماید.
بیماری: وضع غیرعادی جسمی یا روحی است که انجام خدمات درمانی را ایجاب مینماید یا موجب عدم توانائی موقت اشتغال بکار میشود یا اینکه موجب هر دو در آن واحد میگردد.
حادثه: اتفاق پیشبینی نشدهای است که تحت تأثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ میدهد و موجب صدماتی بر جسم یا روح بیمهشده میگردد.
غرامت دستمزد: بهوجوهیاطلاقمیشودکهدرایامبارداری، بیماریو عدم توانایی موقت فرد شاغل به کار و عدم دریافت مزد یا حقوق به حکم این قانون بجای مزد یا حقوق به بیمهشده پرداخت میگردد.
وسائل کمک پزشکی (پروتز و اورتز): وسائلی هستند که به منظور اعاده سلامت یا برای جبران نقص جسمانی یا تقویت یکی از حواس بکار میروند.
کمک ازدواج: مبلغی است که طبق شرایط خاص برای جبران هزینههای ناشی از ازدواج به بیمهشده پرداخت میشود.
کمک عائلهمندی: طبقشرایطخاصودرمقابلعائلهمندیتوسطکارفرمابهبیمهشدهپرداخت میگردد.
ازکارافتادگی کلی: عبارت است از کاهش قدرت کار بیمهشده به نحوی که نتواند با اشتغال بکار سابق یا کار دیگری بیش از یک سوم از درآمد قبلی خود را بدست آورد.
ازکارافتادگی جزئی: عبارت است از کاهش قدرت کار بیمهشده به نحوی که با اشتغال بکار سابق یا کار دیگری فقط بخشی از درآمد خود را بدست آورد.
بازنشستگی: عبارت است از عدم اشتغال بیمهشده بکار به سبب رسیدن به سن بازنشستگی مقرر در این قانون.
مستمری: عبارت است از وجهی که طبق شرایط مقرر در این قانون به منظور جبران قطع تمام یا قسمتی از درآمد به بیمهشدهودرصورتفوتاوبرایتأمینمعیشتبازماندگانویبه آنان پرداخت میشود.
غرامت مقطوع نقص عضو: مبلغی است که بطور یکجا برای جبران نقص عضو یا جبران تقلیل درآمد بیمهشده به شخص او داده میشود.
کمک کفن و دفن: مبلغ مقطوعی است که بمنظور تأمین هزینههای مربوط به کفن و دفن بیمهشده در مواردی که خانواده او این امر را بعهده میگیرند پرداخت میگردد.
چگونگی مشمول به مقررات قانون تأمین اجتماعی:
افراد شاغل در فعالیتهای مختلف که تا تاریخ تصویب قانون تأمین اجتماعی (تیر 1354) مشمول بیمههای اجتماعی قرار نگرفتهاند به ترتیب و براساس توانائیهای سازمان در ارائه خدمات مشمول قانون تأمین اجتماعی قرار میگیرند.
منابع درآمدسازمان: از حقبیمه دریافتی از بیمهشدگان، درآمد حاصلاز وجوه و ذخایر و اموال سازمان و وجوه حاصل از خسارات و جریمههای نقدی مقرر در این قانون و همچنین کمکها و هدایا تأمین میگردد دولت مکلف است حقبیمه سهم خود را بطور یکجا در بودجه سالانه کل کشور منظور و به سازمان پرداخت نماید.9% ازحقبیمه دریافتی ازبیمهشدگان برای تأمینهزینههایدرمان، حوادث و بارداری بیمهشدگان صرف میگردد.
اقلام غیرمشمول کسر حقبیمه
شامل: بازخرید ایام مرخصی، کمک عائلهمندی (طبق ماده 86 قانون تأمین اجتماعی)، هزینه سفر و فوقالعاده مأموریت، عیدی، کمک هزینه مسکن و خواربار در ایام بیماری، حق شیر، پاداش نهضت سوادآموزی، حقالتضمین (کسر صندوق)، خسارت اخراج و مزایای پایان کار و پاداش افزایش تولید، سایر مزایای نقدی که تحت هرعنوان به بیمه شدگان پرداخت میگردد مشمول کسر حقبیمه خواهد بود.
مأخذ احتساب سوابق:
کارفرمایان مکلفند از کلیه وجوه و مزایای نقدی و غیرنقدی مستمر به بیمهشدگان حقبیمه مقرر را کسر و به اضافه سهم خود به سازمان پرداخت نمایند.
در مورد بیمهشدگانی که تمام یا قسمتی از مزد یا حقوق آنان توسط مشتری یا مراجعین تأمین میشود درآمد تقریبی هر طبقه یا حرفه مقطوعاً به پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب شورایعالی تعیین و مأخذ دریافت حقبیمه قرار میگیرد.
بیمهشدگانی که کارمزد دریافت میدارند حقبیمه به مأخذ کل درآمد ماهانه آنان احتساب و دریافت میگردد. این حقبیمه در هیچ موردی نباید از حقبیمهای که به حداقل مزد کارگر عادی تعلق میگیرد کمتر باشد.
درصورتیکه بیمهشده برای دو یا چند کارفرما کار کند هر یک از کارفرمایان مکلفند به نسبت به مزد یا حقوقی که میپردازند حقبیمه سهم بیمهشده را از مزد یا حقوق او کسر و به انضمام سهم خود به سازمان پرداخت نمایند.
سازمان میتواند در موارد لزوم با تصویب شورایعالی سازمان مزد یا حقوق بیمهشدگان بعضی از فعالیتها را طبقهبندی نماید و حقبیمه را به مأخذ درآمد مقطوع وصول و کمکهای نقدی را بر همان اساس محاسبه و پرداخت نماید.
کارفرما مسئول پرداخت حقبیمه سهم خود و بیمهشده به سازمان میباشد و مکلف است در موقع پرداخت مزد یا حقوق و مزایا سهم بیمهشده را کسر و سهم خود را بر آن افزوده و به سازمان پرداخت نماید درصورتیکه کارفرما از کسر حقبیمه سهم بیمهشده خودداری کند شخصاً مسئول پرداخت آن خواهد بود تأخیر کارفرما در پرداخت حقبیمه یا عدم پرداخت آن رافع مسئولیت و تعهدات سازمان در مقابل بیمهشده نخواهد بود.
بیمهشدگانی که تمام یا قسمتی از درآمد آنها بوسیله مشتریان با مراجعین تأمین میشود مکلفند حقبیمه سهم خود را برای پرداخت سازمان به کارفرما پرداخت نمایند ولی در هر حال کارفرما مسئول پرداخت حقبیمه خواهد بود.
بیمه بیکاری: از تاریخ 6/5/66 و براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی کارفرمایان مشمول قانون کار مکلف گردیدهاند 3% از حقوق و مزایای مشمول کسر حقبیمه کارکنان خود را بعنوان بیمه بیکاری به سازمان پرداخت نماید. بیمه بیکاری پرداخت شده در صندوق مربوطه واریز و بهنگام بیکاری کارگران که براساس احکام صادره از سوی اداره کار و بدلیل غیر ارادی بودن بیکاری آنان با معرفی اینگونه افراد از سوی اداره کار به سازمان تأمین اجتماعی و براساس میزان سابقه پرداخت بیمه بیکاری ماهانه به آنان و در دو بخش مجرد و متأهل پرداخت میگردد.
بهنگام نقل و انتقال عین یا منافع مؤسسات و کارگاههای مشمول این قانون اعم از اینکه انتقال به هر صورتی و اعم از اینکه انتقال بصورت رسمی یا غیررسمی انجام بگیرد انتقال گیرنده مکلف است گواهی سازمان را مبنیبر نداشتن بدهی معوق بابت حقبیمه و متفرعات آن از انتقال دهنده مطالبه نماید. دفاتر اسناد رسمی مکلفند در موقع تنظیم سند از سازمان راجع به بدهی واگذار کننده استعلام نماید. درصورتیکه سازمان ظرف 15 روز از تاریخ ورود برگ استعلام نمایند در سازمان پاسخی به دفترخانه ندهد، دفترخانه معامله را بدون مفاصاحساب ثبت خواهد کرد. بدیهی است درصورتیکه بنابه اعلام سازمان واگذارکننده بدهی داشته باشد، میتواند با پرداخت بدهی معامله را انجام دهد بدون اینکه پرداخت بدهی حق واگذارنده را نسبت به اعتراض به تشخیص سازمان و رسیدگی به میزان حقبیمه ساقط نماید. درصورتیکه انجام معامله بدون ارائه گواهی مذکور صورت پذیرد انتقال دهنده و انتقال گیرنده برای پرداخت مطالبات سازمان دارای مسئولیت تضامنی خواهند بود. سازمان مکلف است حداکثر پس از یکماه از تاریخ ثبت مفاصاحساب صادر و به تقاضا کننده تسلیم نماید.
کارفرما مکلف است حقبیمه هر ماه را حداکثر تا آخرین روز ماه بعد به سازمان پرداخت نماید همچنین صورت مزد یا حقوق بیمهشدگان را به ترتیبی که آئیننامه طرز تنظیم لیست یا حقوق که به تصویب شورایعالی تأمین اجتماعی رسیده به سازمان تسلیم نماید. سازمان حداکثر ظرف 6 ماه از تاریخ دریافت صورت مزد اسناد و مدارک کارفرما را مورد رسیدگی قرار داده و درصورت مشاهده نقص یا اختلاف یا مغایرت نسبت به محاسبه مابهالتفاوت و وصول آن اقدام نماید. هرگاه کارفرما از ارائهاسناد و مدارک امتناعکند سازمان مابهالتفاوتحقبیمه را رأساً تعیین و مطالبه و وصول خواهدکرد.
درصورتیکه کارفرما از ارسال لیست و پرداخت لیست و حقبیمه کارکنان خود در مهلت مقرر در قانون (هرماه حداکثر تا پایان آخرین روز ماه بعد) و در مورد فعالیتهائی که مهلت ارسال لیست پرداخت حقبیمه آنان از یکماه به 2 ماه افزایش یافته خودداری نماید طبق قانون دریافت جرائم نقدی از کارفرمایان مشمول جرائم تأخیر ارسال لیست و حقبیمه خواهند بود.
درمواردیکه کارفرما به میزان حقبیمه و خسارات تأخیر تعیین شده از سوی سازمان معترض باشد میتواند ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ اعتراض خود را کتباً به سازمان تسلیم نماید. سازمان نیز مکلف است اعتراض کارفرما را در هیأت بدوی تشخیص مطالبات که در قانون حداکثر یکماه تعیین شده است رسیدگینماید. درصورتیکه کارفرما ظرف 30 روز به مورد مطالبه سازمان از تاریخ ابلاغ اعتراض ننماید مورد مطالبه قطعی و از طریق اقدامات اجرائی قابل وصول خواهد بود که این امر از طریق صدور اخطاریه و درصورت عدم پرداخت و یا ترتیب پرداخت آن ظرف 48 ساعت صورت میپذیرد.
درصورتیکه مورد مطالبه سازمان براساس اعتراض کارفرما ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ در هیأت بدوی تشخیص مطالبات که مرجع رسیدگی به شکایت کارفرمایان میباشد رسیدگی مطرح و رأی هیأت بدوی به کارفرما ابلاغ گردد و بدهی کارفرما بابت اصل حقبیمه بیش از 1.500.000 ریال باشد کارفرما میتواند به رأی هیأتبدوی ظرف20 روز ازتاریخ ابلاغ اعتراض تا پرونده امر درهیأتتجدیدنظر تشخیص مطالبات رسیدگی گردد.
هیأتهایبدوی و تجدیدنظر تشخیص مطالبات تاریخ رسیدگی را به کارفرما با ارسال دعوتنامه اعلام و حضور کارفرما یا نمایندگان آنان با معرفی نامه کتبی بلامانع خواهد بود.
آراء صادره از سوی هیأت تجدیدنظر تشخیص مطالبات قطعی و لازمالاجرا است.
نحوه تسلیم اعتراض و درخواست تجدیدنظر و تشکیل جلسات هیأتها و ترتیب رسیدگی و صدور رأی و ابلاغآن وفق آئیننامهای خواهدبود که به تصویب هیأتمدیره و شورایعالیتأمیناجتماعی رسیده است.
سازمان میتواند به درخواست کارفرما بدهی او را حداکثر تا 36 قسط ماهانه تقسیط نماید و در صورتی که کارفرما هریک از اقساط را در موعد مقرر پرداخت ننماید بقیه اقساط تبدیل به حال شده و از طریق اقدامات اجرائی قابل وصول خواهد بود. ضمناً در این صورت بدهی کارگاه مشمول جرائم دیرکرد خواهد شد.
کارفرمایان مکلفند صورت مزد و حقوق و مزایای بیمهشدگان و همچنین دفاتر و مدارک لازم را در موقع مراجعه بازرس سازمان در اختیار وی بگذارند بازرسان سازمان میتوانند از تمام یا قسمتی از دفاتر و مدارک مذکور رونوشت یا عکس تهیه و برای کسب اطلاعات بیشتر به هریک از رؤسا و کارمندان و کارگران کارگاه و مراجع ذیربط مراجعه نمایند. بازرسان سازمان حق دارند کارگاههای مشمول قانون را مورد بازرسی قرار دهند و دارای همان اختیارات و مسئولیتهای ذکر شده در قانون کار خواهند بود. نتیجه بازرسی حداکثر ظرف یکماه از طرف سازمان به کارفرما اعلام خواهد شد.
درصورت عدم ارسال صورت مزد در موعد مقرر از طرف کارفرما سازمان میتواند مزد یا حقوق بیمهشدگان را رأساً تعیین وصول و بر همان اساس تعهدات خود را به بیمهشدگان ارائه نماید.
مطالبات سازمان ناشی از اجرای قانون تأمین اجتماعی در عداد مطالبات ممتازه خواهد بود. طبق موارد فوقالذکر کارفرمایان فعالیتهای مشمول قانون تأمین اجتماعی از تاریخ شمول مسئول ارسال لیست و پرداخت حقبیمه به سازمان میباشند که این امر به شرح ذیل انجام میپذیرد: