صنعت گردشگری یکی از بزرگترین و پربازده‌ترین فعالیتهای اقتصادی در دنیا است که بالاترین میزان ارزش افزوده را ایجاد می‌کند و بطور مستقیم و غیر مستقیم، سایر فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. گردشگری یکی از منابع عمده درآمدزایی و ایجاد اشتغال در جهان به شمار می‌آید به طوریکه بسیاری از آن به عنوان صنعت اول دنیا یاد می‌کنند. بسیاری از کشورها همچون اسپانیا، فرانسه و ایتالیا بخش اعظمی از درآمد ارزی خود را از طریق گردشگری به دست می‌آورند. گرچه گردشگری به تنهایی نمی‌تواند منجر به توسعه کشور شود ولی با ورود گردشگر به تدریج نیاز به تغییر و ایجاد امکانات برای اقامت، جابجایی و سایر فعالیتهای مربوطه، توسعه را نیز در پی خواهد داشت و در دراز مدت باعث افزایش امکانات و تاسیسات خواهد شد.بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری در سال 2006 تعداد 835 میلیون جهانگرد جابجا شده‌اند که این جهانگران حدود 800 میلیارد دلار هزینه این در حالی است که سهم ایران از صنعت گردشگری جهانی در سال 2006 کمتر از یک دهم درصد بوده است و علیرغم اینکه ایران، طبق نظر یونسکو یکی از ده کشور دارای جاذبه‌های گردشگری می‌باشد ولی آمار موجود گویای ضعف صنعت گردشگری کشور می‌باشد و نارساییهای موجود باعث عدم توفیق در جذب جهانگردان به میزان توانمندیهای کشور شده است.
مفاهیم و واژگان:
اصولاً بحث درباره اصطلاحات فنی در هر حوزه علمی و ارائه تعریف یا چارچوبی مشخص از این مفاهیم ضروری است؛ زیرا تعاریف، اساس مفروضات، نظریه‌ها و نظریه‌پردازی‌ها قرار می‌گیرد. تاکنون درباره گردشگری و مفاهم آن تعاریف متعددی ارائه شده است. این فقدان توافق از یک طرف منعکس کننده پیچیدگی گردشگری و از طرف دیگر ناشی از این حقیقت است که اشخاص ذی‌نفع یا فعالان مختلف در این قلمرو، هر یک از دیدگاه خود به آن می‌نگرند و انتظارات خاصی دارند و بر همین اساس به تعریف گردشگری و سایر اصطلاحات مرتبط با آن می‌پردازند (هولدن، 2000، 25) با وجود تعاریف متعدد ارائه شده، بسیاری از محققان، صاحب‌نظران و مجامع علمی – تحقیقاتی بین‌المللی، تعریف سازمان جهانی گردشگری را پذیرفته و آن را به رسمیت شناخته‌اند : جهانگردی ” به عمل فردی که به مسافرت می رود و در آن مکان که خارج از محیط زندگی وی است برای مدتی کمتر از یک سال جهت تفریح ،تجارت و ذیگر هدفها اقامت نماید”، گفته میشود. وهمین سازمان جهانگرد را کسی میداند که”حداقل یک شب را دریک اقامتگاه عمومی یا خصوصی در محل مورد بازدید ،به سر برد”. (سازمان جهانی جهانگردی)
اهمیت گردشگری
در سال‌های اخیر گردشگری به عنوان صنعت بدون دود، منبع درآمد سرشار در تجارت جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه بازرگانی و تراز پرداخت‌های بسیاری از کشورها شده است، رشد قابل توجه و چشمگیر گردشگری در پنجاه سال اخیر نشان دهنده اهمیت فراوان اقتصادی و اجتماعی این پدیده است.گردشگری در تولید ناخالص ملی نقش مهمی ایفا می‌کند، «تراز پرداخت‌ها، که نشان دهنده معاملات بین‌المللی هر کشور است،را متوازن می سازد. لوئیس ترنر گردشگری را امیدبخش‌ترین و پیچیده‌ترین صنعتی میداند که جهان سوم با آن روبرو است و معتقد است گردشگری بیشترین قابلیت را برای جانشینی دیگر صنایع درآمدزا دارد.» (لی، 1378: 1)توسعه گردشگری موجب رونق اقتصادی و کاهش فقر میشود همچنین تأثیر به سزایی در افزایش درآمد و کاهش بیکاری و در نتیجه افزایش رفاه اجتماعی دارد. علاوه بر آن گردشگری عاملی است برای گفتگوی بین فرهنگ‌ها و تمدن‌ها و از نظر سیاسی نیز، روابط بین ملل و دول را متعادل‌تر و نزدیک‌تر می‌سازد.
انواع گردشگری:
گردشگری انواع مختلفی دارد و شناخت انواع گردشگری برای برنامه‌ریزی دراین عرصه اهمیت اساسی دارد.در یک تقسیم‌بندی ، گردشگری به سه نوع فرهنگی، طبیعت‌گردی و ماجراجویانه تقسیم شده است که به طور مختصر از آن به عنوان گردشگری ACE یاد میشود. (فنل، 2003: 33) انواع دیگر گردشگری در حال افزایش است نظیر گردشگری فضایی، گردشگری الکترونیکی که در سال‌های اخیر آغاز شده است. در اینجا به تعدادی از مهمترین انواع گردشگری اشاره میشود:
گردشگری تفریحی : در این نوع گردشگری، گردشگری ساحلی بسیار مورد توجه است و گردشگران معمولاً برای بهره‌برداری از چهار S (sun, sea, sex, sand) به سواحل نقاط مختلف سفر می‌کنند.
گردشگری طبیعت : گستره فضایی این الگو، محیط طبیعی مثل ساحل، جنگل، کوه، کویر، غار و نظیر اینها است.
گردشگری تجاری : در سفرهایی که با هدف بازرگانی و تجارت انجام میشود.
گردشگری شهری :نواحی شهری به علت آنکه جاذبه‌های بسیار دارند غالباً مقاصد گردشگری مهمی محسوب می‌شوند.
گردشگری روستایی : در گردشگری روستایی منابع فرهنگی، طبیعی و تاریخی نواحی روستایی به عنوان کالای فرهنگی گردشگری قابل عرضه‌اند.
گردشگری قومی و عشایری :این نوع گردشگری به منظور مشاهده سبک زندگی افراد بومی و اقوام انجام میشود.
گردشگری مذهبی : افرادی را شامل میشود که به منظور دیدارازاماکن مقدس یاانجام دادن امور مذهبی مسافرت می‌کنند.
گردشگری ورزشی : شمار زیادی از میهمانان کشورهای مختلف اشخاصی‌اند که با قصد ورزش و تمرین یا شرکت در مسابقات ورزشی، تماشای مسابقه تیم‌ها یا بازیکنان مورد علاقه‌شان، یا گذراندن اردوهای ورزشی به سفر رفته‌اند.
گردشگری ماجراجویانه : در هر جامعه کسانی هستند که به انجام دادن کارهای متهورانه و مخاطره‌آمیز علاقه وافر دارند. برخی از این افراد با اقدام به مسافرت‌های ماجراجویانه به این نیاز درونی خود پاسخ می‌دهند.
گردشگری جنسی : برخی از گردشگران به دیگر نقاط سفر می‌کنند تا بخشی از نیازها و غرایز جنسی خود را برآورده سازند،