دانلود تحقیق هنر و معماری در جهان اسلام

ایران سرزمینی است که هدایای زیادی به دنیای معماری عرضه کرده است. افراد زیادی در ایران زندگی خود را صرف شناخت شیوه ها و سبک ها و کشف ویژگی های بنا و معماری ایران کرده اند.از جمله این افراد پدر معماری ایران محمد کریم پیر نیا که حاصل تلاش فراوان  وی در طول زندگی علاوه بر مقاله ها کتب بسیاری ،شاگردانی بزرگ و خوش نام در زمینه معماری بوده است.

شاید بتوان استاد پیرنیا را 40 سال گذشته از جمله افراد کوشا در زمینه سبک شناسی و شیوه شناسی در معماری ایران دانست.

از بارزترین ویژگی های سبک شناسی استاد تشخیص آن ها با توجه به ویژگی های کیفی و کالبدی اندام های معماری و با توجه به محل رواج آن هاست. شاید از رسالت این تحقیق بتوان به این نکته اشاره کرد ، که معرفی سبک ها با بناهای مربوط در جهت دانشی عمومی از معماری ایران که لازمه دانستن برای هر جوان ایرانی است.

دیباچه : هنر و معماری در جهان اسلام دارای چهار دبستان یا شیوه است . حضور شیوه های فرعی در کشورهای اندونزی نیز قابل بررسی است.چهار شیوه شامل :

1- شیوه مصری

2- شیوه شامی ( ریشه گرفته از هنر بیزانس ، ویژگی مشترک با شیوه مصری )

3- شیوه مغربی ( سهم بسزای مسلمانان ایرانی )

4- شیوه ایرانی

روشن است که پیشرفت فن ساختمان سازی نسبت به شرایط زمانه سنجیده می شود .یک دوره با ویژگی های خاص و با دسترسی به ساختمانیه خاص صورت می گیرد .سبک شناسی معماری ایران در طی شش دوره بررسی می شود .هر هنری بر خواستگاه خود خوانده می شود ، در معماری نیز هر سبک بر خواستگاه خود خوانده می شود ، شیوه پارسی و پارتی پیش از اسلام ، خراسانی ، رازی ، آذری و اصفهانی پس از اسلام .

*اصول معماری ایرانی

اصول هنر ایرانی از دیرباز شامل : مردم واری(1) ، پرهیز از بی هودگی(2)، نیارش (3) ، خود بستگی (4)، درون گرایی. اعداد داخل پرانتز در پاورقی توضیح داده شده است .

*) آنجلیس ،ج ، جانمایه معماری هخامنشی و یونانی ،مجله اثر ، شماره22 ص 24

1 ) رعایت تناسب میان اندام ساختمانی و اندام انسان

2 ) در کشورهای دیگر هنر های وابسته به معماری مانند نگارگری ، سنگ تراشی ، پیرایه (آذین) به شمار می آمده. در ایران گره سازی با گچ و کاشی و خشت و آجر و به گفته خود معماران آمود و اندود بیشتر بخشی از کار بنیادی ساختمان است .

3 ) نیارش یعنی دانش ایستایی ، فن ساختمان ، ساختمانیه ( مصالح ) شناسی گفته می شود .

4 ) خود بستگی تلاش یرای تامین ساختمانیه از نزدیک ترین مکان هاست .

معماران ایرانی معتقدند ساختمانیه باید بوم آورد یا ایدری باشد .محصول باید فراورده همان جایی باشد که ساختمان ساخته می شود . 

درون گرایی خانه های ایرانی در برابر کوشک ها (سلختمان های برون گرایی که گرداگرد آن باز بوده و از هر سو به بیرون باز می شدند مانند بیشتر خانه های شرق و غرب آسیا و کردستان و لرستان و شمال ایران .)

شیوه پارسی

محوطه تاریخی زاغه(650 قبل از میلاد)

سیلک (400-300 قبل از میلاد)

چغارزنبیل (1250 قبل از  میلاد)

هگمتانه (قرن 7-8 پس از میلاد)

پاسارگاد (550- 521 پس از میلاد)

آرامگاه کوروش ، تخت جمشید ، آرامگاه نقش رستم .

شیوه پارسی نخستین شیوه معماری ایران است .از بازمانده های ارزشمند معماری ایلامی

* معماری پیش از پارسی

نیایشگاه یا زیگورات چغارزنبیل است . ساختمان شامل چند آشکوب از ساختمانیه خشت خام است .شکل بنا پله پله و هر اشکوب بزرکتر از اشکوب رویی است.از دید نیارشی یکی از کهن ترین تاقهای تیزه دار هنوز دز چغارزنبیلو و آرامگاه پیرامون آن بر جای مانده.

2) شهیدی، جعفر، تاریخ تحلیل اسلام ، تهران ، نشر دانشگاهی ، چاب اول ،1362

3) اقتدای ، احمد ، آثار بناهای تاریخ خوزستان ، جلد اول ، انتشارات آثار ملی ،1354

روش ویژه آجر چینی تاق بگونه ی هره است که به آن رومی می گویند.ایلام تمدنی ناشناخته مانده است.

* با این حال در میان مردم خاور نزدیک فرهنگی برجسته و تاریخی داشته است.هر تلاشی برای ردیابی نژاد ایلامی با دشواری مواجه است و این تصور ایجاد می شود که ایلامی نژادی با استقلالی خدشه ناپذیر بوده اند.به نظر میرسد که ایلامی ها به عنوان یک اصل از طریق  مورسانه مستقیم وارد معابر خود شده اند برای نمونه هیچ یک از هفت دروازه چغارزنبیل و هیچ یک از مسیرها مستقیم به سمت معابر نمی رود چرا که این امر توهین به معابر تلقی می شده. بزرگترین نمونه معماری ایلام-چغارزنبیل است. طرح اصلی زیگورات مربعی با 150 متر مربع است.اولین حلقه زیگورات مرحله ی اول ساختمان مربعی با 8 متر ارتفاع است.یک ضلع آن 12 متر ارتفاع دارد. مرحله ی دوم ساختمان حلقه دوم و سوم و چهارم زیگورات است . روی حلقه ی چهارم بزرگترین بنا معبر بزرگ اینشوشنیاک قرار می  گرفت. در وسط هر یک از چهار زیگورات یک مجموعه پلکان وجود دارد. همه ی این پلکان ها به طبقه اول منتهی می شود و طرف شمال شرق و طرف شمال غرب فقط تا طبقه دوم منتهی می شود. و بالاخره یک پلکان پنجم در طبقه چهارم به در ورودی معبر بالا منتهی می شود.

معماری پارسی

از مهارت هنر ایرانیان کهن ، الگو برداری و تقلید ، بهتر از نو آوری است . از نمونه های این الگو برداری هم در معماری و هم در شیوه نیارش پارسی یافت می شود که دو نمونه آن تالار ستون دارو و کلاوه ها بوده است . نیایشگاه ارارتویان دارای تالاری با آسمانه تخت چوبی بود ، چون دهانه آن بزرگ بود ستون های چوبی در میان تالار هم زده می شد .

*هینتر دالتو دنیای گمشده ی ایلام اثتثمارات علمی و فرهنگی تهران 1371

 همین روش را آریایی ها در شوش هم پی گرفتند البته آن ها ستون ها را از سنگ و دیوار گرداگرد تالار را از خشت می ساختند که ستبرای برخی دیوارها تا پنج گز می رسید. با به کار بردن خشت و پوشش در پوسته تلاش می کردند جلوی ورود گرما به درون را بگیرند . بدین ترتیب از معماری ارارتویی الگو برداری می شد . در حالی که ساختمانیه سازگار با آب و هوای سرد قفقاز بود در شوش دگرگون شده بود .

نیارش : در معماری پارسی ، آسمانه تخت با تیر و ستون اجزا اصلی ساختمان بوده است .برای پوشش دهانه هایی از 25 تا 35 گز بهره گیری کرد . ولی در معماری تخت دهانه میان دو ستون را به شش گز رسانده اند و این بزرگترین دهانه چوب پوش در پوش در جهان آن روز بوده است . در تخت جمشید تالار هدیش خشارشا را با بیست ستون ساخته اند که فاصله زیر که فاصله زیر سری آن ها نزدیک به سه گز و دهانه میان دو ستون چهار گز می باشد.

در معماری پارسی نو آوری های شگفتی در ساخت آسمانه تخت به کار برده می شد . برای نمونه در تیر ریزی آسمانه برای اینکه تیرچه ها در دو دهانه کنار هم سنگینی بار بر روی یک تیر بار نگذارند ، راستای چیدن آن ها تغییر می دادند ، بدین گونه سر هر تیرچه بالشتکی به پهنای یک تیر باربر پیدا می کرد و این برای کسترش بار بار تیرچه بهتر بود.

در تخت جمشید در بعضی جاها مثل آسمان خزانه از طاق پالانه با هجازه بهره گیری شده است . گر چه روشن نیست که پالانه چگونه ساخته می شده ، شاید از چوب برای نعل درگاه آن بهره گیری شده است . بنیاد شیوه پارسی همان ساختمان های ساده غرب ایران بوده است .

آن چه مهم است گرد هم آمدن هنرمندان مختلف و پدید آوردن شیوه هایی متناسب و ایرانی است که در آن عناصر گوناگون به صورت منطقی در کنار هم قرار می گیرد و این هنر است .

آرایه :در شیوه پارسی آرایه های به کار رفته که هر کدام منطق خاص خود را داشته است . آرایه های سر ستون در معماری کهن ایران ریشه کهنی دارد . در دخمه های مادی سرستون هایی بر دیوار ها کنده شده که همانند سرستون های ایونیایی یونان است .