نویسنده دراین مقاله نخست مفاهیم اصلی تحقیق ازقبیل نظام، انتخابات و نظام انتخابی را بررسی و سپس به بحث پیرامون مهمترین ابعاد نظام انتخاباتی شامل: فرمول انتخابات، وسعت حوزه انتخاباتی، حوزه بندی، شیوه اخذ و محاسبه آراء و .... پرداخته است و در بخش نهایی ویژگیهای نظام انتخاباتی امریکا و انگلیس با وفاداری به چهارچوب ارائه شده در فصل نخست مطرح گشته است.
امروزه بحث نظام های انتخاباتی یکی از مباحث عمده علم سیاست را تشکیل میدهد چرا که در پیوند مستقیم با نحوه توزیع کرسیهای نمایندگی میان احزاب و گروهای سیاسی، آرایش حزبی جامعه و قدرت و ضعف دولتهای موجود قرار دارد. از طرف دیگر انعطاف پذیری بیشتر نسبت به سایر عناصر نظام دموکراسی دارد، به همین جهت اصلاح قوانین انتخاباتی یکی از خواسته های اصلی احزاب و گروههای سیاسی در بسیاری از جوامع می باشد.بررسی سیستم انتخاباتی امریکا و انگلیس به عنوان دو نظام داعیه دار دموکراسی درسطح جهان، میتواند گامی باشد در جهت واکاوی هرچه بیشتر عناصر نظام دموکراسی و بررسی نقاط قوت وضعف آن، به عنوان یک راهبرد‌ی که میرود درسطح جهان بسط یابد. ازسوی دیگر با وجود مناقشات موجود درسیستم های انتخاباتی رایج ومعمول که این دو کشور درچارچوبشان می گنجند، ضرورت بحث را بیشتر نمایان می‌سازد. نوشته حاضر سعی دارد با ارائه تصویری اولیه از عناصر نظام انتخاباتی، ویژگیهای سیستم انتخاباتی این دو کشور را مورد بررسی قراردهد.
نظام انتخاباتی:
نظام انتخاباتی هر کشور تعیین کننده قانون بازی و رقابتی است که میان گروههای مختلف سیاسی در جریان است
نظام: نظام در لغت به معنای روش و عادت برطریق واحد و در بحث ما سیستم ومجموعه قواعد و مقررات منظم و به هم پیوسته‌ای است که برای دستیابی به هدف مشخصی به کار گرفته می شود.
انتخابات: به معنای برگزیدن، بیرون کشیدن و برگزیدن چیزی از میان چیزهای دیگر، و یا برگزیدن کسی از میان جمعی برای کاری به کار میرود.1 انتخابات دراصطلاح اندیشمندان علوم سیاسی و علم حقوق به «مجموعه عملیاتی که در جهت گزینش فرمانروایان یا تعیین ناظرانی برای مهار کردن قدرت» بکار میرود اطلاق می‌شود.2
طرفداران روش اکثریت گرای یک مرحله‌ای جلوگیری از تشتت و گروه گرایی شدید در جامعه را از آثار مثبت این فرمول می‌دانند
اولویه ایل می گوید: «نظام انتخاباتی هر کشور تعیین کننده قانون بازی و رقابتی است که میان گروههای مختلف سیاسی در جریان است چرا که قانون انتخابات تعیین کننده نحوه توزیع قدرت میان احزاب و گروههای سیاسی در هر جامعه است»3 درتعریفی دیگر نظام انتخاباتی عبارتست از «مجموعه روشهایی که شهروندان برای انتخاب نمایندگان خود بکار می‌گیرند»4 درواقع نظام انتخاباتی «نحوه تخصیص کرسیها را برمبنای آراء مشخص میکند»5 مهمترین ابعاد نظام انتخاباتی عبارتند از: فرمول انتخابات، وسعت حوزه انتخابی، آستانه انتخابی، ساختار برگه رای، حوزه بندی نادرست، دستکاری مغرضانه در تنظیم حوزه ها، همفهرستی، اندازه هیات نمایندگان و... . قبل از ورود به بحث در باب سیستم انتخاباتی امریکا و انگلیس به بررسی مهمترین ابعاد نظام انتخاباتی می پردازیم.
فرمول انتخاباتی:
مهمترین فرمولهای انتخاباتی عبارتند از فرمول «اکثریت گرا»، «نمایندگی تناسبی» و «نمایندگی نیمه تناسبی».
1- فرمول اکثریت گرا:
فرمول اکثریت یا «اکثریت مطلق» است که براساس آن، تحصیل نصف به علاوه یک آرا برای موفقیت لازم است و یا «اکثریت نسبی»، دراین فرمول نامزدی برنده است که بیشترین آرا را کسب کند هرچند جمع آرای او نسبت به کل آرا در اقلیت باشد و طبیعی است هر چقدر تعداد نامزدهای انتخاباتی افزایش یابد تعداد آرای لازم برای پیروزی نیز کاهش می‌یابد.خاستگاه فرمول اکثریت گرا که بیشتر در انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان پارلمان به کار میرود، کشور انگلستان می‌باشد؛ تقسیم بندی حوزه‌ها در انتخابات انگلستان تا سال 1948 بر اساس طبقات بود نه عامل جغرافیا. سه طبقه «اشراف»، «قصبه» و «دانشگاه‌ها» نمایندگانی برای دفاع از حقوق خود انتخاب می نمودند این نمایندگان با وجود در صد پائین آرائشان از آنجا که برخاسته از انتخاب یک نهاد اجتماعی ویژه به شمار می آمدند از مشروعیت کافی برای دفاع از حقوق آن نهاد برخوردار بودند6، طرفداران روش اکثریت گرای یک مرحله‌ای جلوگیری از تشتت و گروه گرایی شدید در جامعه را از آثار مثبت این فرمول می‌دانند؛ چرا که در این سیستم احزاب کوچک امیدی به پیروزی در تنها مرحله رأی گیری نداشته و ناچار به ائتلاف با احزاب بزرگ می شوند که نتیجه آن دو حزبی شدن جامعه می‌باشد هرچند نقش عوامل دیگر را در این میان نمی‌توان از نظر دور داشت.