دانلود تحقیق آشنایی با سیستم انتخاباتی امریکا و انگلیس

نویسنده دراین مقاله نخست مفاهیم اصلی تحقیق ازقبیل نظام، انتخابات و نظام انتخابی را بررسی و سپس به بحث پیرامون مهمترین ابعاد نظام انتخاباتی شامل: فرمول انتخابات، وسعت حوزه انتخاباتی، حوزه بندی،  شیوه اخذ و محاسبه آراء و ....

پرداخته است و در بخش نهایی ویژگیهای نظام انتخاباتی امریکا و انگلیس با وفاداری به چهارچوب ارائه شده در فصل نخست مطرح گشته است.

امروزه بحث نظام های انتخاباتی یکی از مباحث عمده علم سیاست را تشکیل میدهد چرا که در پیوند مستقیم با نحوه توزیع کرسیهای نمایندگی میان احزاب و گروهای سیاسی، آرایش حزبی جامعه و قدرت و ضعف دولتهای موجود قرار دارد.

از طرف دیگر انعطاف پذیری بیشتر نسبت به سایر عناصر نظام دموکراسی دارد، به همین جهت اصلاح قوانین انتخاباتی یکی از خواسته های اصلی احزاب و گروههای سیاسی در بسیاری از جوامع می باشد.بررسی سیستم انتخاباتی امریکا و انگلیس به عنوان دو نظام داعیه دار دموکراسی درسطح جهان، میتواند گامی باشد در جهت واکاوی هرچه بیشتر عناصر نظام دموکراسی و بررسی نقاط قوت وضعف آن،  به عنوان یک راهبرد‌ی که می‌رود درسطح جهان بسط یابد.

ازسوی دیگر با وجود مناقشات موجود درسیستم های انتخاباتی رایج ومعمول که این دو کشور درچارچوبشان می گنجند، ضرورت بحث را بیشتر نمایان می‌سازد.

نوشته حاضر سعی دارد با ارائه تصویری اولیه از عناصر نظام انتخاباتی،  ویژگیهای سیستم انتخاباتی این دو کشور را مورد بررسی قراردهد.

 

    نظام انتخاباتی:

نظام انتخاباتی هر کشور تعیین کننده قانون بازی و رقابتی است که میان گروههای مختلف سیاسی در جریان است

نظام: نظام در لغت به معنای روش و عادت برطریق واحد و در بحث ما سیستم ومجموعه قواعد و مقررات منظم و به هم پیوسته‌ای است که برای دستیابی به هدف مشخصی به کار گرفته می شود.

انتخابات: به معنای برگزیدن، بیرون کشیدن و برگزیدن چیزی از میان چیزهای دیگر،  و یا برگزیدن کسی از میان جمعی برای کاری به کار میرود.1 انتخابات دراصطلاح اندیشمندان علوم سیاسی و علم حقوق به «مجموعه عملیاتی که در جهت گزینش فرمانروایان یا تعیین ناظرانی برای مهار کردن قدرت» بکار می‌رود اطلاق می‌شود.2

طرفداران روش اکثریت گرای یک مرحله‌ای جلوگیری از تشتت و گروه گرایی شدید در جامعه را از آثار مثبت این فرمول می‌دانند

اولویه ایل می گوید: «نظام انتخاباتی هر کشور تعیین کننده قانون بازی و رقابتی است که میان گروههای مختلف سیاسی در جریان است چرا که قانون انتخابات تعیین کننده نحوه توزیع قدرت میان احزاب و گروههای سیاسی در هر جامعه است»3 درتعریفی دیگر نظام انتخاباتی عبارتست از «مجموعه روشهایی که شهروندان برای انتخاب نمایندگان خود بکار می‌گیرند»4 درواقع نظام انتخاباتی «نحوه تخصیص کرسیها را برمبنای آراء مشخص میکند»5 مهمترین ابعاد نظام انتخاباتی عبارتند از: فرمول انتخابات،  وسعت حوزه انتخابی،  آستانه انتخابی،  ساختار برگه رای،  حوزه بندی نادرست،  دستکاری مغرضانه در تنظیم حوزه ها،  همفهرستی،  اندازه هیات نمایندگان و...

.

قبل از ورود به بحث در باب سیستم انتخاباتی امریکا و انگلیس به بررسی مهمترین ابعاد نظام انتخاباتی می پردازیم.

  فرمول انتخاباتی:

مهمترین فرمولهای انتخاباتی عبارتند از فرمول «اکثریت گرا»، «نمایندگی تناسبی» و «نمایندگی نیمه تناسبی».

1-  فرمول اکثریت گرا:

فرمول اکثریت یا «اکثریت مطلق» است که براساس آن، تحصیل نصف به علاوه یک آرا برای موفقیت لازم است و یا «اکثریت نسبی»، دراین فرمول نامزدی برنده است که بیشترین آرا را کسب کند هرچند جمع آرای او نسبت به کل آرا در اقلیت باشد و طبیعی است هر چقدر تعداد نامزدهای انتخاباتی افزایش یابد تعداد آرای لازم برای پیروزی نیز کاهش می‌یابد.خاستگاه فرمول اکثریت گرا که بیشتر در انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان پارلمان به کار می‌رود، کشور انگلستان می‌باشد؛  تقسیم بندی حوزه‌ها در انتخابات انگلستان تا سال 1948 بر اساس طبقات بود نه عامل جغرافیا.

سه طبقه «اشراف»،  «قصبه» و «دانشگاه‌ها» نمایندگانی برای دفاع از حقوق خود انتخاب می نمودند این نمایندگان با وجود در صد پائین آرائشان از آنجا که برخاسته از انتخاب یک نهاد اجتماعی ویژه به شمار می آمدند از مشروعیت کافی برای دفاع از حقوق آن نهاد برخوردار بودند6، طرفداران روش اکثریت گرای یک مرحله‌ای جلوگیری از تشتت و گروه گرایی شدید در جامعه را از آثار مثبت این فرمول می‌دانند؛ چرا که در این سیستم احزاب کوچک امیدی به پیروزی در تنها مرحله رأی گیری نداشته و ناچار به ائتلاف با احزاب بزرگ می شوند که نتیجه آن دو حزبی شدن جامعه می‌باشد هرچند نقش عوامل دیگر را در این میان نمی‌توان از نظر دور داشت.

فرمول اکثریت یا «اکثریت مطلق» است که براساس آن، تحصیل نصف به علاوه یک آرا برای موفقیت لازم است و یا «اکثریت نسبی»، دراین فرمول نامزدی برنده است که بیشترین آرا را کسب کند هرچند جمع آرای او نسبت به کل آرا در اقلیت باشد و طبیعی است هر چقدر تعداد نامزدهای انتخاباتی افزایش یابد تعداد آرای لازم برای پیروزی نیز کاهش می‌یابد.خاستگاه فرمول اکثریت گرا که بیشتر در انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان پارلمان به کار می‌رود، کشور انگلستان می‌باشد؛ تقسیم بندی حوزه‌ها در انتخابات انگلستان تا سال 1948 بر اساس طبقات بود نه عامل جغرافیا.

سه طبقه «اشراف»، «قصبه» و «دانشگاه‌ها» نمایندگانی برای دفاع از حقوق خود انتخاب می نمودند این نمایندگان با وجود در صد پائین آرائشان از آنجا که برخاسته از انتخاب یک نهاد اجتماعی ویژه به شمار می آمدند از مشروعیت کافی برای دفاع از حقوق آن نهاد برخوردار بودند6، طرفداران روش اکثریت گرای یک مرحله‌ای جلوگیری از تشتت و گروه گرایی شدید در جامعه را از آثار مثبت این فرمول می‌دانند؛ چرا که در این سیستم احزاب کوچک امیدی به پیروزی در تنها مرحله رأی گیری نداشته و ناچار به ائتلاف با احزاب بزرگ می شوند که نتیجه آن دو حزبی شدن جامعه می‌باشد هرچند نقش عوامل دیگر را در این میان نمی‌توان از نظر دور داشت.

ایرادی که بر این فرمول وارد شده اینست که حکومت اکثریت با انتخاب کسی که کمتر از اکثریت آرا را کسب نموده نقض میشود همچنین حکومت نامزدی که موفق به کسب اکثریت آرا نشده است فاقد مشروعیت لازم می باشد.

ایرادات وارده سبب گشته است به منظور دست یابی به اکثریت آرا اصلاحاتی در این روش صورت گیرد و فرمولهای متفاوت اکثریت گرا شکل گیرند از جمله روش برگزاری چندین دوره انتخابات برای دست‌یابی به اکثریت آرا، نمونه این روش، انتخاب پاپ کلیسای کاتولیک رم توسط مجمع کاردینال‌ها است.

ایراد این روش آن است که امکان تکرار رای گیری تاچندین مرحله، کارایی آن را در انتخابات عمومی ازبین می برد چرا که در انتخابات عمومی حد اکثر تادو مرحله می توان رأی‌گیری را برگزار نمود نه بیشتر، دو فرمول این رأی گیری دو مرحله ای عبارتند از : الف : فرمول اکثریت – اکثریت نسبی : براساس این فرمول برای انتخاب شدن در مرحله اول اکثریت مطلق آرا لازم است چنانچه هیچ یک از نامزدها موفق به کسب اکثریت نشد رای گیری به دور دوم کشیده می شود لکن در دور دوم کسب اکثریت نسبی آرا برای انتخاب شدن کافی است.

باید گفت این فرمول که برای دستیابی به اکثریت مطلق طراحی شده است متضمن دست یابی به رأی اکثریت نیست هر چند به دلائل مختلف، آنرا افزایش میدهد از جمله این دلایل می توان به موارد زیر اشاره نمود : 1- امکان کناره گیری نامزدها ی ضعیف در مرحله اول به نفع نامزدهای قویتر وجود دارد.

2- امکان اینکه برخی از نامزدها با هدف جلوگیری از هد ر رفتن رأی خود آنرا به نامزدهای اصلی منتقل کنند وجود دارد.

3- وجود برخی قوانین ممکن است نامزدهای ضعیف تر را خود بخود حذف نماید.

ب : فرمول اکثریت – دور دوم : چنانچه دردور اول هیچیک از نامزدها موفق به کسب اکثریت مطلق آرا نگردند دور دوم برای انتخاب یکی از دو نامزدی که بیشترین آراء دور اول را کسب نموده‌اند برگزار می‌گردد.

از جمله ایرادهای این فرمول این است که انتخاب دو نامزد برتر مخصوصا در جایی که آراء نامزدهای دور اول بهم نزدیک باشد تاحدی تصادفی است زیرا احتمال حذف نامزدهایی که انتخاب دوم در صد بالایی از رأی دهندگان بوده‌اند می‌رود مگر اینکه رأی‌گیری چندین دور تکرار شود و هردور یکی از نامزدها حذف شود که این امر نیز در انتخابات عمومی امکان پذیر و مناسب نیست مگر با استفاده از رأی بدیل.

ج : ترکیب انتخابات اکثریت نسبی با انتخابات مقدماتی مستقیم : در انتخاب نامزدهای احزاب ابتدا به روش اکثریت نسبی نامزدهای هر حزب مشخص می شوند سپس نامزدهای دو حزب اصلی با روش اکثریت نسبی در انتخابات عمومی برگزیده می‌شوند.

روشهای دیگر الگوی اکثریت‌گرا عبارتند از : «رأی‌گیری دوگانه همزمان»، «رأی گیری تأییدی»، «رأی گیری کوندورسه».

2 - فرمول تناسبی : بسیاری از کشورها به منظور جلوگیری از ایرادات روش اکثریت‌گرا و رسیدن به تناسب میان آراء وکرسیها‌ی داده شده روش انتخاب تناسبی را برگزیده‌اند.

این روش برخلاف فرمولهای اکثریت‌گرا تنها در مورد انتخاب هیاتهای چند عضو گزین کاربرد دارد و به موجب آن هرکدام از احزاب سیاسی به تناسب میزان آرای خود در انتخابات از کرسی‌های قدرت برخوردار خواهند شد.

ایراد این روش آنست که حزب‌گرایی را پر رنگ نموده و در جایی که فرهنگ تحزب وجود نداشته باشد سبب بی ثباتی سیاسی خواهد شد7.

انواع مختلف فرمول تناسبی عبارتند از، نمایندگی تناسبی فهرستی و رأی واحد قابل انتقال.

وسعت حوزه انتخاباتی : منظور از وسعت یک حوزه انتخاباتی همان تعداد نمایندگان منتخب آن حوزه می‌باشد که جدا از شمار رأی دهندگان و وسعت جغرافیایی حوزه می باشد.

این عنصرنظام انتخاباتی همچون عنصر فرمول انتخابات، تناسب و عدم تناسب نتایج انتخابات همچنین تقویت یا تضعیف حزبهای موجود در جامعه تأثیر گذار می‌باشد.

برای روشن شدن این تأثیر می خواهیم بررسی کنیم در یک نظام انتخاباتی تناسبی از نوع فهرستی، شانس یک حزب کوچک برخوردار از پنج درصد حمایت رأی دهندگان برای پیروزی چه میزان است.

اگر وسعت حوزه ها پنج عضو باشند به احتمال قوی این حزب در هیچ حوزه‌ای موفق به کسب کسری نخواهد شد اگر از حوزه های ده عضو گزین استفاده شود باز همین احتمال بصورت قوی وجود دارد، اما اگر از حوزه‌ای بیست عضو گزین استفاده شود این حزب شانس اینرا که در هر حوزه یک کرسی کسب نماید خواهد داشت.

پس می‌شود نتیجه گرفت در نظام انتخاباتی تناسبی افزایش وسعت حوزه سبب افزایش تناسب نماندگی می‌شود این در حالی است که افزایش وسعت حوزه در نظام انتخاباتی اکثریت گرا سبب افزایش عدم تناسب نمایندگی می‌گردد یکی از دلایل اینکه در نظامهای اکثریت‌گرا معمولا از حوزهای تک عضو گزین و در نظامهای تناسبی از حوزهای بسیار گزین استفاده می شود همین امر است.8 بطور کلی در مقایسه حوزه‌های تک عضو یا چند عضو در یک نظام اکثریت گرا می توان به این نتیجه رسید که درحوزه های تک عضو از آنجا که حوزه‌ها کوچک می‌باشند، رأی دهندگان با شناخت بهتری از نامزدها می توانند دست به انتخاب زنند.

این امر موجب تقویت نقش شخصیت‌های بانفوذ هر منطقه در برابر احزاب سیاسی می گردد برخلاف حوزه های چند عضو گزین که احزاب سیاسی بازیگران اصلی انتخابات هستند که با ارائه فهرست‌هایی از نامزدهای مورد قبول خود جهت انتخابات را تعیین می نمایند.9 تقسیم بندی حوزه های انتخاباتی : در همه پرسی‌ها و انتخاباتی همچون ریاست جمهوری اغلب کل کشور یک حوزه در نظر گرفته می شود و مردم به نامزدهای ملی رأی میدهند اما در انتخاباتی مانند نماینگان پارلمان یا شوراهای شهر و...

حوزه‌های مختلف انتخاباتی مطرح‌اند، اهم معیارهای مورد استفاده و دارای کاربرد در تقسیم‌بندی حوزه‌های انتخاباتی عبارتند از 1- تقسیم بندی براساس گروهها و طبقات اجتماعی 2- تقسیم بندی براساس مناطق جغرافیایی که متداولترین شیوه تقسیم بندی است.10 برای نشان دادن تأثیر تقسیم حوزه‌ها بر نتایج انتخابات و اهمیت آن، شهری را در نظر می گیریم که دو سوم آن طرفدار حزب «الف » و یک سوم آن طرفدار حزب «ب» هستند و نیاز به دو نماینده دارند هنگام تعیین حوزه‌های انتخاباتی چنانچه از حوزه‌های تک عضو گزین استفاده شود اگرشهر به دو بخش تقسیم گردد که هریک محل تجمع طرفداران یک حزب هستند هر دو نماینده منتخب از دو حزب انتخاب می شوند اما چنانچه طرفداران حزب «ب» به دو بخش تجزیه شوند آرایشان پخش می شود و شانس خود را ازدست می‌دهند.11 در مقایسه روند حوزه‌بندی انتخابات در نظام اکثریت گرا و تناسبی می توان گفت اجتناب از حوزه بندی نادرست در نظامهای اکثریت‌گرا با حوزه های تک عضو گزین دشوارتر از سهمیه بندی نادرست در نظام های تناسبی برخوردار از حوزه های بزرگ می‌باشد زیرا در نظام نخست می‌بایست تعداد زیادی حوزه رأی گیری با رأی دهندگان مساوی مشخص کرد.

12 ابزار و شیوه اخذ رأی ومحاسبه آرا : سیستم های انتخاباتی را براساس ابزار وشیوه های اخذ ومحاسبه آرا به دو سیستم «سنتی» و « الکترونیکی» تقسیم می‌نمایند.

در سیستم نخست مراحل مختلف اعم از اخذ رأی وشمارش آراء بدون استفاده از ابزارالکترونیکی مثل کامپیوتر، اینترنت و حتی موبایل صورت میگیرد.

مهمترین ویژگیهای این شیوه عبارتند از: کندی مراحل مختلف انتخابات، کاهش میزان مشارکت مردم در انتخابات، هزینه‌های بالا، تقلب در اخذ رأی، شمارش و انتقال آرا.

برخی از صورتهای سیستم مکانیزه اخذ رأی عبارتند از : رأی گیری ایستگاهی: در این روش رأی دهندگان با حضور در ایستگاههای رأی گیری با استفاد از کامپیوتر های حساس دستی یا قلم های الکترونیک یا با استفاده از صفحه کلید نامزدهای مورد نظر خود را انتخاب می‌نمایند.

رأی‌گیری اینترنتی: در این روش که کم هزینه‌ترین روش رأی گیری است رأی دهندگان از هر کجای دنیا بدون هیچ محدودیتی می‌توانند از طریق اتصال به اینترنت رأی خود را اعلام نمایند گذشته از تاثیر این روش در بالا بردن مشارکت ملی در سرنوشت کشور، تامین امنت و عدالت در آن از اهمیت خاصی برخوردار است.

نظام انتخاباتی انگلیس وامریکا : پس از آشنایی مختصر با برخی از مهمترین عناصر نظام انتخاباتی در این مجال به بررسی سیستم انتخاباتی امریکا و انگلیس می پردازیم.

ایالات متحده و انگلیس هر دو از مهمترین کشورهایی هستند که از فرمول اکثریت‌گرا استفاده می‌نمایند و چنانکه گذشت خاستگاه این فرمول کشور انگلیس می باشد.

انتخاب رئیس دولت : انتخاب رئیس جمهور در امریکا توسط هیات انتخاباتی یا کالج صورت می گیرد.

آنچه اعضاء مجلس موسسان آمریکا را در سال 1787 برآن داشت تا انتخاب رئیس جمهور را به کالج انتخاباتی واگذار نمایند درنظر گرفتن این احتمال بود که مردم بدون در نظر گرفتن مسولیت خطیر ریاست جمهوری و بدون مطالعه کافی دست به انتخاب آن بزنند،13 اما با پیدایش احزاب سیاسی، عملا هیات انتخاب کنندگان به همان نامزد حزب متبوع خود رأی میدهند و به این ترتیب اولا نظرمردم همچنان حرف او ل را می زند، ثانیا مرحله دوم انتخابات صوری خواهد بود.14 «کالج نظام اتنخاباتی غیر مستقیمی است شامل جمعی واسط میان مردم و منتخبانشان، که اعضای آن به روشهای مختلف انتخاب می شوند»15 باید در نظر داشت برای انتخاب رئیس جمهور درروز انتخابات نهایی آرای اکثریت مطلق اعضاء کالج یعنی 270 رأی لازم است اگر هیچیک از نامزدها به این اکثریت دست نیابند امکان دارد در مجمع انتخاباتی یا مجلس نمایندگان بده بستانهایی در چهارده روز قبل از مراسم تحلیف صورت گیرد و اگر با هیچ اقدامی نتوان اکثریت آرا را برای یک نامزد تثبیت نمود مجلس نمایندگان وظیفه دارد تصمیم نهایی را اتخاذ نماید، به این شکل که نمانیدگان هر ایالت تنها یک رأی دارند و مجموع آراء آنها تکلیف نامزدها را مشخص می نماید.16 همانطور که درمباحث قبل گفتیم تعداد کالج انتخاباتی ریاست جمهوری در هر ایالت برابر با مجموع نمایندگان آن ایالت در سنا و مجلس نمایندگان است از آنجا که نمایندگان هر ایالت در مجلس نمایندگان برخلاف مجلس سنا براساس الگوی جمعیتی آن ایالت تعییین می شوند تعداد نمایندگان آنها در هیات انتخاباتی رئیس جمهور نوسان می یابد ایالات بزرگی همچون نیویورک، کالیفرنیا، پنسیلوانیا، دنور، تکزاس، میشیگان، واشنگتن دی سی، به دلیل کثرت جمعیت اکثریت آرا را در هیات انتخاب‌کنندگان دارند.

هرگاه این نکته را در کنار این واقعیت قراردهیم که کلیه آرا هیات انتخاباتی در هر ایالت به نامزدی اختصاص می‌یابد که بیشترین آرا هیات انتخاباتی آن ایالت را بدست بیاورد این امکان تقویت می شود که یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری با وجود بدست آوردن مجموع آرا کمتری ازمردم، اکثریت آرا هیات انتخاباتی را بدست آورد.

به عبارت دیگر هر گاه حزبی موفق شود بیشترین نمایندگان هیات انتخاباتی را در هریک از ایالات بزرگ بخود اختصاص دهد درواقع مجموع آرا هیات انتخاباتی این ایالات رابدست آورده، معنی این سخن این می شود که ممکن است نامزد حزبی پیروز شود که با وجود درصد کمتر آرا مردمی، آرا بیشتر هیات انتخاباتی را بدست آورد.

بدلیل اشکالات موجود درروش انتخاب رئیس جمهوری امریکا تاکنون تلاشهایی برای اصلاح یا لغو آن صورت گرفته است اما هر بار به دلیل «میل به حفظ وضع موجود، احساس خطر برخی سناتورها به این که اصلاح مجمع انتخاباتی ممکن است به ضررشان تمام شود و بی میلی به تغییرقانون اساسی کشور که عموم مردم آمریکا آن را به نفع خود نمی دانند»17 به نتیجه‌ای نرسیده‌اند.

درانگلستان سه دستگاه سلطنتی، کابینه و پارلمان اجزاء عمده سیستم حکومتی را تشکیل می‌دهند، قوه مجریه انگلیس از دو بخش تشکیل یافته : رئیس مملکت (پادشاه) و کابینه و وزراء.

کابینه به عنوان نهادی مستقل از بیست عضو تشکیل می یابد که توسط پادشاه از میان وزرا شصت وزارتخانه انگلیس انتخاب و منصوب می گردند.

درقوه مجریه انگلیس گذشته از پادشاه که بیشتر نقش صوری دارد شخص اول حکومت نخست وزیر می‌باشد؛ برطبق حقوق اساسی انگلستان نخست وزیر می‌بایست توسط پادشاه انتخاب شود اما باید در نظر داشت امروزه این اختیار پادشاه تحت تاثیرآرایش احزاب سیاسی محدود گشته است به عبارت دیگر تاقبل از قرن 19 این ملکه انگلیس بود که نخست وزیر را ازمیان چند رهبر حزبی موجود انتخاب می نمود اما امروزه که نظام دو حزبی در انگلیس تثبیت گشته است و در هردوره یکی از دو حزب موجود اکثریت پارلمان را بدست می‌آورند ملکه ناگزیر از رعایت خواست اکثریت پیروز بوده و نخست وزیر را از حزب پیروز انتخاب می نماید، در این میان توجه به رویه دو حزب کارگر و محافظه کار درمجلس عوام نشان میدهد حزب کارگر خود نخست وزیر را تعیین می نمایند اما محافظه کاران تابع انتخاب ملکه می باشند.18 انتخابات قوه مقننه : قوه مقننه یا کنگره امریکا که اساس آن در کنفرانس فیلادلفیا در سال 1787 نهاده شد متشکل از دو مجلس سنا و نمایندگان می‌باشد.

در بند یک ماده یک قانون اساسی امریکا آمده است «اعطا کلیه اختیارات قانون گذاری به کنگره ایالات متحده که از مجلس سنا و نمایندگان تشکیل شده تفویض می گردد».

هر ایالت صرف نظر از جمعیت و مساحت دارای دو نماینده در سنا است قانون اساسی ابتدا انتخاب اعضا سنا را به مجالس قانونگذاری هر ایالت واگذار نموده بود اما اصلاحیه هفدهم در سال 1913 انتخاب اعضای سنا را از مجلس قانونگذاری به مردم هر ایالت واگذار نمود.19 انتخابات مجلس نمایندگان امریکا براساس فرمول ترکیب اکثریت نسبی با انتخابات مقدماتی برگزار می گردد به این صورت که نامزدهای احزاب مختلف در انتخابات اولیه شرکت می‌نمایند و به روش اکثریت نسبی توسط طرفداران حزب خود و نه رهبران حزب انتخاب می‌شوند و سپس نامزدهای دو حزب اصلی در انتخابات عمومی، باروش اکثریت نسبی انتخاب می شوند.20 پارلمان یا قوه مقننه انگلیس از دو مجلس عوام و اعیان تشکیل شده است اکثر اعضاء مجلس لردها یا اعیان را که 800 نفر می‌باشند و همچون پادشاه نقش صوری دارند، ملکه انتخاب می نماید، تعداد ثابتی به صورت داخلی انتخاب می‌شوند و تعدادی از اعضا را اسقف‌ها و اسقف‌های اعظم کلیسای انگلستان تشکیل میدهند.21 باید توجه داشت انتخاب کل نمایندگان یک کشور با روشهای اکثریت‌گرا معمولا به عدم تناسب زیاد بین آرا و کرسیهای کسب شده می‌انجامد چون در فرمول اکثریت گرا شانس نامزدهای احزاب کوچک برای پیروزی بسیار کم است.

برای نمونه می توان به چهار دوره انتخابات مجلس نمایندگان انگلستان در بین سالهای 1979 و 1999 اشاره نمود که «حزب محافظه کار به طور متوسط 6/42 درصد آرا را کسب کرد اما پنجاه و شش درصد کرسیها را بدست آورد.

حزب کارگر 4/32 درصد آرا و 8/37 درصد کرسیها را بدست آورد.

سومین حزب ( لیبرال دموکراتها ) 9/19 درصد آرا را کسب کردند اما تنها 9/2 درصد کرسیها را اشغال نمودند.

احزاب قومی متمرکز در محل...

درمجوع 2/4 درصد آرا و 2/3 درصد کرسیها را کسب کردند.»22 تقسیم بندی حوزه های انتخابی : تعیین مرزهای حوزه‌های انتخاباتی در انگلستان برحسب ملیت‌ها و جمعیت بر عهده کمیسیونهای غیر حزبی شبه قضایی است و «جمعیت حوزه‌های انتخاباتی ممکن است بالغ بر بیست درصد با میانگین ملی جمعیت تفاوت داشته باشد»23 اما در ایالات متحده آمریکا «حوزه های انتخاباتی نخست طبق فرمولی که نمایشگر جمعیت نسبی هر ایالت است بین ایالتها تقسیم می‌شوند سپس مجالس قانونگذاری ایالتی به تعیین مرزهای حوزه‌های انتخاباتی کنگره اقدام می‌کنند».

برای رعایت تساوی جمعیتی حوزه ها و نیز تضمین حق اقلیتهای نژادی و قومی این حوزه بندی زیر نظر دادگاه انجام می پذیرد.

24 وسعت حوزه های انتخاباتی : درگذشته دو کشور انگلیس و امریکا درانتخابات مجلس نمایندگان خود از حوزه‌های دارای وسعت بیشتر استفاده می‌نمودند، از سال 1970 به بعد تنها حوزه‌های «تک عضو گزین» داشته‌اند.

در امریکا مجمع انتخاباتی ریاست جمهوری هنوز در حوزه‌های با وسعت زیاد انتخاب می‌شوند که همین امر باعث عدم تناسب زیاد می گردد، چرا که رابطه مستقیمی میان افزایش وسعت حوزه درنظام اکثریت گرا با افزایش عدم تناسب وجود دارد.

مثلا : «در انتخابات سال 1988 جورج بوش 4/53 آرای مردم را به دست آورد ولی 2/79 درصد آرای مجمع (کالج) انتخاباتی به او رسید، در انتخابات 1992 بیل کلینتون با کسب 2/43 درصد آرای مردم 8/68 درصد آرای کالج انتخاباتی را کسب کرد.» 25 شیوه اخذ و محاسبه آرا: امریکا و انگلیس هردو از جمله کشورهایی هستند که از سیستم انتخاباتی الکترونیکی استفاده می نمایند.

امریکا در سال 2004 از شیوه‌های مختلف رأی گیری الکترونیکی از جمله ایستگاه‌های رای‌گیری استفاده نمود.

نامزدی در انتخابات : انتخاب نامزدهای انتخاباتی معمولا فرایندی فرا قانونی است از آن جهت که احزاب سیاسی بیشترین نقش را در این خصوص دارند و روش احزاب در انتخاب نامزدهای حزبی در بسیاری مواقع برای قانون ناشناخته است.

اما معرفی نامزدها فرایندی است قانونی که معمولا به دو صورت انجام می‌پذیرد: دادن تقاضا و ثبت نام در فهرستهای حزبی.

درانگلستان مثل سایرحوزه های تک عضو گزین معرفی نامزد به روش درخواست صورت می‌گیرد، به این صورت که افرادی که مایلند در انتخابات مجلس شرکت نمایند و صلاحیت شرکت را نیز دارا باشند پس از تهیه برگه رسمی نامزدی نام و نشانی و شغل خود را درآن می‌نویسند سپس امضاء یکی از رای دهندگان به عنوان پیشنهاد دهنده و امضاء را ی دهنده دیگر به عنوان تایید کننده و امضاء هشت نفر به عنوان موافق را به آن ضمیمه می نمایند، علاوه بر اینها مبلغی پول به عنوان وثیقه به مسولان مربوطه تسلیم می‌نمایند و نامشان در فهرست نامزدها ثبت می گردد.

در گذشته نامزدها حق درج حزب خود را در برگه‌های رای گیری نداشتند و از سال 1969 این حق به آنها داده شد که تعلقات حزبی خودرا درج نمایند.27 درامریکا هرکس که صلاحیت نامزد شدن برای سمت انتخابی خاصی را دارا باشد می‌تواند در خواست خود را به علاوه تعدادی امضاء از رای دهندگان حوزه انتخاباتی نزد مسولان انتخابات ثبت نماید و در انتخابات مقدماتی که تحت نظر دولت برای انتخاب نامزدهای احزاب صورت می‌گیرد شرکت نماید این انتخابات مقدماتی در ایالات مختلف امریکا صورتهای مختلفی را داراست از جمله انتخابات مقدماتی بسته، دوسویه، باز، فراگیر.درانتخابات «مقدماتی بسته» که در بیست و چهار ایالت استفاده می‌شود، تنها کسانی که به عنوان اعضای حزب ثبت نام کرده‌اند می‌توانند رای دهند.

در انتخابات مقدماتی دوسویه که در چهارده ایالت برگزار می‌شود تمام انتخاب کنندگان حتی مستقلها می تواند در انتخابات شرکت نمایند و به نامزدهای هر حزبی که میل داشتند رای دهند؛ در انتخابات مقدماتی باز که در چهار ایالت جریان دارد ثبت نام حزبی وجود ندارد و همه رای دهندگان مختارند به نامزد هرحزبی که مایلند رای دهند.

در انتخابات مقدماتی فراگیر که در دو ایالت جریان دارد ضمن اینکه ثبت نام حزبی وجود ندارد رای دهندگان می توانند در انتخابات اولیه هر دو حزب شرکت نمایند با این توضیح که تنها می توانند در انتخابات مقدماتی یک حزب برای دو مقام شرکت نمایند.28 رقابت انتخاباتی : منظور از رقابت یا مبارزه انتخاباتی مجموعه فعالیتهائی است که جهت تشویق ترغیب رای دهندگان در مرحله قبل از انتخابات صورت می‌گیرد در هر مبارزه انتخاباتی سه گروه درگیر می باشند که عبارتند از: دست اندرکاران رقابت‌های انتخاباتی، رسانه ها و رای دهندگان.

طول دوره رقابت انتخاباتی در اکثر رژیم‌های پارلمانی یک ماه بیشتر نیست هرچند بدلیل علاقه و تمایل سیاستمداران به حفظ قدرت و انتخاب مجدد عملا همه فعالیتهایشان را می‌توان نوعی مبارزه برسرقدرت دانست.

درانتخابات ریاست جمهوری امریکا، رقابت‌های انتخاباتی در مرحله نهایی‌اش دو ماه بطول می‌انجامد.

هرچند قانون با تعیین حد و مرز این مبارزه همواره سعی در کنترل آن داشته است و تا حدودی تهدید و تطمیع رای دهندگان، تقلب در رای‌گیری، مخارج رقابت و...

را تحت نظارت و کنترل خود در آورده است، اما هنوز ثروت و پول در بین رقبا ناعادلانه توزیع می شود و دریک کلام این رقابت توام با جنجال وخشونت است.

در انگلستان با وجود تصویب قانون 1883 مبنی بر اینکه غیر از نماینده قانونی داوطلب نمایندگی، کس دیگری حق ندارد هزینه های رقابت های انتخاباتی را به عهده بگیرد اما موانع جدی بر سر راه تحقق این قانون وجود دارد.

در امریکا نیز قانون چنین محدودیتی را درنظر گرفته که عملا سرپیچی می شود.

هدف رقابت‌های انتخاباتی معمولا حذف رقیب یا در کشورهایی که نیمی از مردم از حق رای خود استفاده نمی‌نمایند همچون امریکا تشویق مردم به حضور در پای صندوقهای رأی می‌باشد.

به لحاظ محتوا رقابت های انتخاباتی بر موضوعات مختلفی تکیه دارند که بعضا منسجم و از پیش تعیین شده است و گاه مبهم و اتفاقی اند.

استفاده ازمشاوره رقابت‌های انتخاباتی، تکنیک های سمعی بصری، کنفرانس ها ی مطبوعاتی، نظر سنجی‌های خصوصی، گردهمایی‌ها و کامپیوتر تکنیک‌های نو وتازه‌ای هستند که بکار گیری آنها رقابت‌های انتخاباتی امریکا و انگلیس را آگاهانه تر از قبل ساخته است درامریکا برخلاف کشورهای اروپایی بدلیل خصیصه فردگرایی بودن رقابت‌های انتخاباتی استفاده ازتکنیک مشاوره دررقابت معمول تر است.29 شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان : · شرایط نامزدی ریاست دولت : بخش 1 بند 5 اصل 2 قانون اساسی امریکا می گوید : «هرشخص برای احراز مقام ریاست جمهوری باید درزمان تصویب این قانون اساسی شهروند بومی یا تبعه ایالات متحد حداقل سی و پنج ساله و مدت چهارده سال مقیم ایالات متحد باشد.» · شرایط نامزدی در قوه مقننه : برای نامزدی در مجلس نمایندگان امریکا داشتن 25 سال سن، تابعیت هفت سال امریکا و اقامت درایالت مربوطه لازم می‌باشد.

بخش 2 بند2 اصل1 قانون اساسی امریکا : «هیچکس تازمانی که سن 25 سالگی نرسد و هفت سال تبعه ایالات متحد نباشد و در زمان انتخابات مقیم ایالتی که از آنجا انتخاب می گردد نباشد نمی تواند نماینده (مجلس) شود.» شرایط نامزدی درمجلس سنا نیز داشتن 30 سال سن، تابعیت امریکا از 9 سال قبل و سابقه سکونت درحوزه انتخابیه مربوطه میباشد.30 شرایط نامزدی مجلس عوام انگلیس عبارت انداز : دارابودن حداقل 21 سال سن و عدم برخورداری از پیشینه کیفری.31 • شرایط انتخاب کنندگان : مشارکت سیاسی مردم شرط لازم و اساسی تحقق دموکراسی به شمار می‌رود.

رأی دادن به عنوان ساده ترین شکل مشارکت سیاسی تاقرن 19 با محدودیتهای مختلف جنسی، نژادی و طبقاتی روبروبوده است.

در آغاز در امریکا تنها مالکان، مردان و سفید پوستان برخوردار از حق رای بودند.

در اصلاحیه نوزدهم قانون اساسی امریکا آمده است : «ایالات متحد یا هریک از ایالتها حق رای شهروندان ایالات متحد را به لحاظ جنسیت، نفی یا محدود نمی‌نماید کنگره با وضع قوانین مقتضی قدرت اعمال این اصل را دارد »32 پایان سخن !

باتوجه به آنچه گذشت مشخص می‌شود سیستم انتخاباتی امریکا و انگلیس درعین شباهت‌ها و ویژگیهای یکسان در برخی جنبه‌ها از قبیل پذیرش فرمول اکثریت گرا‌ی نسبی به منظور تثبیت نظام دوحزبی، معیار بودن جمعیت در حوزه بندی، تمایل به حوزه‌های انتخابی تک عضوگزین، برداشته شدن محدودیتهای قومی، نژادی، جنسی و...

پاره‌ای تفاوتها نیز با یکدیگر دارند، به عنوان نمونه، انتخاب رئیس جمهور امریکا از طریق مجمع واسطی بنام کالج انتخاباتی و انتخاب شخص اول مملکت انگلیس توسط ملکه، انتخابی بودن اعضاء هردو مجلس امریکا و انتصابی بودن مجلس اعیان انگلیس.

ازسوی دیگر هر دو نظام انتخاباتی بدلیل اکثریت گرا بودنشان دربرخورداری از اشکالات نظام اکثریت گرا ازقبیل، عدم تناسب درتوزیع کرسیها و زیرسوال رفتن مشروعیت رهبرانی که با اکثریت نسبی به رهبری می‌رسند شریک می‌باشند.

منابع و مأخذ 1- نگاه کنید به عمید حسن ، فرهنگ عمید ، ج 1 ص 280 ، تهران ، انتشارات امیرکبیر 2- قاضی ، ابوالضل ، بایسته های حقوق اساسی، چاپ سیزدهم ، زمستان 1382 ، ص 291 3- ایوبی ، حجت الله ، «نظامهای مختلف انتخاباتی جها ن در آئینه نقد و بررسی» ، مشارکت سیاسی ، احزاب ، انتخابات ، تهران ، ص 47 4- دائره المعارف دموکراسی ، جلد1 ، تهران، ص 255 5- همان 6- مشارکت سیاسی ، احزاب ، انتخابات ص 49 7- هاشمی ، محمد ، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران ، ج 2 ، نشر میزان ، چاپ هشتم ، بهار 83 ، ص 94 و96 8- دائره المعارف دموکراسی ، جلد1،ص 259و260 9- مشارکت سیاسی ، احزاب ، انتخابات ، ص 60 10- مشارکت سیاسی ، احزاب ، انتخابات ص 59 11- همان ص 61و63 12- دائره المعارف دموکراسی، جلد1 ، ص 261 13- شهبازی ، محبوبه ، تقدیر مردم سالاری ، تهران ، روزنه ، 1380 ، ص 122و123 نظام انتخاباتی هر کشور تعیین کننده قانون بازی و رقابتی است که میان گروههای مختلف سیاسی در جریان است طرفداران روش اکثریت گرای یک مرحله‌ای جلوگیری از تشتت و گروه گرایی شدید در جامعه را از آثار مثبت این فرمول می‌دانند انتخاب تناسبی، برخلاف فرمولهای اکثریت‌گرا تنها در مورد انتخاب هیاتهای چند عضو گزین کاربرد دارد و به موجب آن هرکدام از احزاب سیاسی به تناسب میزان آرای خود در انتخابات از کرسی‌های قدرت برخوردار خواهند شد درحوزه های تک عضو از آنجا که حوزه‌ها کوچک می‌باشند، رأی دهندگان با شناخت بهتری از نامزدها می توانند دست به انتخاب زنند کالج نظام اتنخاباتی غیر مستقیمی است شامل جمعی واسط میان مردم و منتخبانشان، که اعضای آن به روشهای مختلف انتخاب می شوند توجه به رویه دو حزب کارگر و محافظه کار درمجلس عوام نشان میدهد حزب کارگر خود نخست وزیر را تعیین می نمایند اما محافظه کاران تابع انتخاب ملکه می باشند بدلیل اشکالات موجود در روش انتخاب رئیس جمهوری امریکا تاکنون تلاشهایی برای اصلاح یا لغو آن صورت گرفته است در امریکا مجمع انتخاباتی ریاست جمهوری هنوز در حوزه‌های با وسعت زیاد انتخاب می‌شوند که همین امر باعث عدم تناسب زیاد می‌گردد در انتخابات مقدماتی دوسویه که در چهارده ایالت برگزار می‌شود تمام انتخاب کنندگان حتی مستقلها می‌تواند در انتخابات شرکت نمایند و به نامزدهای هر حزبی که میل داشتند رای دهند درانتخابات «مقدماتی بسته» که در بیست و چهار ایالت استفاده می‌شود، تنها کسانی که به عنوان اعضای حزب ثبت نام کرده‌اند می‌توانند رای دهند هر دو نظام انتخاباتی بدلیل اکثریت گرا بودنشان دربرخورداری از اشکالات نظام اکثریت گرا ازقبیل، عدم تناسب درتوزیع کرسیها و زیرسوال رفتن مشروعیت رهبرانی که با اکثریت نسبی به رهبری می‌رسند شریک می‌باشند