دانلود تحقیق معماری هندسه گرا

پیشینه تاریخی: تقسیم امپراطوری روم به دو بخش شرقی و غربی وضعیت این امپراطوری و ایجاد امپراطوری بیزانس و در نهایت سقوط امپراطوری روم غربی با تحولات مهمی در اروپای غربی همراه گردید.

از گذشته های دور همیشه اقوام ساکن شمال اروپا و حتی قسمت آسیای غربی برای دست یافتن به کرانه های مدیترانه در کوچ و مهاجرت بوده اند و این مهاجرت موجب برخورد و تضاد بین اقوام گوناگون شده است.
مهاجرت گوتها از شمال به سمت جنوب موجب تحولات مهمی در تاریخ اروپا گردید، اقوام مختلف شمالی که به بربر ها معروف بودند ، پس از چند دهه با استقرار در اروپای مرکزی (از قرن هشتم میلادی به بعد) دولتهای جدیدی بوجود آوردند که در طی استقرارشان هنر مشخصی پدید آوردند که متاثر از یونان و روم بود.
گوتها در هنگام مهاجرت و جابجایی ، باعث مهاجرت اقوام دیگری از سرزمینهای اصلی شان شدند.

آنها در حوالی سال 300 میلادی به دو گروه گوتهای شرقی در قسمتهای شرقی اروپا استقرار یافتند و گوتهای غربی که به سوی اروپای غربی ، تا مرزهای شمالی امپراطوری روم پیش رفتند که در مواجهه با قدرت امپراطوری روم از نفوذ به آن سرزمین باز ایستادند.

قدرت نظامی امپراطوری که مرزهای شمالی آن را به رود دانوب محدود می کرد، مانع نفوذ و ادامه مهاجرت اقوام شمالی گردید و در طی دوران حکومت امپراطوری روم، همواره بین دو حکومت و بربرها (اقوام شمالی) جنگهای سخت و خونینی در جریان بوده است.
در قرن چهارم میلادی قدرت جدیدی از سمت آسیا، اروپا را مورد تاخت و تاز قرار داد این مهاجمان هونها بودند که گوتها را تحت فشار قرار داده و به مرزهای امپراطوری روم عقب راندند و امپراطوری روم که خود را در مواجه این خطر دید به ویزوگوتها اجازه داد که در کرانه های غربی رود دانوب مستقر شوند.

اما بین وضعیت دوام چندانی نیافت و ویزوگوتها سر به شورش برداشتند و در جنگی که بین آنها و نیروی روم در گرفت ، امپراطور روم کشته شد و سپاهیانش نیز شکست سختی را پذیرا شدند.

پس از این شکست روم مقاوت چندانی در مقابل گوتها نشان نداد و سرانجام تسلیم شد.
هونها همچنان در ادامه نفوذشان به اروپای غربی و جنوب اروپا ویزوگوتها را مجبور نمودند، از جنوب ایتالیا گذشته و در فرانسه (جنوب فرانسه) مستقر شوند که در نهایت آنها با فرانکها مواجه شدند و سرانجام به سوی جنوب اسپانیا مهاجرت کردند.

با مرگ آتیلا سردار هونها در سال 453 میلادی طول کشید.

تا اینکه در این دوره امپراطوری فرانکها با نام کارولن‍ژ قدرت را در اختیار گرفت و آرامش نسبی به اروپا بازگشت.

قبایل بربر مسیحی و کلیسا به تدریج جانشین امپراطوری روم گردیدند و پایه های بی چون و چرای کلیسا و پاپها در قرون وسطی ریخته شد.

این امر در زمانی به اوج رسید که در قرن پنجم میلادی پادشاه فرانکها به مذهب کاتولیک گرویدف و کلیسای روم در رقابت با کلیسای ارتدوکس روم شرقی وارد عرصه جهان گردید.

بربرها که خود هنر چندانی نداشتند، در مواحهه با میراث یونان و روم هنرشان شکل گرفت سرانجام با امپراطوری کارولنژها دوران احیا هنر فرا رسید.

اواخر سده هشتم و یا سده نهم میلادی شاهد یک پدیده بزرگ تاریخی بود که امروزه دوره احیای رم مسیحی در عصر شارلمانی یا رقابت خستگی ناپذیر و مشعشعانه هنر و فرهنگ نامیده می شود.
شارلمانی در تلاش بود که همانند کنساتین رفتار کند و زمانیکه پاپ تاج شاهی را بر سر نهاد ، او را امپراطور این امپراطوری احیا شده روم نامید، حکومت جدید امپراطوری مقدس روم نامیده شد.

که تا یکهزار سال بعد گاه برگ گاه کوچکترشد.

ولی تا انهدامش بناهایی را به اقتباس از معماری در اروپای مرکزی به حیات خود ادامه داد.

شارلمانی بناهایی را به اقتباس از معماری رومی بنیاد گذارد که در میان آنها می توان به نمازخانه کاخ شارلمانی در آخن اشاره نمود و همچنین وضعیت دیر سنگال سوئیس(819 میلادی) یکی از مجموعه بناهای ساخته شده در دوره شارلمانی است.
پس از شکست جانشینان شارلمانی حکومت این ناحیه بدست اوتونی ها افتاد.

که معماری اوتونی مسیر اسلاف کارولنژی خویش را دنبال کرد، یکی از بناهای شاخص این دوره کلیسای دیر ین میکائیل در هیلدسهایم است که در فاصله 1001 تا 1031 میلادی ساخته شده است تقسیم بندی برجها و بدنه جسیم آن کاملا مشخص است.

در این کلیسا مراکز ثقل ساختمانی در شرق و غرب به خوبی مشهود است و صحن اصلی در حکم تالاری است که دو برج (مراکز) را به هم متصل می کند.
در این کلیسا و بناهای فوق الذکر مقدمات معماری رومانسک را می توان ملاحظه کرد ولی آنچه در این گفتار قابل توجه است، تفکرات و اندیشه هایی است که بر جامعه رومانسک حاکم بوده و در آثار معماری بویژه در کلیساها مشهود است.
معماری رومانسک(رومی وار): اوضاع و احوال اجتماعی پیش از قرون وسطی در دوره های یونان و روم موجب شده بوده که آثار هنری ، بطور کلی هنر معماری به رشد و تداوم و ماندگاری قابل ملاحظه ای برسد.

این وضعیت تا چند قرن بعد هم در اروپا دوام آورد ، اما در نتیجه جنگها و کشمکشها فترتی پدید آمد،تا اینکه در این برهه از زمان هنر و سبک رومانسک پا به عرصه گذاشت.

چون در دوره امپراطوری کارولنژی و اتونی ثبات سیاسی حاکم گردید که به طور مختصر به آن اشاره کردیم.
با آغاز نخستین دوره جنگهای صلیبی در اوایل سده دهم میلادی در اروپا، جمعیت های عظیمی از نقاط و شهرهای اروپای غربی به شهر های غربی به شهرهای مختلف مهاجرت کرده و پناهنده شدند،از جمله این شهرها ، شهر اورشلیم بود.

این مکان در آن موقع سرزمین مقدس خوانده می شد.

 

از گذشته های دور همیشه اقوام ساکن شمال اروپا و حتی قسمت آسیای غربی برای دست یافتن به کرانه های مدیترانه در کوچ و مهاجرت بوده اند و این مهاجرت موجب برخورد و تضاد بین اقوام گوناگون شده است.

مهاجرت گوتها از شمال به سمت جنوب موجب تحولات مهمی در تاریخ اروپا گردید، اقوام مختلف شمالی که به بربر ها معروف بودند ، پس از چند دهه با استقرار در اروپای مرکزی (از قرن هشتم میلادی به بعد) دولتهای جدیدی بوجود آوردند که در طی استقرارشان هنر مشخصی پدید آوردند که متاثر از یونان و روم بود.

گوتها در هنگام مهاجرت و جابجایی ، باعث مهاجرت اقوام دیگری از سرزمینهای اصلی شان شدند.

قدرت نظامی امپراطوری که مرزهای شمالی آن را به رود دانوب محدود می کرد، مانع نفوذ و ادامه مهاجرت اقوام شمالی گردید و در طی دوران حکومت امپراطوری روم، همواره بین دو حکومت و بربرها (اقوام شمالی) جنگهای سخت و خونینی در جریان بوده است.

در قرن چهارم میلادی قدرت جدیدی از سمت آسیا، اروپا را مورد تاخت و تاز قرار داد این مهاجمان هونها بودند که گوتها را تحت فشار قرار داده و به مرزهای امپراطوری روم عقب راندند و امپراطوری روم که خود را در مواجه این خطر دید به ویزوگوتها اجازه داد که در کرانه های غربی رود دانوب مستقر شوند.

پس از این شکست روم مقاوت چندانی در مقابل گوتها نشان نداد و سرانجام تسلیم شد.

هونها همچنان در ادامه نفوذشان به اروپای غربی و جنوب اروپا ویزوگوتها را مجبور نمودند، از جنوب ایتالیا گذشته و در فرانسه (جنوب فرانسه) مستقر شوند که در نهایت آنها با فرانکها مواجه شدند و سرانجام به سوی جنوب اسپانیا مهاجرت کردند.

اواخر سده هشتم و یا سده نهم میلادی شاهد یک پدیده بزرگ تاریخی بود که امروزه دوره احیای رم مسیحی در عصر شارلمانی یا رقابت خستگی ناپذیر و مشعشعانه هنر و فرهنگ نامیده می شود.

شارلمانی در تلاش بود که همانند کنساتین رفتار کند و زمانیکه پاپ تاج شاهی را بر سر نهاد ، او را امپراطور این امپراطوری احیا شده روم نامید، حکومت جدید امپراطوری مقدس روم نامیده شد.

شارلمانی بناهایی را به اقتباس از معماری رومی بنیاد گذارد که در میان آنها می توان به نمازخانه کاخ شارلمانی در آخن اشاره نمود و همچنین وضعیت دیر سنگال سوئیس(819 میلادی) یکی از مجموعه بناهای ساخته شده در دوره شارلمانی است.

پس از شکست جانشینان شارلمانی حکومت این ناحیه بدست اوتونی ها افتاد.

در این کلیسا مراکز ثقل ساختمانی در شرق و غرب به خوبی مشهود است و صحن اصلی در حکم تالاری است که دو برج (مراکز) را به هم متصل می کند.

در این کلیسا و بناهای فوق الذکر مقدمات معماری رومانسک را می توان ملاحظه کرد ولی آنچه در این گفتار قابل توجه است، تفکرات و اندیشه هایی است که بر جامعه رومانسک حاکم بوده و در آثار معماری بویژه در کلیساها مشهود است.

معماری رومانسک(رومی وار): اوضاع و احوال اجتماعی پیش از قرون وسطی در دوره های یونان و روم موجب شده بوده که آثار هنری ، بطور کلی هنر معماری به رشد و تداوم و ماندگاری قابل ملاحظه ای برسد.

چون در دوره امپراطوری کارولنژی و اتونی ثبات سیاسی حاکم گردید که به طور مختصر به آن اشاره کردیم.

با آغاز نخستین دوره جنگهای صلیبی در اوایل سده دهم میلادی در اروپا، جمعیت های عظیمی از نقاط و شهرهای اروپای غربی به شهر های غربی به شهرهای مختلف مهاجرت کرده و پناهنده شدند،از جمله این شهرها ، شهر اورشلیم بود.

این مکان در آن موقع سرزمین مقدس خوانده می شد.

پیش از جنگلهای صلیبی دو طبقه اجتماعی در سراسر اروپا از قدرت و نفوذ بسیاری برخوردار بودند که دسته اول فئودالها ،ملاکین و بارون های ثروتمند بودندو هر کدام به فراخور میزان پول و زمینهایی که در تملک خویش داشتند از نفوذ و قدرت خاصی برخوردار بودند و گروه دوم روحانیون مسیحی و مبلغین مذهبی و متولیان دیرهای بزرگ و کلیساها بودن که درمیان مردم وهمچنین در نزد حکومت های زمان خود مورد احترام و صاحب نفوذ بودند.

پس از نخستین جنگ صلیبی در عرصه های مختلف ممالک اروپایی تحولاتی ایجاد شد که منجر به تثبیت مقام کلیسا به عنوان رهبر مردم ،و دیگر ایجاد وضعیتی مناسب برای برقراری روابط تجاری با شرق گردید و سوم ،آزادی و استقلال شهرها،و این امتیاز در صورتی حصول می گردید که شهروندان در کمک به جنگ مبالغی را پرداخت می کردند تا بتوانند برای شهر استقلال و آزادی نسبی به ارمغان آورند، و چهارم راههای ارتباطی تجاری با کشورهای مشرق زمین همانند شریانهای اصلی انتقال اندیشه ها و علوم جدید به اروپا قلمداد می گردید و این عوامل موجب گردید که اروپائیان نگرشی تازه به هنر و اندیشه های یونان باستان داشته باشند.که در خلال این تغییرات ، تحولات هنری در اروپا پدید آمد که آنرا رومانسک یا رومی وار نامیده اند در حالی که وامدار اصولی از هنر رومی بود، اما خود به تنهایی هنری محض و اصیل قلمداد می شد.

اگر زمانی را برای پدید آمدن معماری رومانسک در نظر بگیریم باید به یک دوره دویست ساله اشاره کنیم یعنی سده های یازده و دوازده میلادی.

در معماری رومانسک نکته قابل توجه و تامل احترام و جایگاه ویژه معنوی و مذهبی کلیساها است و همچنین عملکردهای مختلف این بنا برای سخنرانی و مواعظ،محل تجمع ها و تصمیم گیری ها است.

همین امر موجب شد که افزایش شگفت انگیزی در فعالیتهای ساختمانی پدید آید.

یکی از راهبان قرن یازدهم به نام رائول گرابر در این باره گفته است که دنیا ، خود را به جبه ای سفید از کلیسا می آراسته است.

این کلیساها نه تنها با تعداد فراوانتری به وجود آمدند، بلکه عمدتاً از کلیسا های آغاز قرون وسطی بزرگتر و پرتجمل تر ساخته وجود آمدند، بلکه عمدتاً از کلیساهای آغاز قرون وسطی بزرگتر و پرتجمل تر ساخته شدند، و به ویژه بیشتر آنها نمای رومی داشتند.

زیرا شبستان آنها بر خلاف سقف چوبی، تاق قوسی داشت و بدنه خارجیشان برخلاف کلیساهای صدر مسیحیت و بیزانسی و کارولنژی و اوتونی با تزئینات معماری و پیکر تراشی تزئین می گردید.

از لحاظ جغرافیایی بناهای عمده ای به شیوه رومی در سراسر دنیای مسیحیت بوجود آمد.

از شمال اسپانیا تا ناحیه رودخانه راین ، و از مرز انگلیس و اسکاتلند تا قسمت مرکزی ایتالیا.

دراین میان بهترین و متنوع ترین نمونه های معماری محلی و متهورانه ترین رومانسک را بیان کنیم، بکارگیری قوسهای نیم دایره رومی در سقف ها ، همچنین استفاده از جرزهای سنگین بوده است.

نکته قابل توجه در معماری رومانسک این است که تغییرات پردامنه ای پیدا کرده و تنوعات منطقه ای فراوانی را شامل می شود و همین امر موجب گردید مورخان معماری ، آنرا سبکی فی نفسه کامل پنداشته و معتقد نیستند که پیش در آمد ناقصی برای سبک گوتیگ بوده باشد.

بدین ترتیب معماری حقیقی متعلق به سده های میانی به شمار می رود.

از دیگر ویژگیهای سبک رومانسک می توان به حجم های کلیساها از بعد معماری اشاره داشت که همگی از گروهی از احجام هندسی ساده و بزرگ و با زاویه قائمه نظیر مکعب ، مکعب مستطیل ، استوانه و نیم استوانه تشکیل یافته اند.

گسترش و اعتلای معماری سبک رومانسک در اروپا به طور مشخص در چهار کشور: فرانسه ،انگلستان،آلمان و اسپانیا قابل بررسی اند، در هر یک از این چهار کشور معماران سبک رومانسک با ظرافت و نوآوری های خاصی معماری این دوره را با شرایط ،مقتضیات و خصوصیات کشور خود وفق داده و همین امر سبب شد تا ویژگیهای خاصی در سبک رومانسک هر یک از این کشورها قابل ملاحظه باشد.

در هر یک از کشورهای فوق الذکر،معماری رومانسک به شیوه های گوناگون و متنوع اجرا گردیده است و در مناطق مختلف هر کشور روش ساخت بناهای این سبک بویژه کلیساها،بنا به ابتکارات معماران متمایز می گردید،چنانچه فقط در کشور فرانسه بیش از ده شیوه (سبک) از این معماری (رومانسک) وجود دارد.

اینک به طور مختصر به ویژگیهای معماری رومانسک در هر یک از کشورهای مذکور می پردازیم: سبک رومانسک در فرانسه: یکی از سرزمینهایی که از نظر معماری پس از ایتالیا قابل اهمیت و توجه است کشور فرانسه است.

با اینکه تا زمان آغاز سبک معماری رومانسک این کشور به فرمها و اشکال مختلفی تقسیم گردیده که در میان آنها می توان هفت نوع مختلف از کلیسا های رومانسک را در سراسر فرانسه شناخت.

در معماری رومانسک فرانسه می توان به دو کلیسای سن مارتین تورس که در محراب آن فضاهایی بنام نمازخانه به شکل یک نیم دایره که نیم استوانه هایی به آن الحاق گردیده، و دوم کلیسای کلونی دوم که محراب آن دارای نمازخانه های دندانه ای است ، اشاره کرد.

به طور کلی در باب علت پدید آمدن نمازخانه های مذکور می توان به توسعه و گسترش مراسم مذهبی اشاره کرد که در آن کاردینالها نمازخانه های جداگانه می طلبیدند.

این فضا به طور طبیعی در محراب کلیسا که مخصوص انجام مراسم توسط مقامات کلیسا است، گسترش بیشتری یافت و علت طویل شدن محراب در این ساختمانها نیز وجود همین نمازخانه هاست که برای دسترسی به آنها وجود راهروهایی که پیرامون محراب را فراگرفته بر طول و درازای این نوع بنا افزوده است.

نکته دیگر درباره سبک رومانسک فرانسه این است که برای جلوگیری از رانش دیوار تالار مرکزی و اصلی کلیسا، دیوارهای جانبی را مرتفع تر ساخته اند و همین امر موجب گردیده که داخل کلیسا تاریک شود، چون این امر مانع از ایجاد پنجره در روی تالار مرکزی می گردید.

از این نمونه ها می توان به کلیسای سرنن در تولوز،کلیسای سانتیاگو ،کلیسای سن اتین در کان فرانسه اشاره کرد.

سبک رومانسک در ایتالیا:معماری رومانسک در ایتالیا تحت تاثیر عوامل مختلف دارای تفاوتهایی است که بطور کلی می توان این سبک را در مناطق مختلف ایتالیا به شرح زیر خلاصه نمود: الف: شمال ایتالیا:معماری رومانسک در این ناحیه به خصوص در ایالت لومباردی به کلیساهای رومانسک اروپایی و به طور واضح تر به معماری رومانسک آلمان نزدیکتر هستند و علت این مسئله شاید این باشد که آلمان و ایالت لومباردی ایتالیا از زمان کارولنژروابط سیاسی و فرهنگی نزدیکی با یکدیگر داشته اند که از نظر هنری نیز بر یکدیگر تاثیر گذارده اند.

شاید دقیقاً نتوان تاثیرات معماری رومانسک آلمان و لومباردی و بویژه از کلیسای سن آمبرجو در میلان (مرکز ایالت لومباردی) اقتباس شده است.

به عنوان مثال قوسهای زیر قرنیز هر طبقه از برجهای کلیسا اشپایر و همچنین پنجره های قوسی در این کلیسا منشا لومباردی دارند.

به عبارتی از کلیسای سنت آمبرجو تقلید شده اند چون که اینقوسهای متقاطع در مقیاس کوچک توسط معماران لومباردی در سراسر نخستین سالهای سده میان استفاده شده است.

ب: مرکز ایتالیا: کلیساهای منطقه جنوبی ایتالیا هنوز از سقفهای خرپایی چوبی که از سنتهای مسیحیت آغازین بود، استفاده می کردند.

این مسئله در قسمتهای مرکزی ایتالیا چشمگیر بود و نمونه بارز این سبک جنوب ایتالیا کلیسای پیزا است.

در این کلیسا که روحیه بناهای صدر مسیحیت مانند سقف خرپایی و پلان باسیلیکایی در آن هویدا است، به خاطر موقعیت جغرافیایی خاص شهر پیزا در کنار دریا و ارتباط این شهر با نقاط دیگر بویژه ،عناصر معماری بیزانس و معماری اسلامی در معماری کلیسای جامع این شهر با هم در آمیخته اند.

این کلیسا در سده های یازدهم و دوازدهم ساخته شده و نقشه آن همانطوریکه اشاره متاثر از باسیلیکای رومی است.

در این کلیسا ، برجج و راهروی اصلی یا صحن اصلی با تاثیر از شیوه های معماری مسیحیت آغازین از سقف های خرپایی چوبی ساخته شده و این سقف فشارهای محوری بر راهروهای جانبی وارد نمی آورد ولی با این حال پوشش راهروهای جانبی با تاقهای قوسی متقاطع فراهم آمده است.

ردیف ستونهای کورنتی در صحن کلیسا بیانگر تسلط معماری رومی و پایبندی ایتالیائیها به عناصر معماری کلاسیک است.

درباره برج ناقوس معروف این کلیسا نیز که 2/4 متر از خط قائم انحراف دارد و به خاطر نشست پی اش به این شکل در آمده ، باید متذکر شد که از برجهای کلیسا شهر راونا تاثیر گرفته است که تکرار قوسها در طبقات این برج از ظرافت جالبی برخوردار است و به طور کلی تکرار قوسها در نمای کل مجموعه ارتباط و پیوند جالبی به کل مجموعه داده است.

اصل بکارگیری هندسه انفسی در معماری و هندسه آفاقی در شهرسازی از نظر ساختار هندسی در بافت شهری، هندسه راهها و مسیرهای عبوری کاملا نامنظم و انعطاف پذیر و هماهنگ با افت خیز طبیعی زمین و جویبارها و نهرها و مسیر طبیعی عبور شکل گرفته است.

محدوده زمینها و بدنه سازی بناها نیز تابع همین واقعیت طبیعی و کثرت گراست.

این نوع هندسه از آنجا که هم انسان در مسیر آن در حال حرکت است، و هم مرتب زاویه دید انسان متغیر و متنوع می شود.

بهترین حالت برای سیر درآفاق ونگاه کثرت طلب رهگذران است.

اصل محور بندی فضایی اصل وحدت در هنگامیکه به زبان معماری و شهر سازی در می آید به اصول زیر در معماری و شهر سازی را بوجود می آورد.

ـ تناسب و همکاری وهماهنگی عوامل و پدید آوردن یک سامانه از عناصر کالبدی و فضایی ـ تاکید بر کانون و مرکزیت فضایی - کالبدی به گرایش به الگوی ساماندهی مرکزی ـ تاکید بر جفت سازی یا تقارن و محور بندی فضایی - کالبدی ـ تاکید بر مرکزیت درآرایه سازی و نگارهای اسلیمی ـ جایگیری فضاهای اصلی روی محور اصلی ـ جایگیری فضاهای فرعی و ارتباطی روی محور های فرعی ـ جای گیری فضاهای میانجی و میاندر در دو سوی محور های اصلی ـ همه این اصول تاکید بر حرکت از کثرت به وحدت است.

اصل حرکت از ظاهر به باطن دو مفهوم ظاهر وباطن از مفاهیم بنیادی حکمت اسلامی است.

که در معماری نیز به صورت نماد پردازی سعی در نمایش این حرکت است.

اگر دو حالت حرکت و سکون را در نظر بگیریم و با دو حرکت انسان یعنی سیر در آفاق و انفس متناظر بگیریم ، چهار حالت زیر در معماری نسبت به انسان می‌توان بر شمرد.

الف - انسان در حال حرکت ، نقطه دید متحرک مانند حرکت در یک بازار یا کوچه ب- انسان در حال سکون ، نقطه دید متحرک مانند قرار گرفتن در یک فضای پر جاذبه و آرایه پ - انسان در حال حرکت، نقطه دید ساکن مانند حرکت در یک محور یک بنا ت - انسان در حال سکون، نقطه دید ساکن مانند انسان در حال نماز یا نیایش، انسان د ر فضایی که جاذبه حرکت ایجاد نمی کند.

این مراتب چهار گانه به ترتیب از آفاقی ترین حالت تا انفسی ترین حالت سکون ظاهری تنظیم شده است و هرچه به مراتب پایین تر نزدیک می‌شویم امکان حرکت ظاهری کمتر، و امکان حرکت عمقی وباطنی بیشتر فراهم است.

اصل نماد پردازی محتوایی و واقع گرایانه در عناصر واجزای معماری انواع نماد گرایی را می توان به گونه زیر دسته بندی کرد: 1ـ نماد گرایی قراردادی 2ـ نماد گرایی شبیه سازی و تخلیصی 3ـ نماد گرایی شکلی و صوری 4ـ نماد گرایی محتوایی و مفهومی: در تمدن اسلامی از نماد گرایی مفهومی استفاده می شود.

همه عناصر طبیعی مظهرو تجلیات صفات و اسما الهی تلقی می شوند هر بیننده خرد گرا و اندیشمند از هر برگ سبز دفتری از آیات و صفات آفریننده ای مدبر و حکیم و حیات بخش را درک می‌کند.

علاوه بر برخورداری های مادی از طبیعت، مضامین فکری و معنوی آن توشه سیر و سلوک عرفانی او می‌شود.

معمار خود ساخته و برجسته که به درجات بالایی از سیر وسلوک عرفانی نائل می شوند، حتی شکلها، صورتها و هیات ها و هندسه ها ورنگها و تصویرهایی راکه از عالم ملکوت بر آنها الهام می شود و به معرفت حضوری در می یابد و در کارهای خود تاویل و تعبیر نموده و به کار می گیرد.

در یک تقسیم بندی کلی می توان انواع مکاتب هنری را از بعد رابطه مفهوم و معنی با صورت و کالبد به این دسته بندی نمود: 1ـ مکاتب هنری که در آنها ماده و کالبد از روح و معنی تهی شده است.

(صورت بی معنی ) مانند آثار معماری دوران کلاسیک یونان و روم.

2ـ مکاتب هنری که در آنها ماده و کالبد بر روح و مفهوم آن تسلط دارد(تسلط صورت بی معنی)، مانند هنرهای مسیحی و بودایی که مطالب روحی و معنوی در نمادهای مادی نظیر صلیب یا مجسمه ها و نقاشی های حضرت مسیح (ع) و حواریون و یا بودا متجسد و متبلور شده است.

3ـ مکاتب هنری که در آنها معنا و خیال و توهمات بر صورت و کالبد دارد(غلبه معنا بر صورت) مانند اغلب هنرهای رمانتیک و هنرهای به اصطلاح مفهومی معاصر.

4ـ مکاتب هنری که در آنها روح ومعنا با کالبد و صورت تعاملی متناسب و دو رویه دارند ( تعامل متناسب صورت با معنی) مانند اغلب هنرها در تمدن اسلامی مثل ادبیات عرفانی، مینیاتورها، معماری و تعزیه و سایر هنرها.

اصل رده بندی اهداف در جهت رشد و کمال معنوی اصل کمال گرایی و تلاش مستمر در جهت رشد و فلاح فرد و جامعه از ارزش های بنیادی در حکمت عملی اسلام است.

در ترجمه معماری و شهر سازی آن، این اصل به گونه کارکرد گرایی و داشتن منطق کاربردی همه عناصر و فضاها وکالبد ها و پرهیز از بیهودگی جلوه می کند.

اصل پاسخ گویی به نیازهای مادی انسانها و رعایت دستاوردهای فنی و مهندسی با توجه به ویژگی همه جانبه بودن حکمت عملی اسلام و رهبانیت گریزی در آن و توجه به نیازهای مادی انسان در همه زمینه ها، و توجه و تاکید به دوری از کارهای لغو و لهو وانجام کارها بر اساس مفید بودن و عقلانی بودن و متقن و کامل بودن و ضرورت علم آموزی و لزوم مشورت با خبرگان در کارها و بهره گیری از تجربیات گذشته وحال آنها، باید گفت که حکمت عملی اسلام در مجموع رعایت کلیه مبانی و معیارهای فنی و مهندسی و منطقی حاصل از دستاوردهای علوم تجربی را در کار ساختمان سازی توصیه و تاکید می نماید.

اصل بهره گیری از تزیینات مثبت از آنجا که اندیشه اسلامی تزیین رابه طور کامل نفی نکرده است، بلکه تعظیم و تزیین آنچه معنوی و الهی و موجب توجه بیشتر انسان به مسائل روحی و معنوی است را توصیه می نماید، هنرمندان موحد از مجردترین عناصر مادی که می توانند عالی ترین مضامین روحی و معنوی را به بیننده القاء نمایند، در تزیین فضای مصنوع خود کمال بهره برداری را نموده‌اند.

استفاده به جا و متناسب از نقوش هندسی واز رنگهای متنوع (رنگهای گرم و تند و چند گانه در کف و رنگهای سرد و آرام و هماهنگ در سقفها ) و نور پردازی و سایه روشن سازی های متوالی و منظر سازی های شایسته به کمک پنجره ها و روزنهای مشبک، در مجموع فضا را درعین سادگی و عقلانیت از غنا و شکوهی ماورایی برخوردار می گرداند.

اصل نوآوری و ابتکار مناسب و پرهیز از شباهت ظاهری (تقلید ) از غیر مسلمان از آنجا که خداوند خود را خلاق «خالق» و نوآفرین «بدیع» و متنوع آفرین«بارء» و نقش آفرین «مصور» و ...

می داند، هنرمند موحد نیز که باید صفات الهی را در خود و کار هنری خود متجلی سازد.

معماران ما توانسته اند ضمن رعایت مبانی و اصول و معیارهای محتوایی و معنوی کار که غیر وابسته به شرایط زمان و مکان می‌باشد،انگاشته های معمارانه خود را در انواع هندسه ها و عناصر و اجزاء تازه و بدیع به وجود آورند.

در مقایسه با اغلب مکتبها و سبکهای موجود هنری که از نظر معنا و مفهوم انسانی آم صد در صد با هم متناقض و متنافر و غیر واقعی و به اعتباری پیرو القائات نفسانی موجدین آنها ست و زودگذر و غیر اصیل است.

هنر دوران اسلامی با حفظ مبانی انسانی و کمال جوی خود تنوع پذیر وبدیع و درعین حال اصول آن مانا و دیر پاست.

ضمنا با توجه به توصیه مکتب، نسبت به عدم شباهت ظاهری با غیر مسلمان خود باعث دوری از تقلید و ایجاد تنوع و نوآوری نسبت به سایر مکاتب معماری و شهرسازی گذشته و حال اقوام و ملل غیر مسلمانان شده است.

اصل رده بندی میان فضاها و رعایت سلسه مراتب فضایی در حکمت عملی اسلام، فضای مصنوع جایگاه سیر در انفس است و نسبت به فضای آزاد و رها شده طبیعی، مرز وحریم ایجاد می نماید تا نگاه و توجه انسان از عالم خارج به عالم درون (تفکر واندیشه و خود آگاهی) برگردد.

اصل رده بندی یا سلسله مراتب فضایی را می توان در سه سطح آشکار دید: 1ـ رده بندی فضایی میان درون و بیرون که بر مرز بندی حریم های فضایی تاکید دارد.

2ـ رده بندی فضایی کالبدی میان کالبدهای جزء و کالبد های کل برای نمایش سیر از جزء به کل و از ساده به پیچیده.

3ـ رده بندی در نگاره ها وآرایه ها از نگاره مبنا تا نگاره کل