دانلود مقاله بررسی علل بحران زیست محیطی در اقلیم اهواز

هرگونه تغییر خارج از اراده طبیعت در هریک از این فاکتورها می تواند نقش مخربی داشته باشد و تعادل موجود در محیط زیست را بهم زند.

از طرف دیگر ایجاد تغییر در یکی از این فاکتورهای طبیعی منجر به تغییر در دیگر فاکتورها می شود بطوریکه می توان گفت که ایجاد تغیرات غیر طبیعی در یکی از فاکتورهای محیط زیست در ارتفاعات کوههای زاگرس به راحتی به دورترین مناطق مرزی اهواز همچون محمره و عبادان خواهد رسید و اثراتش را در تمام منطقه می توان مشاهده کرد.

حال اگر تغییراتی که انسان در فاکتورهای محیط زیست انجام می دهد تنها محدود به شمار معدودی از این فاکتورها نشود و بیشتر آنها را دستخوش تغییر سازد، دیگر فاجعه حتماً در راه است.

بررسی مشکلات زیست  محیطی در اقلیم اهواز (استان خوزستان) کار ساده ای نیست.

دلیل آن نیز یکی پیچیده بودن مسائل محیط زیست است و دیگری به دلیل شمار زیاد این مشکلات است لذا در این مقاله سعی میشود به جای پرداختن به تک تک این مشکلات ، سیاستها و طرحهایی که این مشکلات را در پی داشتند بررسی شوند.

تعادل طبیعی موجود در محیط زیستمان امری بسیار پیچیده است بطوری که فاکتورهای بسیار متعددی در حفظ آن نقش دارند ، هرگونه تغییر خارج از اراده طبیعت در هریک از این فاکتورها می تواند نقش مخربی داشته باشد و تعادل موجود در محیط زیست را بهم زند.

حال اگر تغییراتی که انسان در فاکتورهای محیط زیست انجام می دهد تنها محدود به شمار معدودی از این فاکتورها نشود و بیشتر آنها را دستخوش تغییر سازد، دیگر فاجعه حتماً در راه است.

در ابتدا و جهت وارد شدن به موضوع بررسی مشکلات محیط زیست اقلیم اهواز ، نیاز است که نگاهی سریع به عناصر مهم محیط زیست این اقلیم داشته باشیم.

سپس به تغیراتی که نظام جمهوری اسلامی در طبیعت بوجود آورد پرداخته می شود.

پس از آن تاثیر زیانبار این تغیرات بر محیط زیست بررسی می شود و در پایان سیاستهای دخیل در این تغیرات تهدید کننده محیط زیست معرفی می شود.

 رودخانه های مهم اقلیم اهواز رودخانه های کارون ، دز ، کرخه و جراحی هستند.این رودخانه ها از سلسله رودهای زاگرس سرچشمه می گیرند و راه های پر پیچ و خم طولانی در استانهای اطراف اقلیم اهواز همچون چهارمحال و بختیاری ، ایلام ، لرستان، کهگیلویه و بویر احمد را سپری می کنند تا به اقلیم اهواز وارد شوند .

در روزگاران خوش قبل از بحران کنونی محیط زیست، که در حدود دو دهه است که شروع شده است و این روزها در اوج خود بسر می برد، این رودخانه ها با جریان پرآبشان علاوه بر تأمین آب شرب مناسب و آب مصارف کشاوزی ، منبع اصلی و شریان حیات تالابهای اقلیم اهواز محسوب می شوند.

در جلگه اهواز پایین بودن سطح زمین نسبت به سطح دریا سبب شده است تا از روزگاران قدیم آبهای رودخانه های اقلیم اهواز در مناطقی وسیع جمع شود و هور العظیم ، هور الفلاحیه ، هور مزرعه و تالاب شیمبار را بوجود آورد.

مساحت هور العظیم در حدود 120 الی 130 هزار هکتار می باشد.

هور العظیم ، هور عظیمی است که دوسوم آن متعلق به عراق است و یک سوم آن در خاک اقلیم اهواز .

منابع آبی هور العظیم از رودخانه کرخه ،سابله ، و رودخانه های عراق تامین می شود.

 بزرگترین هور اقلیم اهواز ، هور فلاحیه (تالاب شادگان) است.

وسعت این هور در حدود 400 هزار هکتار است.

 منابع آبی آن از رودخانه جراحی تأمین می شود.

 اهوار (تالابهای اهواز) با داشتن وسعتی بیش از 600 هزار هکتار از جایگاه زیست محیطی والایی برخوردار هستند.

کارشناسان تالاب ها را ریه های پالاینده زمین می دانند.

کافی است که در اهمیت تالابها نقاط زیر را مطرح کرد :

1- افزایش رطوبت هوا در سطح منطقه

تجمع آب در تالاب ها و دمای بالای هوا سبب تبخیر آب می شود و رطوبت هوا را بالا می برد.

در این زمینه هور العظیم که در مرزهای غربی ایران با عراق قرار دارد نقش مهمی در مهار طوفان های شنی دارد که از سوی صحرا های عراق و سوریه و عربستان به سمت منطقه روانه می شود .همچنین این رطوبت در عمل آوردن محصولات کشاورزی و ثمر دهی نخیل خرما و دیگر درختان نقش مهمی ایفا می کند.

اهمیت فاکتور رطوبت برای اقلیم اهواز زمانی مشخص می شود که بدانیم این اقلیم از میزان بارندگی سالانه خیلی کمی برخودار است و دشتهای وسیع این اقلیم سالی تنها دو الی پنج بار و به میزان کمی بارش باران دارند.

2-تأمین پوشش گیاهی سبز در مساحتهای وسیعی از زمین ها که خود پناهگاهی است برای صدها نوع پرنده و جانور.

3-نقش مهمی در تصفیه پسابهای کشاورزی حاوی مواد شیمیائی از قبیل نیتروژن دارد.

4-زندگی و امرار معاش ده ها هزار انسان که در این گونه مناطق ساکن هستند، به وجود تالاب ها وابسته است.

مردمی که در کنار این تالاب ها از آبهای شیرین ورودی به این تالابها برای کشاورزی استفاده می کنند ،صیادان ماهی و آبزیان و پرندگان، همه و همه زندگی آنها بسته به این تالاب ها است.

از دیگر عناصر مهم محیط زیست در اقلیم اهواز ، بیشه ها (زُر به عربی) هستند که همچون تالاب ها حیات آنها به شعبه های انشعابی از رودخانه های کارون، دز، کرخه و جراحی بسته است.

همچنین نخلستانهای وسیع اقلیم اهواز از عناصر مهم محیط زیست اقلیم اهواز هستند.

نخل از محدود درختانی هستند که با هوای خشک این اقلیم سازگار هستند و در مقابل گرمای زیاد منطقه استوار هستند .

تقریباً تمامی وسعت این نخلستان در شهر های جنوبی اقلیم اهواز همچون محمره و عبادان و فلاحیه قرار دارند.

حیات این نخلستانها بسته به آب رودخانه ها است.

هرگونه کاهش در آورد آب رودخانه های اقلیم اهواز سبب پیشروی آب دریا به داخل نهرهای آبیاری این نخلستانها شده و مرگ آنها را در پی خواهد داشت .

البته باید ذکر کرد که حدود هفتاد درصد از نخلستانهای اقلیم اهواز در جریان جنگ ایران و عراق تلف شدند.

پس از این بررسی کوتاه عناصر مهم محیط زیست اقلیم اهواز به بررسی تغیراتی که جمهوری اسلامی در چرخه طبیعی محیط زیست این اقلیم بوجود آورده است می پردازیم.

تغییراتی که جمهوری اسلامی در چرخه طبیعی محیط زیست بوجود آورد به شکل آتی است.

1-انحراف آب از بستر اصلی آن: پروژه های انحراف و انتقال آب بیش از 60 سال است که آغاز شده است.

سدها و تونل های متعددی بر روی حوزه آبریز کارون، حوزه آبریز دز و کرخه و همچنین بر روی خود این رودخانه ها ساخته شده است که سبب کاهش نسبت بالایی از آورد این رودخانه ها شده است.

از جمله این سدها و تونل های انحراف و انتقال آب می توان به سد انحرافی و تونل چشمه لنگان (اصفهان) سد انحرافی و تونل سبز کوهرنگ 1 و کوهرنگ 2 (چهارمحال و بختیاری) ،سد انحرافی و تونل سبز کوه (چهارمحال و بختیاری) ،سد و تونل کوهرنگ 3 (اصفهان ) اشاره کرد.

2-ذخیره آب وتوقف جریان طبیعی آن: از دیگر اقدامات جمهوری اسلامی که طبیعت را دستخوش تغییر سد سازی است .

آب در دریاچه پشت این سدها نگه داشته می شود و طبق جدولی از قبل تعیین شده و منطبق با اهدافی که سد بر اساس آنها ساخته شده است رها می شود.

در این زمینه باید ذکر کرد که اهداف متعددی از ساخت سدها وجود دارد.

مهترین این اهداف تولید نیروی برق آبی است.

اهداف دیگر همچون تأمین آب شرب خانگی و صنعتی ومهار آب جهت مصارف کشاورزی در مراحل بعدی هستند.

در دو دهه اخیر دولت جمهوری اسلامی به پروژه های سد سازی سرعت بخشیده است.

به عنوان مثال در اقلیم اهواز؛ 40 سد بر روی حوزه آبریز کارون بزرگ، 16 سد بر حوزه آبریز کرخه و 13 سد بر حوزه آبریز جراحی ساخته شده و یا درحال ساخت است.

در این میان، 8 سد روی رودخانه کارون، یک سد وچند تونل انحرافی روی رودخانه دز و 3 سد روی رودخانه کرخه ساخته شده است.

علاوه بر این احداث 145 سد دیگر بر رودخانه های اقلیم اهواز در دست بررسی هستند.

فهرست این سدها را می توان به پیوست این مقاله پیدا کرد.

جمع آوری آبهای سطحی پراکنده و ذخیره سازی آنها در سفره های زیر زمینی نیز یکی دیگر از دستکاریهای جمهوری اسلامی در طبیعت است .

3- تأسیس طرح های عظیمی که بقای آنها خارج از توان طبیعت خشک اقلیم اهواز است : مهمترین طرحی که در این بخش می توان از آن نام برد طرح توسعه نیشکر است.

این طرح بر مساحت های وسیعی در دو طرف رودخانه های کارون و رودخانه دز تاسیس شد و از هفت تپه در 120 کیلومتری شمال اهوازشروع و تا حوالی شهر محمره در 130 کیلومتری جنوب اهواز ادامه پیدا می کند .

به زبانی دیگر مزارع نیشکر بر زمینی به طول تقریبی 250 کیلومتر وعرض متغیر از تا 15 تا 50 کیلومتر ایجاد شده اند.

در این طرح مساحتی صد هزار هکتار زمین حاصلخیز زیر کشت محصول نیشکر رفت.

نیشکر یکی از محصولاتی است که از سوی سازمان های طرفدار محیط زیست بعنوان یکی از عوامل اساسی خشک شدن زمین معرفی شده است.

چرا که این محصول به میزان آب بالایی نیاز دارد.

نیشکر یکی از مهمترین تولید کنندگان آلودگی های زیست محیطی در سطح جهان است.

همچنین به عقیده کارشناسان این محصول در دراز مدت سبب تخریب زمینهای کشاورزی زیرکشت می شود.

از دیگر طرح هایی که نیازمند آب فراوان است طرح حوزچه های پرورش آبزیان است که شمار عدیدی از طرح ها دراقلیم اهواز به اجرا گذاشته شده است.

4- واگذاری ریه های طبیعت (تالابها) به گروه ها و سازمان ها جهت انجام فعالیت های صنعتی و اقتصادی .

از مهمترین این واگذاری ها واگذاری هورالعظیم به شرکت نفت جهت حفاری و استخراج نفت است .

کمیسیون اقتصادی دولت در سال 1387 با توجیه اینکه میدان نفتی آزادگان یک میدان نفتی مشترک بین ایران و عراق است و به هول عقب ماندن از عراق در استخراج نفت از این میدان مجوز بهره برداری از نفت در هور العظیم را به وزارت نفت صادر کرد.

معاون وقت سازمان محیط زیست آقای دلاور نجفی حاجی پور در این باره چنین گفته است: "آخرین یافته های وزارت نفت از میدان نفتی آزادگان نشان می دهد که این میدان نفتی به رغم اصرار و گزارشات خلاف واقع میدان مشترک نفتی بین ایران و عراق نیست و نتایج این اکتشافات به خوبی نشان می دهد که این میدان نفتی تماما در سرزمین ایران واقع شده است.

در جلساتی که با مدیران وزارت نفت در دوران تصدی معاونت سازمان داشتم، نقشه های محرمانه چاههای نفت و مشخصات منطقه را مشاهده کردم که نشان می دهد این میدان اصلا میدانی مشترک نیست و تنها بهانه ای برای استخراج نفت بدون ایجاد مزاحمت و نظارت سازمان دیده بان تالابهای ایران است.

این امر نشان می دهد که شرکت نفت جهت معاف شدن از مراعات محیط زیست، دست به فریبکاری زده است تا با سوء استفاده از حرص و طمع دولت، محیط زیست اقلیم اهواز را نابود کند.

پس از بررسی اقدامات جمهوری اسلامی در دستکاری های وسیعی در محیط زیست به بررسی نتایج این دستکاری ها فاجعه بار می پردازیم.

بررسی علل بحران زیست محیطی در اقلیم اهواز _ قسمت دوم چگونگی نابودی محیط زیست: 1- کاهش میزان آب جاری در رودخانه‌های اقلیم اهواز: سدها و تونل‌های انتقال آب رودخانه‌های اقلیم اهواز، سبب می شوند تا این اقلیم سالانه صدها میلیون متر مکعب آب شیرین خود را از دست بدهد.

همچنین صدها سد که با هدف اصلی تولید برق تأسیس شده‌اند سبب تحکم مسئولان در منابع آبی این اقلیم برخلاف روند معهود طبیعت شده است.

بعنوان مثال سدهایی که بر روی رودخانه کرخه ساخته شده است حجم مخازن این سدها سه برابر آورد سالانه این رودخانه است.

درسدهایی که به منظور تولید برق ساخته شده‌اند رها سازی آب از دریچەهای این سدها برپایه تولید برق و نیازهای برقی، برنامەریزی شده است و هیچگونه توجهی به نیازهای انسانی و زیست محیطی دیگر ندارد.

همچنین شمار زیادی از سدهای چند منظوره آب رها سازی شده پس از تولید نیروی برق را به شهرها و مناطقی خارج از اقلیم اهواز منحرف می سازند.

گاهی نیز ساماندهی آبیاری زمین‌های کشاورزی در اهداف این سدها گنجانده شده است.

نکته قابل توجه در اینباره این است که شبکەهای آبیاری کذایی که جمهوری اسلامی از آنها سخن می‌گوید یا به فراموشی سپرده می شوند و یا ساخته نمی شوند، همچون شبکه آبیاری سد دز که تا کنون تأسیس نشده است.

حتی اگر شبکەهای آبیاری احداث شوند این شبکەها محدود هستند و به محدوده چند کیلومتری اطراف سد خلاصه می شوند.

بنا به اظهارات مسئولان محلی اقلیم اهواز وزارت نیرو "حق آبه" محیط زیست که همان (حداقل آبی) است که باید بر زمین ها و تالابها رها سازی شود تا خشک نشوند، را رعایت نمی‌کند و به بهانەهای زیادی از رعایت حق انسان در داشتن آب شربی مناسب و رعایت حق طبیعت در داشتن آب کافی با میزان معقولی از نمک تفره می رود.

2- رها سازی فاضلاب‌های شهری و صنعتی در بستر رودخانەها : آن مقدار اندک آب رودخانه های اقلیم اهواز که از تونل‌های انحراف آب جان بدر برده و از سدها رها سازی شده مجبور به حمل فاضلاب‌های صدها شهر غرب کشور می شود.

فاضلاب صدها شهر به همراه فاضلاب ده‌ها شرکت صنعتی و کشاورزی از جمله پساب شرکت ویرانگر توسعه نیشکر بدون هیچ تصفیه‌ای به درون رودخانه ریخته می شوند تا تیر خلاصی باشد که به سوی محیط زیست اقلیم اهواز شلیک می‌شود.

به این ترتیب میزان جامدات محلول در آب به شدت بالا می رود.

بعنوان مثال و بر اساس داده های خود نظام جمهوری اسلامی شاخص میزان جامدات محلول در آب شهر شوشتر حدود 800 میلی گرم در لیتر و در اهواز حدود 2100 میلی گرم در لیتر و در محمره و عبادان بالای 4800 میلی گرم در لیتر است.

به عبارتی هر قدر آبها به سمت جنوب اقلیم اهواز پیش می‌روند، میزان جامدات محلول در آنها به شکل فزایندەای بالا می‌رود.

استانداردهای جهانی آب با شاخص جامدات محلول بالای 1200 میلی گرم در لیتر را غیر قابل شرب می‌دانند.

در این میان شاخص جامدات محلول در آب دیگر شهرهای ایران کمتر از 500 میلی گرم در لیتر است.

با این وجود مسؤولان محلی در اهواز آب دارای میزان جامدات محلول بالای 1500 میلی گرم در لیتر را به عنوان حد مجاز اعلام کرده اند.

مؤسسات بین المللی فعال در زمینه محیط زیست و سازمان جهانی بهداشت میزان 1500 میلی گرم در لیتر را به عنوان حد مجاز برای کشاورزی می دانند.

به هرحال بالارفتن شوری آب برای زمینهای کشاورزی نیز بسیار خطرناک است.

در این زمینه "عزام غلوش" از فعالان محیط زیست عراق می‌گوید که ادامه آبیاری زمینهای کشاورزی به شیوه سنتی به دلیل بالا بودن نسبت جامدات محلول در آب (شوری آب) در مدتی نه چندان دراز سبب مرگ زمینهای کشاورزی خواهد شد و باید شیوه مؤثرتر آبیاری مورد استفاده قرار گیرد.

در سال‌های اخیر آلودگی آب‌های اقلیم اهواز به شکل فجیعی بالا رفته است، به گونەای که در تابستان اگر از کنار رودخانه کارون گذر کنید بوی تعفن آن را با شدت زیادی حس خواهید کرد.

آب شرب لوله کشی شده در منازل نیز دارای بوی تعفن است و غیر قابل شرب است.

در این میان مردم اقلیم اهواز ناچار هستند که آب شرب را از مغازه ها خریداری می کنند.

3- نابودی تالاب های اقلیم اهواز : با کاهش چشمگیر آورد آب در رودخانه های کارون، دز، کرخه و جراحی در نتیجه انتقال آب به خارج از اقلیم اهواز و محبوس ماندن آب این رودخانه ها در مخازن ده‌ها سد (سدهایی که در مناطق کوهستانی استان‌های مجاور خوزستان و در کوهستان شمال و و شمال شرق اقلیم اهواز) قرار دارند و به حالت احتضار در آمدن این رودخانه ها و آلودگی شدید باقی مانده آب ها در بستر رودخانه ها توسط پساب آبها و فاضلاب‌های شهری ، صنعتی و کشاورزی ، شریان حیات تالاب‌ها را به شدت در معرض تهدید قرار داده است.

در نتیجه کاهش شدید آب ورودی به تالابهای اقلیم اهواز ، وسعت این تالابها به شدت کاهش یافته است و بنا به گفته علی محمد شاعری معاون سازمان محیط زیست کشور "حدود 500 هزار هکتار از مساحت تالاب های خوزستان خشک شده و این امر علت اصلی طوفان های شن است".

علاوه بر این عامل باید به تخریب هورالعظیم توسط شرکت نفت اشاره کرد.

شرکت نفت پس از دریافت مجوز فعالیت از کمیسیون اقتصادی دولت چند سالی است که فعالیت حفاری و استخراج نفت در تالاب العظیم را به سرعت هرچه تمام تر دنبال می کند.

شرکت نفت در حال ایجاد حدود صد چاه نفت در این تالاب است و برای هر چاه نیاز به تاسیس جاده و دکل و تاسیسات دیگری دارد که نابودی کامل تالاب را رقم خواهد زد.

شرکت نفت با تأسیس جاده این تالاب را به پنج مخزن مجزا تقسیم کرده است که به دو مخزن از این تالاب پساب شور شرکت توسعه نیشکر وارد می شود و مخزن سوم که فعالیتهای شرکت نفت در آن قرار دارد کاملاً خشک شده است و تنها برای دو مخزن آب واردی وجود دارد.

هور العظیم که نقش مهمی در حفظ تعادل اقلیم خاورمیانه دارد به شدت در خطر نابودی است.

یکی دیگر از تهدیدهای هور العظیم طرح های غلط نظام است.

طرح دایک یکی از این طرحها است.

این طرح بمنظور نجات هور العظیم از خطر خشکی کامل، صورت گرفته بود.

طبق این طرح خاکریز بلندی در روی مرز ایران و عراق در هور العظیم برپا شد تا بخش عراقی تالاب را از بخش ایرانی آن جدا کند و به این ترتیب سطح آب در بخش ایرانی تالاب بالا رود و تالاب از خشکی نجات یابد (به ادعای آنها شیب زمین به سمت عراق است و سبب سرازیر شدن آب به آن سو می شود).

این طرح نه تنها نتوانست میزان آب هور را بالا ببرد( با بالا رفتن سطح آب خاکریز زیر آب رفت و عملکرد خود را از دست داد) این امر باعث از بین رفتن ارتباط طبیعی تالاب با دیگر بخش آن شد و در پی آن میزان ماهی ها و آبزیان کاهش چشمگیری پیدا کرد و ضربه سنگین بر پیکره این تالابها وارد ساخت.

وضعیت تالاب فلاحیه و دیگر تالابهای اقلیم اهواز بهتر از هور العظیم نیست.

تالاب فلاحیه از کاهش شدید آب ورودی رودخانه جراحی (در پی سد سازی و انحراف آب ) رنج می برد.

این تالاب عظیم توسط شرکت های فولاد ، پتروشیمی و شرکت نفت و طرح توسعه نیشکر در حال تهدید است.

لوله های انتقال نفت از درون این تالاب ها رد می شوند ، پساب شور توسعه نیشکر ، پساب صنعتی صنایع فولاد و پتروشیمی معشور(ماهشهر)همگی بدون تصفیه شدن وارد این تالاب می شوند و حتی زباله های خانگی نیز در این تالاب دفن می شوند .

از تأثیرات مهم خشک شدن تالاب ها در اقلیم اهواز کاهش ثمره محصولات کشاورزی و باغداری و حتی می تواند باعث بی ثمره ماندن برخی محصولات شود که سابقاً در این اقلیم بارور بوده اند.

آنچه مایه شگفتی است این است که کشور مستقر و هسته ای ایران طرح خنده آور دایک را به اجرا می گذارد و حکومت تازه تأسیس عراق پس از سقوط صدام در سال 2003 در کشوری نا آرام و بحرانی برنامه هایی را اجرا می کند که به ذهن اندیشمندان و مسؤولان کشور ایران هسته ای نمی رسد.

عراق از سال 2003 تا به حال اقدامات زیر را برای حفاظت و احیای تالاب های جنوب و غرب این کشور انجام داده است : - ساختن 17 مخزن تنظیم آب و استفاده از آنها برای ذخیره آب در زمستان و رها سازی آن در بهار و تابستان.

این امر که شبیه به سیلابهای طبیعی است سبب شده تا وسعت بزرگی از تالاب ها حفاظت شود و همچنین مساحت بزرگی از بخشهای خشک شده تالاب ها دوباره احیا شود.

- سرمایه گذاری عراق به میزان 47 میلیون دلار برای برچیدن سدها و موانعی که در دوره حکومت صدام بر روی رودهای دجله و فرات ساخته شده بود.

این امر سبب شد تا میزان آب بیشتری به تالابهای این کشور وارد شود.

این طرح توانسته است که 40 درصد از مساحت تالابها که خشک شده بود را دوباره احیا کند.

از دیگر اقدامات مؤثر عراق در برخورد با بحران خشک شدن تالاب ها اختصاص سالانه مبلغ 50 میلیون دلار جهت کمک رسانی به ساکنان در این تالاب ها است که از خشک شدن تالاب ها زیان دیده اند .

همچنین اختصاص مبلغ 125 میلیون دلار جهت بنای 5 هزار واحد مسکونی جهت اسکان ساکنان زیان دیده گان تالاب ها که مجبور به ترک محل زندگی خود شده اند و در حاشیه فقیر شهر ها سکونت گزیده اند.

به هرحال با کاهش میزان آب و به تبع آن کاهش میزان رطوبت هوا هم کشاورزی ثمره دهی قبل را ندارد و هم مراتع و پوشش سبز دشت ها و بیشه های کوچک و بزرگ با چالشی بی آبی روبرو شده اند.

از طرف دیگر اقلیم اهواز خود خالی از مناطق صحرایی نیست.

در این اقلیم بیش از 200 هزارهکتار اراضی شنی وجود دارد که این اراضی در اطراف شهرهای اهواز، شوش، خفاجیه، العمیدیه و معشور و تمیمیه واقع شده اند.

این اراضی شنی نیاز به کنترل دارند و از جمله می توان به عملیات مالچ پاشی و کاشت نوع خاصی از درختچه ها اشاره کرد.

اما جمهوری اسلامی مالچ پاشی را با فاصله های زمانی طولانی انجام می دهد.

مسئولان محلی اقلیم اهواز علت این کوتاهی در کنترل شن های روان را عدم وجود اعتبارات مالی کافی می دانند.

فاجعه زیست محیطی کاهش میزان آب در سطح کل اقلیم اهواز(استان خوزستان، بخش های جنوبی استان ایلام واستان بوشهر)، خشک شدن تالاب‌های اقلیم اهواز، کاهش میزان رطوبت هوا، از بین رفتن پوشش سبز سطح زمین و فقیر شدن لایه خاک، گسترش شن های روان در مساحت های وسیعی از اقلیم اهواز سبب شد تا فاجعه زیست محیطی بزرگی رخ دهد و محیط زیست اقلیم اهواز دیگر تاب مقاومت در برابر هجوم طوفان‌های شن را نداشته باشد و در نتیجه طوفانهای شن تمام اقلیم اهواز را به همرا 21 استان دیگر کشور در برگیرد.

استان‌های غرب کشور و به ویژه اقلیم اهواز که هیچگونه کوه یا تپەای در مرزهایش با عراق ندارد از آلودگی شدید هوا رنج می‌برند.

شاخص استاندارد هوا در اقلیم الاهواز به بیش از 600 واحد رسید.

این در حالی است که در سطح جهانی مقادیر بالای 300 واحد از این شاخص به عنوانی بحرانی و خطرناک معرفی می شود.

درپی آلودگی شدید هوا که در پنج سال اخیر وخیم تر شده است سالانه ده‌ها هزار تن از مردم اقلیم اهواز در نتیجه نارسایی های قلبی و رئوی به بیمارستان منتقل می شوند و صدها نفر جان خود را از دست می دهند.

برخی خبرها نیز حکایت از تولد کودکان فلج در اقلیم اهواز دارد.

چند تن از آشنایان نگارنده این مطلب که از مشکلات قلبی رنج می بردند طی سه سال گذشته جان خود را از دست دادند.

محمد ابراهیمیان، عربی از شهر اهواز بود که از ناراحتی قلبی رنج می‌برد در یکی از روزهای طوفان شنی اهواز نتوانست دوام بیاورد و در بیمارستان امام خمینی اهواز جان خود را از دست داد.

از دیگر عوامل تشدید کننده آلودگی محیط زیست، طرح نیشکر است.

این طرح از لحاظ نتایج زیانباری که دارد را می توان با طرح امنیتی حزب بعث عراق در خشکاندن تالاب های این کشور دهه 90 مقایسه کرد.

طرح توسعه نیشکر با ویران کردن حدود 90 روستای عرب، بیش از 300 هزار عرب اهوازی را آواره ساخت و آنها را مجبور به حاشیه نشینی در کمربند فقر و بدبختی در حاشیه شهر اهواز ساخت.

این طرح همچنین با مصرف زیاد آب و پمپاژ آب در دهها هزار هکتار زمین‌های شور، پساب های به شدت شور و با شاخص شوری بالای 4000 واحد روانه رودخانه ها و تالاب ها و مراتع و دشت‌های اقلیم اهواز می سازد.

پساب های این طرح آنچنان مخرب هستند که در محل عبور این پساب ها هیچگونه گیاهی زنده باقی نمی‌ماند و ورود این پساب ها به رودخانه سبب مرگ دست جمعی میلیون ها قطعه ماهی ودیگر آبزیان شده است.

در این زمینه چندی پیش تلویزیون العربیه گزارشی را پخش کرد که برحسب گفته مسئولان محیط زیست عراقی پساب طرح توسعه نیشکر را سبب مرگ دست جمعی ماهیان در شط العرب معرفی می کنند.

پشت پرده تخریب محیط زیست همانگونه که شرح داده شد نظام جمهوری اسلامی در چرخه طبیعی محیط زیست دست برد و با ایجاد تغیراتی حساب نشده در این چرخه سبب شد تا محیط زیست اقلیم هواز تعادل خود را از دست بدهد و نتواند در مقابل طوفانهای شن ایستادگی کند.

در کشورهای توسعه یافته محیط زیست از اهمیت والایی برخواردار است و حکومت ها نمی توانند به سادگی خللی در محیط زیست ایجاد کنند.

در این کشورها حکومت ها سالانه هزینه های زیادی را برای حفظ محیط زیست شان پرداخت می کنند تا محیط زیستی سالم و پایدار داشته باشند.

جمهوری اسلامی در این فاجعه عظیم زیست محیطی متهم اصلی بشمار می‌آید.

بمنظور بررسی این امر نگاهی به سیاست‌های این نظام که منجر به این فاجعه شده است، می‌اندازیم.

در سیاست انتقال آب رودخانه های اقلیم اهواز به فلات مرکزی ایران در حقیقت مسئولان نظام مصالح گروهی خود را بر مصلحت ملت چند میلیون نفری عرب اهواز و دیگر بومیان و مهاجران غیر عرب در این اقلیم، ترجیح می دهند.

آنها آب که حق مسلم این اقلیم و مردمان آن است را بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای و بدون رعایت حق ساکنان اصلی اقلیم اهواز در این منابع طبیعی آن را از سرچشمه‌ها به سوی مناطق کویر مرکزی ایران منحرف می کنند.

در مورد سیاستهای سد سازی نیز باید گفت که حرص و طمع رژیم در تولید برق سبب شده است تا رژیم مرکزی ایران حق طبیعی ساکنان اصلی اقلیم اهواز را نادیده بگیرد و سود اقتصادی حاصل از تولید برق را بر حق این ملت در داشتن محیط زیستی سالم ترجیح دهد و به هزینه نابودی کامل محیط زیست اقلیم اهواز تولید برق را بالا برد.

اما مسئله عجیبی که توجه هر تحلیل گری را به خود جلب می کند تعارض آشکار در طرح‌های انجام شده توسط جمهوری اسلامی است.

انتقال آب از سرچشمەهای رودخانه های اقلیم اهواز به فلات مرکزی ایران با طرح سدسازی با هدف تولید برق متعارض است.

همچنین سیاست تاسیس طرحهای با مصرف بالای آب همچون طرح توسعه نیشکر با سیاست های انتقال آب و ذخیره سازی آن در پشت سدها تعارض کاملا آشکاری دارد.

این تعارض‌ها در طرح‌های انجام شده توسط جمهوری اسلامی نشان از کشمکشی دارد میان گروه‌های داخل نظام بر سر غارت منابع طبیعی اقلیم اهواز.

سیاستمداران فلات مرکزی ایران که بیش از هشت دهه قدرت را در دست دارند، بسادگی و بدون پرداخت هرگونه هزینه‌ای حق طبیعی ملت عرب اقلیم اهواز را مصادره می کنند به ویژه که رشته کوه‌های زاگرس همچون دیواری بلند آنها را تا حدی از دست طوفان شن که نتیجه سیاست‌های غلط آنهاست، حفظ می کند.

دولت مرکزی که بیش از هشتاد سال است که بدون آنکه کمترین توجهی به وضعیت معیشتی ملت عرب این اقلیم داشته باشد به غارت ثروت هنگفت نفت اقلیم اهواز عادت کرده است.

در زمینه منابع آبی نیز قصد دارد با عوامفریبی و به بهانه ایجاد شبکه های آبیاری اقدام به مصادره ثروت طبیعی آب این ملت کند.

در حالی که شبکه های آبیاری کذایی تنها به محدوده چند کیلومتری در پای سدها محدود می شود و از آنجائیکه که تمامی این سدها در مناطق خارج از اقلیم اهواز یا در شمال اقلیم اهواز که ساکنان آن غیر عرب هستند، قرار دارند هیچ نفع و خیری از این سدها شامل حال ملت عرب اقلیم اهواز نمی شود.

در زمینه غارت منابع آب اقلیم اهواز و عدم پرداخت هیچگونه هزینه ای برای آن و برای مقابله با تبعات آن، می توان بخشی از بیانیه انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان که همگی غیر عرب و به شدت مرکز گرا هستند را در اینجا مطرح کرد: (در حالی که این استان عمده منابع مالی تمام میهن اسلامی را از طریق تولید نفت تامین می‌کند و خطرات و مضرات بسیار زیست محیطی آن متوجه مردم و محیط زیست خوزستان است همچنین همواره این استان در تراز اول تولیدات کشاورزی کشور قرار دارد "که اتفاقاً مردم خود این استان از محصولات مرغوب و درجه یک آن بی‌بهره‌اند و سایر استان‌های بر خوردار از آن بهره‌مند می‌شوند"، هر گاه طرحی برای رفع مشکلات آب این استان اعم از شرب و کشاورزی در نظر گرفته شده تامین عمده اعتبارات و نقدینگی آن به فروش اوراق مشارکت، فاینانس داخلی وخارجی، سرمایه‌گذاری و تامین مالی بخش خصوصی و امثال اینها گذاشته شده است و دولت از تامین مالی آنها به صورت کامل از منابع مالی ملی سرباز زده است.

همین است که طرح‌های آب و آبفای اهواز و استان و طرح غدیر که ذکر آن رفت و سایر طرح‌هایی که دارای دو مصوبه کلی و بدون بودجه بندی و چگونگی تامین و برنامه زمان‌بندی آن از سفر هیئت محترم وزیران هستند، همچنان از منابع ملی قابل توجه که بتواند گره گشای کار باشد بی‌بهره‌اند و ره به جایی نبرده‌اند.

جالب است که در سایر طرح‌های دیگر غیر از آب هم این اتفاق افتاده است این در حالیست که در سایر استان‌های برخوردار طرح‌های آب از منابع ملی مکفی و حتی از صندوق ذخیره ارزی برخوردار و به سرعت اجرا می‌شوند، به صورتی که در این استان‌ها طرح‌های آبرسانی به اتمام رسیده و یا در حال اتمامند و طرح‌های سامانه‌های فاضلاب آنها به صورت سامانه‌های کامل جمع آوری، انتقال و تصفیه در حال خاتمه هستند اما رودخانه راهبردی کارون که در دفاع مقدس نیز نقش بی‌بدیلی در دفاع از این مرز و بوم بازی کرد به کانالی بزرگ برای جمع آوری فاضلاب‌ها و پساب‌ها تبدیل شده و حتی با وجود تاکیدات مقام قضایی در غیرقانونی بودن و پیگیری قضایی سرازیر شدن پساب‌ها، اقدام فوری نیز برای رفع مشکلات آن انجام نمی‌شود.) این اعتراضات علیه سیاستهای مرکز در تعامل با اقلیم اهواز حتی صدای نیروهای داخل نظام را نیز بالا برده است که خود دلیلی است بر رفتار غارت گرانه این رژیم در تعامل با این اقلیم عرب نشین است.

اما در مورد طرح توسعه نیشکر باید گفت که بنا به مطالعاتی که از سوی دانشگاههایی همچون دانشگاه چمران اهواز و دانشگاه شیراز صورت گرفته است این طرح به لحاظ مصرف میزان زیاد آب هیچگونه سنخیتی با طبیعت خشک اقلیم اهواز ندارد.

اما تعارض آشکار طرح توسعه نیشکر با دو طرح انتقال آب و ذخیره سازی آن حکایت از تحمیلی بودن این طرح از سوی نهادی قدرتمند در درون نظام که برای اجرای این طرح خود را پایبند هیچگونه توجیه گری اقتصادی و زیست محیطی نمی بیند.

این نهاد قدرتمند جز "شورای امنیت عالی امنیت ملی" نهاد دیگری نیست و تاسیس این طرح جز مقاصد امنیتی هیچگونه توجیه دیگری ندارد.

در حقیقت این طرح برای مصادره حدود 300 هزار هکتار زمین کشاورزان عرب و جایگزینی آنها بوسیله دهها هزار کارگری که طرح توسعه نیشکر فرصت شغلی لازم را در اختیار آنها قرار می دهد تا این سیل عظیم کارگران غیر عرب که به همراه خانواده های خود به این اقلیم مهاجرت دهند و ترکیب دموگرافیک اقلیم را برهم زنند تا عرب ها در این اقلیم از اکثریت به اقلیت کاهش داده شوند.

با وجود غارت تمام و کمال منابع طبیعی اقلیم اهواز از سوی مرکز، وقاحت رژیم جمهوری اسلامی به آنجا رسیده که در سال های اخیر و در پی خشکی نسبتاً کامل رودخانه ها برداشت آب از رودخانه توسط کشاورزان عرب را ممنوع ساخته است .

همچنین چند سالی است که این رژیم هزینه آب را بالا برده است و کشاورزان عرب مجبور هستند بابت آب شور با شاخص شوری بالای 3000 واحد و متعفن، نصفی از درآمد خود را به رژیم بپردازند در حالی که این کشاورزان ساده بی خبر از اینکه آبیاری زمینهایشان با آبی اینچنین شور در حقیقت از بین بردن زمین خود بدست خود است .

تفسیر دیگری که از سیاستهای سد سازی رژیم می توان داشت این است که رژیم جمهوری اسلامی می خواهد حتی از منابع طبیعی همچون آب نیز نگذرد و آن را مسخر قدرت مرکزی خود سازد.

با نگه داشتن آب در مخزن سدها دیگر کشاورزان نیز نیازمند حکومت مرکزی هستند و مرگ و زندگی آنها بدست دریچه سدهایی است که نظام مرکزی آنها را بالا و پایین می برد.

همچنین می توان آنرا زمینه ای دانست برای کوچ دادن صدها هزار کشاورز عرب از روستاهایشان به شهر ها و مصادره زمینهای آنها جهت اجرای طرح شیطانی خود در پاکسازی نژادی در اقلیم اهواز.

در همه موارد ذکر شده مصادره حق طبیعی ملت عرب اقلیم اهواز در منابع آبی این اقلیم در سایه به حاشیه رانده شدگی این ملت صورت می گیرد و این ملت هیچ نماینده ای در میان مسؤولان تصمیم گیر نظام ندارد تا از حقوق طبیعی آنها دفاع کند.

لذا همیشه این حق طبیعی ملت عرب اهواز بوده است که در برابر دیده مسؤولان استان که خود غیر بومی هستند مصادره می شود، تا زمینهای دیگر استانهای فلات مرکزی آباد شود و سبز گردد و ملت عرب روزگار خود در طوفانی از شن بسر برد و وقاحت نظامی را تحمل کند که طوفان شن را ریز گرده های عرب می نامد در حالیکه این فاجعه نتیجه مستقیم سیاستهای حکام دولت مرکزی ایران است.

در پایان جا دارد که به سخنان دکتر اسماعیل کهرام کارشناس محیط زیست اشاره کنیم.

این کارشناس، سدسازی را عامل اصلی نابودی محیط زیست می داند و خواهان برچیدن این سدها شده است.

وی با اشاره به برچیدن سدهای بزرگ در کشورهایی مثل آمریکا، کانادا و آلمان، می گوید: "ما زمانی قهرمان سد سازی شده ایم که دنیا در حال جمع کردن پرونده سد سازی است." پایان مطلب.

پیوست: منبع این اطلاعات وزارت نیرو جمهوری اسلامی ایران است.

مشخصات سدهای بهره برداری شده و در دست اجرا روی حوزه های آبریز کارون، کرخه و جراحی: حوزه فرعی کارون بزرگ: استان مرحله دستگاه اجرایی عنوان سد ردیف اصفهان در دست بهره برداری آب منطقه‏ای اصفهان سد انحرافی و تونل چشمه لنگان ۱ چهارمحال و بختیاری در دست بهره برداری آب منطقه‏ای اصفهان سد انحرافی و تونل کوهرنگ۱ ۲ چهارمحال و بختیاری در دست بهره برداری آب منطقه‏ای اصفهان سد انحرافی و تونل کوهرنگ۲ ۳ چهارمحال و بختیاری در دست بهره برداری آب منطقه‏ای چهارمحال و بختیاری سد چغاخور ۴ اصفهان در دست بهره برداری آب منطقه‏ای اصفهان سد حنا سمیرم ۵ لرستان در دست بهره برداری آب منطقه‏ای لرستان سد خان آباد ۶ خوزستان در دست بهره برداری آب و برق خوزستان سد دز ۷ خوزستان در دست بهره برداری جهاد کشاورزی سد سرتیرک هفتگل ۸ کهکیلویه و بویراحمد در دست بهره برداری آب منطقه‏ای کهگیلویه و بویراحمد سد شاه قاسم ۹ خوزستان در دست بهره برداری آب و برق خوزستان سد کارون۱ (شهید عباسپور) ۱۰ خوزستان در دست بهره برداری جهاد کشاورزی سد ظهیریه ۱۱ اصفهان در دست بهره برداری آب منطقه‏ای اصفهان سد قره آقاچ سمیرم ۱۲ خوزستان در دست بهره برداری توسعه منابع آب و نیروی ایران سد کارون۳ ۱۳ چهارمحال و بختیاری در دست بهره برداری توسعه منابع آب و نیروی ایران سد کارون۴ ۱۴ لرستان در دست بهره برداری آب منطقه‏ای لرستان سد کزنار ۱۵ مرکزی در دست بهره برداری آب منطقه‏ای مرکزی سد کمال صالح ۱۶ اصفهان در دست بهره برداری آب منطقه‏ای اصفهان سد کمانه ۱۷ خوزستان در دست بهره برداری توسعه منابع آب و نیروی ایران سد مسجد سلیمان (گدار لندر) ۱۸ چهارمحال و بختیاری در دست بهره برداری آب منطقه‏ای چهارمحال و بختیاری سد ناغان ۱۹ چهارمحال و بختیاری در دست بهره برداری آب منطقه‏ای چهارمحال و بختیاری سد هفشجان (چشمه زنه) ۲۰ چهارمحال و بختیاری در دست بهره برداری آب منطقه‏ای چهارمحال و بختیاری افزایش ارتفاع سد چغاخور ۲۱ خوزستان در دست بهره برداری آب و برق خوزستان سد تنظیمی گتوند ۲۲ خوزستان در دست بهره برداری آب و برق خوزستان سد تنظیمی دز ۲۳ چهارمحال و بختیاری در دست بهره برداری آب منطقه‏ای چهارمحال و بختیاری سد فرادنبه ۲۴ استان مرحله دستگاه اجرایی عنوان سد ردیف چهارمحال و بختیاری اجرایی (بدنه سد) آب منطقه‏ای چهارمحال و بختیاری سد انحرافی و تونل سبزکوه ۱ خوزستان اجرایی (بدنه سد) توسعه منابع آب و نیروی ایران سد گتوند علیا ۲ لرستان اجرایی (بدنه سد) آب منطقه‏ای لرستان سد آبسرده (بزهل) ۳ چهارمحال و بختیاری اجرایی (بدنه سد) آب منطقه‏ای چهارمحال و بختیاری سد باباحیدر ۴ خوزستان اجرایی (بدنه سد) آب و برق خوزستان سد بالارود ۵ لرستان اجرایی (بدنه سد) توسعه منابع آب و نیروی ایران سد بختیاری ۶ لرستان اجرایی (بدنه سد) آب منطقه‏ای لرستان سد حوضیان ۷ چهارمحال و بختیاری اجرایی (بدنه سد) توسعه منابع آب و نیروی ایران سد خرسان۳ ۸ لرستان اجرایی (بدنه سد) توسعه منابع آب و نیروی ایران سد رودبار لرستان ۹ چهارمحال و بختیاری اجرایی (بدنه سد) آب منطقه‏ای چهارمحال و بختیاری سد سورک (دهنو) ۱۰ لرستان اجرایی (بدنه سد) آب منطقه‏ای لرستان سد کمندان ۱۱ چهارمحال و بختیاری اجرایی (سیستم انحراف آب) آب منطقه‏ای اصفهان سد و تونل کوهرنگ۳ ۱۲ لرستان اجرایی (بدنه سد) آب منطقه‏ای لرستان سد مروک ۱۳ چهارمحال و بختیاری اجرایی (بدنه سد) آب منطقه‏ای چهارمحال و بختیاری سد چشمه گهرو ۱۴ مرکزی اجرایی (بدنه سد) آب منطقه‏ای مرکزی سد حشیان ۱۵ چهارمحال و بختیاری اجرایی (بدنه سد) جهاد کشاورزی سد بیدکان ۱۶