نمایی از بندر لافت، بندر بادگیرها
لافت یکی از روستاهای توابع بخش مرکزی شهرستان قشم در استان هرمزگان واقع در جنوب ایران است.
چهره طبیعی روستای لافت در میان درختان سبز گرمسیری و نخلستانهای بلند ، همراه با زیبایی خیرهکننده دریا و جنگل شناور حرا برای هر تازه واردی جذاب و قابل توجهاست .
سبک معماری خانههای روستا نیز بسیار جالب و دیدنی است بارزترین خصیصه معماری این روستا ، بادگیرهای فراوان آن در اندازههای مختلف است .
بناهای روستا خیلی نزدیک به هم ساخته شده و کوچه های آن نیز بسیار تنگ و باریک هستند .
بادگیرهای کوچک و بزرگ خانههای روستایی که در میان باغها و نخلستانها قرار گرفتهاند ، شکوه و زیبایی خاصی به این روستای ساحلی بخشیدهاند.
موقعیت جغرافیایی
بندر لافت در شمال غربی جزیره قشم و در پیشآمدگی خشکیهای جزیره در طول جغرافیایی 55 درجه و 5 دقیقه شرقی و عرض 26 درجه و54 دقیقه شمالی واقع شده است لافت در شرق جنگل حرا واقع شده و به لحاظ تقسیمات سیاسی یکی از مراکز جمعیتی دهستان سلخ در شهرستان قشم در استان هرمزگان است.
شرایط اقلیمی
لافت از لحاظ تقسیمات اقلیمی تابستانی ایران، در منطقه خیلی گرم و مرطوب و از نظر تقسیمات زمستانی، در منطقه گرم و مرطوب قرار گرفته است.هوای پر رطوبت و شرجی جزیره قشم ، ماههای اندکی از سال را برای غیربومی ها تحمل پذیر کرده است.
بیشینه دمای مطلق 46 و کمینه آن 0 صفر درجه سانتیگراد.
میانگین سالانه درجه حرارت 26 درجه سانتیگراد و میانگین روزانه بیشینه و کمینه به ترتیب 33 و 18 درجه سانتیگراد هستند .
مهم ترین هوایی که موجب بارندگی شود جریان هوای مرطوب غرب و شمال است.
علل پیدایش
دلایل پیدایش و شکل گیری روستای لافت به عنوان یک مجتمع زیستی عبارتند از : - وجود راه دریایی و تسهیل ارتباط دریایی - وجود جنگل های حرا - وجود آب شیرین (چاه های تلال – تل + آب – و آب انبار ) - نزدیکی به خشکی ایران - بادهای موسمی
بافت روستایی
بافت روستا در مراحل مختلف گسرتش یافته است .
با توجه به وضع کالبدی روستا ، بافت روستا را می توان به 3 بخش مختلف تقسیم کرد:
الف – بافت قدیمی و اصلی قسمت قدیمی روستا شامل هسته اولیه در بخش مرکزی ساخت و سازهای فعلی بوده و در حد فاصل دریا و تپه های اطراف چاه های آب شکل گرفته است واین بافت به طول تقریبی یک کیلومتر و عرض متوسط 170 متر در چند راستای اصلی به موازات امتداد ساحل واقع است .
مساجد این بافت ( 4 مسجد از 7 مسجد لافت ) در عمل محله هایی را در طول بافت تعریف کرده اند .
این محله ها به مراکز مساجد شکل گرفته اند .
در عین حال ، بافت قدیمی روستا یکپارچه و پیوسته است .
ب – ساخت سازهای قسمت جنوب شرقی روستا این ساخت و سازها به صورت پراکنده و با تراکم ساختمانی و جمعیتی اندک ، در دامنه تپه ها و زمین های مسطح اطراف ، با فاصله از دریا شکل گرفته که موجب جهت دهی توسعه روستا شده و شکل گیری آن به تدریج و به طور پیوسته انجام گرفته است .
در داخل تپه مرکزی و حد فاصل این ساخت و سازها و بافت قدیم روستا ، خدمات آموزشی ، بهداشتی ، درمانی و تاسیسات و تجهیزات لافت به وجود آمده است .
پ – ساخت و سازهای بخش شمالی در سطحی محدودتر و با پراکندگی بیشتر نسبت به ساخت و سازهای جنوب شرقی و در شیب تند تر تپه ماهورها شکل گرفته است با گذشت زمان و توجه به جنبه های اقتصاد آزاد توسعه در جهت شمال و به سوی قشم صورت گرفته ، عواملی مانند طرح جامع و طراحی هایی در این شکل گیری تاثیرات به سزایی دارند .
ویژگیهای معماری
تمام خانه ها حیاط مرکزی و بادگیر دارند.
خانهها هر چند سال یک بار به روش های سنتی مرمت شده و بنابراین به شکل اولیه خود باقی ماندهاند و به همین علت ، حدس زدن سن آنها دشوار است.
اهداف اصلی معماری لافت مقابله با شرایط طاقت فرسای اقلیمی، و نیز حفظ ارزشهای مذهبی خانواده است.
ترکیب اتاق ها و راهروها و ارتباط آن ها با حیاط ، تحت تاثیر معماری نواحی مرکزی و حاشیه کویری ایران است.
مراکز محلهها، حول مساجد شکل گرفتهاند و از میدان به مفهوم رایج آن در معماری ایرانی خبری نیست.
بناهای شاخص و عمومی
- شاخص ترین بناهای عمومی در سطح روستا مساجد آن است که در نقاط مختلف روستا کانون های محله ای را ایجاد کرده اند .
روستای لافت دارای 7 مسجد به نام های مسجد حضرت رسول (ص) ،(مسجد جامع ) ، مسجد ابوبکر صدیق (ره) ، مسجد عمر ابن الخطاب (ره) ، مسجد عثمان ذی النورین (ره) ، مسجد امیر المومنین علی (ع) ، مسجد حسین (ع) و مسجد امام شافعی (ره) می باشد .
- بناهای آموزشی روستای لافت عبارتند از ، مدرسه ابتدایی ام کلثوم (س) ، مدرسه ابتدایی مدرس ، مدرسه راهنمایی کوثر و دبیرستان راهنمایی علامه طباطبایی که بیشتر در بخش جنوب شرقی در پشت تپه های میانی روستا واقع اند .
- بناهای خدماتی درمانی روستای لافت عبارتند از خانه بهداشت و مرکز بهداشتی – درمانی لافت در بخش جنوب شرقی روستا - کارگاه های لنج سازی ( در دو نقطه از روستا – شمال غرب و جنوب غرب – در جوار ساحل دریا فعال اند ) - سایر بناهای خدمات عمومی از قبیل بانک ملی – بانک صادرات – مخابرات ( هواسنجی + باران سنجی ) .
- پاسگاه لافت و ساختمان ناحیه مقاومت بلال حبشی و کانون جوانان بسیج .
سیمای کلی روستا سیمای عمومی روستا در بافت قدیم و جدید مقاومت است .
در بافت قدیم ، سیمای عمومی لافت ، منظره ای اخرایی رنگ با بافتی فشرده و کوچه های کم عرض دارد که عناصر شاخص عمودی – بادگیرها – در آن جلب توجه می کنند .
در این بافت مساجد سفید رنگ که بیشتر آن مناره دارند ، خودنمایی می کنند .
اما در این بافت جدید ، همان سیمای رایج شهری دیده می شود .
در این بافت ، تراکم ساختمانی کمتر ، معابر گشوده تر و اطراف مساجد خالی تر شده است ، لذا مرکز محله مفهوم خود را تا حدی از دست داده است .
سیمای کلی روستا دسترسی اصلی به روستا از طرف قشم ، از بخش شمالی روستا است .
در بافت قدیم روستا مسیرهای اصلی به صورت شمالی – جنوبی شکل گرفته اند .
این مسیرها نقاط عطف روستا یعنی مساجد را به هم پیوند می دهند .
همچنین یک مسیر ساحلی آسفالته ، دسترسی های سریع و سواره را تامین می کند .
در بالاترین لایه بافت جهت هدایت آبهای سطحی به سمت چاه های تلا و آب و انبار ، اغلب کوه های منتهی به خانه های بالایی بافت – واقع در دامنه تپه ها – بن بست هستند .
در بخش های جنوب شرقی وشمالی روستا ، معابر تعریف ویژه ای ندارند .فضاهای وسیع لابلای بافت پراکنده ، نقش معابر را دارند .
در حال حاضر راه آسفالت در امتداد ساحل دریا دسترسی اصلی سواره در کل روستا است .
تامین آب سیستم تامین آب روستای لافت براساس جمع آوری آب های سطحی از تپه های میانی روستا است .
آب های سطحی ناشی از باران های ناگهانی و سیل آسایی که گاه بر جزیره می بارد ، در مجراهای طبیعی و مصنوع تپه ها ، جاری می شود و با هدایت از مسیر احداثی کنار بافت بالایی روستا به طرف مجموعه چاه های تلا و آب انبار اصلی ورستا جاری می شوند.
شکل گیری بافت در لایه بالایی آن به صورتی است که آب جاری از تپه ها ، وارد بافت نشود .
در روزهای بارانی شدید ، در محدوده چاه ها دریاچه ای تشکیل شده و آب انبار اصلی روستا پر از آب می شود .
در این ایام این محل به عنوان یک مکان تفریحی در سطح منقطه قشم مورد استفاده قرار می گیرد .سرریز آب چاه ها و آب انبار از محوطه اطراف مسجد جامع به دریا می ریزد.
در حال حاضر با امکان تغییر آب از شهر قشم توسط مخزن های سیار آب ، در حیاط هر واحد مسکونی آب انباری در داخل زمین تعبیه شده است .