روستای تاریخی ابیانه به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد معماری و بافت ارزشمند و کهن آن در تاریخ 30/5/1354 در فهرست آثار ملی کشور با شماره 1089 به ثبت رسیده است.
از آن تاریخ به بعد کلیه فعالیتهای مطالعاتی، مرمتی و ساماندهی روستا، با حضور موثر و ارزشمند جناب آقای دکتر باقر آیت اله زاده شیرازی بعنوان سرپرست و هدایت کننده گروه، آغاز شد و گزارشهای مدون کلیه عملیات مرمتی و ساماندهی در مرکز اسناد سازمان موجود است.
پس از چند سال، هدایت این فعالیتها بر عهده دفتر فنی و زیر نظر کارشناسان اداره میراث فرهنگی کاشان قرار گرفت.
از نیمه دوم سال 1381 این روستا در فهرست پایگاه های سازمان میراث فرهنگی و پروژه های ملی کشور مطرح گردید و به عنوان پایگاهی مستقل با مدیریت و تیم کارشناسی و تخصصی آغاز به کار کرد.
مردم ساکن ابیانه از دهه چهل به بعد به شهر های دیگر مهاجرت کردند و به مرور زمان تعداد خانوارهای بومی رو به تقلیل گذاشت، بطوریکه در حال حاضر سکنه محلی در بیشتر فصول سال به خصوص زمستان به حدود 200-300 نفر میرسند و اغلب بالای پنجاه سال سن دارند.
یکی از مهمترین دلایل مهاجرت، علاقه این مردم به تحصیل و کسب علم است که باعث شده نسل جوان به خاطر ادامه تحصیلات دانشگاهی به شهرهای دیگر مهاجرت کنند ودر همان شهرها نیز مشغول به کار شوند.
در نتیجه به علت عدم حضور نیروی کار بومی جوان، اقتصاد روستا با رکود و آسیبهای جدی مواجه شده است.
مشکلاتی که در زمینه اجتماعی وکالبد معماری و بافت روستا بوجود آمده طبعاً از پیامدهای این مهاجرت است.
البته عواملی که موجب تخلیه نسبی محل از سکنه اصلی شده است نیاز به بررسی کارشناسانه و دقیق تری دارد وبا یافتن راه حلهای مناسب، میتوان برای بازگرداندن قشرجوان و زندگی عادی به ابیانه تمهیداتی اندیشید.در حال حاضر بزرگترین مسئله ای که در سطح روستا بچشم میخورد، فرسوده بودن اغلب بنا ها است که نیاز به رسیدگی دارند.
تعداد زیادی از ساختمانها به دلیل نبود سکنه، بصورت متروکه و بعضاً مخروبه در آمده اند، برخی نیز با فوت مالک اصلی بین ورثه تقسیم شده اند که اغلب به علت عدم هماهنگی بین آنها، ساختمان به حال خود رها شده و در اثر آسیبهای ناشی از عدم رسیدگی و عوامل جوی در شرف تخریب کامل قرار گرفته اند .
پیشینه و ویژگیهای تاریخی
قدمت تاریخی ، معماری ویژه و بسیار ارزشمند ، آداب و رسوم ، زبان و گویش و لباسهای اصیل و زیبای آنها که متعلق به دوران صفویه متمایز ساخته و به آن موقعیت ویژه ای داده است.
تاریخ مندرج بر روی دربهای قدیمی و فرم بناهای تاریخی و سایر شواهد موجود، قدمت ابیانه را بیش از هزار سال نشان میدهد.
در شبستان مسجد جامع محراب منبت کاری چوبی بسیار زیبایی با تاریخ 477 هجری قرار دارد که مقارن با زمان سلجوقیان و سپس رونق شهر اصفهان و پایتخت قرار گرفتن آن است.
موقعیت و نحوه استقرار
روستای ابیانه بر دامنه کوه مستقر شده و از شیب به طرف بالا رشد میکند.
دو قلعه به نامهای قلعه هرده و قلعه پل درسمت شمالی آن قرار گرفته اند، در قسمت جنوبی روستا پس از بالا رفتن از بستر رودخانه ( قسمت باغها ) قلعه دیگری بنام قلعه هامونه دیده میشود.
این نحوه استقرار در موارد خطر از نظر سوق الجیشی امتیازی محسوب میشد و این بخاطر تسلط روستا بر دشت و همچنین پناه گرفتن برسینه کوه و دفاع طبیعی آن بوده است.
ویژگیهای معماری روستا
الف ) بافت
موقعیت و استقرار بافت روستا بشکل خطی است و در امتداد نهرِ اصلیِ منشعب از چشمه قرار دارد.
باغها و کشتزارهای جنوب این نهر با استفاده از شیب زمین، براحتی میتوانستند از آبهای سطحی بهره مند شوند.
شکل طبیعی منطقه ای که روستای ابیانه در آن قرار گرفته به گونه ایست که اجازه هر فرم ساخت و ساز را نمیدهد.
اکثر بناها به دلیل اینکه در دامنه صخره ای تپه واقع شده اند، فاقد حیاط هستند.
محلات ابیانه
در طول زمان، به جمعیت روستا افزوده شد و مساحت آن نیز گسترش یافت.
روستا شامل سه محله اصلی به نامهای: هرده- یسمان- پَل است.
- محله هرده در بخش شرقی روستا
- محله یسمان در قسمت جنوبی نهر اصلی
- محله پل در قسمت شمالی نهر اصلی
واقع شده است.
قرار گیری ابیانه در یک منطقه کوهستانی، ویژگیهای خاصی به معماری این روستا داده است که به این موارد میتوان اشاره کرد:
1- گسترش روستا بر روی شیب کوه، باعث شده که از وزش بادهای شدید در امان باشد.
این مسئله برای محفوظ نگاه داشتن بنا ها در مقابل فشارهای جانبی وهمینطور کنترل حرارت، نقش مهمی دارد.
2- زمینهای ابیانه از جنس سنگی یا رسی است و این مسئله باعث میشود که آبهای سطحی جذب زمین نشده و در بستر رودخانه جاری شود و مورد استفاده کشاورزی و باغداری قرار گیرد.
3- ساختمانهای روستا معمولاً دو تا سه طبقه ارتفاع دارند و نحوه قرارگیری خانه ها در شیب کوه موجب شده که از طبقه دوم به بالا منظره زیبای دره مشاهده شود، علاوه بر آن تابش نور خورشید و جریان هوا به تهویه و مطبوع شدن هوای فضاهای داخلی کمک میکند.
4- سرازیر شدن سیلابها که غالباً در بستر دره مسیر خود را باز میکنند و همینطور سیلابهای کوهستانهایی که مشرف به روستای ابیانه هستند، عامل دیگری است که موجب استقرار روستا در مکان فعلی شده است.
در ساخت خانه ها که بر دامنه شمالی دره قرار گرفته اند ضمن تبعیت از فرم فیزیکی تپه، سعی شده که جهت روبه قبله کلیه ساختمانها رعایت شود.
روستای تاریخی ابیانه به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد معماری و بافت ارزشمند و کهن آن در تاریخ 30/5/1354 در فهرست آثار ملی کشور با شماره 1089 به ثبت رسیده است.
از آن تاریخ به بعد کلیه فعالیتهای مطالعاتی، مرمتی و ساماندهی روستا، با حضور موثر و ارزشمند جناب آقای دکتر باقر آیت اله زاده شیرازی بعنوان سرپرست و هدایت کننده گروه، آغاز شد و گزارشهای مدون کلیه عملیات مرمتی و ساماندهی در مرکز اسناد سازمان موجود است.
پس از چند سال، هدایت این فعالیتها بر عهده دفتر فنی و زیر نظر کارشناسان اداره میراث فرهنگی کاشان قرار گرفت.
از نیمه دوم سال 1381 این روستا در فهرست پایگاه های سازمان میراث فرهنگی و پروژه های ملی کشور مطرح گردید و به عنوان پایگاهی مستقل با مدیریت و تیم کارشناسی و تخصصی آغاز به کار کرد.
مردم ساکن ابیانه از دهه چهل به بعد به شهر های دیگر مهاجرت کردند و به مرور زمان تعداد خانوارهای بومی رو به تقلیل گذاشت، بطوریکه در حال حاضر سکنه محلی در بیشتر فصول سال به خصوص زمستان به حدود 200-300 نفر میرسند و اغلب بالای پنجاه سال سن دارند.
یکی از مهمترین دلایل مهاجرت، علاقه این مردم به تحصیل و کسب علم است که باعث شده نسل جوان به خاطر ادامه تحصیلات دانشگاهی به شهرهای دیگر مهاجرت کنند ودر همان شهرها نیز مشغول به کار شوند.
مشکلاتی که در زمینه اجتماعی وکالبد معماری و بافت روستا بوجود آمده طبعاً از پیامدهای این مهاجرت است.
البته عواملی که موجب تخلیه نسبی محل از سکنه اصلی شده است نیاز به بررسی کارشناسانه و دقیق تری دارد وبا یافتن راه حلهای مناسب، میتوان برای بازگرداندن قشرجوان و زندگی عادی به ابیانه تمهیداتی اندیشید.در حال حاضر بزرگترین مسئله ای که در سطح روستا بچشم میخورد، فرسوده بودن اغلب بنا ها است که نیاز به رسیدگی دارند.
تعداد زیادی از ساختمانها به دلیل نبود سکنه، بصورت متروکه و بعضاً مخروبه در آمده اند، برخی نیز با فوت مالک اصلی بین ورثه تقسیم شده اند که اغلب به علت عدم هماهنگی بین آنها، ساختمان به حال خود رها شده و در اثر آسیبهای ناشی از عدم رسیدگی و عوامل جوی در شرف تخریب کامل قرار گرفته اند .
پیشینه و ویژگیهای تاریخی قدمت تاریخی ، معماری ویژه و بسیار ارزشمند ، آداب و رسوم ، زبان و گویش و لباسهای اصیل و زیبای آنها که متعلق به دوران صفویه متمایز ساخته و به آن موقعیت ویژه ای داده است.
موقعیت و نحوه استقرار روستای ابیانه بر دامنه کوه مستقر شده و از شیب به طرف بالا رشد میکند.
این نحوه استقرار در موارد خطر از نظر سوق الجیشی امتیازی محسوب میشد و این بخاطر تسلط روستا بر دشت و همچنین پناه گرفتن برسینه کوه و دفاع طبیعی آن بوده است.
ویژگیهای معماری روستا الف ) بافت موقعیت و استقرار بافت روستا بشکل خطی است و در امتداد نهرِ اصلیِ منشعب از چشمه قرار دارد.
اکثر بناها به دلیل اینکه در دامنه صخره ای تپه واقع شده اند، فاقد حیاط هستند.
محلات ابیانه در طول زمان، به جمعیت روستا افزوده شد و مساحت آن نیز گسترش یافت.
روستا شامل سه محله اصلی به نامهای: هرده- یسمان- پَل است.
- محله هرده در بخش شرقی روستا - محله یسمان در قسمت جنوبی نهر اصلی - محله پل در قسمت شمالی نهر اصلی واقع شده است.
قرار گیری ابیانه در یک منطقه کوهستانی، ویژگیهای خاصی به معماری این روستا داده است که به این موارد میتوان اشاره کرد: 1- گسترش روستا بر روی شیب کوه، باعث شده که از وزش بادهای شدید در امان باشد.
این مسئله برای محفوظ نگاه داشتن بنا ها در مقابل فشارهای جانبی وهمینطور کنترل حرارت، نقش مهمی دارد.
2- زمینهای ابیانه از جنس سنگی یا رسی است و این مسئله باعث میشود که آبهای سطحی جذب زمین نشده و در بستر رودخانه جاری شود و مورد استفاده کشاورزی و باغداری قرار گیرد.
3- ساختمانهای روستا معمولاً دو تا سه طبقه ارتفاع دارند و نحوه قرارگیری خانه ها در شیب کوه موجب شده که از طبقه دوم به بالا منظره زیبای دره مشاهده شود، علاوه بر آن تابش نور خورشید و جریان هوا به تهویه و مطبوع شدن هوای فضاهای داخلی کمک میکند.
4- سرازیر شدن سیلابها که غالباً در بستر دره مسیر خود را باز میکنند و همینطور سیلابهای کوهستانهایی که مشرف به روستای ابیانه هستند، عامل دیگری است که موجب استقرار روستا در مکان فعلی شده است.
در ساخت خانه ها که بر دامنه شمالی دره قرار گرفته اند ضمن تبعیت از فرم فیزیکی تپه، سعی شده که جهت روبه قبله کلیه ساختمانها رعایت شود.
ب) مصالح و ساختار در ساخت بناهای روستا کلاً از دونوع مصالح با قابلیتهای فنی متفاوت استفاده شده است.
گروه اول- مصالحی مانند سنگ و خشت که بیشتر بعنوان عناصر سازه ای عمودی در دیوارها ، جرزها و غیره استفاده میشود ( درساخت پی بناها سنگهای طبیعی کوه و یا بستر صخره ای مورد استفاده قرار میگیرد) گروه دوم- انواع چوب که بعنوان عنصر کششی در سقفها و سردر بازشوها و موارد مشابه مورد استفاده قرار میگیرد.
چوبهای مورد نیاز را از درختان کبوده، تبریزی، چنار، صنوبر، شاخ و برگ بید، نی و مانند آنها بدست میآورند.
برای اندود درون و بیرون ساختمانها نیز از ملاط خاک قرمز و کاه استفاده میکنند که به دلیل چرب بودن جنس خاک، دوام خوبی دارد و مانع نفوذ رطوبت میشود.
خاک زرد (هوک زرا) و خاک سفید (هوک اسپی) نیز برای اندود مورد استفاده قرار میگیرد اما دوام خاک قرمز را ندارد.
ج ) معماری در معماری و تقسیم فضاهای داخلی اقلیم کاملاً مورد توجه بوده و برای جلوگیری از اتلاف انرژی در فصول سرد وگرم سال تدابیر مختلفی در نظر گرفته شده است.
استفاده از دیوارهای بیرونی با مصالح خشتی به ضخامت زیاد، اندود کاهگل دیوارها و بام، سقفهای چوبی و استفاده از گیاه چزه بعنوان عایق رطوبتی و حرارتی بر روی آن، چند عملکرده بودن فضاهای داخلی ، مانند فضاهای زمستان نشین و تابستان نشین و همچنین استفاده از روزنه های کوچک جهت نورگیری، از دیگر راه حلهایی است که به معماری این روستا هویتی ویژه می بخشد.
دربها و پنجره ها همه از چوب ساخته شده اند و در ساختمانهای قدیمی کارهای گره چینی بسیار ظریف وزیبایی بچشم میخورد.
تاریخچه معماری روستا با بررسی تاریخی بناهای موجود به سه گروه عمده برمیخوریم: 1- خانه های دوره سلجوقی: این خانه ها حیاط ندارند.
آنها دارای یک ایوان جنوبی حدودا" به ارتفاع 5 متر است.
اطراف این ایوان، خانه در دو طبقه بالا رفته و اتاقها پیرامون صفه قرار دارند .
یک فضای باز بنام صفه در هر خانه تعبیه شده و بعنوان حیاط مسقف کار می کرده و همچنین برای مراسم عزا و عروسی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است.
2- خانه های دوره صفویه : دراین دوره توجه بیشتری به صفه شده وخانه های چهار صفه ای پیشرفت کرده است.
قرینه سازی در آنها رعایت شده و تزئینات داخلی هم کاملاً از دوره قبل متمایز است.
3- خانه های دوره قاجاریه : از اواخر دوره صفویه در وضع عمومی روستا رکود بوجود آمد و تا اواخر دوره قاجار ادامه داشت بناهای مسی ساختمانهای موجود در روستا از دوره سلجوقیان به بعد میباشند که در طول این سالها بارها مورد مرمت و باز سازی قرار گرفته اند.
خانه های دوره سلجوقی فرم این خانه ها دارای یک ایوان جنوبی به ارتفاع 5 متر است.
اطراف این ایوان خانه های دو طبقه بالا رفته و اتاقها قرار دارد و در هر خانه یک فضای باز بنام صفه تعبیه شده و این از آن جهت بوده که خانه ها حیاط ندارد و بعنوان حیاط مسقف کار میکرده است و همچنین برای مراسم عزا و عروسی مورد استفاده قرار میگرفته است.
خانه های دوره صفویه در این دوره توجه بیشتری به صفه شده وخانه های چهار صفه ای پیشرفت کرده است .
قرینه سازی در آن ها رعایت شده و تزئینات داخلی هم کامل اً از دوره قبل متمایز است.
- خانه های دوره قاجاریه : از اواخر دوره صفویه در وضع عمومی روستا رکود بوجود آمد و تا اواخر دوره قاجار ادامه داشت.
بناهای مذهبی زیارتگاه هینزا در جنوب شرقی ده ، دره کم عرض و طویلی شامل باغهای میوه قرار دارد که به هینزا شهرت دارد.
در منتهاالیه جنوبی باغها ، راه تنگ و باریکی است که از پیش آمادگی صخره های سنگی مرتفعی شکل گرفته و این نقطه شهرت به گله هینزا پیدا کرده است.
در دل صخره جنوبی تو رفتگی اتاق مانندی است که جلوی آن پنجره چوبی نصب شده و ساختمان زیارتگاهی بنا شده مشهور به گذرگاه بی بی زبیده.
آب و هوای ابیانه اقلیم دره ابیانه ترکیبی از آب و هوای مدیترانه ای است.
آمار زیر که از برداشت 10 ساله اخیر بدست آمده معرف چنین اقلیمی است میانگین درجه حرارت سالیانه = 6/11 درجه سانتیگراد میانگین سالیانه نزولات آسمانی = 1/182 میلی متر میانگین رطوبت نسبی = 46 درصد درجه خشک دمارتن = 43/9 خشک بیشترین متوسط دما در تیر ماه و کمترین درجه دما در دیماه میباشد.
بارندگی که اغلب بصورت برف می باشد اساساً در فصل زمستان انجام میگیرد.
متوسط رطوبت نسبی در منطقه 46% می باشد که حداکثر آن در دی ماه 67% و حداقل آن در تیر ماه 30% بر آورده شده است .
بناهای مسی : ساختمانهای موجود در روستا از دوره سلجوقیان به بعد میباشند که در طول این سالها بارها مورد مرمت و باز سازی قرار گرفته اند.
- خانه های دوره سلجوقی : فرم این خانه ها دارای یک ایوان جنوبی به ارتفاع 5 متر است.
- خانه های دوره صفویه : در این دوره توجه بیشتری به صفه شده وخانه های چهار صفه ای پیشرفت کرده است .
الف ) بافت موقعیت و استقرار بافت روستا بشکل خطی است و در امتداد نهر منشعب از چشمه میباشد.
باغات و کشتزارها در جنوب نهر جای دارند که با استفاده از شیب زمین، براحتی میتوانستند از آبهای سطحی بهره مند شوند.
افزایش جمعیت موجب گسترش روستا شد.
روستا به سه محله تقسیم شده است.
در قسمت جنوبی نهر محله یسمان و در قسمت شمالی نهر محله پل ودر بخش شرقی روستا محله هرده واقع شده است.
قرار گیری ابیانه در یک منطقه کوهستانی، ویژگیهای خاصی به معماری این روستا داده است که به این موارد میتوان اشاره کرد گسترش روستا بر روی شیب کوه، باعث شده که از وزش بادهای شدید در امان باشد.
زمینهای ابیانه از جنس سنگی یا رسی است و این مسئله باعث میشود که آبهای سطحی جذب زمین نشده و در بستر رودخانه جاری شود و مورد استفاده کشاورزی و باغداری قرار گیرد.
ساختمانهای روستا معمولاً دو تا سه طبقه ارتفاع دارند و نحوه قرارگیری خانه ها در شیب کوه موجب شده که از طبقه دوم به بالا منظره زیبای دره مشاهده شود، علاوه بر آن تابش نور خورشید و جریان هوا به تهویه و مطبوع شدن هوای فضاهای داخلی کمک میکند.
سرازیر شدن سیلابها که غالباً در بستر دره مسیر خود را باز میکنند و همینطور سیلابهای کوهستانهایی که مشرف به روستای ابیانه میباشند، عامل دیگری است که موجب استقرار روستا در مکان فعلی شده است.
ب) مصالح و ساختار در ساخت بناهای روستا کلاً ازدونوع مصالح با قابلیتهای فنی متفاوت استفاده شده است.
گروه اول مصالحی مانند سنگ و خشت که بیشتر بعنوان عناصر سازه ای عمودی در دیوار ها ، جرزها و غیره استفاده میشود( در ساخت پی های بناها سنگهای طبیعی کوه مورداستفاده قرار میگیرد) و گروه دوم انواع چوب که بعنوان عنصر کششی در سقفها و سردر بازشوها و موارد مشابه مورد استفاده قرار میگیرد.
چوبهای مورد نیاز را از درختان کبوده، تبریزی، چنار، صنوبر، شاخ و برگ بید، نی و مانند آنها بدست میاورند.
برای اندود درون و بیرون ساختمانها نیز از ملات خاک قرمز و کاه استفاده میکنند که به دلیل چرب بودن جنس خاک، دوام خوبی دارد و مانع نفوذ رطوبت میشود.
اکثر بناها به دلیل اینکه در دامنه صخره ای تپه واقع شده اند، فاقد حیاط میباشند ج ) معماری در این زمینه به اختصار میتوان به نکات زیر اشاره کرد در معماری و تقسیم فضاهای داخلی نیز اقلیم کاملاً مورد توجه بوده و برای جلوگیری از اتلاف انرژی در فصول سرد وگرم سال تدابیر مختلفی در نظر گرفته شده است.
دربها و پنجره ها همه از چوب ساخته شده اند و در ساختمانهای قدیمی کارهای گره چینی بسیار ظریف و زیبایی بچشم میخورد.
روستای سه هزار ساله ابیانه به اعتبار بناهای تاریخی و پر تنوعش، استثنایی ترین روستای ایران به شمار می آید.
شکوه و معماری بومی و دیرینه آن که سرشار از زیبایی است، آن را از دیدنی ترین روستاهای جهان کرده است.
بناهای تاریخی ابیانه شامل آتشکده دوره ساسانی، معبد آناهیتا، قلعه هایی که برای حفاظت از روستا بنا شده و مسجد جامع، مسجد یسمون، زیارتگه، خانه های دوره صفویه، خانقاه و آب انبارها، گوشه ای از معماری ابیانه می باشد.
ویژگیهای بافت ابیانه بافت ساختاری خانه های روستا " حلزونی شکل " مربوط به سه دوره سلجوقیه ، صفویه ، قاجاریه بوده و کوچه بن بست در آن وجود ندارد.
حرکت تند و شیب دار کوه ، خانه و باغ را از شمال به جنوب و بالعکس مرتبط می کند.
در کوچه های باریک و کج و معوج که برای شکستن باد بوده، بوی خاک رخوتی در ما ایجاد می کند که ساعت ها در فکر فرو می رویم.
ابیانه دارای سه محله "پل" (به معنای بالا)، "یسمون"،"هرده" (پایین ده) می باشد.
ساختمان های کهن روستا با پوششی از "خاک سرخ رنگ" در شیب یکنواخت دامنه خاکستری کوه، چون شعله های رقصنده آتش بر دل خاکستر دیده می شود.
این خاک سرخ خاصیتی در بر دارد که هر چه باران بخورد محکم تر می شود درست مانند مردم ابیانه که در مقابل هجوم حوادث و مصیبت های طبیعی مانند زلزله و سیل به صبوری یک کوه و سر سختی یک صخره به مقاومت ایستاده اند و با عشقی که به سنت و معماری سرزمین اجدادی خود و به همه یادگاری های نیاکانشان داشته اند، در هر تعمیر سبک بناهای آن را حفظ کرده اند.
در مورد قدمت این روستا، اختلاف نظر بسیار است.
از تاریخ دقیق قدمت ابیانه اثری در دست نیست.
در قسمت پایین روستا، تپه ای خاکی بنام " قلعه نزاتون " قرار دارد.
زمانی بر روی تپه، دز یا قلعه ای به منظور نیاز ستی، حفاظتی یا بعداً کوره سفال سازی بنا شد که نامش را " دزاتون " نهادند، به مرور زمان دزاتون به صورت نزاتون در آمده است.
برای تمدن " سیلک " کاشان تاریخ شش هزار ساله را ذکر کرده اند.
به طوری که کاوش های انجام شده در سیلک نشان می دهد در هر مرحله یورش و تخریب، یا به واسطه ازدیاد جمعیت، ساکنین آنجا درصدد ایجاد پناهگاه مناسب بر آمده و در آن جمعیت انشعابی صورت گرفته است.
روستای ابیانه به واسطه نزدیکی به کاشان یکی از آن انشعابات است.
با وجه تشابهی که بین سفال های این ده و خرابه های سیلک کاشان وجود دارد به نظر می رسد که نام " آتون " از انتقال هنر سفال سازی، به این محل مایه گرفته است.
در زبان محلی به ابیانه " ویونا " (Viuna) می گویند."وی" (Vi) به معنای بید و " ویانه " (Viyane) به معنای بیدستان است ( ابیانه در گذشته بیدستان بوده است ).
در طول زمان " ویونا " به " اویانه " و سپس به " ابیانه " تحریف شده است.
کلیات ابیانه روستایی از دره سر سبز برزرود، با آب و هوای معتدل کوهستانی، در فاصله 50 کیلومتری جاده کاشان- نطنز و یا 55 کیلومتری بزرگراه کاشان- اصفهان وارد فرعی بسمت غرب می شویم که ما را به دره باصفای برزرود می رساند.
پس از گذر روستاهای هنجن، یارند، کمجان، برز و طره به روستای بکر و دست نخورده ابیانه می رسیم.
وضعیت طبیعی، بافت ساختمانی خانه ها با رنگ اخرایی، ریزه کاری هایی که در ساختمان در و پنجره های خانه ها و هنر چوبی به کار رفته، برخورد با مردمی قیافه باز، لباس محلی خاص زنان، عواملی است که نظر هر تازه واردی را جلب می کند.