دانلود تحقیق ابعاد شکاف دیجیتالی

رسول رویسی(1383) در مقاله خود تحت عنوان شکاف دیجیتالی، چالشی در برابر کشورهای در حال توسعه اشاره می کند که پنج حالت وجود دارد که ابعاد شکاف دیجیتالی را نشان می دهد:

شکاف دیجیتالی عبارت است از نبود ارتباط فیزیکی و دسترسی به شبکه و سخت افزار کامپیوتر و آموزش.

شکاف دیجیتالی عبارت است از نبود کامپیوتر، دسترسی به کامپیوتر و آموزشهای لازم که به خاطر سیاستهای ناکارای دولت تشدید می گردد.

شکاف دیجیتالی به معنای فرصت از دست رفته برای گروههای محدودی است که توانایی استفاده موثر از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای بهتر شدن زندگیشان را ندارند.

شکاف دیجیتالی یعنی نبود کامپیوتر، آموزش و دسترسی، اما این مشکل با تجهیز سخت افزار کامپیوتر ودسترسی به شبکه حل شدنی است.شکاف دیجیتالی بازتاب فقر و کمبود سواد کافی و نبود بهداشت و سایر ضروریات اجتماعی است.

شاخص های شکاف دیجیتالی

جامع ترین شاخصی که برای مقایسه کشورها و شناخت این شکاف ارائه شده است شاخصی است که بانک جهانی به نام شاخص جامعه اطلاعاتی ارایه داده که شامل 23 متغیر است( گزارش 2001)این متغیر ها در چهار زیر ساخت طبقه بندی شده اند:

1- زیر ساخت رایانه: سرانه رایانه شخصی نصب شده، تعداد رایانه شخصی حمل شده بر حسب خانوار، رایانه های شخصی حمل شده تجاری و دولتی برحسب نیروی کار حرفه ای، رایانه های حمل شده آموزشی بر حسب استاد و دانشجو، درصد رایانه های شبکه ای شده، مخارج نرم افزار، سخت افزار.

2- زیر ساخت اینترنت: حجم تجارت الکترونیکی، تعداد کاربران خانگی اینترنت، تعداد کاربران اینترنت در کسب و کار، تعداد کاربران اینترنت در سازمان های آموزشی.

3- زیر ساخت اجتماعی: تعداد دانش آموزان ابتدایی، تعداد دانش آموزان متوسطه، نرخ خواندن روزنامه، آزادی مطبوعات و آزادی های مدنی.

4- زیر ساخت ارتباطات: تعداد خطوط تلفن خانوار، هزینه تلفن های داخلی، سرانه مالکیت گیرنده تلویزیون، سرانه مالکیت گیرنده رادیو، سرانه مالکیت دستگاه نمابر، سرانه مالکیت تلفن سیار، مشترکان تلویزیون کابلی.

 پیامدهای شکاف دیجیتال

چنانچه شبکه های اینترنت در آینده به کانون جهانی داد ستد مبدل گردد، در آن صورت چه سرنوشتی در انتظار میلیونها نفری که اتصال به اینترنت برای آنها امکان پذیر نیست، خواهد بود.

شاید هرگز نتوان برای این سوال، پاسخی بدست آورد.

سرعت پیشرفت فناوری نشان می دهد که جهان به دو بخش مجزا تقسیم خواهد شد.

بسیاری از کشورها به عقب ماندگی روز افزون گرفتار می شوند و کشورهای صاحب تکنولوژی هم روز به روز پیشرفت خواهند کرد و به همین ترتیب بهره کشی از کشورهای توسعه نیافته افزایش خواهد یافت.

بروز شکاف دیجیتالی تاثیرات زیادی در تجارت الکترونیک، اقتصاد و آموزش خواهد داشت.

حاصل این امر عقب افتادگی در علوم و فناوری کشورهای در حال توسعه خواهد بود.

عمیق تر شدن این شکاف به معنای فاصله گرفتن اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورها که نتیجه آن تحمیل کالا ها و تولیدات فرهنگی صاحبان تکنولوژی برای سست کردن باورها، سنت ها و فرهنگ ها ی کشورهای در حال توسعه که پیامدش نوعی استثمار فرهنگی، بحران بی هویتی نسل جوان، یاس و افسردگی در سطح جوامع خواهد شد.

جوامعی که متحمل بروز ناهنجاریها ی اجتماعی روز افزون از قبیل بزهکاری، دزدی، میل به اعتیاد، افزایش طلاق و سست شدن بنیانهای خانوادگی و...

خواهد شد.

این مسئله‌ مهمتر از ناهمگونی‌ جوامع‌ مختلف‌ بشری‌ در دستیابی‌ به‌ تکنولوژی‌ است، لذا لازم است که نسبت به تکنولوژی فناوری اطلاعات به عنوان امری لازم و ضروری نگاه کرد.

 راهکارهای برطرف کردن شکاف دیجیتال

شکاف دیجیتالی یک مسئله پیچیده است که بصورت های مختلفی در کشورها بروز می کند و باعث چالش های عملیاتی و سیاسی در آن کشور می شود.

علاوه بر این روشن است راه حلهایی که در کشورهای پیشرفته کاربرد دارند نمی توانند در کشورهای در حال توسعه کاربرد داشته باشند.

راه حلها باید بر اساس درک و فهم شرایط و نیازهای آن کشور ارائه شوند.

مهمترین مسائل در پرکردن شکاف دیجیتالی توجه به سواد و بالا بردن سطح علمی افراد، توزیع صحیح دسترسی به اینترنت، ایجاد شرایطی برای دسترسی همه مردم به تکنولوژی و فناوری، توضیح و تشریح ضرورت استفاده از تکنولوژی اینترنت در عرصه تجارت، برنامه ریزی مناسب و مدون برای تجهیز مدارس به شبکه های اینترنتی و...

است.

است.

زیرا در حال حاضر نیمی از افراد جامعه کشورهای آفریقایی، عربی و خاور میانه، سواد خواندن و نوشتن ندارند و از امکان تحصیل محروم هستند.

نمی توان پیش بینی کرد که تا چه اندازه در عصر ارتباطات و اطلاعات این جوامع متضرر خواهند شد.

ولی می توان تصور کرد در حالیکه جامعه اطلاعاتی در حال تغییر دادن شیوه های اقتصاد جهانی است، کشورهای در حال توسعه چه سرنوشتی پیدا خواهند کرد.

وسیع ترین پژوهش جهت سنجش شکاف دیجیتالی توسط شبکه اوربیکام Orbicom یونسکو انجام شده است.

این پژوهش از تعریف شکاف دیجیتالی گرفته تا دستاوردهای آموزشی و نیز استفاده از فناوری را مورد بررسی قرار داده است.

مفهوم "دولت اطلاعاتی" Infostate در این پژوهش به مجموعه‌ای از شبکه‌های اطلاعاتی، آموزش و مهارت‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.

ویا به منظوراستفاده منسجم و فشرده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در نظر گرفته شده است.

اعداد و ارقام بدست آمده آشکارا نشان‌دهنده این‌ واقعیت است که میزان‌ دسترسی‌ به‌ اینترنت‌ و همچنین‌ تعداد خبرگان‌ علوم‌ کامپیوتری‌ درکشورهای‌ جهان‌ متفاوت یا به عبارتی نا برابر است.

‌فعالان‌ و اندیشمندان‌ دانشگاهی‌که‌در زمینه ازمیان بردن‌ شکاف‌ دیجیتالی‌ فعال هستند، ادعاهای‌ مشابهی‌ دارند که با زبانی‌ غیر رسمی‌ آن‌ را بیان‌ می‌کنند.

موسسه آنلاین اسکولز در سال1996 توسط گروهی از دست اندرکاران تکنولوژی پیشرفته تاسیس شد.

این موسسه اساساٌ به منظور نصب اینترنت در مدارس مناطق محروم آمریکا تاسیس و آغاز به کار کرده است.

رئیس‌ موسسه ‌ آنلاین اسکولزSchools Online میگوید: "استفاده‌ از شبکه‌ جهانی‌ اینترنت‌ سبب‌ می‌شود اطلاعات‌ و ارتباطات‌ لازم‌ با دیگر جوامع‌ بشری‌ و مردم‌ دنیا برقرارشود.

این‌ شبکه‌ به‌نوبه ی خود ابزار قدرتمندی‌ است‌ که‌ با استفاده‌ از آن، می توان‌ دربرابر بسیاری‌ از بحرانها مقاومت‌ کرد.

درحال‌ حاضر شبکه‌ مذکور از موقعیت‌ بی‌نظیری‌ برخوردار است." او می افزاید: " بسیار ساده‌لوحانه‌ و غیرمنطقی‌ است‌ که‌ استدلال‌ کنیم‌ استفاده‌ از تکنولوژی‌ اطلاعات‌ و ارتباطات‌ می‌تواند منجر به حل‌ تمامی‌ مشکلات‌ جوامع‌ شود.

یا صرفاً‌ وجود تعداد زیادی‌ کامپیوتر و اتصال‌ به‌ اینترنت‌کلیه‌ی مشکلات را بر طرف نمی کند.

چراکه مشکلاتی‌ همچون‌گرسنگی، جنگ، تخریب محیط‌ زیست‌ و ایدز باالقوه وجود دارند." دلایل وجود شکاف دیجیتالی به شرح زیر است: شکاف دیجیتالی ازاشاعه و گسترش تدریجی فناوریهای نو نشات می گیرد.

شکاف دیجیتالی اجتناب ناپذیر است چون کشورهای ثروتمند تجربه کافی و در آمد اضافی برای استفاده از این فناوریها را دارند.

عدم مهارت در استفاده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات.

عدم تناسب فناوری اطلاعات و ارتباطات با زندگی مخاطبان، به عبارتی به خاطر موانعی همچون زبان، آداب و رسوم سیاسی و فرهنگی قادر به استفاده از این فناوری نیستند.

عدم دسترسی به شبکه و عدم تامین زیر ساختهای فیزیکی، شبکه ای ،نرم افزاری و ...

گاهی اوقات سیاست های دولت نه تنها از رشد و توسعه فناوری حمایت نکرده بلکه با به تاخیر انداختن رشد فناوری اطلاعات خود به شکاف دیجیتالی دامن می زند.

شکاف دیجیتالی به انتخاب شخصی هم بر می گردد.

بعضی افراد اصلاٌ تمایلی به استفاده از فناوری اطلاعات ندارند.

در نتیجه شکاف دیجیتالی تا حدی ابهام آمیز باقی می مانند.

موانع توسعه فناوری اطلاعات در ایران علی رغم تلاشهای بسیار و طولانی مدتی که در جهت توسعه فناوری اطلاعات در کشور انجام گرفته است متاسفانه از کشورهای مشابه ای که حتی دیرتر هم شروع کرده اند، عقبتر هستیم.

علل متعددی مانع توسعه فناوری اطلاعات است از جمله: 1-فرد گرایی در جامعه 2- شناخت نادرست از اینترنت 3- مشخص نبودن مرجع مستقلی به عنوان متولی فناوری اطلاعات 4- واقف نبودن به اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات و ندادن ارزش کافی به آن(طالبانی،1382) 5- مشکلات سیاسی و بی ثباتی مدیریت 6- ضعف در هماهنگی و همکاری دستگاهها 7- مشکل نگرش منفی نسبت به تبعات فناوری اطلاعات 8- ضعف در مبانی و مفاهیم فناوری اطلاعات 9- روشن نبودن دورنمای فناوری اطلاعات 10- ضعف در تعریف ، نظارت و ارزیابی پروژه های فناوری اطلاعات 11- فقدان طرحهای توسعه ای، برنامه های اجرایی، سیاست ها وقوانین حمایتی مشخص 12- ضعف زیر ساختهای فیزیکی 13- بخشی نگری در طرحهای بزرگ انفورماتیکی 14- پراکندگی، ناپیوستگی و غیر قابل اتصال بودن نظامهای موجود 15- خلاصه شدن فناوری اطلاعات در سخت افزار 16- فقدان آموزش کافی مدیران و کارشناسان سطوح گوناگون (نورا ،1385) تبعات و پیامدهای شکاف دیجیتالی شکاف دیجیتالی که خود را در بیشتر علوم نشان می دهد در طولانی مدت موجب خروج نخبگان و سرمایه های اساسی و اجتماعی می شود، لذا لازمست که نسبت به تکنولوژی فناوری اطلاعات، به عنوان امری لازم و ضروری و یک بحث ملی نگریسته شود، در غیر این صورت عمیقتر شدن شکاف دیجیتالی باعث فاصله گرفتن سطح اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورها از یکدیگر می شود که نتیجه آن توجه نسل جوان به کشورهای صاحب تکنولوژی خواهد شد که حاصلش قالب کردن تولیدات فرهنگی آنها برای سست کردن باورها، سنت ها و فرهنگ ها می شود که پیامدش نوعی استثمار فرهنگی، بحران بی هویتی، یاس و افسردگی در جامعه خواهد شد.

این امر خود به معضلات اجتماعی دیگر دامن خواهد زد.

در بعد اقتصادی عقب افتادگی از اقتصاد دنیا، تکنولوژیهایی که در ساخت مسکن، سد و پروژه های دیگر به کار گرفته می شود، درمان و آموزش پزشکی خواهد شد.

در بعد سیاسی کندی در روند مردم سالاری، عدم امکان شفاف سازی کارهای اجرایی و حکومتی، وقتگیر بودن کارها ، بوروکراسی از پیامدهای مهم آن است.

راهکارها و پیشنهادات شکاف دیجیتالی صرفا در توسعه نیافتگی زیر ساخت های فنی و مخابراتی و تعدادکاربران خلاصه نمی شود، شاید مهمتر از آن توسعه نیافتگی فرهنگی و اجتماعی است، یعنی کاربران وتقاضاهای آنها وچگونگی استفاده آنها از اینترنت اهمیت مضاعفی دارد.

برای مدیریتِ پیامدهای این شکاف لازم است جامعه و فرهنگ بر اساس تجربه ،به بازسازی خود همت گمارند و تحول معیارهای فرهنگی و اجتماعی را مدیریت کنند.

مواجهه با شکاف دیجیتالی در ابعاد گوناگون به ائتلاف، همگامی و تهیه و تدوین برنامه های راهبردی ملی نیازمند است.

تقریبا همه نهادها وسازمان های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی باید رسالت های خود را در این زمینه شناسایی کنند و برای انجام دادن آنها برنامه های مدونی ارائه دهند.

به نظر می رسد که در این میان آموزش وپرورش می تواند نقش موثری ایفا نماید، این به معنای جایگزینی آموزش وپرورش با سرمایه های لازم برای زیر ساخت ها نیست بلکه آموزش وپرورش به دو دلیل می تواند بر دانایی وتوانایی های افراد جامعه بیافزاید: آموزش وپرورش قشر عظیمی از افراد جامعه را زیر پوشش قرار می دهد که این خود باعث می شود هر تغییری در آن، سبب ایجاد تغییرات اساسی در بقیه اجزای جامعه شود.

کودکانی که تحت پوشش آموزش وپرورش هستند به نوعی شکل دهنده فردای یک جامعه هستند و می باید هر برنامه ریزی با توجه به این موضوع انجام شود( قادری،1384).

راهکارهای پیشنهادی تحقیق وبرنامه ریزی راهبردی پرورش حرفه ای معلمان ومدیران آموزشی آموزش وتغییر نگرش والدین ایجاد مراکز یادگیری فناوری اطلاعات وارتباطات اصلاح رویکردها وبرنامه های درسی تولید مواد درسی براساس وب وروش های چند رسانه ای گرایش به سمت مدارس هوشمند جمع بندی تبدیل جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی و به همین اعتبار دو قطبی شدن جهان که یک قطب آن کشورهای پیشرفته از نظر فناوری اطلاعات و ارتباطات و قطب دوم جوامعی که به آن دست نیافته اند یا در پی دستیابی به آن هستند امری اجتناب ناپذیر است.

ولی صرف سخن گفتن درباره فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش آن کافی نیست ، برنامه ریزی راهبردی ،مدیریت بهره وری و آموزش مداوم برای توانمند سازی نیروی انسانی همراه با تجهیز زیر ساخت های فنی و فرهنگی ضروری است .

مسئله اساسی تنها محدودیت های فنی دسترسی به فناوری نیست، مشکلات فرهنگی بهره گیری اثربخش از آنها جدی تر است.

منابع 1- خوش کنار، احمد .(1384).

بررسی و مقایسه میزان دسترسی و استفاده از ICT در میان معلمان، و دانش آموزان مقطع متوسطه شهر قم،پایان نامه کارشناسی ارشد، پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده دانشگاه علامه طباطبایی (ره) 2- رسول رویسی، مرتضی .(1381).

شکاف دیجیتالی : چالشی در برابر کشورهای در حال توسعه، ماهنامه اطلاعات سیاسی – اقتصادی، سال هفدهم، شماره های اول و دوم، مهر و آبان 1381 3- طالبانی، امیر.(2003).مبانی فناوری اطلاعات در ایران، برگرفته از سایت: www.ayandenegar.org 4- قادری، محمد صدیق .(1384).

بررسی راهبردهای توسعه ICT در نظام های آموزشی کشورهای استرالیا، امریکا و هند و مقایسه آنها با ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده دانشگاه علامه طباطبایی(ره) 5- نورا ، ایرج .(1385).

بررسی و مقایسه میزان دسترسی و استفاده از ICT در میان مدیران مدارس دولتی مقطع متوسطه نظری شهر تهران در سال تحصیلی 84-1383 ، پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده دانشگاه علامه طباطبای