دانلود مقاله ارگونومی

کارگران خط مونتاز و وارد کنندگان اطلاعات به شبکه های کامپیوتری با استفاده از صفحه کلید دو نمونه از مشاغلیند که در آن کارگران باید دوره زمانی طولانی حرکتهای مشابه و پشت سر هم انجام دهند بعد از هفته ها – ماه ها یا سالها بافت نرم درگیر انجام حرکات که معمولا ماهیچه ها –تاندونها ویا اعصاب میباشند عوارض ایین استفاده مفرط را از خود بروز  می  دهند به هر حال مقادیر گستردگی و تنوع اراد در محیط کار آنقدر زیاد است که دستیابی به یک روش مناسب برای پیشبینی دقیق اشخاص حساس به خطرات ارگونومیکی مشکل و طاقت فرسا می شود وبدونه وجود اطلاعات تکمیلی متخصص بهداشت شغلی فرض میکند همه کارگران به صورت بالقوه در معرض خطرند .(1)

جراحات قابل انتصاب بهخطرات ارگونومیکی گاهی تحت عنوان آسیبهای کار تکراری یا ضربه تکراری نامیده می شوند که میتوان برای تامین تندرستی نیروی کار «ارگونومی »به عنوان رهیافتی کار آمد به انسان یاری دهد که ارگونومی توانمندی های انسان را می سنجد وآنگاه دستگاه کار ومحیط را متناسب با آنها سازماندهی می کند .آنگونه که روجرو کاواناگ توصیف می کند:

ارگونومی در پی آن است که کار را متناسب با انسان سازد و نه انسان را متناسب با کار .(5)

که در این تحقیق به بحث در مورد ارگونومی به خصوص عوارض ناشی از حرکات تکراری و آنتوپومتری پرداخته شده است که در راستای مشکل اعلام شده توسط متخصص بهداشت وایمنی شرکت مهر کام پارس می باشد. 

چکیده

ارگونومی یا عوامل انسانی مطالعه ی ویپگیهای انسان وکاربرد آنها در طراحی محیط های کار تعریف می شود.(1)

محیط کار مشتمل بر عوامل زیادی است مانند :

ارتبات فضایی وچیدمان تجهیزات-نوع وتعداد حرکات مورد نیاز برای انجام یک وظیفه-دما وروشنایی وابعاد جسمانی کارگر.استفاده مکرر از بدن برای انجام وظایف یا حرکاتی که غیر معمولند یا حرکاتی که بدن به سختی نور را برای انجام آن منطبق می کند.می توانند منجر به آسیبهای بافتها و اعضایی از بدن شوند که مستقیما درگیر این حرکات می باشند .این جراحات جراحات استفاده مکرر یا اسیبهای تکراری نامیده می شوند.کارگر مسن از نظر ایجاد این جراحات در خطر بالاتری قرار دارند ماآسیبهای ناشی از کار بیش از حد اعضای بدن می تواند عضوی از جامعه را درگیر کند .(1)

آسیبهای معروف ناشی از حرکات تکراری شامل سندروم تونل کارپال –سندروم رینود و انگوشت ماشه و همچنین کشیدگیها ورگ به رگ شدنها-التهابها و دردناک شدن ماهیچه ها وسایر بافتهای نرم میباشد.

ارگونومیستها قابلیت کاربرد ابعاد آنتروپومتریک رابرای کمک به طراحی جایگاه های کاری منطبق بر بیشتر کارگران دارند.این کار با ترکیب مشخصات قابل تنظیم و کاربرد آنها در طراحی جایگاه های کاری عملی می شود به نحوی که هر کارگر منطبق بر نیازهای فردی خود دست به تنظیم جایگاه میزند.معمولا طراحان قابلیت تنظیمرا به گونه ای طراحی می کنند که جمعیت کاری بین صدک پنجم ونودو پنجم به راحتی برای دستیابی به جایگاه کاری راحت وآسوده تنظیم کاری را انجام دهند.(1)

از حرکات چرخشی باید در خلال بلند کردن و بر زمین گزاشتن اشیا اجتناب شود .در کاربرد ابزارهای پنوماتیک یا هیدرولیک نیز باید نیروی گشتاور و ارتعاش ناشی از کار با ابزارها را مدنظر قرار داد (2)

استاندارد ارگونومیکی پیشنهادی OSHA در همایش سال 1996 از اعتبار افتاد .

از آن زمان تا کنون کار فرمایان تحت شمول قانون وظیفه عمومی OSHA برای انحراف ایمنی وبهداشت بار رویکرد ارگونومیک قرار دارند.(1) 

مقدمه

هر فرد از افراد جامعه بخش زیادی از زمان زندگی خود را صرف کار می کنند .با توجه به اینکه امروزه انجام هر نوع کار عموما با استفاده از انواع متنوعی از وسایل ماشین آلات همراه گشته عدم استفاده از آنها به منزله عدم توانایی انجام کار و یا دشوارتر شدن طولانیتر گشتن و موارد نظیر آن خواهد بود بنابر این استفاده از وسایل و ماشین آلات جزء لاینکف بسیاری از فعالیتها به ویزه فعالیتهای شغلی در محیط های کار قلمداد می گردد.(3)

در جهان صنعتی امروز بسیاری از کارگران و کارکنان ناچارند خود را با شرایط نا مناسبی که محیط و ابزار مورد استفاده بر آنها تحمیل می کند متناسب سازند  با محدودیت های ایجاد شده به گونه ای کنار آیند پیامد چنین مصالحه ای می تواند بسیار وخیم بوده و بر زندگی فرد تندرستی ایمنی و فراوری وی اثری نامطلوب داشته باشد در چنین وضعیتی انسان از نظر جسمانی و یا روانی با نوع کار یا تجهیزاتی که مورد استفاده قرار می دهد و یا در محیطی که در آن زندگی کرده یا به کار می پردازد تناسبی ندارد .نبود تناسب جسمی ناراحتی های جسمانی را سبب می شود که از آن جمله می توان به ناراحتی های اسکلتی –ماهیچه ای که از دسته شایع ترین عوارض ناشی از کار در جوامع امروزی هستند اشاره کرد.(5)

این اختلالات شایع ترین بیماری ها و آسیبهای شغلی می باشند و علت اصلی از کار افتادگی کارگران را تشکیل میدهد در کشور مانیز اختلالات عضلانی سکلتی شایعترین بیماری وآسیب ناشی از کار می باشد که بیماری های عضلانی اسکلتی 7 درصد کل بیماری ها را در جامعه و14 درصد مراجعین پزشکان و19 درصد موارد بستری در بیمارستان را به خود اختصاص می دهند.62 درصد مبتلایان به بیماریهای عضلانی –اسکلتی به نوعی دچار محدودیت حرکت می باشند .نتیجه اینکه مشکلات عضلانی –اسکلتی منشا اصلی بیماری زایی از کار افتادگی و هزینه های مربوطه هستند پس توجه به آن حائز اهمیت است و علم مطالعه ی این مهم را ارگونومی می نامند.(4)

ارگونومی واژه ای عمومی برای توصیف انطباق وظیفه یا شغل با ویژگی های فیزیکی کارگر است اصلی که منطقی به نظر می رسد اما همیشه به کار نمی رود شبیه سایر نظامها ارگونومی هم زبان خودش را دارد و متخصصان مربوطه به آن را ارگونومیست می نامند .(1)  

ارگونومی

از دو کلمه یونانی «ارگو»به معنی کار و«نوموس»به معنای قاعده و قانون تشکیل شده است و در اصطلاه به علمی گفته میشود که محیط کار ماشین و انسان را با یکدیگر تطبیق داده و به دنبال سیستمی باشد که برای کارگر راحتی ،رضایت مندی ،حداقل تنش و حد اکثر بازدهی را فراهم کند .(6)

از ارگونومی تعاریف متعددی به عمل آمده است که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

-ارگونومی عبارت است از تطابق علمی کار و محیط کار با مشخصات فیزیکی و روانی انسان .

-ارگونومی عبارت است از کاربرد اطلاعات علمی موجود در باره انسان (و روشهای علمی کسب جچنین اطلاعاتی برای حل مشکلات طراحی .

-ارگونومی عبارت است از علم اصلاحو بهینه سازی محیط،مشاغل و تجهیزات به گونه ای که متناسب با محدودیت ها و قابلیت های انسان با شد .(3)

اما در یک توصیففراگیر می توان گفت که ارگونومی عبارت است از کاربرد اطلاعات علمی موجود در باره انسان (و ویژگی های علمی کسب چنین اطلاعاتی )برای حل مشکلات طراحی .

-ارگونومی عبارت است از علم اصلاحو بهینه سازی محیط،مشاغل و تجهیزات به گونه ای که متناسب با محدودیت ها و قابلیت های انسان با شد .(3) اما در یک توصیففراگیر می توان گفت که ارگونومی عبارت است از کاربرد اطلاعات علمی موجود در باره انسان (و ویژگی های علمی کسب چنین اطلاعاتی )برای حل مشکلات طراحی .

به این ترتیب ارگونومی ظرفیتها و توانمندی های انسان را مورد مطالعه قرار می دهد و سپس اطلاعات به دست آمده را در طراحی مشاغل ،فراورده های محیط کار (و حتی محیط زندگی )و تجهیزات به کار میبندد .(5) کاربرد اصول ارگونومی مشتمل بر در نظر گرفتن عوامل زیادی که بر چگونگی عکس العمل شخص نسبت به محیط موثر است شامل موارد زیر میشود : -ارتباطفضایی وفاصله ای بین تجهیزات وحرکات کارگر درمحیط .

- ابعاد جسمانی و وضعیت بدن کارگر .

- نوع وتعداد حرکات ضروری برای انجام وظیفه .

- روشهای به کار رفته برای کاررهای دستی امنیت وکاربرد ابزارهای دستی شامل نی رو ی مورد نیاز برای چنگش یا فعال کردن ابزار .

- آیا وظیفه با کاربرد ابزارهای گرم ،سرد،مرتعش در گیراست .

- آیا شغل در گیر نشستن ،ایستادن و همچنین تناوب زمانی میباشد .

- وضعیت محیط اطراف شامل دما وروشنایی.

(1) تاریخچه ای کوتاه از ارگونومی : (5) از آغاز انقلاب صنعتی تا کنون بسیاری در اندیشه دستیابی به شرایط کاری ایمن ،سالم وراحت بوده اند .اسناد موجود نشان می دهد که نخستین بار نزدیک به 120 سال پیش مدرس وپژوهشگر لهستانی و وجسیج جاستر زبوسکی (1882- 1799) اصطلاح ارگونومی را به جهان ادبیات معرفی کرد.ارگونومی از دو واژه یونانی ارگوس به معنی کار ونوموس به معنی کانون بر گرفته شده است .

از آن زمان تا جنگ جهانی دوم صحبت زیادی از ارگونومی نامده.در طی جنگ جهانی دوم فناوری به کار رفته در تسحیلات نظامی (مانند هواپیمای جنگی و...)از توانمندی های انسان پیشی گرفت وهمین امر مشکلاتی پیچیده را در هئایت و به کارگیری این تجهیزات و تعمیر ونگهداشت آنها ایجاد نمود .پی آینداین موضوع کاهش چشمگیر عملکرد شغلی در میان افزرادی بود که با چنین تسلیحات و دستگاه هایی کار می کردند .ازآنجا که مسئله هم به علوم مهندسی وهم به علوم رفتاری مربوط می شود گروهی از روانشناسان،مهندسان،مردم شناسان وفیزیو لوژیستها گردهم آمدند تا مسائل طراحی وآموزشی رارفع کنند اگر چه دراین زمان برای نخستین بار نگرش چند نظامی برای حل مشکلات محیط کار و طراحی تجهیزات مورد استفاده قرار گرفت اما هنوز این نگرش چند نظامی به عنوان ارگونومی امروزی شناخته نمی شد .در آن زمان برای توصیف این نگرش اصطلاحات مهندسی انسانی وروانشناسی به کار می رفت.در این زمینه تلاشهایی ک پیامد جنگ دوم جهانی بودند همزمان در آمریکا و انگلستان آغاز شدند و موج آن بسیاری ازکشورهای اروپایی را نیز متاثر ساخت به گونه ای که در زمانی اندک تب وتاب آن سراسر اروپا را فراگرفت .

همپای با رشد دانش ارگونومی انجمنهای همایت کننده نیز پا گرفته و با گزشت زمان گسترش یافته اند .

نخستین انجمن شناخته شده انجمن پژوهش ارگونومی انگلستان است که در سال 1950 بنا نهاده شد .در آمریکا انجمن عامل انسانی در اکتبر 1956 پایه گزاری شد درسال 1961 نخستین گردهم آیی بین المللی ارگونومی دراستکهلم سوئد بر گزار شد و انجمن بین المللی ارکونومی (IEA) شکل گرفت .هم اکنون این انجمن در بر گیرنده دست کم 15 انجمن کوچکتر از کشورهای گوناگون مانند آمریکا ،انگلستان اغلب کشورهای اروپایی،ژاپن،استرالیا و...

می باشدو 15000 عضو در سراسر جهان رادر زیر چتر خود دارد.

اهداف وبرخی حیطه های عملکرد ارگونومی این علم از یک سو به سلامت نیروی کار و به عبارتی گسترده تر به سلامت انسان و از سوی دیگر به کار آمدی وبهره وری سیستمهای در فعالیت مختلف صنعتی وغیر صنعتی می اندیشد بنا براین به طور خیلی خلاصه مهمترین اهداف ارکونومی را می توان : الف) ایمنی و بهداشت ب) تولید و بهره وری دانست حیطه های مطرح در علم ارگونومی بسیار متنوع و گسترده اند و بدیهی است که پرداختن به همه آنها در این مجموعه امکان پزیر نیست بنابراین در اینجا به معرفی برخی از حیطه ها و توضیح مختصری پیرامون آنها بسنده می شود ودر صفحات آتی به توضیح کامل در مورد موارد اعلام شده توسط شرکت MCP پرداخته میشود: (3) 1)آنتروپومتری(تن سنجی): ازدوواژه یونانی آنتروپوس به معنی انسان و مترین به معنای اندازه گیری و سنجش اقتباس شده است وبه عنوان علم سنجش ابعاد بدن شناخته میشود .بدیهی است در طراحی و ساخت وسایلی که انسان در زندگی روزمره ویا در محیط های کار مورد استفاده قرار می دهد آگاهی از چنین اطلاعاتی بسیار مفید بوده و زمینه ساز تطابق و تناسب جسمانی میان انسان و وسایل و تجهیزات به شمار می آید (3) از مهمترین موضوعات مطرح دراین حیطه تعیین دامنه ابعاد اندامهای مختلف در میان کاربران وسیله ای خاص و یا به طور کلی افراد بشر می باشد.

آنتروپومتری به دو شکل عمده استاتیک و دینامیک انجام می پذیرد که در آنتروپومتری استاتیک اندازه اندامهای مختلف در شرایط ثابت و بدون حرکت و در نوع دینامیک دامنه حرکتی اندامها و چگونگی حرکات مورد بررسی قرار می گیرند.(3) 2) فیزیو لوژی کار : شاخه ای از فیزیو لوژی انسانی است که اعمال وضعیت بافتها و اندامها را در هنگام کار توضیح میدهد البته از آنجا که در هر نوع فعالیتی خواه در محیط کار و خواه در اوقات فراغت و زندگی روزمره انجام کار ماهیچهای اجتناب ناپذیر است بنابراین فیزیووژی که تنها در محیط کار بلکه در زندگی روزمره نیز اهمیت زیادی برخوردار است .اهداف اصلی فیزیولوژی کار تامین شرایطی است که در آن افراد بدون خستگی غیرضروری قادر به انجام کا ر خود بوده اند و پس از انجام کار همچنین توان کافی جهت انجام سایر فعالیت های روزمره زندگی و اوقات فراغت را دارا باشند در فیزیولوژی کارتنش فشاری که از سوی محیط کار به اندام یا اندامهای عمل کننده بدن وارد می شود مورد سنجش وارزیابی قرارمیگیرد.

به عنوان نمونه تجربه نشان داده است که افراد نمی توانند بیش از 40-30 % از حد اکثر توان هوازی خود را در 8 ساعت کار روزانه بدونه تظاهر نشانه های خستگی ذهنی وجسمی اعمال کند .یکی از مشکلات اصلی در فیزیولوژی کار تعین نسبت میان سختی کار و ظرفیت انجام کار است.(3) در هر حال از دیدگاه فیزیولوژی کار عضلانی بر دو نوع است: الف) کار دینامیکی : با انقباض وانبساط متوالی عضله همراه هست ودر چنین حالتی سرعت جریان خون در عضله 20-10 برابرافزایش می یابد.(6) ب) کار استاتیکی : در این نوع کار عضلانی عضله برای مدت طولانی در حالت اقباض قرار می گیرد و در چنین حالتی جریان خون عضله کاهش خواهد یافت زیرا اقباض تارهای ماهیچه ای منجر به مسدود شدن شبکه عروقیداخل عضله میگردد.(6) 3) فیزیولوژی محیط : در فیزیولوژی محیط از اثرات شرایط و عوامل محیطی مانند صدا ،روشنایی، گرما،سرما ورطوبت بر فیزیولوژی بدن انسان مورد مطالعه قزاز میگیرد.هر یک از این عوامل اگر از حد تحمل فیزیولوزی انسان خارج شوند به عنوان عامل محیطی زیان بار و فشار زا انگاشته شده و با اثر فیزیولوژی بدن ،آسیبها را در فرد سبب می شوند.(5) 4) بررسی صدمات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار: در میان صدمات و عوارضی که سلامت نیروهای کار تهدید می کند برخی از بیماریها جزء بیماریهای مرتبط با کار می باشند که از جمله مهمترین انها می توان به عوارض اسکلتی-عضلانی مرتبط با کار(wise)اشاره کرد که این عوارض عموما زمانی بروز می کند که نیازهای شغلی از توانمندیهای فرد تجاوز نماید.

بنابراین با کمک اجرای اصول ارگونومی می توان از طریق کاهش نقشهای عضلانی و کنترل عوامل مکانیکی تا حدقابل توجهی از بروز این اختلالات کاست(3) اختلالات اسکلتی عضلانی در چندین نوع از حرف وضایع و د رنواحی پشتی قسمت فوقانی و تحتانی بدن وعموما دردوره های نسبتا طولانی ایجاد می شود .

به همین منظوراختلالات ضربه ای تجمعی(CTD) نامیده می شوند: - ضایعات حرکات تکراری - سندرم استفاده بیش از حد - ضایعات کشی تکراری - ضایعات بافت نرم (2) 5) حمل دستی بار: یکی از معضلات بهداشتی قابل ملاحظه و حائز اهمیت در حوزه ارگونومی حمل دستی بار است .

این کار در اکثر صنایع و حتی در امورغیر صنعتی و فعالیتهای روزمره زندگی انجام می شود .

با توجه به اینکه این امر یکی از دلایل مهم ابتلا به کمر درد می باشد بنابراین بی توجهی به این امر مهم نه تنها از نظر سلامت و ایمنی شغلی نیروی کار بلکه از دیدگاه اقتصادی نیز خسارتهای مالی قابل توجهی همراه است .

به گزارش یکی از سازمانهای معتبر و فعال در زمینه ایمنی و بهداشت امده است که درامریکا بیش از 60% از مشکلات ستون فقرات مربوط به کمردردمی باشد و حدود 60%از غرامتهای ناشی از صدماتجسمانی نیز به دلیل بلند کردن دستی بار پرداخت شده است .

به طور کلی دو حالت متمایز برای بلند کردن بار به صورت دستی وجود دارد: الف)حالت اسکلت ب) حالت استوپ حالت اول ایمن و حالت دوم دارای شرایطی غیر ایمن است .

البته امروزه با بهره مندی ازتجربیات ارگونومی و طراحی مناسب ایستگاه کارهیچ یک از تجربیات ارگونومی و طراحی مناسب ایستگاه کارهیچ یک از حالات فوق روی نمی دهد(3) شکل:انحنای طبیعی وغیرطبیعی ستون فقرات .

انحناهای طبیعی وغیرطبیعی توسط خطوط پرومتقطع نمایش داده شده است الف) نمای پسین- پیشین ب)نمای جانبی(از سمت چپ) 6)نوبت کاری: به هرنوع کاری که در خارج از دریچه زمانی کار روزانه (به طور قراردادی از7بامداد تا عصر)انجام پذیرد .

نوبت کاری گفته می شود .(3) گسترش پدیده نوبت کاری در جوامع انسانی ناشی ازعوامل بی شماری بوده است که عبارتند از: 1- فرایند های صنعتی : نمی توان بسیاری از صنایع نوین مانند نیروگاههای برق و صنایع فولاد را در شب متوقف کرد و صبح هنگام دوباره به کارانداخت .(5) 2- فشارهای اقتصادی : شرکتها و کارخانه ها اغلب ترجیح می دهند که به صورت 2 یا3 نوبت کارکنند زیرا ماشینهای تولید بسیار گران قیمت بوده و نمی توان تعداد انها را برای استفاده در روز به دو برابررسانیدافزون بران نوبت کاری امکان اضافه کاری را برای نیروی کار فراهم می کند که این مسئله از نظر کارفرما بسیارارزانتروکم خطرترازبه کارگیری نیروی کار جدید است .(5) 3- نیازهای بخش خدماتی : در بخش خدماتی مشاغل گوناگون وجوددارند که ایجاب می کنند افراددر24ساعت به ارایه خدمات مشغول باشند برای نمونه پرستاران و پزشکان نیروهای انتظامی کارکنان ناوگان ترابری و...افرادی هستند که ناچار به انجام وظیفه درسراسرشبانه روزهستند (5) هرنوع کاری که در خارج از دریچه زمانی کار روزانه(بطورقراردادی 7 بامداد تا 6 پس از نیمروز) انجام پذیرد نوبت کاری انگاشته می شود(مونکاوفولکارد) (5) 7) بیومکانیک شغلی : در این شاخه از علم قوانین فیزیکی حاکم بر فعالیت های بدن مورد بررسیقرار می گیرند .به عنوان مثال با کمک اصول بیومکانیک فشارهای مکانیکی وارد بر ماهیچه ها و مفاصل بدن طی وضعیتهای مختلف بدنی هنگام انجام کار براورده میشود از جمله توصیه های ارگونومیکی که مبتنی بر اصول بیومکانیکی وضع گردیده می توان به موارد زیر اشاره کرد: هنگام حمل دستی بار باید تا حد امکان از خم کردن بدن به جلو خودداری کرد .

باید حتی الامکان از فعالیتهایی که در خارج از حالت خنثی مفاصل انجام می پذیرد کاست.

نباید پیوسته و برای مدتهای طولانی حالت و وضعیت بدنی ثابتی به خود گرفت.

مدت انجام کارهای استاتیک را باید محدود کرد.(3) 8)ایستگاه های کاری: بررسی ایستگاه کار یکی از بخشهای مهم ارزیابی های ارکونومیک به شمار می آیند چرا که عدم برقراری شرایط مطلوب ازجنبه ارکونومی میتوان با انواع مختلف از صدمات مانند مشکلات ناحیه ستون فقرات (به ویژه کمر) ناراحتی های اندام فوقانی (به ویژه مچ دست و شانه ها ) وقتی عوارض بینایی همراه باشد .البته کاهش راندمان نیز احتمالا از دیگر تبعات چنین مضعیتی است.

ایستگاه های کار به طور کلی به 3 دسته نشسته ،ایستاده و ایستاده – نشسته تقسیم می گردند که درطراحی هر یک از آنها رعایتجنبه های آنتروپومتری حدود دسترسی کاربر و دیگر فاکتورهای موثر باید مد نظر قرار گیرد.(3) آنتروپومتری(تن سنجی): آنتروپومتری از دو واژه یونانی آنتروپوس به معنی انسان و مترین به معنی اندازهگیری وسنجش اقتباس شده است وبه عنوان علم سنجش ابعاد بدن شناخته میشود .(3) با استفاده از اصول آنتروپومتری در طراحی این امکان وجود دارد که افراد گوناگون با ابعاد بدنی متفاوت آسایش و راحتی جسمانی خود را در هنگام کار واستفاده از دستگاه ها و ماشینها باز یابند .(5) مطلوب است که ایستگاههای کار آن گونه طراحی شوندکه هم از نظر فیزیکی و هم از نظر ر.انی با کارگر همخوانی و تناسب داشته باشند .(7) به طور کلی آنتروپومتری شامل اندازه گیری اندازه های مختلفی از طول بدن ،وزن و حجم اندامها ،فضای حرکتی و زوایای حرکتی هر یک از این اندازه ها بوده و در نهایت تهیه آمار و اطلاعاتمنتج از آن در تعیین شکل و اندازه ابزار و وسایلی است که در محیط کار مورد استفاده این افراد قرار می گیرد .(8) عمدتا این اندازه گیریها به خط مستقیم میباشد و فواصل بین دو نقطه مشخص از بدن را لحاظ میکند .

مثلا طول ساعد از بازو تا مچ یا طول ران از باسن تا زانو .در هر دو حالت نشسته وایستاده میتوان اندازه گیری ها را انجام داد.(1) آنروپومتری به دو شکل عمده استاتیک ودینامیک انجام می پذیرد که درآنتروپومتری استاتیک اندازه اندامهای مختلف در شرایط ثابت و بدون حرکت ودرنوع دینامیک دامنه حرکتی اندامها و چگونگی حرکات مورد بررسی قرار می گیرند.(3) بدون در نظرگرفتن اصول انتروپومتری در طراحی وسایل ،ماشینها،پست کارو...ممکن است فرددرهنگام انجام وظیفه وضعیت بدنی نامناسب داشته باشد که می تواند به خستگی ،کاهش بهره وری و گاهی اسیبهای جسمانی منجر شود .نمونه هایی از اندازه بدن که در آنتروپومتری سنجش می شود عبارتند از : طول قد ،وزن ،طول دستها و...که بعد به توضیح آنها پرداخته می شود .(5) داده ها معمولا به گروهایی تقسیم میشوند که حدود نهایی را در هر انتها نشان می دهد (افراد کوچکتر و بزرگتر).بین این دو انتها هم ابعاد سایر افراد جامعه به چشم می خورد.(1) برای اندازه گیری ابعاد بدن روشهای گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد که از میان آنها می توان به روشهای فیزیکی ،لیزری وعکس برداری اشاره کرد .در روش فیزیکی (یا اندازه گیری مستقیم)با استفاده از متر نواری و دستگاه آنتروپومتر ابعاد بدن شخص اندازه گرفته می شود و نتایج ثبت می گردد.در اندازه گیری غیر مستقیم اطلاعات از تصاویر وعکسها استخراج شده موردتحلیل قرار میگیرد.

روشهای عکسبرداری و هالوگرافی از جمله این روشها هستند.(5) در این پروژه از روش فیزیکی(مترنواری) برای اندازه گیری ها استفاده شده است .

در جمع آوری داده های آنتروپومتری سه عامل مهم باید در نظر گرفته شود:(7) 1) تکنیکهای اندازه گیری باید کاملا مشخص و استاندارد باشند.

2) گروهی که مورد آزمایش قرار می گیرند باید مانند مصرف کنندگان آن وسیله یا جامعه مورد نظر باشند.

3) نمونه باید به اندازه کافی باشد تا اطمینان آماری لازم را ایجاد کند.

به هر حال وجود پایگاه اطلاعاتی آنتروپومتریک در هر جامعه و کشور از ضروریات است به گونه ای که امروزه در تمام کشورهای پیشرفته چنین پایگاه اطلاعاتی وجود داشته و دسترس مهندسان و طراحان قرار دارد .متاسفانه در کشور ما در این زمینه مطالعات اندک انجام پزیرفته است .(5) به طور کلی آنتروپومتری در دو زمینه کاربرد دارد :(8) 1) برای تطبیق و تناسب ماشینی با انسان در جهت راحتی و افزایش راندمان کاربر.

2) جهت استاندارد سازی وسایل و تجهیزات مورد استفاده برای یک فرد یا کل جامعه.

3) به طور خلاصه آنتروپومتری علمی است که ابعاد مختلف مرتبط با جوانب خارجی آناتومی انسان را اندازه گیری ،ثبت و آنالیز می نماید.در کنار اندازه گیری های انتروپومتری وزن انسانها را در کنار توانائیشان در اعمال نیرو (قدرت) اندازه گیری مینماید.(9) هدف علمی آنتروپومتری در نهایت تامین اندازه های انسانی است که سطح تعامل فیزیکی انسان را با هر شیء که مورد استفاده قرار می گیرد بهینه سازی نماید.(9) شعار آنتروپومتریک: 1) به گونه ای طراحی کنید که وسایل،تجهیزات و کنترل هادر گستره دسترسی کوچکترین فرد باشد.

2) به گونه ای طراحی کنید که طرح به دست امده با بزرگترین فرد همخوانی داشته و برای وی مناسب باشد.

ایستگاه های کار: بررسی ایستگاه های کار یکی از بخشهای مهم ارزیابی های ارگونومیک به شمار می آید چرا که عدم برقراری شرایط مطلوب از جنبه ارگونومی میتواند با انواع مختلفی از صدمات مانند مشکلات ناحیه ستون فقرات (به ویژه کمر)،ناراحتی های اندام فوقانی (به ویژه مچ دست و شانه ها) و حتی عوارض بینایی همراه باشد .البته کاهش راندمان نیز احتمالا از دیگر تبعات چنین وضعیتی است .(3) از طریق انطباق ایستگاهای کاری با اکثریت افراد ،کارگران قادرند با استفاده از تنظیمات از پیش طراحی شده انجام کار راحت تر را تجربه کنند .(1) در برخی موارد با تغیرات کوچکی می توان فشارهای جسمانی وارده به کارگران را تا حد زیادی کاهش داد.با ایجاد سطوح کار مناسب وطراحی میزهای کار می توان تطابق مناسبی را بین تجهیزات و کارگر ایجاد نمود ویا با تطابق سطح کار با نیازهای حرکتی کارگر میتوان زمن کنترل حرکات جسمانی شرایط مناسبتری برای اعمال نیرو ویا جابهچایی کالا را تامین نمود تا به طور غیر مستقیم از صدمات عضوی جلوگیری به عمل آید.(6) ایستگا های کار به طور کلی به سه دسته نشسته،ایستاده ،ایستاده-نشسته تقسیم می گردند که درطراحی هر یک از آنها رعایت جنبه های انتروپومتری حدود دسترسی کاربرو دیگر فاکتورهای موثر باید مد نظر قرار گیرند .(3) در این پروژه به ایستگاه های کاری نشسته وایستاده با توجه به نیاز پرداخته شده است.

کار کردن به صورت ایستاده: در انجام کارهائی که نیازمند حرکات بدن و بازوها و یا مستلزم صرف نیروی زیادی می باشند کار کردن به صورت ایستاده موجب سهولت انجام کار میگردد.(6) ارتفاع کار اهمیت ویژهای در طراحی محیط دارد .

چنانچه ارتفاع کار بلند باشد دست برای جبران این وضعیت بالا قرار می گیرد که این خود باعث درد ناحیه گردن و شانه ها خواهد شد و پایین بودن ارتفاع نیز باعث خم شدن فرد و نهایتا کمر درد میگردد.بنابر این باید ارتفاع کار به گونهای متناسب با ارتفاع بدن شخص طراحی شود .بهترین ارتفاع برای انجام کار در حالت ایستاده در فاصله 100-50mm زیرارتفاع ارنج می باشد یا متوسط ارتفاع آرنج (فاصله آرنج از زمین در حالتی که باز و به زمین عمود بوده وارنج خم شده است ) 1000-950mm برای مردها و 930-880mm برای زنان پیشنهاد میشود .(8) علاوه بر ابعاد آنتروپومتریکی باید به طبیعت کار نیز توجه شود : 1) در کارهای ظریف میتوان از یک نگهدارندهآرنج برای کاهش بار استاتیک بر روی عضلات کمک گرفت تادردهای عضلات پشت به حد اقل برسد .در کار سبک،ارتفاع مناسب کار در حدود100-50mm بالای آرنج می باشد.

2) در کارهای دستی فرد نیاز به فزایی برای در دست گرفتن وجابه جا کردن ابزار، مواد وظروف مختلف در اطراف خود دارد که در این حالت بهتر است ارتفاع کار 15-10mm پایینتر از آرنج باشد.

3)اگر در کار ایستاده نیاز به نیروی بدنی زیادی باشد (درنجاری و مونتازکاری)ارتفاع 40-15cm پایینتر از ارتفاع آرنج پیشنهاد می گردد .(8) اصولا برای پاها هنکام کار به صورت ایستاد هیچ گونه وظیفه ای مانند فشار دادن و...نباید در نظر گرفته شود .در غیر این صورت فشار زیادی به پاها تحمیل میشود که علاوه بر خستگی ودرد ،فرسودگی زود رس آنها را به دنبال خواهد داشت.(6) تنظیم ارتفاع کار به لحاظ ارگونومیکی جایگاه واهمیت خاصی دارد .بنا بر این باید ارتفاع کار قابل تنظیم بوده تا برای افراد مختلف به طول قد متفاوت قابل استفاده باشد .

چنانچه به لحاض اقتصادی وسایر شرایط مربوط به نوع کار،امکان استفاده از میزهای قابل تنظیم وجود نداشته باشد باید میز را برای بلندترین فرد طراحی نموده وبرای افراد کوتاهتر از زیر پایی وصندلی بلند کمک گرفت.(8) کار کردن به صورت نشسته : کارهایی که نیاز به حرکات ملایم دست و مشاهده دقیق دارند بهتر است به صورت نشسته انجام گیرند ولی باید در نظر داشت که نشستن مداوم و طولانی نیز گردش خون را کند کرده و باعث ایجاد مشکلاتی مانند سوء هاضمه میشود .(6) مطالعات انجام شده نشان می دهد که در کارهای دستی ،سرعت حد اکثر برای انجام کار هنگامی است که دستها در جلوی بدن و بازوها در طرفین و با زاویه مناسب قرار بگیرند .این امر به عنوان یک اصل مهم در طراحی ایستگاه های کاری نشسته مورد استفاده قرار می گیرند از آنجایی که ممکن است کار به صورت دستی و دقیق یا ظریف صورت بگیرند باید ارتفاع کار به گونه ای باشد که فاصله مناسب بینایی رعایت شده باشد .یعنی ارتفاع سطح کار آنقدر افزایش یابد که فرد در وضعیت طبیعی قرار گرفته به راحتی شیء مورد نظر خود را ببیند و برعکس در زمانی که برای انجام کار به نیروی بزرگی نیاز باشد و یا کارهای جنبی زیاد باشد سطح کار پائین تر قرار بگیرد.البته پائین آوردن میز ،قرار گیری زانو در زیر آنرا مشکل می کند که این خود فاکتور محدود کننده خواهد بود و فاصله حد اکثر از سطح کف صندلی تا قسمت داخلی میز 185mm می باشد(95% ضخامت ران).

(8) میز را باید به گونهای طراهی کرد تا 10cm زیر آرنج بتوان فضا را تغییر داد و فضا هنوز برای رانهاوجود داشته باشد و در طراحی میز باید ضخامت قطعه کار از ارتفاع آرنج در حالت نشسته کم شود.(7) در این حالت هر چه ارتفاع قطعه بزرگتر باشد باید ارتفاع میز کار کمتر شود.در هنگام طراحی محل کار به صورت نشسته باید توجه داشت که ماهیچه ها و استخوان های گردن،شانه هاو پشت انسان می تواند بر اث تنظیم غلط محل کار دچار ناراحتی و احتمالا آسیب شود.(6) برخی ابعاد بدن که در طراحی به کار می رود: (7) 1)ارتفاع آرنج (Elbow height ): در تعیین ارتفاع سطح میز کار کاربرد دارد.

2)عمق کفل-زانو( :(Buttock-Knee depth عمق سطح نشستنگاه صندلی و فضای خالی زیر میز کار را تعیین می کند .

3)ارتفاع رکبی : گستره قابلیت تنظیم ارتفاع صندلی را تعیین می کند .

4)ارتفاع آرنج در حالت نشسته : ارتفاع آرنج در حالت نشسته و ارتفاع رکبی ارتفاع میز کار را تعیین می کند .

5)ارتفاع نشسته(Sitting heigh) : تعیین فزای عمودی مورد نیاز برای وضعیت نشسته.

برای کارهای مونتاژطراحی از نقطه ی مرجع دست آغاز می شود جای استقرار مطلوب دست به نوع کاری که انجام می شود بستگی دارد برای کارهای سنگین دستی ترجیحا باید دستها 20CM زیر آرنج واقع شوند اما در کارهای ظریف و دقیق که دستها بر روی تکیه گاهی قرار می گیرند ارتفاع دستها میبایست 5CM بالاتر از ارتفاع آرنج باشد .بنابراین در طراحی ایستگاه کار نخست لازم است کهدر کار مورد نظر راحت ترین ارتفاع برای دستها تعیین شود .(8) دستور کارهایی برای طراحی ایستگاه کار : (7) 1) ارتفاع سطح میز کار را به گونه ای در نظر گیرید که هنگام کار آرنج کارگر در پهلو قرار گفته و مچ وی حالت طبیعی داشته باشد .

2) میز کارنباید دارای لبه های تیز باشد و لاوک قطعه ها نیز نبایستی هنگام برداشتن قطعه از درون آن سبب تحریک وآسیب مچ دست شود .

3) بیشترین حد دسترسی در ایستگاه کار باید برابر با 51CM (20In) باشد به این معنا که قطعه ها وابزارها در این فاصله قرار گیرند به طوری که کارگر به کشش کامل مفصل آرنج ناچار نباشد.

روشهای انداه گیری ابعاد بدن (8) روشهای اندازه گیری فواصل خطی (Linear Distances): مانند اندازه های درازای استخوان ، پهنا ،ارتفاع یک نقطه از بدن تا زمین در حالت نشسته یا ایستاده .این نوع اندازه گیری ها به خصوص در تعیین اندازه لباسهای ایمنی کاربرد زیادی دارند.در حالت از وسایل ساده اندازه گیری مثل متر نواری یا کولیس استفاده می گردد .

روشهای عکاسی وسینماتوگرافی : این روشها برای تعیین ابعاد بدن در وظعیتی که بدن در حال حرکت می باشد بسیار مفید است (آنتروپومتری دینامیک) الف) روش شبکه های زمینه ای ب) روش عکاسی چند جهته ج) روس اندازه گیری سه بعدی د) روشهای ارتباطهای ابعاد بدن در آنترمتری با اندازه گیری ابعاد بدن به طراحی میز و صندلی پرداخته می شود که در این پرو ژه باتوجه به ثابت بودن میزوصندلی های موجوددرمهرکام پارس(قسمتInt) هنگام کاروعدم امکان تعویض یاتغییرابعادآن به برسی رنج قدری که مناسب برای کاربااین میز و صندلیها هستند پرداخته شده که امید است درآینده کاهش صدمات ناشی از نامناسب بودن ایستگاه کاری با توجه به این رنج قد ازافراد مناسب برای این ایستگاه های کاری استفاده شود.