در بحث ورزش و آلرژی دو سوال مهم مطرح است اول آنکه آیا ورزش باعث بروز آلرژی در فرد ورزشکار خواهد شد؟ و سوال دوم آنکه آیا آلرژی در یک فرد ورزشکار بر عملکرد ورزشی فعالیت او تاثیر دارد؟ و اگر پاسخ مثبت است چه تمهدیاتی را برای به حداقل رساندن این تاثیر باید مدنظر داشت؟
آیا ورزش باعث بروز آلرژی در فرد ورزشکار خواهد شد؟
پاسخ به این سوال قدری مشکل است و تحقیقات نشان دهنده یافته های متفاوتی بوده است. با توجه به اینکه واکنش های آلرژیک ناشی از اختلال در سیستم ایمنی بدن است لازم است برای درک بهترپاسخ این سوال به تاثیر وتاثر سیستم ایمنی و ورزش پرداخته شود.
موضوع اثرات متقابل ورزش وسیستم ایمنی از مباحث مهم در علوم پزشکی ورزشی می باشدکه تحت عنوان ایمونولوژی‌ورزشی شناخته شده است.این موضوع مقدمه‌ای بر فهم بهتر آلرژی در ورزش می باشد. بنابراین در ابتدا مروری بر این موضوع خواهیم داشت.
سیستم ایمنی دارای دو عملکرد است که یکی از آنها در تمام بیماری ها به عنوان بخش عمده و خط اول سیستم دفاعی واکنش نشان می دهد که به آن ایمنی ذاتی نیز گویند. این نوع ایمنی از بدو تولد وجود دارد و شامل موارد غیر اختصاصی متعددی می باشد. هنگامی که میکروارگانیسمی از سدهای فیزیکی مانند پوست و مخاط گذشت این عملکرد سیستم ایمنی فعال می شود.واسطه های این سیستم اینترفرون ها و سلولهای NK می باشد. موارد دیگر سیستم ایمنی ذاتی اشک، بزاق، موکوس مترشحه از غشاهای مفروش کننده سطوح داخلی بدن،ماکروفاژها، پلی مورفونوکئرها و.... می باشند. عملکرد دوم سیستم ایمنی، ایمنی اکتسابی است که در مقابله با عوامل عفونی بصورت جداگانه واکنش نشان می دهد. در این حالت حافظه ایمنی فعال شده و برای مقابله با هر عامل عفونی واکنش خاص خود را نشان می دهد. هرگاه سیستم ایمنی ذاتی نتواند میکروارگانیسم را از بین ببرد ایمنی اکتسابی وارد عمل می شود. این سیستم تکامل یافته‌تر از سیستم ایمنی ذاتی است و اجزای آن عبارتنداز لنفوسیت B و T و سلولهای ارائه کننده آنتی ژن (APC). ایمنی اکتسابی به دو بخش ایمنی هومورال و سلولی تقسیم می گردد. تاثیر ورزش بر سیستم ایمنی بیشتر بر عملکرد ایمنی ذاتی و بر بخش ایمنی سلولی عملکرد ایمنی اکتسابی است.
به طور کلی ورزش باعث افزایش گلبول های سفید خون و اجزاء آن می شود. این تاثیر بر اثر تحریک هورمون هایی مانند کاته کولامین ها و کورتیکو استروئید که در هنگام استرس ترشح می شوند ویا عواملی مانند افزایش غلظت سیتوکین ها و افزایش تغییرات دمای بدن و احتمالاً دهیدراتاسیون است که در هنگام ورزش اتفاق می افتد. تحریک این هورمون ها باعث آزادسازی گلبول های سفید ذخیره از طحال و مغز استخوان می شود. اجزاء مختلف گلبول سفید مانند نوتروفیل ها، لنفوسیت ها و مونوسیت ها نیز در هنگام ورزش در خون محیطی افزایش می یابند. این افزایش تا سه برابر حد طبیعی نیز گزارش شده است و پس از توقف ورزش به تدریج طی چند ساعت و کمتر از 24 ساعت به حد طبیعی باز می گردد. تنها استثناء در این زمینه ورزش های بسیار سنگین و استقامتی است. در ورزش های استقامتی مانند دوی ماراتون،دوچرخه سواری استقامت و یا مسابقات سنگین مانند مسابقات مردان آهنین لکوسیت ها در طی ساعت اول ورزش افزایش می یابد ولی پس از آن کاهش یافته و به پایین ترین حد طبیعی و یا حتی کمتر از حد طبیعی می رسد و این اثر ممکن است تا چندین روز پس از توقف ورزش نیز ادامه پیدا کند. بنابراین اینگونه ورزشکاران پس از مسابقه مستعد ابتلاء به عفونت می شوند. این پدیده باعث طرح تئوری پنجره باز شده که در اصطلاح زمانی است که ایمنی فرد ورزشکار تحت تاثیر ورزش تغییر می کند و در طی آن عوامل عفونت زا که وارد بدن می شود فرد را در معرض ابتلا به عفونت (با یا بدون علامت) قرار می دهد. این مدت از سه ساعت پس از شروع ورزش تا 72 ساعت پس از آن به طول می انجامد.
این موضوع سبب شده عفونت ها در دوندگان دوی ماراتون بیش از صدمات فیزیکی باعث غیبت آنان از تمرینات ورزشی شود.در مطالعه ای که بر روی دوندگان ماراتون انجام شده 25٪ دوندگانی که به خط پایان رسیده اند تا دو هفته پس از مسابقه ابتلاء به عفونت تنفسی داشتند. همچنین پرولیفراسیون لنفوسیت ها نیز در طی ورزش های شدید ومتوسط کاهش وحتی سرکوب می شودکه درتناسب باشدت ورزش می باشد. این سرکوب می تواند ناشی از افزایش کورتیزول پلاسما در طی ورزش باشد. این در حالی است که تغییرات لکوسیت ها و اجزاء آن در طی ورزش های ملایم بسیار ناچیز است و بعضی از اجزا مانند مونوسیت ها بدون تغییر می باشد.
ازعوامل دیگر که درتضعیف سیستم ایمنی درحین ورزشهای سنگین مطرح می باشد کاهش سیستم ایمنی موضعی دستگاه تنفسی در ورزشکار می باشد. افزایش میزان و سرعت تنفس و همچنین استنشاق هوای سرد و خشک باعث اختلال عملکرد مژک ها و مختل شدن عملکرد لنفوسیت های B مخاطی می شود. همچنین میزان و عملکرد ایمونوگلوبولین A ترشحی در مخاط سیستم تنفسی و بزاق دهان که به ایمنی موضعی می پردازد کاهش یافته که این عوامل نیز باعث افزایش استعداد ابتلای ورزشکار به عفونت ها، خصوصاً عفونت های تنفسی می شود. البته میزان ترشح ایمونوگلوبولین A مترشحه در بزاق در طی فعالیت های ورزشی سبک و متوسط تغییر نمی یابد.
سایر اجزاء سیستم ایمنی که تحت تاثیر ورزش قرار دارند عبارتنداز: افزایش فوری سلول های NK در طی ورزش، افزایش ماکروفاژها در طی ورزش، افزایش اینترلوکین 1 و 2 وافزایش غلظت پروتئین های اصلی فاز حاد مانند CRP که بسیاری این تاثیرات موقتی و مختص زمان ورزش می باشد ولی بعضی از اثرات مانند افزایش اینترلوکین 1 ممکن است تا ساعت ها پس از ورزش نیز ادامه پیدا کند.