دانلود تحقیق حرکات اصلاحی

تعریف مفاهیم

 1- تعریف حرکات اصلاحی :

حرکات اصلاحی به مجموعه حرکات کششی و تقویتی اطلاق می‌شود که انجام آنها ، ضمن تقویت عضلات و یا ایجاد کشش در ‌آنها ، باعث تغییر شکل در جهت اصلاح مفاصل و عضلات و در نتیجه وضعیت بدنی می‌شود.

 در کودکان دبستانی و نوجوانان دوره راهنمایی در سنین رشد هستند و هنوز صفحه رشد (اپیفیز ) استخوانهایشان بسته نشده و قابل انعطاف است ، حرکات ورزشی - اصلاحی بیشترین تاثیر را در اصلاح وضعیت قامتی دارد ، لذا توجه به حرکات اصلاحی در این سنین از اهمیت خاصی برخوردار است .

 

 2- خط ثقل :

خطی فرضی است که از مرکز ثقل بدن در جلو مهره دوم خارجی عبور می کند خط ثقل بدلیل تاثیر در وضعیت تعادل بدن از جایگاه ویژه‌ای در مطالعه و ارزیابی برخوردار است .

 

 

3 - مرکز ثقل یا مرکزجاذبه بدن :

مرکز جاذبه بدن در جلو مهره دوم خارجی قرار دارد و از محل تلاقی سه صفحه اصلی آناتومیکی حاصل می شود که این صفحات عبارتند از صفحه تاجی ، صفحه سهمی و صفحه افقی ( عرضی ) .

در ناحیه‌ای که این سه صفحه یکدیگر را قطع می‌کنند برآیند نیروهای وارده صفر است .

در صورتیکه اختلالی در ساختار بدون بوجود آید مرکز ثقل از محل خود جابجا شده و باعث وارد شدن فشارهای غیر طبیعی به بدن می‌شود .

 

4- صفحه شطرنجی :

 چهارچوبی است که از وسط آن خط شاقولی عبور داده شده و عرض و طول آن قیطان‌های نازکی به فاصله 5 سانتی‌متر از یکدیگر قرار دارند ، با استفاده از این وسیله و تست مربوطه به آن به نام « نیویورک » می‌توان بسیاری از ناهنجاریهای ساده اسکلتی را تشخیص داد .

 

5- خط شاقولی :

 خطی است که در وسط صفحه شطرنجی قرار دارد و با تنظیم آن بر نقاط شاخص بدن ، تغییر شکلهای وضعیتی بدن را می‌توان تشخیص داد .

 

6- وضعیت قرارگیری بدنی طبیعی وغیر طبیعی ( هنجار و ناهنجار )

 منظور از این دو واژه انطباق وضعیت بدنی فرد با معیارهای استاندارد است .

طبیعی به معنای همسانی وضعیت بدنی با معیارهای موجود در منابع علمی ، و غیر طبیعی به معنای تفاوت وضعیت بدنی با این معیارها است به عبارت دیگر غیر طبیعی به معنای تفاوت آزمودنی با تست نیویورک و معیارهای موجود زیبایی شناسی است .

 

7- وضعیت بدنی استاندارد ( شاخص ):

نوعی از وضعیت بدنی است که حداقل مقدار فشار و کشیدگی ( استرس واسترین ) را بر مفاصل و عضلات فرد وارد کرده و حداکثر کارائی بدنی را به همراه دارد کمترین میزان مصرف انرژی وجلوگیری از بروز خستگی زودرس و عدم اختلال عملکرد ارگانهای داخلی و کلیه بخش‌های بدن ، آمادگی برای انجام حرکات مختلف و در نهایت عملکرد مناسب بدن از مزایای این وضعیت است .

این وضعیت بیش از ‌آنکه یک وضعیت متداول باشد یک وضعیت ایده آل است و در آن مرکز ثقل بخشهای مختلف بدن مانند سر ، بالا تنه ، لگن خاصره و پا در یک راستا قرار می‌گیرند و مقدار نیروی اعمال شده توسط عضلات بدن در مقابل فشار جاذبه به تعادل رسیده بگونه‌ای که فرد کمترین میزان مصرف انرژی را در آن وضعیت دارد .

 

8- ارگونومی :

 تعریف ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی از دو کلمه ارگو به معنی کار و ( نومی ) به معنی قاعده وقانون مشتق شده است و در لغت به معنای « قوانین طبیعی کار » است .

مهندسی فاکتورهای انسانی نام مترادف دیگری است که به علت تعریف مفهومی ویژه ارگونومی به آن اطلاق می‌شود ، طبق تعریف به جای تناسب انسان با کار ، ارگونومی کوششی است در جهت تناسب کار با انسان ، هدف از این علم بهبود نحوه انجام کار ، روش‌های انجام کار ، و وسایل کار و منطبق کردن آنها با خصوصیات بدن و روان انسان است .

 

9- تست نیویورک :

ابزار اندازه‌گیری استاندارد شده‌ای که توسط دانشگاه ایالتی واشنگتن تدوین شده و وضعیت طبیعی و تغییر شکل‌های بدنی فرد را از دید جانبی ، خلفی و روبرو مورد ارزیابی قرار می‌دهد .

 

مزایای وضعیت بدنی مطلوب :

تنفس آسانتر و کاملتر

احساس ا جرای آسان حرکات

درد وفشار کمتر در عضلات ومفاصل

وسعت دامنه حرکتی مفاصل

احساس مطلوب در زندگی

افزایش اعتماد به نفس

ظاهر زیبا و اندام متوازن

عملکرد بهینه ارگانهای داخلی مانند سیستم تنفسی و گردش خون و ...

افزایش انگیزه برای تشویق دیگران به وضعیت صحیح بدنی

موزونی حرکات

کاهش کاراستاتیک بدن

تجمع کمتراسید لاکتیک

 

علائم و نشانه‌های قابل مشاهده وضعیت بدنی نامطلوب ( پاسچر ضعیف ) :

 برخی از علائم قابل مشاهده ناشی از وضعیت‌های نامطلوب قامتی عبارتند از : شانه‌های نامتعادل و گرد شده ، ستون فقرات تابدار ، سرکج یا سر به جلو ، شکم برآمده ، زانوی عقب رفته ، پشت صاف ، پشت کج ، پشت گرد ، لگن مایل ، لگن بیش از حد به جلو یا به عقب چرخیده ، پاهای به داخل یا به خارج چرخیده ، پای ضربدری ، پای پرانتزی .

برخی از علائم قابل مشاهده ناشی از وضعیت‌های نامطلوب قامتی عبارتند از : شانه‌های نامتعادل و گرد شده ، ستون فقرات تابدار ، سرکج یا سر به جلو ، شکم برآمده ، زانوی عقب رفته ، پشت صاف ، پشت کج ، پشت گرد ، لگن مایل ، لگن بیش از حد به جلو یا به عقب چرخیده ، پاهای به داخل یا به خارج چرخیده ، پای ضربدری ، پای پرانتزی .

عوارض وضعیت نامطلوب بدن : در نتیجه وضعیت ضعیف بدنی ممکن است در افراد مختلف عوارضی مشاهده شوند .

سردرد ، کمردرد ، پائین آمدن آستانه خستگی عضلات ، خستگی عضلانی ، مفاصل دردناک ودر حال تخریب ، راه رفتن بد شکل ، کاهش دامنه حرکتی مفاصل ، افزایش فشار به عضلات و مفاصل ، افسردگی ، خستگی ، عدم اعتماد به نفس ، عدم تعادل عضلانی ، اختلال در خواب ، آرتروز ، افزایش سطح اسید لاکتیک خون ، افزایش وام اکسیژن ( مقدار اکسیژن مصرفی شود که در دوره برگشت به حال اولیه و در مدت زمانی برابر ، بیش از مقدار زمان عادی به مصرف برسد ) ، تاخیر مرحله برگشت ، افزایش کار استاتیک بدن ، سرخوردن دیسکهای ستون فقرات ، قاعدگی دردناک از جمله این عوارض هستند .

علل عمومی وضعیت بدنی نامطلوب : علتهای رایج ایجاد وضعیت بدنی غیر طبیعی و نامطلوب عبارتند از عدم تعادل عضلانی ، نگهداشتن بدن در وضعیت‌های بد و ضعیف در هنگام کار و استراحت، آسیبهای قلبی ، بارداری ، ضعف عضلانی ، تنگی نفس و مشکلات تنفسی مانند آسم ، کفشهای پاشنه بلند ، ابتلاء به برخی از بیماریها ، داشتن وزن اضافی ، قد بلند ، افزایش سن ، عادت‌های نادرست ، الگوهای غلط حرکتی ، پوشاک نامناسب (مثل کفش‌های تنگ و نوک باریک ) ، حالت‌های روحی روانی مانند افسردگی یا خجالتی بودن ، کم تحرکی و ....

دکتر ساهارمان ( 2002) در بیان مدل ‌آسیب شناسی حرکتی ( کینزیوپا تولوژیک) عنوان می‌کند که بروز ناهنجاریهای اسکلتی ، وضعیت بدنی بد و محدودیتهای عملکردی ، در نتیجه سندرمهای آسیب حرکتی ناشی از نقص و محدودیت حرکتی مفاصل و اندامها است که در اثر آسیب به مفاصل و اندامهای بدن ایجاد شده ، و تاکید می‌کند که دلیل عمده بروز آسیب در مفاصل ، حرکات تکراری و حفظ بدن در وضعیتهای غلطی است که باعث شده وضعیت نامطلوب بدن در ضمیر ناخودآگاه شخص شکل گرفته و در نهایت به یک چرخه معیوب تبدیل می شود .

در وضعیت نامطلوب بدن و ناهنجاریهای اسکلتی فرد مجبور به اجرای حرکات ویژه مفاصل ونگهداری بدن در وضعیت خاص شده و متقابلاً اجرای این حرکات تکراری ووضعیت نگهداری بدن در تشدید ناهنجاریهای اسکلتی و سندرومهای آسیب حرکتی نقش اساسی دارند .

رهنمودهایی برای بهبود وضعیت بدنی : 1- از قواعد ارگونومی در حین کار و استراحت استفاده کنید .

2- مقید به اجرای تمرینات کششی و تقویتی اصولی روزانه شوید .

3- کفش و لباس‌های خود را براساس قواعد منطقی واصولی انتخاب کنید .

4- در موقع راه رفتن ، شانه‌ها را در وضعیت صحیح نگه داشته و بازوها و دستها حرکت داده شوند .

5- اجرای حرکات اصلاحی می‌تواند در پیشگیری و بهبود عدم تعادل عضلانی موثر واقع شود.

6- اجرای تمرینات حرکتی با آگاهی از وضعیت بدن ( استفاده از روش الکساندر).

عدم تعادل عضلانی بازی‌های کودکان به اندازه کافی متنوع است بطوریکه از نظر تعادل عضلانی یا اختلالات وضعیتی در راستای بدنشان هیچ مشکلی ندارند ، لیکن زمانیکه همین کودک بزرگ می‌شود و در مسابقات ورزشی و به خصوص قهرمانی شرکت می‌ کند به جایی می رسد که برای افزایش کارائی بدن ومهارت در ورزش مربوطه نیاز به تمرینات ویژه و فشرده دارد و در برخی موارد تمرینات نادرست انجام می‌دهد و در نتیجه این تمرینات مجبور به قربانی کردن درجاتی از تعادل عضلانی و راستای اسکلتی طبیعی می‌شود .

چنین وضعیتی موجب اختلالات جبران ناپذیر ارگانیکی منجر می‌ گردد .

عدم تعادل عضلانی در ورزشکاران موجب عدم تعادل قدرت در عضلات عمل کننده و مخالف که در مقابل یکدیگر کار می‌کنند ( آگونیست و آنتاگونیست ) شده و به تبع آن در ترویج و گسترش ناهنجاریهای قامتی موثرند .از آنجائیکه وضعیت هر مفصل بستگی به تعادل نیروهای عضلانی مخالف دارد ، به هر دلیلی یک گروه جمع کننده ( فلکسور ) تمام یا قسمتی از عملکرد خود را از دست می‌دهد و گروه مخالف آن ، یعنی گروه باز کننده ،‌مفاصل را با ایجاد فشار غیر طبیعی به حالت باز شدگی کامل HyperExtension می‌برد ، این وضعیت در ستون فقرات کمری بیشتر رایج است .

به عنوان مثال : وزنه برداری که وزنه را از قسمت جلوئی بدن بطرف بالا می‌کشد ، در جلو سطح اتکاء بدن با زانوهای نزدیک به باز شدن ، باعث ایجاد انقباض بسیار قوی در عضلات راست کننده ستون فقرات (Erector spinal) خواهد شد .

این موارد که مستلزم کار دائمی عضلات باز کننده تنه است باعث می‌شود که این گروه عضلانی در زمره قویترین عضلات بدن بحساب آید و این ورزشکاران دچار عدم تعادل عضلانی بین گروه عضلات باز کننده و خم کننده تنه گردند .

بعبارت دیگر از بین رفتن کارکرد برخی از قسمتهای بدن بدلیل ویژگیهای اختصاصی بعضی از رشته‌های ورزشی ، اثرات نامتعادلی را بر وضعیت بدنی ورزشکار می‌گذارد ؛ باعث این امر را می‌توان به کاربردهای اختصاصی‌تر برخی از اندام نسبت به اندام دیگر نسبت داد .

از اینرو در بعضی از رشته‌های ورزشی تغییرات تخریبی اسکلتی بدن تسریع می‌شود .

عامل دیگر عدم تعادل عضلانی چاقی است ، چاقی نقش تسریع کننده در تغییرات تجزیه در مفاصل وزن پذیر ، مخصوصاً ستون فقرات تحتانی بازی می‌کند.

وزن اضافی شکم باعث انتقال مرکز ثقل بدن بطرف جلو شده و در نتیجه شخص با فشار قسمت فوقانی تنه بطرف عقب سعی در جبران این وضعیت دارد .

با این عمل بازشدگی Extension در ستون فقرات ناحیه کمر و خارجی ( لومبوساکرال) افزایش یافته ، میزان گودی کمر زیاد شده و تعادل عضلات قدام و خلف تنه بهم می‌خورد .

یکی دیگر از عوامل عدم تعادل عضلانی در ورزشکاران ، کفش ورزشی آنهاست .

کفش یکی از مهمترین وسایل ورزشی است که باید به آن اهمیت بیشتری دارد .

سفتی و محکمی کفش ، زیره‌های غیر استاندارد و نامناسب باعث ضعف عملکرد انگشتان شده و در نتیجه قدرت عضلات خم کننده را کاهش داده ، ساختمان لیگامانی آنرا ضعیف می‌ کند .

بلند و نامناسب بودن پاشنه کفش ، مرکز ثقل را بطرف جلو رانده و فرد را برای حفظ تعادل در شرایط جبرانی نامطلوب قرار می‌دهد و در نتیجه در ستون فقرات افزایش لوردوز بوجود می آید .

این موارد باعث اختلال و ناهنجاریهای وضعیتی در اندام تحتانی و بعضاً در ستون فقرات می شود .

ساختار ستون فقرات و اندامها سیستم اسکلتی بدن انسان سیستم اسکلتی بدن انسان به دو دسته تقسیم می‌شود : 1- سیستم اسکلتی محوری 2- سیستم اسکلتی اندامها 1- سیستم اسکلتی محوری : این سیستم شامل استخوانهای سر ، دنده‌ها ، استخوان جناغ و استخوان ستون مهر‌ه‌ ای است .

2- سیستم اسکلتی اندامها : این سیستم شامل استخوانهای دستها و استخوانهای پاها است .

الف : استخوانهای دست : شامل استخوانهای: 1- ترقوه 2- کتف 3- استخوان بازو 4- دو استخوان ساعد 5- هشت استخوان مچ دست 6- پنج استخوان کف دستی 7- چهار بند انگشت ب: استخوانهای پا : شامل 1- لگن 2- استخوان ران 3- استخوان کشکک 4- دو استخوان ساق 5- هفت استخوان مچ پایی 6- پنج استخوان کف پایی 7- چهارده بند انگشتان پا اهمیت بررسی ستون فقرات و ناهنجاریهای آن : وظایف ستون مهره‌‌ای عبارتند از : قائم نگهداشتن بدن حفاظت از نخاع تحمل وزن سر واندامها کمک به اجرای حرکات والگوهای حرکتی محل اتصال دنده ‌های قفسه سینه این ستون متحرک به صورتی طراحی شده که می‌تواند با تغییرات خود اشکال مختلفی را به بدن انسان بدهد و وضعیتهای گوناگونی را خلق نماید ، شیوع دردهای مربوط به این ناحیه از بدن به خوبی اهمیت آنرا آشکار می‌سازد ، بطوریکه گفته می‌شود ، امروزه 80% مردم بنوعی به دردها ، آسیبها و ناهنجاریهای ستون فقرات مبتلا هستند و به همین دلیل محققان ، آسیبها ، ناهنجاریها و دردهای ستون فقرات را اپیدمی قرن بیستم ، نامیده‌ اند و این موضوع مؤید این است که چقدر شناسایی ، بهبود و اصلاح ناهنجاریهای ستون فقرات حائز اهمیت است .

نحوه شکل‌‌گیری ستون مهره‌ها : ستون فقرات انسان در اثر تکامل فلوژنی در طی میلیونها سال شکل گرفته و وضعیتی را پیدا کرده است که در انسان بالغ دارای چهار قوس است.

تکامل فلوژنی از سه میلیون سال پیش در آفریقا با انسانهای هومواسترالیزپتکوس (Homo austoralis pithecus) شروع شد که لگنشان برای حفظ وضعیت ایستاده به اندازه کافی قوی بود .

پس از گذشت 5/1 میلیون سال وضعیت ایستاده مشخص در بشر هوموارکتوس استند ( Homo Erectus stand) پدید آمد .

مهمتر از تکامل فلوژنی تکامل آنتوژنی انسان است مراحل تکامل آنتوژنی ستون فقرات به شرح ذیل است : جنین انسان در رحم مادر در وضعیتی قرار می‌گیرد که دستها وپاهای او خم بوده ودر شکمش جمع شده وهمچنین سر به سمت جلو خم است ، این وضعیت را وضعیت جنینی می‌گویند .

شاید به دلیل قرار گرفتن در این وضعیت نوزاد هنگام تولد تنها دارای یک قوس با تحدب خلفی است .

وقتی که نوزاد مراحل رشد حرکتی را طی میکند در اثر عملکردهای عصبی - عضلانی - اسکلتی در2 الی 4 ماهگی ، وقتی کنترل سر را بدست می ‌آورد ، اولین قوس متحرک با تحدب قدامی شکل می‌گیرد .

همزمان با طی مراحل رشد حرکتی وقتی کودک از حالت چهار دست و پا به حالت ایستاده در می آید قوس کمری شروع به شکل گرفتن می‌ کند .

در سن 13 ماهگی کودک دارای ستون فقراتی است که قوس کمری در آن صاف بوده و در سه سالگی اندکی به سمت قدام تحدب دارد .

در سنین 8-7 سالگی یک قوس با تحدب قدامی درناحیه کمری دیده می‌شود و در 10 سالگی قوس کمری دقیقاً شبیه حالتی است که در بالغین مشاهده می‌شود .

قوس اولیه جنینی در ناحیه پشت در ماههای اولیه بوجود می آید .

قوس دوم جنینی در ناحیه خارجی در ماه پنجم با تحدب خلفی بوجود می آ‌ید .

این دو قوس در امتداد هم هستند و به همین دلیل وقتی جنین بدنیا می‌‌آید فقط یک قوس با تحدب خلفی در ستون فقرات وی مشاهده می‌شود .

از چهار قوس ستون فقرات سه قوس آن یعنی گردنی - پشتی و کمری متحرک بوده و قوس چهارم یعنی قوس خارجی ثابت است .

ساختار ستون فقرات در کودکان تعداد مهره‌ها 34-33 عدد است مربوط به ناحیه گردنی 12 عدد مربوط به ناحیه پشتی ، 5 عدد مربوط به ناحیه کمری و 5 عدد مربوط به ناحیه خارجی و 5-4 عدد مربوط به ناحیه دنبالچه است .

اما در بالغین 5 مهره ناحیه خارجی بهم جوش خورده وتبدیل به یک مهره می‌شود ، همچنین 5-4 مهره ناحیه دنبالچه نیز به هم جوش خورده ویکپارچه می شوند لذا تعداد مهره‌های متحرک در بالغین 24 عدد است.

در مجموع 24 مهره متحرک ستون فقرات سه قوس متحرک بوجود می آورند این سه قوس متحرک عبارتند از : 1- قوس گردنی با تحدب قدامی 2- قوس پشتی با تحدب خلفی 3- قوس کمری با تحدب قدامی قوسی که از بهم پیوستن مهره‌های خارجی ودنبالچه‌ای ایجاد می شود یک قوس ثابت با تحدب خلفی است .

جدول نکته 1: اگر فرد سرخود را به پائین خم کند برجستگی پائینی پشت گردن او همان مهره c7 است .

نکته 2: برای پیدا کردن s1 ناحیه باسن مورد مشاهده قرار گرفته و دو نقطه فرورفتته در ناحیه باسن ( این نقاط فرو رفته مربوطه به خار خاصره خلفی و فوقانی هستند ) مشخص می شود و بوسیله یک خط صاف به همدیگر متصل می گردد و بعد از آن به اندازه پهنای انگشت سبابه از این خط بالاتر رفته ونقطه‌ی s1 مشخص می‌گردد.

میزان استقامت ستون فقرات دانشمندان بیومکانیک فرمولی را ابداع کرده‌‌اند (R=N2+1)که با استفاده از این فرمول ثابت می‌کنند که میزان تحمل ستون فقرات طبیعی 10 برابر میزان تحمل ستون فقراتی است که بدون قوس است .

لازم به ذکر است که R میزان استقامت ستون فقرات را نشان می‌دهد و N بیانگر تعداد قوسهای متحرک است .

از ‌آنجا که ستون فقرات دارای سه قوس متحرک است با استفاده از فرمول فوق میزان استقامت ستون فقرات ده برابر ستون فقرات بدون قوس است ، (R=32+1=10) لذا داشتن قوسهای طبیعی در ستون فقرات فوق‌ العاده مهم است .

استفاده از شاخص دلماس جهت بررسی وضعیت ستون فقرات برای اینکه مشخص کنیم چه ستون فقراتی دارای قوسهای طبیع‌ اند نیاز به یک شاخص کمی داریم این شاخص کمی ، شاخص دلماس Delmas index است.اگر عدد بدست آمده از شاخص Delmas ( که نحوه محاسبه آن در زیر مطرح خواهد شد ) یکی از اعداد 96- 95-94 باشد نشان دهنده این است که ستون فقرات دارای قوسهای طبیعی است اگر عدد بالاتر از 96 بدست آید نشان دهنده این است که تحدب قوسها کم شده و احتمالاً چنین ستون فقراتی دارای ثبات (Stability) غیر طبیعی است .

و از تحرک آن بطرز محسوسی کم خواهد شد .

اگر عدد کمتر از 94 بدست آید نشان دهنده این است که تحدب قوسها افزایش یافته و احتمالاً چنین ستون فقراتی دارای تحرک بیشتر و ثبات کمتر است .

لازم به ذکر است که افزایش تحرک و بالا رفتن غیر طبیعی ثبات ، ستون فقرات را مستعد آسیب‌پذیری می‌کند .

نحوه محاسبه شاخص دلماس : بررسی تعادل عضلات ، مفاصل و خط ثقل بدن : برخلاف آنچه که اغلب تصور می‌شود ، خط ثقل بدن از مرکز محور حرکتی مفاصل عبور نمیکند بلکه نسبت به محور حرکتی از خلف یا قدام مفاصل عبور می‌کند .

اگر خط ثقل از قدام محور حرکتی مفصل عبور کند گشتاوری که ایجاد میکند باعث میشود بخش بالایی مفصل تمایل به چرخش قدامی داشته و وقتی از خلف محور حرکتی مفصل عبور می‌کند گشتاوری که ایجاد می‌کند باعث می‌شود که بخش بالایی مفصل تمایل به چرخش به سمت خلف پیدا کند .

هرگاه این خط درست از مرکز محور حرکتی عبور کند مفصل تمایل به حرکت به سمت قدام یا خلف ندارد .

توجه به این نکته ضروری است که ثبات و تحرک هماهنگ موجب افزایش شاخص تحرک در بدن انسان می‌شود .

اگر‌آفرینش انسان طوری بود که خط شاقولی درست از محور حرکتی مفصل عبور می‌کرد ، میزان تحرک ، کاهش ومیزان ثبات ، افزایش می‌یافت و انسان مجبور بود انرژی زیادی را برای تحرک مصرف کند .

اگر چه در آن صورت عضلات در موقع ایستادن فشار کمی را تحمل می‌کردند لذا زندگی فرد دچار مشکل می‌شد بنابراین انسان در شرایط دینامیک و استاتیک ( ثبات در حین تحرک ) آفریده شده و از یک تحرک عالی برخوردار است .

بطور کلی در وضعیت ایستاده خط ثقل در مفصل مچ پا از جلو محور حرکتی ، در زانو از جلو محور حرکتی ، در مفصل ران از خلف محور حرکتی و در ستون فقرات در ناحیه کمری با تمایل خلفی ، در ناحیه پشتی با یک تمایل قدامی و در ناحیه گردنی با تمایل خلفی عبور می‌ کند .

تصویر خط ثقل ( خط مرجع ) بر روی ساختمان تشریحی بدن به شرح زیر است : - کمی عقب‌تر از نوک شکاف کرونال ( فرونتال) - در طول مجرای شنوایی خارجی - در طول جسم مهره‌های گردنی - در طول جسم مهره‌های کمری - در طول برآمدگی ساکروم - اندکی عقب‌تر از مرکز مفصل ران - کمی جلوتر از مفصل زانو - کمی جلوتر از قوزک خارجی - در طول مفصل کالکانئو - کوبوئید - نقاط نامبرده در بالا همان نقاطی است که خط شاقولی در نمای پهلویی بر آنها منطبق است .

با توجه به آنچه گفته شد وبا توجه به وضعیت گشتاوری که خط ثقل ایجاد می‌کند ، در وضعیت ایستاده ، در مفصل مچ پا عضله قوی نعلی( سولئوس) مانع از چرخش استخوان ساق پا روی مچ پا می‌شود .

- در مفصل زانو در وضعیت ایستاده کشش کپسول مفصلی باعث ایجاد ثبات می شود یعنی برای قرار گرفتن زانو در وضعیت باز (extension) تقریباً هیچ عضله‌ای کار نمی‌کند .

- در مفصل ران عمدتاً عضله سوئزخاصره‌ای ( ایلیوپسواس ) در مرحله اول حرکت به عقب مانع از افتادن تنه به خلف می‌شود .

در کل ستون فقرات عمل عضلات پشتی یاراست کننده‌های ستون فقرات مانع از سقوط تنه به سمت قدام می‌شود .

استفاده از خط شاقولی برای تشخیص ناهنجاریها یکی از روشهای ساده تشخیص ناهنجاریهای قامتی استفاده از خط شاقولی است .

در شخصی با وضعیت بدنی مطلوب خط شاقولی در نمای قدامی باید از 1- میان دوابرو 2- نوک بینی 3- شکاف بین دولب 4- وسط چانه 5- وسط استخوان جناغ 6- ناف 7- میان دو پا ، بگذرد .

این خط شاقولی در نمای خلفی باید از 1- برجستگی استخوان پس سری 2- برجستگی هفتمین مهره گردنی 3- مماس بر زوائد شوکی 4- شکاف بین دو باسن 5- میان دو پا ، بگذرد .

خط شاقولی در نمای پهلو باید از 1- وسط لاله گوش 2- وسط شانه 3- روی برجستگی بزرگ استخوان ران 4- کنار خارجی کشکک 5- جلو قوزک خارجی پا ، بگذرد .

ناهنجاریهای شایع ستون فقرات ناهنجاری سرکج Wry neck تعریف : انحراف طرفی ستون مهره‌های گردنی همراه با چرخش را سرکج گویند .

همچنین به این ناهنجاری اسکولیوز گردنی نیز می‌گویند .

سر فرد و چانه به سوی بالا است .

علل سرکج : 1- کوتاهی برخی عضلات از جمله عضله جناغی - چنبری - پستانی 2- عادت غلط 3- اختلالات بینایی ( از دست دادن یک چشم ) وشنوائی 4- قرار گیری گردن در وضعیت نامناسب در دوران جنینی 5- ضربه‌های درون زهدانی که باعث خونریزی درون عضله می‌شود .

6- کشیدگی گردن در هنگام زایمان 7- ضربه به ستون مهره‌های گردنی 8- فتق - دیسک مهره‌های گردنی 9- سل ستون مهره‌های گردنی 10- سوختگی عوارض سرکج : 1- فشار روی ستون مهره‌های گردنی 2- فشار روی ریشه‌های عصبی 3- کشیدگی عضلات سمت مقابل 5- درد 6- اختلالات بینایی ( میدان دید کاهش می‌یابد ) 7- کاهش میزان چابکی تشخیص : در صورتی که در نمای قدامی و خلفی خط شاقولی از نقاط شاخص عبور نکند احتمال اینکه سر به یک طرف منحرف شده وجود دارد .

حرکات اصلاحی 1- فرد روی صندلی نشسته ، پشت سر او می‌ایستیم ، با یک دست چانه وبا دست دیگر سر اورا گرفته ابتداء سر را بطرف مقابل خم کرده و سپس به آرامی به طرف مخالف می‌ چرخانیم .

2- از فرد می‌خواهیم آرام آرام سر را به طرف مقابل خم و به طرف مخالف چرخش نماید .

3- شخص دمرمی‌خوابد ، سر را به طرف مقابل خم کرده و بطرف مخالف چرخش میدهد .

4- از نصب تصاویر هر شیء دیگر در طرف مقابل جهت کشش عضله جمع شده وتقویت عضله ضعیف شده استفاده می‌شود .

5- حرکت هواگیری در آب 6- بادکنک کوچکی را در طرف انحنای گردن ( طرفی که عضله کشیده شده ) قرار داده و از فرد می‌خواهیم با کناره سر بادکنک را تحت فشار قرار دهد .

7- توپی در کنار سمت کشیده شده قرار می دهیم و از فرد می‌خواهیم با کنار سرطرف کشیده شده به توپ ضربه بزند .

8- استفاده از کلاه تورتیکولی ( شبیه کلاه دوچرخه سواران ) که زیربغل فرد بسته می‌شود .

سر به جلو Forward Head در این ناهنجاری مرکز ثقل سرجلوتر از خط شاقولی قرار می‌گیرد .در این ناهنجاری قوس گردنی زیاد می‌شود به دلیل افزایش نیروی گشتاور روی ستون فقرات فشار زیادی به مفاصل گردن وارد می‌شود .

تشخیص : با استفاده از خط شاقولی در نمای جانبی می‌توان این ناهنجاری را تشخیص داد .

در این حالت بعد از اینکه خط شاقولی از نقاط شاخص عبور کرد از لاله گوش عبور نخواهد کرد .( مرکز ثقل سر جلوتر از خط شاقولی است ) .

عوارض درد نمای ناخوشایند سر و گردن کوتاهی قد فشار زیاد به مهره‌های گردنی فشار زیاد به اعصاب گردنی فشار زیاد به ناحیه فکی گیجگاهی سینه‌ها و شانه‌های افتاده عدم تعادل در قدرت عضلات ناحیه گردن و کمربند شانه‌ ای علل ایجاد سربجلو 1- فلج عضلات قدام گردن ، بجز عضله جناغی - چنبری - پستانی 2- عادتهای غلط 3- ضعف بینایی ( احتمالاً ) 4- کمیفوزپشتی 5- ضعف عضلات خلفی گردن این عارضه اکثراً در موقع انجام کار و مطالعه و بویژه کار با کامپیوتر ، در محصلین و دانشجویان و استفاده از بالشت‌های بلند هنگام مطالعه و به مرور زمان بوجود می آید ، در مواردی ناشی از حرکات جبرانی بدن مثلاً در عوارضی چون لوردوز کمری این عارضه نیز ایجاد خواهد شد .

در بعضی از ورزشکاران بخصوص ورزشکاران رشته‌هایی چون ژیمناستیک و وزنه‌برداری بعلت حجم عضلات ناحیه کمربندشانه‌ای و گردن وفلج عضلات قدام گردن ، بجز عضله جناغی - چنبری - پستانی و تمرینات تقویتی ناصحیح در این ناحیه این عارضه دیده می‌شود .

حرکات اصلاحی : 1- روی صندلی بنشینید مربی یک دست را روی چانه و دست دیگر را پشت سر قرار می‌ دهد ، در این حالت ناهنجاری سر به جلو با حرکت دادن چانه به سمت پائین و حرکت دادن کل مجموعه به سمت عقب اصلاح می‌شود .

2- خودتان این حرکت را به کمک مربی انجام دهید .

3- به تنهایی این حرکت را انجام دهید .

4- مربی در مقابل انجام حرکت فوق مقاومت ایجاد می‌کند .

5- به پشت خوابیده و سر و گردن خود را به شکل صحیح به سمت جلو خم کنید ، به نوک انگشتان پای خود نگاه کنید ، این کار به تقویت عضلات ضعیف قدام گردن کمک کنید .

پشت کج یا اسکولیوز : تعریف :‌ عبارت است از انحراف ستون فقرات همراه با چرخش مهره‌ها بطوریکه زوائد شوکی بطرف تقعر و بدنه مهر‌ه‌ها به سمت تحدب قرار گیرد .

میزان شیوع اسکولیوز : میزان شیوع اسکولیوز حدود2 الی 5 درصد گزارش شده است .

عوارض اسکولیوز : درد در ناحیه پشت و کمر کاهش تحرک و محدودیت چرخش درستون مهره‌ای اختلال در عملکرد سیستم قلبی - تنفسی اختلال در عملکرد سیستم عصبی عدم تقارن در دوطرف بدن خستگی زودرس کوتاه شدن قد ظاهر ناخوشایند علل اسکولیوز : عمده‌ترین علتهای بروز ناهنجاری اسکولیوز عبارتند از : 1- ناشناخته ( ایدیوپاتیک ) idio pathic 2- مادر زادی مثل آرتروگریپوزیس 3- فتق دیسک و بیماریهای عصبی 4- بیماریهای التهابی مانند آپاندیسیست 5- بیماریهای متابولیک مثل نرمی استخوان ( راشیتیسم ) 6- اختلال تکاملی مهره‌ها 7- انحراف لگن خاصره‌ای در اثر کوتاهی یک پا – خم شدن یک پا - عقب رفتن زانو ، پرانتزی یا ضربدری شدن زانو در یک طرف یا در اثر عوامل عضلانی مانند کوتاهی عضلات نزدیک کننده ، کوتاهی عضلات دور کننده .

8- عادتهای غلط در هنگام ، ایستادن ، نشستن و حمل اشیاء .

9- بیماری هیستریک 10- بعضی از بیماریها مانند سل استخوان حتی سرطانها و بیماریهای روماتیسمی 11- ضعف عضلات شکم و عضلات طرفی پشتی تشخیص : با استفاده از خط شاقولی : اصولاً در کسانیکه دارای اسکولیوز هستند خط شاقولی یا خط مبدأ صفحه شطرنجی در نمای خلفی از نقاط شاخص عبور نمی‌کند .

برای تشخیص دقیق‌تربهتر است موارد زیر نیز بررسی شوند .

در نمای قدامی : نوک سینه‌ها - وضعیت آخرین دنده‌ها - هم سطحی خارهای خاصره‌ای قدامی فوقانی و بررسی مسیر عبور خط شاقولی از نقاط شاخص .

در نمای خلفی : هم سطحی سرشانه‌ها ، هم سطحی خارکتفها و زاویه تحتانی کتف‌ها ، هم سطحی خارهای خلفی - فوقانی لگن خاصره‌ای .

بهتر است موراد زیر نیز کنترل شوند : چرخش به طرفین ، خم شدن به طرفین ، فاصله نوک انگشتان از زمین ، فاصله بازوها از بدن ، بررسی چینهای پهلوهای دو طرف .

نکته مهم ، زاویه تحتانی کتف راست ، شانه راست و دست راست در افراد راست دست و زاویه تحتانی کتف چپ ، شانه چپ و دست چپ در افراد چپ دست پایین‌تر از طرف مقابل است .

اگر شانه افتاده باشد این موضوع در تشخیص کمک می‌کند.

اسکولیوز را از یک نظر می‌توان به دونوع تقسیم کرد : 1- اسکولیوز ساختمانی یا ثابت 2- اسکولیوز عملکردی یا متحرک چه اسکولیوزهایی پیشرفت می‌کنند ؟

بنابر گروهی از مطالعات ، اسکولیوزهای زیر 40 درجه انحراف ثابت می‌ماند واسکولیوزهای بالای 40 درجه انحراف پیشرفت می‌کند و سالانه یک درجه به میزان انحراف در اسکولیوز اضافه می‌شود ، براساس گروه دیگر از مطالعات ، احتمال پیشرفت اسکولیوزهای بالای 50 درجه در حدود 90 درصد است در حالیکه اسکولیوزهای 20 الی 30 درجه احتمال پیشرفتی در حدود 30 درصد‌ دارند .

اسکولیوزهای 30الی 50 درجه احتمال پیشرفتی در حدود 60% دارند .

اندازه‌گیری میزان اسکولیوز به روش کوب (cobb): برای محاسبه میزان انحراف ستون مهره‌ای ، یک خط مماس بر سطح فوقانی بالاترین مهره‌ی دارای انحراف و یک خط مماس بر سطح تحتانی پایین‌ترین مهره‌ی دارای انحراف رسم می‌کنیم سپس دو خط عمود بر آنها رسم کرده و با استفاده از Cobb angle زاویه انحراف را بدست می‌آوریم .

نحوه اندازه‌گیری طول اندام تحتانی : برای اندازه‌گیری طول اندام تحتانی از دو تکنیک استفاده می‌شود : الف - اندازه‌گیری طول ظاهری ب- اندازه‌گیری طول حقیقی فرد به پشت می‌خوابد پاها کاملاً صاف و کشیده کنار هم قرار می‌گیرد ، فاصله ناف تا قوزک داخلی را درهر دو پا اندازه گرفته و با هم مقایسه می‌کنیم .

ب: اندازه‌گیری طول حقیقی : فرد به پشت می‌خوابد پاها کاملاً صاف وکشیده کنار هم قرار می گیرند ، فاصله (خار خاصره‌ای قدامی فوقانی ) تا قوزک داخلی را در هر دو پا اندازه گرفته و با هم مقایسه می‌کنیم .

ارزیابی لگن : برای تشخیص کوتاهی یک پا وارزیابی تعادل لگن خاصره ، از وسیله‌ای بنام تراز استفاده می‌شود برای این منظور لازم است بیمار پاهای خود را به اندازه عرض شانه باز کرده و درمانگر دو بازوی تراز را بالای کرستهای ایلیاک لگن خاصره قرار دهد وقتیکه از هماهنگ بودن بازوهای تراز اطمینان حاصل شد می‌توان با نگاه کردن به وضعیت قرارگیری حباب روی تراز ، تعادل لگن و کوتاهی پاها را مورد ارزیابی قرار داد .

برای آشنایی با این روش به فیلم ‌آموزشی همراه کتاب مراجعه کنید .