از آنجا که مربی ورزش درتماس نزدیک با ورزشکار است و بیشترین تأثیر را روی او دارد ، توجه به کیفیت و کمیت آموزش مربیان از اهمیت خاصی برخوردار است . این آموزشها ، چنانچه از ابتدا و در زمینه های متنوع به اجرا در آیند ، بیشک میتوانند پایهریزی ورزشی صحیح وعلمی در رشتههای گوناگون باشند . مربیان در درجات متفاوت تحصیلی ، خصوصاً تحصیل کنندگان دانشکدههای تربیت بدنی میتوانند در کنار درسهای عملی و تئوری مختلف ، از زمینههای علمی مکمل ورزش نیز بهره جویند .
در بخش طب ورزشی که جزء لاینفک علوم ورزشی میباشد ، اهمیت موضوع بسیار بالاست . آموزش زمینه های مختلف طب ورزشی شامل تغذیه ورزشی ، روانشناسی ورزشی ، علم تمرین ، حرکات اصلاحی ، بیماریها و ورزش ، دوپینگ ، آسیب شناسی در رشتههای ورزشی و نحوه برخورد با آسیبها و نوع درمان آنها در صورت اجرای مناسب ، میتواند ورزش علمی و جذاب را که از نظر پزشکی هم ضامن سلامتی باشد ، رقم بزند .
اگر به تعریف ورزش ازدیدگاه پزشکی توجه کنیم که عبارت است از فعالیت با نشاط جهت زندگی سالم در مییابیم که زمینههای ایجاد این نوع حرکات را ، در آموزش صحیح ورزش با توجه به اصول علمی و طب ورزشی خواهیم یافت . متاسفانه در حال حاضر ، یا به موضوعات ذکر شده توجه نمیشود یا در صورت وجود سرفصلهای طب ورزش در آموزش مربیان ، تدریس مباحث آن توسط افراد غیر متخصص صورت میگیرد .
لذا شاهد آن هستیم که جامعه ورزشی به شکل غیر علمی به ورزش میپردازد . یا مربیان ورزش ، بدون آگاهی لازم به افرادی که دارای سنین متفاوت و مشکلات جسمی مختلف هستند ، ورزش یکسانی را توصیه میکنند و آموزش میدهند که منجر به صدمات جسمی و حتی تهدید سلامت ورزشکار و در نهایت ترک ورزش مناسب میشود .
مسئولان محترم تربیت بدنی ، باید توجه خاصی نسبت به امر آموزش طب ورزش ، در حد پایه برای مربیان و دانشجویان این رشتهها در دانشگاه مبذول دارند ، بدیهی است نتایج مثبت و سازنده این حرکت علمی به نفع جامعه ورزشی خواهد بود و به ایجاد زمینههای صحیح ورزش همگانی و تحقق جامعه سالم منجر خواهد شد .
معاینات پزشکی کودکان و نوجوانان ورزشکار
با گسترش و توسعه ورزش در جوامع بشری ، توجه به ورزش در دوران کودکی و سنین بلوغ ، جایگاه خاص خود را یافته است ، اما علم ورزش و طب ورزشی نیز در راستای توسعه ورزش در این سنین همراه و همگام با ورزش در جهت معرفی اصول علمی و ارائه راهکارهای مناسب حرکت کرده است . معاینات پزشکی قبل از شرکت در مسابقات و تمرینات ورزشی [1]( PSE) با گرفتن شرح حال و انجام معاینات بویژه سیستم عضلانی اسکلتی شروع میشود . این مرحله میتواند در 8-1% کودکان ورزشکار مشکلات احتمالی را پیشبینی نموده و مانع از شرکت کمتر از یک درصد آنان در فعالیتهای ورزشی گردد.
هدف از معاینات پزشکی کاهش میزان آسیبهای ورزشی یا مرگ ناگهانی ناشی از ورزش در کودکان دارای بیماریهای جسمی زمینه ای است که قبلاً تشخیص داده نشدهاند . لذا این موضوع از ورزش در کودکان دارای بیماریهای جسمی زمینهای است که قبلاً تشخیص داده نشدهاند . لذا این موضوع از لحاظ مسائل قانونی و بیمه ورزشی نیز مهم میباشد . لازم به ذکر است انجام بیمه ورزشی جهت حضور در کلیه تمرینات و مسابقات برای کودکان ورزشکار الزامی است .در صورت امکان باید معاینات پزشکی (PSE) با ویزیت های سالیانه کودکان با تأکید بر مراقبتهای پیشگیری همراه باشد .بهترین زمان برای انجام معاینات پزشکی 6-3 هفته قبل از شروع مسابقات است که طی این مدت در صورت وجود آسیبهای قبلی زمان کافی جهت بهبودی و شناسائی موارد جدید آسیب دیدگی وجود داشته باشد . در صورت عدم وجود علامت بالینی در معاینات نیاز به انجام آزمایش نیست . 75 درصد یافتههای مهم براساس شرح حال کودک مشخص می گردد که در این مرحله پرسیدن سوالاتی راجع به گذشته کودک ورزشکار از والدین نقش اساسی دارد .
این سئوالات بیشتر در ارتباط با سابقه پزشکی قبلی ، جراحی ، اختلالات قلبی عروق ، ریوی ، پوستی ، بینائی ، عضلانی اسکلتی ، سلامت روحی و روانی - عصبی و اختلالات قاعدگی در دختران ورزشکار میباشند . همچنین وضعیت واکسیناسیون ، آلرژی و تغذیه نیز اهمیت دارد .
شایعترین مشکلی که در معاینات پزشکی دیده می شود آسیبهای ورزشی قبلی است که مورد بررسی و درمان قرار نگرفته اند . بنابراین ارزیابی وضعیت عملکرد سیستم عضلانی اسکلتی بویژه زانو و مچ پا مهم است .
مرگ ناگهانی در کودک ورزشکار بیشتر ناشی از مشکلات شناخته نشده قلبی شامل بزرگی قلب ، ناهنجاری عروق کرونری یا پارگی آئورت است .در بسیاری موارد بیماری قلبی زمینه ای بدون علامت فقط با مرگ ناگهانی حین ورزش بروز می کند .
رادیوگرافی قفسه سینه ، نوار قلب (ECG) و اکوکاردیوگرافی
( Echocardiography) بصورت روتین توصیه نمی شود ولی در صورت شک به وجود اختلال زمینهای قلبی در کودک ورزشکار براساس شرح حال ومعاینات با مشاوره متخصص قلب و عروق یا فوق تخصص بیماریهای قلبی کودکان انجام موارد فوق الزامی است که اهمیت موضوع بویژه در صورت وجود سابقهای از سنکوپ ، طپش قلب ، تنگی نفس حین ورزش ، بیماری قلبی در بستگان درجه یک ، سندرم Q-T طولانی[2] ، کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک[3] و سندرم مارفان[4] چند برابر خواهد بود .
جدول1-01 معاینات پزشکی کودکان قبل از شرکت در مسابقات و تمرینات ورزشی (PSE)
توصیههای فدراسیون جهانی طب ورزشی
1) باید قبل از شروع ورزش هر شرکت کننده مورد معاینات پزشکی وسیعی قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که فقط کودکان بدون عوامل خطر برای سلامتی به ورزش رقابتی پذیرفته شوند . برای جلوگیری از صدمات ناشی از فشار و تمرین بیش از حد که در نوجوانان شایعتر است ، نظارت طبی کامل و منظم لازم است .
2) مربی علاوه بر مربیگری ، مسئولیت تربیت و آموزش کودکانی که به او اعتماد کردهاند را نیز بر عهده دارد مربی باید در مورد مسایل بیولوژیکی ، جسمی و اجتماعی خاص رشد کودکان اطلاعاتی داشته باشد و بتواند از آنها در حرفهاش استفاده نماید .
3) مربی باید خصوصیات فردی و فرصتهای بیشتر رشد کودکان را شناسائی نماید و آنها را به عنوان معیار اصلی در طراحی برنامههای ورزشی مورد نظر قرار دهد . احساس مسئولیت نسبت به رشد همه
جانبه کودکان باید بر نیازهای تمرینی و مسابقات ارجحیت یابد .
) اگر مربیگری کودکان تحت نظارت طبی و آموزشی انجام شود ، فرصتهای رشد ارزشمندی را برای کودکان شرکت کننده ایجاد خواهد نمود ولی اگر این مساله بصورت انجام تمرین برای رسیدن به حداکثر کارایی ورزشی به هر قیمتی تبدیل شود ، از لحاظ قانونی و پزشکی محکوم است . البته این مورد تا حد زیادی برای نوجوانان صدق می کند .
5) تنوع فعالیتهای ورزشی سبب افزایش موفقیت و احساس لذت از ورزش در کودکان خواهد شد . باید از اختصاصی شدن زودرس و پیش از موقع فعالیت ورزشی جلوگیری شود .
6) باید کودکان شرکت کننده در ورزشهای دارای برخورد را براساس بلوغ ، مهارت وقدرت بدنی تقسیم بندی کرد نه براساس سن تقویمی آنها .
7) جهت کاهش خطر آسیب دیدگی کودکان باید مدت زمان و قوانین بازی را متناسب با سن شرکت کنندگان تغییر داد و جلسات تمرین را به خوبی طراحی و برنامهریزی نمود .
8) نباید کودکان را قبل از کامل شدن بلوغ به مسابقات وزنه برداری تشویق نمود .
9) انجام مسابقات دوی خیلی طولانی از نظر مسافت برای کودکان قبل از سن بلوغ توصیه نمیشود .
جمع بندی جهت یک کیف پزشکی و وسائل
راه هوائی ووسائل تهویه
سیم چین یا قیچیهای سنگین جهت برداشتن وسایل در صورت لزوم
راههای هوائی دهانی حلقی (دهانی ) در اندازههای مختلف
راههای هوائی بینی حلقی ( بینی )
کولار سفت گردنی با اندازه مناسب بیماران
ماسک جیبی جهت تهویه
کیسه ، دریچه ، ماسک ( ماسک و کیسه تهویه )
لوله های داخل تراشه با میله مربوطه
فورسپسهای بزرگ ( فورسپس مک گیل )
لارنگوسکوپ با تیغه ( و باتریها )
کاتتر شماره (14) برای کریکوتیروئیدوتومی سوزنی
سرنگ (cc 10)
چرب کننده
ساکشن قابل حمل( دستی )
مخزن اکسیژن و ذخیره کننده
وسایل گردش خون
کاتترهای داخل رگی
مایعات داخل رگی ( نرمال سالین یا رینگر لاکتات)
لوله گذاری داخل رگی
نوار چسب برای محکم کردن کاتتر داخل رگی درمحل خود
نوار کشی جهت تورنیکه
وسیله دفیبریلاسیون اتوماتیک خارجیمتفرقه
دستکشهای معاینه ( جفت های استریل و غیر استریل )
قیچیهای تروما و بانداژ ( بریدن لباسها ، نوار)
گازهای استریل جذب کننده ( 4× 4)
پانسمان و بانداژ استریل
فشار دهنده های زبان
اپلیکاتورهای نوک پنبهای
سرنگ ها و سرسوزنها
بیحس کنندههای موضعی
پاک کنندههای الکلی
محلولهای ضد عفونی
کیت بخیه ( گیرهها ، مواد بخیه ، سوزن گیر ، قیچی )
چراغ قوه
گوشی پزشکی
کاف فشار خون
اتوسکوپ ، افتالمسکوپ با فیلتر آبی
دماسنج مقعدی و دهانی
آتل سریع ( جهت بازو یا پا )
چکش رفلکس
محافظ چشم
آئینه
پتوی Foil برای گرم کردن مصدوم
قطرههای چشمی فلوئورسین
نوارهای کاغذی ادرار
کیسههای پلاستیکی برای یخ وزباله های زیستی
پد یا نرمهای تجویزی
فهرست مواد ممنوعه
جهت انتقال
تخته مهرهای با محافظ طرفی سر
برانکارد
داروها
اپی نفرین تزریقی ( محلول یک در ده هزار ، سرنگهای از قبل پر شده )
قند ( پنجاه درصد ، سرنگ های از قبل پر شده )
اسپری Nitro
بخور Ventolin
چادر تهویه
داروهای ضد التهابی
داروهای آنتی بیوتیک
سایر داروها
وضعیتهای نیازمند انتقال اورژانس
[1] .PSE : Prepartioipation Sports Examination
[2] . سندرم Q-T طولانی : یک شکل اختلال ریتم قلبی است که عامل سنکوپ و مرگ ناگهانی کودکان در ورزش میباشد . حدود 50 درصد موارد فامیلی است .
[3] . کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک : یک اختلال عملکرد عضلات قلب است که در آن گنجایش قلب کاهش مییابد و از علل مرگ ناگهانی کودکان بلافاصله پس از قطع ورزش میباشد .
[4] . سندرم مارفان : یک اختلال عملکرد چند عضوی است که در آن کوداکان قد بلند ، دست و پای دراز ، مشکلات بینائی (در رفتگی عدسی چشم ) و مسایل قلبی همراه دارند واز علل مرگ ناگهانی در کودکان ورزشکار است .