حج که یادگاری است از میراث تمامی پیامبران با بر زبان آمدنش سیلی از مشتاقان را به فکر وامی دارد بعضی فکر کوچ به سرزمین مشعر الحرام ،بعضی فکر خود سازی برای دریافت نسیمهای سحری وبعضی فکر دیدن روی و کوی یار و معشوق حقیقی .
این مقاله برگرفته ازمتن پایان نامه است با نام فلسفه عبادی حج که سعی شده است با بررسی کلی شمه ای از اسرار حج در این مقاله آورده شود از پیشینه تاریخی کعبه گرفته شده تا اسرار اجزاء و مناسک حج که سعی شده تک تک اسرار مناسک به اندازه توان بیان شود که امیدوارم کسانی که به این سفر روحانی دعوت می شوند و لبیک می گویند به این دعوت حتماٌ نیم نگاهی به کتابهای اسرار حج داشته باشند و ما را از دعای خیر خویش فراموش نکنند .
ومن الله توفیق .
تاریخچه حج و بنای کعبه
1-1 حج در لغت
حج در لغت به معنای آهنگ کردن ، بازداشتن ، به جراحت میل فرو بردن به مطالعه ، و غیره می باشد .و اصل حج قصد زیارت است و در عرف شرع واژه حج به قصد زیارت خانه خدای متعال برای بر پاداشتن مناسک و اعمال حج مخصوص شده است .1
1-2 حج در قرآن و روایات
در قرآن و روایات به حج پرداخته شده است و حتی در قرآن و روایات است که تحولها و تغییرشکل ماه برای تشخیص آسان ماههای حج است تا با حلول آن ماهها مردم به حج مبادرت کنند . در روایات امامان حدیثهای پرمعنا و متفاوتی از حج فرموده اند که هر کدام سرچشمه ای است برای شناخت حج ، پس رجوع با ید کرد به این احادیث تا اسرار و امراز هویدا گردد و معروفترین روایت مربوط به حج ، روایت امام سجاد (ع ) است به شبلی.
عمل حج ما بین انبیاء قبل از اسلام نیز وجود داشته است و مثلا ٌسلیمان با حضور انس و جن ، مناسک حج را بجا آورد .2
1-3 پیشینه تاریخی کعبه
در مورد پیشینه تاریخی کعبه باید بگویم که اولین زمینی که پیدا شد زمین کعبه بوده « دحوالارض » و خداوند خود فرمود که کعبه را مراقبت خواهد کرد همان طوری که کعبه را از دست ابرهه ( اصحاب فیل ) نجات داد تا آخر زمان هم از آن نگهداری خواهد کرد و نیازی به هیچ نگهبان دیگری نیست .
در روایات امام سجاد (ع ) به شبلی داریم که تمام اعمال و مناسک حج با ید با آگاهی کامل از اسرار باشد مانند اینکه وقتی غسل احرام انجام دادیم باید قصد کنیم که خود را از گناهان شستشو کنیم و اگر به این اسرار واقف نباشیم و تنها به اعمال ظاهری بپردازیم به گفته امام سجاد ( ع ) ، حج نرفته ایم و احرام نبسته ایم .3
1-4 حج از دیدگاه نهج البلاغه
حج در نهج البلاغه دارای جایگاهی می باشد . مثلاٌ در مورد حج حضرت علی فرموده اند : حج ، موجب تقویت دین است . حج ،برترین وسایل تقرب به خداست . حج ،جهاد شخص ناتوان . ترک حج موجب عذاب است . و در خطبه قاصعه حضرت به حج پرداخته اند و توضیح می دهند که چرا کعبه در بد آب وهواترین مکان و سخت ترین مکان قرار دارد .4
ما باید جزو وظایف خود شناخت اسرار و امراز حج ( اعمال و مناسک ) را قرار دهیم مثلا ٌ بدانیم حج مهمانی خداست ( ضیافت الله ) و باید دراین مهمانی خود را برای خدا
( اراده ، نیت ، تصمیم ، و......) خالص کنیم.
1-5 حقیقت حج
حج هم خاصیت تطهیر دارد هم تزئین ، تطهیر مال و تزئین و تحلیه صفات فاصله روحی و اخلاقی در نتیجه حج دارای حقیقتی است که بصیرت می خواهد ؛ حج نمونه ای است از صحرای معشر و حج فرار از خود و ما سوی الله است به سوی الله و در خدا حل شدن .5
اسرار ارکان و اجزای حج
2-1 راز تربیع وا هتمام ویژه به کعبه
ارکان و اجراء حج دارای استرازی می باشد مثلاٌ در مورد راز تربیع کعبه امراز مختلفی بیان کرده اند مثلاٌ خود کعبه مکعب است ( 4 گوشه دارد ) یا اینکه تربیع کلماتی است که بر تنزیه تحمید و تهلیل و تکبیر دلالت می کند و غیره .در مورد راز اهتمام ویژه کعبه نیز برخی گفته اند چون از عرش تنزل شده است حتی نگاه کردن به آن ،داخل و خارج شدن از آن و غیره دارای حسانات بسیاری است .
2-2 اسرار حجر الاسود
در مورد حجر الاسود سخنان زیادی موجود است مثلا ٌ شبیه بودن حجرالاسود به مقام رسول اکرم (ص ) ، تکیه گاه بودن حجرالاسود برای حضرت صاحب الامر ( عج)، نزولش از بهشت و اینکه در بهشت هم نشین حضرت آدم ( ع ) بوده و در دنیا نیز هم این طور و داستان نزول آن .و شهادت دادن حجرالاسود در روز قیامت و اینکه حجرالاسود جوهر آ سمانی و امین خدا در میان بندگان است و نیز اولین فرشته ای که ایمان آورد و اقرار نمود و خداوند پیمانی را که از خلقتش گرفت در نزد او به امانت سپرد . 6
2-3 مقام ابراهیم
در مورد شکل گیری مقام ابراهیم چند وجه محتمل است که یکی از آنها این است که هنگام ساختن کعبه ابراهیم ( ع ) روی آن می ایستاد که اثر پا برروی آن مانده است .