دانلود مقاله جایگاه صنعت گردشگری در استان قزوین

استان قزوین با توجه به پیشینه تاریخی آن و با در نظر گرفتن قابلیت هایی که در زمینه جاذبه های تاریخی، گردشگری و منابع طبیعی و ...

دارد میتواند نقش عمده و ویژه‌ای در زمینه توسعه صنعت توریسم داشته باشد که قابلیتها، امکانات و زمینه های مساعد آن به شرح ذیل می باشد: - داشتن مواهب و چشم اندازهای طبیعی - موقعیت مناسب استراتژیکی و ترانزیتی - قابلیتهای بازرگانی - تجاری - زمینه های مساعد علمی - تحقیقاتی این استان با داشتن این قابلیتها و توانمندیها میتواند با برنامه ریزی ساختاری و زیربنایی جزء قطبهای موفق توریستی در سطح مالی و بین المللی مطرح شود [7].

جاذبه های گردشگری استان الف – جاذبه های طبیعی [28] جاذبه ها و چشم اندازهای طبیعی مشتمل بر مجموعه وضعیتهایی است که انسان با چشم و دیدگان خویش می بیند.

مهمترین عوامل طبیعی که در هماهنگی با یکدیگر موجب شکل بخشیدن به چشم اندازها و مناظر طبیعی به صورت یک مجموعه یکپارچه میشوند مشتمل بر ویژگیهای توپوگرافی، ساختار اقلیمی و آب و هوایی، ساخت زمین شناختی، کم و کیف منابع آب، پوشش گیاهی (مرتع و جنگل) ، حیات وحش و ...

است.

استان قزوین به لحاظ توپوگرافی از سه قلمرو متمایز کوهستانی، کوهپایه ای و دشتی تشکیل شده که بلندترین نقطه ارتفاعی آن بیش از 4000 متر ارتفاع دارد و اغلب پوشیده از برفهای دائمی است.

با توجه به ویژگیهای توپوگرافی و تأثیر عوامل مؤثر بر آب و هوا، استان قزوین برخوردار از اقلیمهای مختلف با میزانهای متفاوت بارندگی و دما است.

همچنین فضاهای کوهستانی شمالی سرمنشأ رودخانه های مهم و پر آبی است که بخش مهمی از آن بوسیله رودخانه شاهرود وارد سد سفید رود شده و نیز بخشی از آبهای سطحی رو به سمت جنوب، پس از مشروب ساختن دشتهای قزوین و تاکستان از استان خارج میشوند.

با توجه به عوامل طبیعی مذکور، پوشش گیاهی استان عمدتاً مرتعی بوده و در نواحی کوهستانی و کوهپایه ای شمالی در طارم و الموت عرصه های جنگلی متشکل از گونه های بلوط ، زرشک، سیب وحشی، پسته وحشی و ...

1- آب و هوا و مزیتهای اقلیمی اقلیم و ویژگیهای مطلوب آب و هوایی از جمله دمای آسایش و میزان بارندگیها و نوع آن، از مزیتهای عمده جذب توریست به شمار می روند به نحوی که براساس مطالعات انجام شده در باب سهم هر یک از جاذبه ها در جذب گردشگران، 1/52% از گردشگران در جستجوی عوامل مساعد اقلیمی، مناظر طبیعی، سواحل و کناره های دریا بوده اند که نزد 5/36% از کل گردشگران، جاذبه های اقلیمی در رتبه اول قرار داشته است.

بر همین اساس در استان قزوین به جز تیر و مرداد که گرما تا حدود کمی مانع از راحتی گردشگران است، سایر ماههای سال مطلوب می باشد.

2- رودخانه ها و تالابها از مهمترین عناصر طبیعی در جذب مسافران،‌کم و کیف رودخانه ها، چشمه ها، تالابها، دریاچه ها و ...

می باشد.

این عنصر به تنهایی جاذبه ای ارزشمند و کم نظیر محسوب میشود که در شکل بخشی به سایر چشم اندازها و تصاویر طبیعی نقش مهمی ایفا می کند.

استان قزوین از این لحاظ به دو فضای کاملاً متمایز تفکیک می شود.

قسمتهای شمالی شهرستان قزوین و تاکستان برخوردار از رودخانه های متعدد و استخرها بوده و قسمتهای مرکزی و جنوبی استان دارای رودخانه های دائمی قابل توجهی نیست.

به عبارت دیگر میتوان نواحی شمالی استان قزوین را در زمره قلمروهای پرآب کشور محسوب کرد.

مهمترین منابع آب استان قزوین در فصل اول و بخش هیدرولوژی آورده شده است.

3- چشمه ها (آب گرم و آب معدنی) چشمه سارها و چشمه های آب معدنی به میزان قابل توجهی برای درمان انواع بیماریها مورد استفاده قرار می گیرند و از این رو امروزه نه تنها به عنوان مراکز آبدرمانی، بلکه از ارزشمندترین جاذبه های طبیعی در جذب مسافران تفریحی محسوب می شوند.

استان قزوین همچون بسیاری از استانهای کشور چشمه های آب معدنی و طبیعی متعددی دارد که بطور سنتی مورد استفاده مردم قرار می گیرند.

مهمترین این چشمه ها عبارتند از: چشمه آب گرم همدان یکی از چشمه های قزوین چشمه آب گرم واقع بین راه قزوین و همدان است که در 85 کیلومتری قزوین در سمت راست جاده و در مجاورت خوررود در کوهی که در کنار آن رودخانه واقع شده است قراردارد.

قسمتی از آب چشمه به وسیله یک ناو چوبی به دو حمامی که در آن نقطه ساخته شده می ریزد.

چون مقدار آب این چشمه در فصول گوناگون کاستی و افزایش ندارد و با اندک و بسیاری بارندگی برف و باران، تغییری در مقدار آب آن حاصل نمی گردد، باید چشمه مزبور را از چشمه هایی دانست که مبدأ عمقی دارند.

آب این چشمه پیش از آنکه تجزیه شود معروف بود که آب گوگردی است ولی با مشاهده چشمه و نتیجه تجزیه دانسته شد که گوگردی در آن وجود ندارد.

زیرا بوی هیدروژن سولفوره به هیچ وجه در چشمه استشمام نشده، ضمناً حتی یک سنگ کوچک گوگردی هم در اطراف چشمه دیده نشده است از این رو میتوان قضاوت نمود که آب این چشمه یک آب کلوروبیکربناته کلسیم است.

آب چشمه مزبور از نظر آشامیدن غیر قابل شرب بوده و فقط به طور استحمام میتوان از آن استفاده کرد.

این آب در بیماریهای روماتیسمی و عصبی و گاهی در امراض جلدی مفید می باشد، به همین جهت در خارش بدن مؤثر و دارای اثر موضعی بوده، پوست را تحریک و جریان خون سطحی را تسریح می کند.

تأثیر سطحی این آب باعث منظم ساختن جریان خون در شکم شده و سرانجام در بیماریهای رحمی مفید است.

همه ساله بیماران بسیاری بنا به دستور پزشک به آنجا مده و در این آب استحمام می‌کنند.

فصل آب تنی سه ماهه تابستان است و مراجعه کنندگان شبانه روز دو تا سه مرتبه آب تنی می کنند.

[30] چشمه آب گرم یله گنبد این چشمه در شمال غربی قزوین بین راه رشت – قزوین دور از جاده واقع شده و به نام دهی است که در سر راه آن قرار دارد.

رفتن به این آبگرم از دو طریق آقابابا و کوهین صورت می گیرد و هر دو جاده به جاده “یله گنبد” منتهی می گردد و با اتومبیل میتوان تا آنجا رفت.

چشمه آبگرم در دره مصفایی قرار دارد که از هر سو درختانی آنرا زینت داده است.

[30] شمال دره از سنگهای آذرین و جنوب آن از سنگهای آهکی تشکیل شده است.

چشمه دارای چند مظهر در چند نقطه نزدیک به هم است و آب آن در حوضچه هایی جهت استحمام جمع آوری می شود.آب این چشمه از گروه آبهای معدنی بیکربناته کلسیک آهن و گازدار بسیار گرم است.

استحمام در این آب به سبب وجود گاز کربنیک و گرما، تسکین دهنده و ضد درد است.

از این آب در درمان بیماریهای عصبی، مفصلی ، روماتیسم و بیماریهای عصبی استفاده می شود.

آشامیدن آن نیز در کار دستگاه گوارش، کبد و مجاری صفراوی و درمان بیماریهای معده ای و روده ای اثر مثبت دارد [18].

گفته میشود بیماران تا هنگامی که در چشمه هستند هرگونه خوراکی را میتوانند بخورند اما پس از ترک کردن آنجا باید مدتی از خوردن ترشی جات و خوراکی های سرد و غذاهای سرخ کرده (غیر از گوشت گوسفند و تخم مرغ) پرهیز کنند.

[30] این چشمه در شمال غربی قزوین بین راه رشت – قزوین دور از جاده واقع شده و به نام دهی است که در سر راه آن قرار دارد.

[30] چشمه آبگرم خرقان چشمه آب گرم خرقان به فاصله 95 کیلومتری قزوین از همدان و در کنار جاده قرار دارد.

رودخانه ابهررود از این منطقه می گذرد و آب چشمه اب معدنی خرقان، پس از استفاده به آن می‌ریزد.

رسوبات دوران چهارم اطراف آنرا پوشانده اند.

آب چشمه خرقان از میان رسوبهای کربناته که بر روی سازنده های آهکی دوره ائوسن قرار گرفته اند، بیرون می آید.

دراین منطقه گسلی از شمال شرق به جنوب غرب وجود دارد که چشمه خرقان در قسمت انتهای جنوبی آن جای دارد.

مظهرهای چشمه در اثر عواملی چون زمین لرزه یا پدیده رسوب گذاری خود آب، در طول خط گسل تغییر محل فراوان داده و تپه ای از سنگ تراورتن به ارتفاع حدود 20 متر در مجاورت جاده آسفالته و اطراف آن پدید آورده اند.

آب چشمه خرقان از گروه آبهای کلرره سدیک و بیکربناته کلسیک گرم، اسیدی و همراه با سیلیس می باشد.

ترکیب آب چشمه خرقان مشابه ترکیب آبهای معدنی موتیه و بوریون فرانسه است و در درمان دردهای عصبی، سیاتیک، رماتیسم، عفونتهای راههای تنفسی، ورم گلو و برونشیت مزمن (بصورت بخور و دوش بینی ) مؤثر میباشد.

آشامیدن این آب، در درمان بیماریهای دستگاه گوارش، از قبیل سوء هاضمه ناشی از ضعف قوا توأم با یبوست و احتقان مفید است.

[18] چشمه آب معدنی ترش و لرزان در 45 کیلومتری شمال غربی قزوین در کنار جاده شوسه قزوین – رشت دو چشمه به نامهای آب ترش و آب لرزان وجود دارد که به فاصله چند صد متری از یکدیگر قرار گرفته اند.

اطراف چشمه را رسوبهای آبرفتی به همراه لیمونیت و هماتیت پوشانده اند.

بلورهای گچ و توده های سنگ گچ نیز در پیرامون چشمه وجود دارد.

آزمایش میکروبی بر روی آب این چشمه ها، گونه ای آلودگی با منشأ غیر مدفوعی را نشان داده است.

آب هر دو چشمه از گروه آبهای سولفاته کلسیک سرد و گازدار و آهن دار است.

[18] چشمه آبگرم جاده تاکستان – آوج این چشمه از مهمترین چشمه های آبگرم استان قزوین به شمار می رود و هر ساله هزاران نفر برای استفاده از خواص درمانی آب آن، به این محل مسافرت می کنند.

بعد از زمین لرزه خرداد 1369 ، ‌مقدار آب و دمای این چشمه افزایش یافته است.

[18] چشمه علی یا علی بلاغی این چشمه در یک کیلومتری شمال روستای “مصرآباد” بخش آوج بوئین زهرا و کنار رودخانه خرقانرود در بخش خرقان شرقی قرار دارد.

آب این چشمه بسیارسالم و گوارا است.

[30] چشمه آب معدنی دینه رود این چشمه در بخش رودبار الموت قزوین واقع شده و معروف است که آب این چشمه برای بیماریهای معدی سودمند است، زیرا دارای مواد آهنی است.

[30] چشمه گرمارود و آتانرود در روستاهای گرمارود و آتانرود بخش رودبار الموت چشمه های آبگرمی است که حرارت زیادی ندارد و ظاهراً چشمه های آهکی است.

در تابستان بسیاری از مردم برای آب تنی به آنجا می روند ولی در زمستان که هوا سرد است، سنگها را گرم کرده، در آب می‌اندازند و آنگاه به شستشو می پردازند.

[30] چشمه دره برگلو پایین قلعه الموت – در دره برگلو – چشمه آبی است که ظاهراً دارای مواد آهنی است، زیرا مسیر آن زرد رنگ است و چنانچه می گویند مفید و سودمند می باشد.

[30] چشمه کوچنان در 7 کیلومتری شمال شرقی بخش معلم کلایه چشمه ای وجود دارد که آب کم کم از بالا به پایین می چکد و پس از رسوب به شکل سنگ سفیدی در می آید به این معنی که قطره قطره می چکد و تشکیل سنگهای رسوبی مرمری قلوه ای می دهد.

این سنگها را اگر در برابر حرارت شدید قرار دهیم به تدریج تبخیر شده و از میان می رود.[30] چشمه کنگرین کنگرین از توابع رودبار الموت است و در 49 کیلومتری غرب معلم کلایه واقع شده، آب این چشمه پس از جریان رسوب کرده و به شکل سنگی سفید در می آید.

[30] چشمه یخچال یا معدن یخ در 12 کیلومتری شمالغربی یله گنبد واقع شده و تا قزوین حدود 40 کیلومتر فاصله است.

در نقطه ای از کوه دخمه مانند است که چشمه ای در آن جاری است.

هنگام گرمی هوا، یخ می بندد و در سردی هوا روان می شود.

در واقع آنجا یخچال طبیعی خوبی است که در گذشته هر وقت یخ در قزوین نایاب می شد از آنجا یخ به شهر می آوردند و این همان چشمه ای است که صاحبان عجایب المخلوقات و نزهه القلوب در کتابهای خود به آن اشاره کرده اند.[30] خاتون چشمه گفته میشود در 12 کیلومتری غرب آبگرم همدن است.

آب این چشمه به محض بیرون آمدن از چشمه بسته می شود و به صورت سنگ در می آید.

هر کس از این آب بنوشد بلافاصله بیمار شده و می میرد زیرا آب در معده تبدیل به سنگ شده، و باعث هلاکت می گردد [30] البته بنا به اظهار کارشناسان اداره محیط زیست استان قزوین صحت این موضوع مورد شک بوده و آب چشمه مورد استفاده کشاورزی قرار می گیرد، آبدهی چشمه بسیار خوب است و در مواقع خشکسالی آب مناسبی را برای روستاهای اطراف فراهم می آورد.

چشمه زیتک در قلعه زیتک قاقازان در بخش مرکزی قزوین، در 2 کیلومتری آبادی، چشمه آبگرم ملایمی است که حرارت آنرا 44 درجه بیان نموده اند.

این آب هم املاحی دارد که دارای خواص طبی است.

در ایام تابستان از نقاط دور و نزدیک به آنجا آمده و از آن آب استفاده می‌کنند.

[30] چشمه آب ساران در مجاورت روستای ساغران پایین در شهرستان بوئین زهرا واقع شده و معروف است هر وقت آفت ملخ بیاید آب این چشمه را می برند و در مزارعی که ملخ آمده می گذارند، با این کار در آن محل سار فراوانی پیدا شده به ملخها حمله می کند و آنها را از میان بر‌می‌دارد.

اصل این چشمه بنام آبادی، موسوم به چشمه ساغران بوده و بخاطر کثرت استعمال به “چشمه آب ساران” معروف شده است.

البته اثری هم که مشهور است آنقدر صحت ندارد زیرا به گفته اهالی همان نواحی، در نزدیکیهای این چشمه ملخ آمده،‌ از این آب برده اند ولی اثر و نتیجه ای ندیده اند.

[30] چشمه ماران این چشمه در روستای ساغران بالا در بوئین زهرا قرار دارد و معروف است هر جا از آب آنرا ببرند ماران بسیاری در آنجا جمع و اسباب مزاحمت می شوند.

آنچه گفته میشود به نقل قول از گذشتگان است.[37] چهل چشمه این چشمه در کنار روستای قلعه در مسیر آبگرم به قزوین، حدود 5 کیلومتری آبگرم، در سمت راست،‌کنار جاده واقع شده است.

به علت زیادی چشمه، به این نام معروف است.

این چشمه دارای آبی زلال می باشد.[37] چشمه دریابیک (دریاچه دریابیک) این چشمه در 25 کیلومترین شرق بخش آوج از شهرستان بوئین زهرا در کنار روستای پرسبانج قرار گرفته، طبق گفته اهالی بصورت یک قیف بوده که اشیاء و جانوران را به طرف خود می کشد و خطرناک است.

در سال 1352 غواصی تا عمق 40 متری پایین رفته و دنباله دهانه هنوز ادامه داشته است و بعلت مکندگی، امکان پیشروی مسیر نبوده است.

آب این چشمه نیز برای بیماریهایی از جمله بیماریهای پوستی سودمند بوده ولی آب آن بدطعم و غیرقابل شرب است.[37] چشمه عباس آباد این چشمه در جاده قزوین – همدان در 150 کیلومتری همدان در جاده فرعی بطرف روستای عباس آباد قرار دارد.

آب این چشمه از شکاف سنگهای آتشفشانی از زمین خارج میشود.

عامل تشکیل این چشمه شکاف گسلی می باشد.

آب این چشمه در ردیف کلروره سولفاته سرد می باشد.[37] چشمه آبگرم قطور رسویی این چشمه در مسیر جاده قزوین – همدان، در جنوب غربی جاده، در روستایی بنام مهرآباد قرار دارد.

آب این چشمه در ردیف کلروره سولفاته ولرم می باشد.

[37] 4- پوشش گیاهی پوشش گیاهی طبیعی، برآیند عملکرد عوامل اقلیم، اب و خاک و ساخت توپوگرافی و همچنین تأثیر حیات وحش بر اکوسیستم است.

بر این اساس، پوشش گیاهی را میتوان در زمره مهمترین شاخصهای تعیین کیفیت و استعدادهای طبیعی برشمرد.

پوشش گیاهی، به ویژه جنگلها در شمار مهمترین و زیباترین جلوه ها و چشم اندازهای طبیعی و از جاذبه های کم نظیر گردشگری و امکانات مناسب گذران اوقات فراغت، تلقی می شوند.

استان قزوین با برخورداری از میکروکلیمای متنوع و شرایط توپوگرافی و آب و هوایی متفاوت، از پوشش گیاهی مرتعی در نواحی جنوبی، شرقی ، غربی (عمده قلمرو استان) و پوشش جنگلی در فضاهای حاشیه شمالی برخوردار است.[28] مبحث پوشش گیاهی بطور مفصل در فصل سوم قید شده است.

5- مناطق حفاظت شده به منظور تضمین بقا و پایداری فرآیند اکولوژیک و حفظ ذخیره ژنتیکی انتخاب عرصه هایی از طبیعت و تحت حفاظت قراردادن آن بصورت یک ذخیره گاه زیستی برای نسل امروز و نسلهای آینده و بهره برداری بهینه و برنامه ریزی شده از این فضاها، سیاستهای حفاظتی گوناگونی بکار گرفته می شود که مهمترین آنها استراتژی و طبقه بندی دهگانه اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط و منابع طبیعی است.

براساس این طبقه بندی در استان قزوین، چندین عرصه طبیعی تحت عوان “ مناطق حفاظت شده” مناطق شکار ممنوع ، و مناطق آزاد توسط سازمان محیط زیست متمایز و مدیریت می شود که شرح آنها در فصل دوم آمده است.

بر پایه بررسیهای انجام شده، گستره استان قزوین با توجه به تنوع اقلیمی، توپوگرافی و پوشش گیاهی از مستعدترین مناطق حیات وحش کشور محسوب می شود و در گذشته نه چندان دور در زمره شکارگاههای مهم کشور بوده است و امروزه نیز براساس سیاستهای سازمان محیط زیست، نگهداری و حفظ حیات وحش، از سوی این سازمان مجوز و پروانه های شکار برای پرندگان، گراز، ماهیان و ...

صادر میشود.[28] 6- باغها و پریسها باغها و پردیسهای ایرانی در جهان کم نظیرند و بعنوان یکی از قابلیتهای ارزشمند گردشگری در سطح جهانی محسوب می شوند.

چنانکه اسناد تاریخی نشان می دهد قدمت احداث باغ در ایران زمین به دوران هخامنشیان می رسد.

در آن روزگار مردم بر این باور بوده اند که انسانها بعد از مرگ بصورت و شکل درخت در می آیند و دارای زندگی ابدی خواهند بود.

براین اساس، درختکاری و ایجاد باغها بعنوان یک ارزش و باور مذهبی – فرهنگی قلمداد می شده است.

باغهای ایرانی مجموعه بهم پیوسته و هماهنگ از تلفیق و ترکیب آب و گیاه است.

نظم طبیعت در باغهای ایرانی به نهایت کمال رسیده است و هنر احداث باغ به شیوه ایرانی یکی از میراثها و ثروتهای فرهنگی و هنری جهان شمرده می شود.

در استان قزوین به دلیل قابلیتهای آب و خاک و اقلیم مساعد، احداث باغ از گذشته بسیار دور رایج بوده و امروزه در نواحی مختلف استان، اراضی وسیعی به باغ و کشت انواع درختان میوه تخصیص داده شده است که به طور نمونه میتوان به باغهای یک دست و یکپارچه قدیم آباد در 6 کیلومتری جاده قزوین – بوئین زهرا و همچنین باغهای متراکم، باطراوت و زیبای الموت در بسیاری از آبادیها به ویژه در گازرخان اشاره کرد.

در ناحیه الموت باغها عمدتاً متشکل از درختان گردو، گیلاس، فندق، آلبالو، زغال اخته و ...

و در قزوین درختانی نظیر زردآلو، گلابی، شفتالو و سیب در باغها کشت شده است.[28] 7- کوهها و چشم اندازهای کوهپایه ای عواض جغرافیایی و پستی و بلندیها چشم اندازهایی را به وجود می آورد که از یکنواختی محیط کاسته و جاذبه های دیدنی را فزونی می بخشد.

کوهها،‌ارتفاعات و دره ها موجب پیدایش پدیده ها، اقلیمهای ویژه ، شرایط رویشی ، تغییر در مناظر و چشم اندازهای طبیعی و ...

می شوند که هر یک ویژگیهای ارزشمندی برای جذب و جذب دیدارکنندگان به شمار می‌آیند.

استان قزوین متشکل از سه قلمرو متمایز توپوگرافیکی کوهستانی، کوهپایه ای و دشتی است.

فضاهای کوهستانی عموماً دارای روندی شرقی – غربی بوده و از میزان بلندی این ارتفاعات از شمال به جنوب و از غرب به شرق کاسته می شود.

در حقیقت ارتفاعات عمده استان، ادامه رشته کوههای البرز و ارتفاعات مرکزی کشور است که به ارتفاعات شمالی – غربی و جنوبی تقسیم می شوند.

ارتفاعات شمالی بخشی از کوههای البرز غربی می باشند که روندی شرقی – غربی دارند.

قلل بلند و مهم این رشته کوهها سیالان، خشکچال، کشیکان، کی جگین و سفیدکوه است که به ترتیب 4175 ، 3950 ، 4056 ، 3500 و 2300 متر از سطح دریا ارتفاع دارند.

ارتفاعات شمالی استان قریب به 20% از کل وسعت استان را در بر می گیرند.

ارتفاعات غربی با راستای شمالی غربی – جنوب شرقی از حدود طارم شروع شده و تا غرب تاکستان و بوئین زهرا را در بر می گیرند ارتفاع این کوهها در غرب تاکستان کاهش می‌یابد.

در این رشته کوهها ارتفاعات مهم مشتمل بر چرگر، بهادر و شترکوه است.

رشته کوههای جنوبی با روندی شرقی – غربی همچون دیواری استان قزوین را از استانهای همدان و مرکزی جدا می کنند.

قلل مهم این رشته کوهها خرقان، آق داغ و آلاسنج است.

در فضاهای کوهستانی و کوهپایه ای شمال شرقی و غربی استان قزوین به دلیل وجود پارامترها و قابلیتهای متعدد و مهم طبیعی و تلفیق این عناصر با یکدیگر چشم اندازهای زیبایی به وجود آمده است که جوابگوی نیازهای انواع گردشگران به ویژه تفریحی ، سیاحتی و ورزشی می باشند و این در حالی است که فضاهای مزبور تجهیز نشده اند.

پارامترها و قابلیتهای عمده ای که در این فضا به چشم می خورد از این قرار است: دره ها و کوهپایه ها که سراسر زیر کشت انواع درختان میوه (گیلاس، آلبالو ، گردو و انگور) است.

وجود رودخانه های دایمی در دره ها مزیتهای آب و هوایی و خنکای هوا در فصول گرم سال ارتفاعات سیالان و خشکچال که صعود از آنها همواره از اهداف کوهنوردان است.

[28] جدول شماره (18) : مشخصات کوههای مهم استان مأخذ: آمارنامه استان قزوین 1379 ب) جاذبه های یادمانی و تاریخی قلمرو طبیعی – تاریخی ایران زمین در زمره کانونهای اولیه پیدایش تمدن محسوب میش ود.

در نواحی مختلف این سرزمین پهناور، اقوام گوناگونی می زیسته اند که نحوه زیست ، ذوق و خلاقیت آنان در پاسخ به نیازهای مادی و معنوی زندگی، آثار و یادمانهای تاریخی و فرهنگی ویژه ای را به وجود آورده و به یادگار گذاشته است.

اثاری که امروزه به دلایل متعدد و از دیدگاههای مختلف دارای ارزش هستند این آثار را اگر چه نیاکان ما ساخته و با آنها زندگی کرده اند، ولی از این لحاظ تنها به مردم ایران تعلق ندارند، بلکه بعنوان بخشی از میراث تاریخی جامعه بشری تلقی می شوند.

استان قزوین بعنوان بخشی از سرزمین پهناور ایران زمین به لحاظ تاریخی دارای سابقه ای درخشان است.

داده ها نشان می دهد که تا کنون 138 اثر و یادمان تاریخی در قلمرو استان قزوین شناسایی شده است و کم و بیش مورد مطالعه قرار گرفته اند [28] کاخهای صفویه الف) کاخ چهلستون (کلاه فرنگی) یکی از آثار مهم دوره صفویه در قزوین عمارت چهلستون یا کلاه فرنگی است که در وسط باغ برزگی قرار دارد و تنها کوشک باقی مانده از مجموعه کاخهای سلطنتی روزگار شاه طهماسب است.

بنا، ساختمانی هشت گوش به مساحت تقریبی 500 متر مربع براساس نقشه یک معمار ترک در دو طبقه ساخته شده و دارای تالارها و اتاقکهای کوچکی در هر طبقه است.

نقاشیهای دیواری طبقه اول نمونه ای از هنر نگارگری مکتب قزوین و دارای شهرت جهانی است.

از این بنا هم اکنون بعنوان موزه قزوین استفاده می شود [15] بنا به نوشته آقای محمدباقر آصف زاده، عمارت چهلستون اصفهان الگویی است از عمارت چهلستون قزوین.

[2] ب) عمارت عالی قاپو یکی از بناهای مهم دوران صفویه در قزوین سردرب عالی قاپو می باشد.

از بین هفت درب ورودی به ارگ سلطنتی (کاخ چهلستون) ، تنها درب اصلی جنوبی که به خیابان و میدان شاه (خیابان شهدا) باز می شده و “عالی قاپو” نام داشته به یادگار مانده است.

بر پیشانی این سر درب رفیع، کتیبه ای با کاشی معرق به خط ثلث جلی از علیرضا عباسی جلوه‌گر است.

همچنین بالای سردرب دو شیر و خورشید روبروی هم گچبری شده است.

[39] مقابر و آرامگاهها الف) آرامگاه شیخ احمد غزالی شیخ احمد غزالی برادر امام محمد غزالی در سال 520 در قزوین بدورد حیات گفت و در جوار آستان مقدس امامزاده حسین به خاک سپرده شد.

ولی در پایان قزن دهم هجری به دنبال سیاستهای شاه عباس اول در سختگیری علیه عرفا و تخریب مرقد وی گروهی از مریدان، بقایای جسد وی را به محل فعلی منتقل کرده و آرامگاه جدیدی ساختند.

این بنا مجدداً توسط محمدشاه قاجار تخریب و در سال 1328 توسط مجدالاسلام قزوینی مجدداً بنا گردید.

در کنار مقبره غزالی، ارامگاه دیگری متعلق به سلطان سید محمد ولی قرار دارد.

[15] ب ) آرامگاه ملاخلیلا مقبره دانشمند، فقیه و مفسر مشهور دوره صفویه، ملاخلیل بن غازی قزوینی و سه فرزندش در جوار مدرسه وی قرار دارد.

این بان هم اکنون در اختیار بنیاد ایران شناسی شعبه استان قزوین است.[15] ج ) آرامگاه حمدا...

مستوفی مقبره حمدا...

مستوفی نویسنده و تاریخ نگار معروف سده هشتم و مؤلف تاریخ گزیده، نزهه القلوب و ظفرنامه نیز در قزوین و در شرق میدانگاه واقع است.[15] آرامگاه حمدا...

مستوفی به گنبد دراز شهرت دارد.

[13] د) مقبره علی بن شاذان مقبره علی بن شاذان از صحابه پیامبراکرم به مقبره پیر شهرت دارد.

در قزوین و در جنوب غربی امامزاده حسین واقع شده است.[13] و) مقبره رئیس المجاهدین و همسرش این مقبره در 20 کیلومتری جاده قزوین – تهران واقع شده است.

رئیس المجاهدین رهبر نهضت آزادی خواهان مشروطه در قزوین بود.[13] هـ ) مقبره شهید ثالث مزار فقیه و مجتهد پرآوازه قرن سیزدهم، مرحوم ملا محمد تقی برغانی معروف به شهید ثالث که در سال 1263 هـ .

ق در محراب عبادت به دست پیروان فرقه بابیه به شهادت رسید نیز در قزوین واقع است.

[15] ی ) مقابر دیگر در جوار شاهزاده حسین دانشمندان و اولیای بسیاری خفته اند که میتوان از این ماجه، خیرالنساج، ابراهیم استنبه هروی، رضی الدین طالقانی، نورالدین گیلی، امام الدین رافعی، واعظ قزوینی، آقارضی ، میرحسینا، میرابراهیم، علامه زرآبادی و ...

نام برد.

بزرگان دیگری همچون شیخ علک قزوینی، داودبن سلیمان غازی، ملاعبدالوهاب دارالشفایی، محمدبن یحیی (شارح قاموس اللغه ) و ...

در نقاط دیگر شهر مدفون می باشند.[15] مجموعه بازارها و سراها یکی از جاذبه های ارزشمند و دیدنی قزوین، مجموعه بازار است که با ویژگیهای انحصاری خود، همیشه مورد توجه سیاحان و بازدیدکنندگان بوده است.

این مجموعه به قدری ارزنده و جالب توجه بوده که شاه عباس، سفیر روس را برای گردش به تماشای بازار می‌برد و از آن همه، آثاری که باقیمانده، بافت قدیمی خود را حفظ نموده و هر کدام شاهکاری از معماری باستانی است.

مجموعه بازار قزوین در زمان شاه طهماسب صفوی توسعه یافته و هر بازاری به صنف خاصی اختصاص دارد.

مانند زرگر بازار، کیال بازار، بزاز بازار، لواف بازار، مسگر بازار، علاف بازار و ...

مهمترین بازارها و سراهای قزوین عبارتند از : بازار قیصریه،‌بازار وزیر، سرای شاه (رضویه) ، سرای حاج رضا ، بازار و سرای سعدالسلطنه (سرای سعادت و یا سعدیه) ، سرای گلشن ، سرای حاجی سید کاظم، سرای ضرابخانه و ...

شایان ذکر است که بازار قزوین همیشه در رونق اقتصادی شمال و غرب کشور تأثیر بسزایی داشته است.

[13] آب انبارها و قنوات با آنکه رودخانه های “دیزج” و “ارنزک” در دو طرف شرق و غرب قزوین جاری هستند ولی به علت آنکه در تابستان دچار کم آبی شده، تکافوی آب مورد نیاز شهر را نمی‌کرده، بنابراین از قرن پنجم هجری حکام و افراد خیر برای رفع کم آبی به حفر قنوات اقدام کرده اند که از جمله مهتمترین این قنوات عبارتند از : “حمزه بن الیسع” ، “طیفوریه” ، “طرخانیه”، “مطابادیه” ، “خمارتاشیه” ، “زراریه” ، “سیدیه” ، “خاتونیه” و قنات “صاحب حسن” [13] اما چون آب این قنوات در تابستان کاهش می یافت و آب آن برای مصرف مردم کافی نبود، افراد خیر برای تأمین آب آشامیدنی مردم در گذشته، آب انبارهایی با رعایت اصول بهداشتی و اسلوب معماری و حسن سلیقه احداث می کردند که اکنون این بناها جزء آثارهنری و تاریخی به یادگار مانده است.[39] بطور کلی طبق داده های سازمان میراث فرهنگی در استان قزوین 21 آب انبار قدیمی در زمره آثار دارای ارزش است که تا سال 1378 ، شش باب از آنها تحت نام “سردارین” ، “حکیم” ، “حاج کاظم” ، “ملاوردی خان” ،‌آب انبار “مسجد جامع” و “زنانه بازار” در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قابل توجه اینکه قدمت تمامی 21 آب انبار به دوره قاجاریه می رسد[28] البته باید توجه داشت که در قزوین بجز این 21 آب انبار مهم ، بیش از 100 آب انبار وجود دارد (که اهمیت کمتری نسبت به 21 آب انبار ذکر شده دارند) و اگر “یزد” را شهر بادگیرها نامیده اند، “قزوین” را نیز شهر “آب انبارها” نامیده اند.[13] حمام ها و گرمابه های قدیمی بر پایه داده های حاصله از میراث فرهنگی استان قزوین، جمعاً 15 گرمابه و حمام در زمره آثار فرهنگی دارای ارزش حفظ و نگهداری، مشخص شده است.

تمام این آثار در شهر قزوین واقع شده اند و دو باب از این آثار مشتمل بر حمام حاج محمدرحیم (صفا) و گرمابه میرزا کریم در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

[28] حمام حاج محمدرحیم (حمام صفا) این گرمابه از مهمترین و منحصربه فردترین گرمابه های عصر قاجار در کشور است که در مواردی با مجموعه حمام گنجعلی خان و گرمابه وکیل شیراز قابل مقایسه و برابری می باشد.

این گرمابه در خیابان مولوی کنونی واقع شده و با اندک تغییری همانند گذشته مورد استفاده عموم می‌باشد.

[38] کلیساها گروههای مختلفی از مسیحیان طی 400 سال گذشته در قزوین و در کنار مسلمانان سکنی گزیده،‌برادرانه زندگی کرده و با آزادی به وظایف دینی خود عمل نموده اند.

کلیسای آشوریان،‌کلیسای کانتور و کلیسای وارکانیان مقدس (مدرسه رفیع) از جمله عبادتگاههای آنان به شمار می رود که تا کنون باقی است .

[15] محوطه ها و گذرگاههای باستانی [28] تپه زاغه این تپه در 5/1 کیلومتری سگزآباد در دشت قزوین واقع شده است.

بر پایه حفاریهای صورت گرفته، یک روستای 7 هزار ساله با وسعتی حدود 1450 مترمربع شناسایی شده است.

متأسفانه به دلیل بی توجهی ها امروزه اثری از این تپه دیده نمی شود.

تپه و قبرستان سگزآباد تپه و قبرستان مزبور از جمله محوطه های باستانی استان قزوین هستند.

این محوطه ها با فاصله ای حدود 300 متر از یکدیگر در دشت قزوین واقع شده اند.

قسمت مهمی از این تپه قبل از آنکه توسط باستان شناسان مورد کاوش قرار گیرد توسط قاچاقچیان عتیقه تخریب شده است.

آثار به دست آمده از حفاریهای انجام شده نشانگر آن است که این تپه از هزاره پنجم قبل از میلاد تا هزاره اول پس از میلاد مسکون بوده است.

کاروانسرای محمد آباد این کاروانسرا در 27 کیلومتری جاده قزوین نرسیده به بوئین زهرا در روستای محمدآباد قرار گرفته است و از بناهای دوره صفویه است.

برجهای دوگانه خرقان این بنا که در زمره ثروتهای فرهنگی کشور به ثبت رسیده است دو بنا، برج ، آرامگاه می باشد که در نزدیکی روستای حصار قوشه (در جاده قزوین – همدان ) واقع شده است.

این دو بنا در زمینی هموار به فاصله حدود 3 متر از یکدیگر قرار گرفته اند و برج شرقی 26 سال قدیمی تر از برج غربی است.

قلعه الموت این قلعه در زمان خلافت متوکل و به دست “حسن بن زیدالباقری” از علویان مازندران در سال 246 هـ ق در یک کیلومتری شمال روستای گازرخان قرار گرفته است.

این قلعه هنگامی که آباد بوده، رونق خاصی داشته است و دارای اتاقهای متعدد، حوضهایی عمیق جهت نگهداری عسل، مایعات و جامدات و نیز انبارها و تونلهایی در آن تعبیه شده بوده است.

آب را نیز از راههای دور با حفر جویها به درون قلعه هدایت کرده و باغات و عمارات بسیاری بنا نهاده اند.

همچنین کتابخانه معظم آن شهره آن روزگار بوده است.

[13] این قلعه یکی از پناهگاههای مهم اسماعیلییان و مرکز حسن صباح (پیرو و مبلغ فرقه اسماعیلیه) و از این رو قلعه حسن نیز نامیده می شود.

مدت حکومت حسن صباح در این قلعه حدود 35 سال بوده است و سرانجام حکومت اسماعیلیان به دست هلاکوخان مغول منقرض شد.

قلعه الموت در زمان صفویه به زندان سیاسی تبدیل شد.