تکنولوژی آموزشی درعرصه های متعدد کارایی خود را نشان داده است.
هر فرد، سازمان یا نهادی که از روشهای پیشنهادی علم تکنولوژی آموزشی بهره گرفته، بیش از پیش بر بهره وری و اثر بخشی خود افزوده است.
تکنولوژی آموزشی در آموزش و پرورش به سان چراغی است که درپیش پای روندگان راه آموزش نهاده است، تا با پرتوافکنی خود راههای ناشناخته و تاریک را روشن سازد.
در جهان1 امروز تکنولوژی آموزشی به مفهوم رویکردی بر چگونگی آموزش در ارتباط با اهداف توانسته است باتکیه بر اصول و یافته های علمی و به ویژه روانشناسی یادگیری ، ابزار وسائل در دسترس را،اعم از اشیاء ساده ای همانند گچ و تابلوی کلاس و یا دستگاه پیچیدهای مانند کامپیوتر، برای بهینه کردن آموزش و بالا بردن کیفیت آن به خدمت گیرد و علاوه براین ، شیوه هایی نشان دهد که دانش آموزان با مطالب درسی خلاقانه برخورد کنندو با راهنمایی معلمان خویش ، اقدام به تهیه و تولید برخی از مواد آموزشی مورد نیاز نمایند و در این راه علایق و مهارتهای خود را بکار گیرند تا نتایج مطلوب از آموزش حاصل شود .
امورزه منظور از تکنولوژی آموزشی دیگر کاربرد مواد آموزشی نیست ، بلکه به معنای مهندس آموزشی ، طراحی و معماری آموزش است .
به دیگر سخن مهندسی یک فرایند تعلیم و تربیت است .
بنابراین همانطور که یک ساختمان نیاز به طراح و مهندی و معمار دارد ، یک نظام آموزشی نیازمند تکنولوژی آموزشی است
-والتر، ای، ویتیچ- چارلز، اف، شولز، تکنولوژی آموزشی(ماهیت و کاربرد) ترجمه ایرج اعتماد، شیراز- رهگشا- 1373 ص9.
از طرف دیگر ، در زمانی زندگی می کنیم که هیچ یک از معلمان به تنهایی قادر نیست با تغییرات موجود حتی در رشته های تخصصی پیش برود تنها جبران فاصله سرعت تحولات و عقب ماندگی هر انسان مددجویی از وایل مختلفی است که تکنولوژی نوین در اختیار ما قرار داده است .
لذا درمی یابیم که اگر آموزش و پرورش برپایه علمی استوار نباشد هرگز به صورت فعالیتی ثمر بخش و موثر در نخواهد آمد و همیشه به شکل کاری بی نظام و آشفته باقی خواهد ماند ، به عبارت دیگر پایبند بودن به آموزش سنتی و بدون توجه به آخرین تغییرات و تحولات علمی تنها تنها نتیجای که می تواند داشته باشد تربیت دانش آموزانی با سواد اندک و غیر کاربردی است که هیچ گونه تأثیر مثبتی،نه در زندگی شخصی خود و نه در توسعه اقتصادی کشور نمی توانند داشته باشند.
از طرفی متأسفانه هنوز مفهوم تکنولوژی آموزشی در جامعه آموزشی و پرورشی کشور ما به درستی شناخته نشده هنوز هم شناخت عدهء زیادی از معلمان از تکنولوژی آموزشی، همان وسایل سمعی و بصری یا کمک آموزشی است، در حالیکه اطلاع از مفهوم جدید تکنولوژی آموزشی مستلزم مطالعه از تکنولوژی آموزشی ، نظریات تدریس، یادگیری ، تحلیل هدفهای آموزشی، کارایی و جایگاه رسانه ها در امر آموزش است.
و بر این اساس باید مسؤلان آموزش و پرورش کشور و معلمان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت ضروت و شناخت و استفاده از تکنولوژی آموزشی را بیش از هر زمان دیگر
احساس کنند.
چرا که پیشرفت سریع و تؤام با جهش های بلند در علوم تکنولوژی در قرن حاضر وظیفه بسیار سنگینی را در قیاس با ادوار گذشته بر دوش همه مسؤلان اجتماعی در سطح تصمیم گیری به ویژه بر عهده مسؤلان آموزش و پرورش کشور قرار داده است.
(( همچنین تکنولوژی در صورتی می تواند حلال مشکلات و راهگشای مسایل آموزشی باشد که روی همه ابعاد شامل نظام برنامه ریزی درسی، نظام ارزشیابی، نظام استخدام و تربیت معلم ، سازمان مدرسه ها ، سازمان مدیریت و برنامه ریزی آموزشی است ، نکته حائز اهمیت این است که بدبینی بسیاری از معلمان نسبت به استفاده از وسائل و روش های نوین آموزشی ، خود عامل بازدارنده ای است که باید باملاحظات حرفه ای به خوش بینی تبدیل شود ، البته درکنار آماده سازی تجهیزات سخت افزاری مورد نیاز برای استفاده از روش های مدرن آموزشی ، آماده سازی معلمان برای مهارت ورزی در این زمینه نیز یکی از چالش هایی ست که توسعه تکنولوژی آموزشی با آن روبروست ، بااین حال درکنار عوامل تسهیل کننده و امیدوار کننده هم وجود دارد برای مثال رایانه در آموزش ابزاری ست برای تقویت و چاشنی آموزش از طریق سخنرانی و یادگیری ازطریق گوش دادن برای تبدیل دانایی به توانایی ، دانش آموز باید نقش فعالی رادرفرایند یادگیری ایفا کند .
او نباید برای دریافت اطلاعات ، تنها به کتاب درسی و سخنرانی معلم درکلاس اکتفا کند ازاین طریق کمتر می تواند آموخته های خود را در موقعیت های جدید به کار گیرد و مشکلی را حل کند .اغلب معلمان دانش آموزان را به شیوه سخنرانی ( الگوی شنیداری ) آموزش می دهند .
در حالی که امروزه نتایج روانشناسی یادگیری نشان می دهد که دانش آموزان در کلاس به شیوه های گوناگون
( شنیداری ، دیداری ، جنبشی ) یاد می گیرند .
حال اگر معلمی به شیوه سخنرانی آموزش بدهد اکثر دانش آموزان در گروه دیگر از رهنمودها و آموزش های کلاسی معلم محروم می مانند و بی شک در یادگیری خود با مشکلاتی مواجه میشوند .
بنابراین برای فعال کردن دانش آموزان در کلاس در فرایند یادگیری ، معلمان باید درشیوه های آموزشی خودتجدید نظر کنند .
( عادل یغما- مجله تکنولوژی آموزشی ) در نتیجه همانطور که بالا گفته شد آموزش و پرورش نقش بسیار مهمی را در این زمینه بر عهده دارد .
امیدوارم با نگارش این پایان نامه با عنوان « بررسی موانع یادگیری از تکنولوژی و وسایل کمک آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری » توانسته باشم گامی هرچند ناچیز در جهت شناخت موانع و محدودیت های موجود در بکار گیری تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و پیشرفت فرهنگ استفاده از تکنولوژی آموزشی در نظام تعلیم و تربیت کشورمان برداشته باشم.
بیان مساله :
تکنولوژی آموزشی در کشور ما تقریبا از دروس ناشناخته است ، با وجود تلاش های مسئولان آموزش و پرورش و بعضی از استادان من که قدم هایی در این راه برداشته اند لیکن در رابطه با شناخت تکنولوژی آموزشی و استفاده از آن در نظام کشورمان کمتر کار شده است و در نتیجه هنز هم شناخت عده زیادی از معلمان از تکنولوژی آموزشی همان وسائل سمعی و بصری یا وسایل کمک آموزشی است .
از طرفی دنیایی که ما در آن زنگی می کنیم پیوسته در حال تغییر است .
پل لانکران1 در این مورد چنین می نویسد : « از یک دهه تا دهه دیگر ، انسان با چنان تغییر وسیع مادی، معنوی و اخلاقی در جهان روبرو می شود که تغییرهای دیروز دیگر نمی توانند جوابگوی احتیاجات امروز باشند، مضافاَ اینکه در این مسابقه تغییر اغلب مغزها از تغییر سازمانها عقب می مانند».
بنابراین آموزش و پرورش باید قابلیت یادگیری را در فراگیران ایجاد کند تا آنان بالقوه قادر به انطباق خود با شرایط حاصل از تغیرات مداوم دانش بشری باشند.از طرفی این واقعیت را باید پذیرفت که دیگر عصر معلم به عنوان یگانه قادر مطلق و تنها نیروی صاحب اقتدار یاددهی برآمده و آموزش سینه به سینه، شیوه های سنتی تدریس و تکیه بر تئوری محض در یادگیری ، برای پاسخ گویی به زمینه های نامحدود پیش بینی نشده حاصل از تنوع تغییر در تحولات دانش بشری کارایی لازم را نداشته و جوابگوی ضرورتهای آموزش زمان ما نیست، چرا که شاگردان در عصر ما خارج از کلاسهای درس در جریان فراگیری ناخداگاه وسایلی قرار می گیرند که تکنولو|ی آموزشی و تکامل مداوم آن به خدمت اجتماع گمارده است و به دنبال افزایش معلومات دانش آموزان سطح توقعات آنان از دانش و آگاهی معلمان به طور وسیعی بالا رفته است که علاوه بر معلم، کتابخانه نیز به تنهایی نمی تواند منبع کسب اطلاعات درباره همه علوم وفنون تازه دنیا آموزش و پرورش و نیازهای آموزشی آنان باشد.
تنها راه غلبه بر این بحرانها که نظام آموزشی ما گریبانگیر آن است ایجاد و بارور ساختن فرهنگ استفاده از تکنولوژی آموزشی و روش های نوین تدریس و طراحی منظم آموزش می تواند تا حدودی ما را در رفع مشکلات یاد شده یاری نماید.
با توجه به ضرورتهای یاد شده و نیاز مبرم و روزافزون نظام تعلیم و تربیت کشورمان به تکنولوژی آموزشی، من نیز در این تحقیق باتکیه بر تحقیقلت و یافته های علمی به بررسی موانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می پردازم .
1-اطهری راد، علائالدین-نقش تکنولوژی آموزشی در تسهیل مدیریت مدارس، مجله رشد و تکنولوژی آموزشی سال دهم، شماره 3 آذر ماه سال74-73
اهداف تحقیق:
الف) بررسی موانع بهره گیری از تکنولوژی و وسایل کمک آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری از دیدگاه معلمان راهنمایی مرد و زن منطقه 15 شهر تهران .
ب) ارائه پیشنهادات و راهبردهای عملی و کاربردی در زمینه رفع موانع و محدودیتهای موجود در راه بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری.
اهمیت و ضرورت تحقیق
تکنولوژی آموزشی برای گسترش آموزش و پرورش و آموزش عالی نقش بسیار مؤثر، کارساز و انکارناپذیری دارد.با گسترش تکنولوژی و وسایل کمک آموزشی از جمله تلویزیون، ویدئو، میکروسکوپ ساده و الکتریکی و ایستگاههای آموزش فیزیک و وسایل آزمایشگاهی در مدرسه و دانشگاه ، امکان آموزش دانش آموز و دانشجو را می توان بسیار بالا برد.
به عبارت دیگر ، بدون بهرهگیری از این ابزارها و امکانات آموزشی ، رشد و توسعه با معیارهایی که اکنون در جهان مطرح است ناممکن خواهد بود و این سؤال مطرح می شود که آیا می توان دانش آموزان را فقط با کتاب و معلم یعنی تنها از راه تئوری آموزش داد.
در شرح تکنولوژی آموزشی می توان گفت وقتی قرار است دانش و تکنیک بار دیگر جهان را متحول کند، ما که خود را در راه تئسعه می دانیم و مدام از ضرورت تحقیق هدفهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آن داد سخن می دهیم چگونه می توانیم نقش تکنولوژی آموزشی را در تحول نظام آموزشی نادیده بگیریم و هم ابعاد و مفاهیم آن را بشناسیم .
از طرفی نتایج به دست آمده از پژوهش های علمی نشان می دهد که دستاوردهای آموزشی از نظر زمانی دچار عقب ماندگی روز افزونی است و یگانه راه حل موجود توسعه هم جانب آموزش و پرورش است ، و در این راستا همگام با تغییر نیازهای آموزشی و اجتماعی فراگیران و رشد سریع جامعه، باید برنامه ها ، روشها و وسایل آموزشی نیز دگرگون می شوند ولی متأسفانه نظام آموزشی، مطابق با این تغییر و نیازهای متعدد آموزشی فراگیران پیش نمی رود.
تجربه شخصی در مدارس بیانگر این واقعیت است که اکثر معلمان نمی توانند و نمی خواهخند در فرایند تدریس به گونه ای سیستماتیک و از روی برنامه های از قبل تعیین شده بر خورد نمایند، به بیان روشن آنها تقریباَ در هر درسی و در هر کلاسی به ارائه مطالب و اطلاعات آن هم به روش سخنرانی و با استفاده از حداکثر گچ و تخته کلاس می پردازند در یک بررسی ساده در سال
78-77 از تعداد 27 مدرسه راهنمایی در شهر تهران که مورد بازدید قرار گرفتند، مشخص شد که در 19 مدرسه مورد بازدید و سایلی از قبیل اورهد، پروژکتور، اسلاید، فیلم استریپ موجود بوده، ولی از حدود 7 سال پیش به این سو به جز در موارد محدود عملاَ مورد استفاده قرار نگرفته اند در حالی که تکنولوژی آموزشی می تواند بازده آموزش را از لحاظ کمی و کیفی افزایش دهد و به آموزگار کمک کند تا از وقت محدود خود که در اختیار دارد حداکثر بهره را ببرد مثلاَ: به کارگیری اصول تکنولوژی در یکی از مراکز آموزشی توانسته است زمان لازم آموزش افراد را 28% کاهش دهد، و در مجموع چیزی در حدود کل وقت لازم برای آموزش 235 نفر از افراد یک لشگر صرفه جویی کند.(پازوکی 1371)
دربیان اهمیت موضوع مضافاٌ اینکه امروزه سرعت اکتشافات و روش های علوم کاربردی چنان افزایش یافته است که آموخته های دانشجوی یک رشته علمی هنوز فارغ التحصیل نشده کهنه می شود آیا در چنین موقعیتی تربیت نسل جوان با همان روش هاو برنامه های آموزشی معمولی و سنتی مقرون به صرفه است ؟
آیا روش های آموزشی و برنامه درسی موجود دانش آموزان فرد را چنان تربیت می کند که آموخته های آنان برای جامعه امروز و فردا مؤثر باشد ؟
به نظر می رسد که مواد و محتوای درسی ، روشها و امکانات آموزشی، نظام ارزشیابی و امتحانات باید به طور کلی نوسازی شود و این کار از طریق تعریف و تشریح فسفه و اهداف آموزشی هر یک از رشته های علمی درسی ، به ویژه علوم و ریاضیات در جهت کاربردی عملی نیست .
دربیان اهمیت موضوع مضافاٌ اینکه امروزه سرعت اکتشافات و روش های علوم کاربردی چنان افزایش یافته است که آموخته های دانشجوی یک رشته علمی هنوز فارغ التحصیل نشده کهنه می شود آیا در چنین موقعیتی تربیت نسل جوان با همان روش هاو برنامه های آموزشی معمولی و سنتی مقرون به صرفه است ؟
به نظر می رسد که مواد و محتوای درسی ، روشها و امکانات آموزشی، نظام ارزشیابی و امتحانات باید به طور کلی نوسازی شود و این کار از طریق تعریف و تشریح فسفه و اهداف آموزشی هر یک از رشته های علمی درسی ، به ویژه علوم و ریاضیات در جهت کاربردی عملی نیست .
اگر می خواهیم علم و تکنولوژی در کشور ما درون زا شود و پیشرفت آموزشی و اقتصادی و اجتماعی ما برپایه ارزش های خودمان استوار شود باید این کار را آگاهانه و در چارچوب برنامه های پیش بینی شده به طور جدی از آموزش و پرورش شروع کنیم و براساس امکانات و شرائط خاص خود بهتربیت انسان هایی با صلاحیت و ذهن پر با بپردازیم که بتوانند مسائل را بررسی کنند و برای یافتن را حل های مناسب تلاش کنند و در برابر تغییرات غیرقابل پیش بینی توان مقابله داشته باشند ، و درست را از نادرست و سره از ناسره تشخیص دهند .
تحقق این امر مستلزم آنست که آموزش در مدارس برروش های علمی مبتنی باشد و ارائه مطالب درسی و انتقال یافته ها علمی به دانش آموزان با شیوه های نوین انجام گیرد و فرهنگ استفاده از تکنولوژی را در جامعه آموزشی کشورمان بسط و گسترش دهیم و در وصول به اهداف تربیتی مطلوب از همه امکاناتی که دراختیار داریم مدد جوییم ، و نهایتاَ تکیه عواملی را که روی تدریس اثر می گزارند شناسایی نمود که از جمله این عوامل مهم شناسایی و رفع محدودیت ها و موانع در بکارگیری تکنولوژی آموزشی در فرایند آموزش می باشد .
سؤالات ویژه تحقیق سؤال1 ) آیا جنسیت معلمان یکی از علل موانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد ؟
سؤال 2 ) آیا میزان تحصیلات معلمان مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال3 ) آیا بی علاقگی معلمان نسبت به استفاده از وسایل کمک آموزشی مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال4 ) آیا فقدان کلاس های ضمن خدمت مفید مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال5 ) آیا شیوه امتحانات و ارزشیابی درسی دانش آموزان که تاکید بر محفوظات دارد مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال6 ) آیا میزان بودجه ای که آموزش و پرورش برای تهیه وسایل در اختیار مدیران قرار می دهد مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال7 ) آیا عدم آگاهی معلمان از نقش رسانه ها و وسایل کمک آموزشی مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال8 ) آیا عدم همکاری مدیر مدرسه در خصوص استفاده از رسانه ها و وسایل کمک آموزشی مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال9 ) آیا عدم همکاری راهنمایان تعلیماتی در بکارگیری تکنولوژی آموزشی مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال10 ) آیا دسترسی نداشتن معلمان به رسانه ها و کمبود وسایل کمک آموزشی مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال11 ) آیا بی توجهی دست اندرکاران مدارس به تشویق و ترغیب معلمانی که از رسانه ها و وسایل کمک آموزشی در امر آموزش استفاده می کنند مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال12 ) آیا کمبود مدیران متخصص در رابطه با هدایت معلمان به استفاده از رسانه ها و وسایل کمک آموزشی مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال13 ) آیا شیوه ارزشیابی نادرست از عملکرد معلمان مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال14 ) آیا کمبود وقت برای تدریس کتب درسی مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال15 ) آیا تاکید مدیر مدرسه بر نظم سنتی در کلاس ها مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
سؤال16 )آیا نبود نظارت مسئولان در مورد استفاده کردن یا نکردن معلمان از تکنولوژی آموزشی مانع بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در فرایند تدریس و یادگیری می گردد؟
تعاریف عملیاتی واژه ها تکنولوژی آموزشی: در سالهای اخیر به وسیله سازمانها و گروههای مختلف چندین تعریف از تکنولوژی آموزشی ارائه گردیده است که که سه موئرد از آن تعاریف به ترتیب با جزدیات بیشتر در زیر آمده است: تعریف اول: تکنولوژی آموزشی عبارت است از توسعه، کاربرد و ارزشیلبی سیستم ها ، فنون و مواد آموزشی به منظور بهبود فرایند یادگیری انسان (شورای ملی تکنولوژی آموزشی، انگلستان) تعریف دوم: تکنولوژی آموزشی عبارت است از کاربرد ئانش علمی در زمینه یادگیری و شرایط یادگیری، به منظور بهبود اثر بخش و کارایی تدریس و تعلیم .
در نبود اصول اساسی علمی، تکنولوژی آموزشی از تکنیکهای تجربی برای بهبود موقعیتهای یادگیری بهره گیری می کند (مرکز ملی یادگیری برنامه ریزی، انگلستان) تعریف سوم: تکنولوژی آموزشی عبارت است از روش سیستماتیک طراحی، اجرا و ارزشیابی کل فرایند یادگیری و تدریس بر حسب اهداف معین و بر اساس تحقیقات در زمینه یادگیری و ارتباطات انسانی و به کارگیری منابع انسانی و غیر انسانی به منظور فراهم آوردن یادگیری و آموزش مؤثرتر،پایدار و عمیق تر(کمیسیون تکنولوژی آموزشی، آمریکا) به تعریفی دیگر تکنولوژی آموزشی عبارت است از: کاربستن روالی سیستماتیک برای طراحی ، اجرا و ارزشیابیکل فراگرد یادگیری و فرادهی با توجه به هدفهای مشخص است.
تکنولوژی آموزشی ترکیبی از منابع انسانی و غیر انسانی را به منظور برقراری آموزشی مؤثر لازم مکی داند.(رخشان 1370) در تعریفی دیگر تکنولوژی آمکوزشی آن قسمت از نظریه آموزش و پرورش است که متوجه طراحی و تولید پیامهای آموزشی برای بالا بردن بهره یادگیری است.(دونالد،پی،ایلی،1963) در یک جمع بندی کلی تکنولوژی آموزشی شامل کلیه فعالیتها و طراحی و سازمان دهی جدیدی که انسان را در پیش برد اهداف آموزشی یاری رساند و یادگیری را تسهیل کند و سرعت آن را بالا ببرد از جمله تکنولوژی های جدید آموزشی فناوری اطلاعات و آموزش از راه دور را می توان نام برد.
مواد و وسایل آموزشی : به کلیه امکاناتی اطلاق می شود که می توانند شرائطی را در کلاس به وجود آورند که تحت آن شرائط شاگردان اطلاعات و رفتار و مهارت های جدیدی را بدست آورند و همچنین بتوانند کیفیت تدریس و یادگیری را افزایش دهند ( کنعلی ، 1371 ، ص 61 ) .
وسایل کمک آموزشی : اشاره به وسایل و امکاناتی دارد که در یک نظام آموزشی به منظور تسهیل آموزش از آنها استفاده می شود ، این وسایل می توانند از یک تکنولوژی پیشرفته تا یک وسیله ساده در تغییر باشد .
( علی اکبر تهرانی ، 1371 ، ص 370 ).
اما در یک تعریف کلی وسایل کمک آموزشی به کلیه ابزار و وسایلی گفته می شود که معلم را در امر تدریس یاری می رساند تا آموزشی بهتر را در پی داشته باشد و دانش آموزان یادگیری بهتری را نسبت به موضوعات ، چه درسی و چه غیر درسی خواهد داشت و آنها را نسبت به موضوعات درسی راغب تر خواهد کرد که از وسایل ابتدایی از جمله کتاب های کمک آموزشی ، اوپک ، اورهد و مدل موکت تا کامپیوتر ......
را شامل می شود .
کتاب های کمک درسی : این اصطلاح را برای کتاب هایی مورد استفاده قرار می دهیم که به صورت رسمی در کلاس ها تدریس نمی شود ولی مفاهیم درسی را باز کرده اند و راهنمایی در مورد حل تمرینات و درک مطلب و همچنین موضوعات اضافی نسبت به مفاهیم کتاب های درسی که به منظور تقویت یادگیری ، فراهم کردن آموزش جبرانی ، افزایش عمق یادگیری آسان سازی آموزش و کامل کردن آموزش تولید می شود و به عبارت دیگر نقش معلم سوم را برای دانش آموز دارد .
تدریس : عبارت است از تعامل یا رفتار های متقابل معلم و شاگرد براساس طراحی منظم و هدفدار برای ایجاد تغییر رفتار در شاگرد (نوروزی ، 1375 ) در کل به فعالیتی که به منظور ایجاد یادگیری و تسهیل یادگیری توسط آموزگار طراحی می شود و به صورت کنش متقابل انجام می گیرد اطلاق می شود .
موانـــع: محدودیت ها و تنگنا های شناخته شده در قابلیت های منابع نیروی انسانی و مواد و لوازمی که در کار طراحی ، ایجاد نگهداری یک سیستم دخالت دارد .
( صمدی راد ، 1372 ) محتــوی: اصول ومفاهیمی است که به شاگردان ارائه می شود تا ورود آنان را به فعالیت های آموزشی میسر و رسیدن آنان را به هدف های اجرایی امکان پذیر سازد ( شعبانی ، 1371 ) یادگیـــری : یادگیری را روانشناسان به تغییرات کم و بیش پایداری که در اثر تجربه در رفتار فرد ایجاد شود اطلاق می کنند .
( اعتماد ، 1373 ) بهره گیــری : منظور بکارگیری و استفاده از هر گونه مواد و وسایل آموزشی در جریان تدریس به منظور حصول یادگیری می باشد .
( توکلی ، 1376 ) مدیران آموزشی : منظور کسانی هستند که در تصمیم گیری های آموزشی و پرورشی نقش دارند و رفتار و عمل آنان جریان آموزش و پرورش را مستقیماَ تحت تأثیر قرار می دهد ( علاقه بند ، 1371 ) فراینـــد: عبارت است از یک یا چند سری تغییرات متداوم ، که اولاَ هدفمند بوده ، ثانیاَ نیاز به زمان داشته باشد ، ثالثاَ ابتدا و انتهای آن مشخص نباشد ( نوروزی ، 1375 ) راهبردهای آموزشـــی : روش های ارائه ، تمرین وارزیابی با مشخص مردن شیوه هایی که به وسیله آنها بازده یادگیری مطلوب در موقعیت آموزشی بدست می آید .
( رخشان ، 1370 ) آموزش و پرورش: فعالیتی است مداوم، جامع و برای همه، برای رشد و تعالی انسان ، غنای فرهنگ و تکلمل جامعه، به بیانی دیگر، فراگردی که طی آن مجموعه ای از دانش های مرتبط و منظم همراه با عادات و مهارتهای حاصل از آن انتقال می یابد.(رخشان، 1370) ارزشیابی و سنجش: فرایندی منظم ، برای تعیین و تشخیص میزان پیشرفت شاگردان در رسیدن به هدفهای آموزشی می باشد.(شعبانی،1371،ص370) و هم چنین سنجش به معنای برآورد ارزش چیزی است پس معلم باید برای سنجش و ارزشیابی کلاس درس خود اقدامی مستمر داشته باشد تا متوجه شود کدام فعالیتها منجر به یادگیری یادگیرنده و کدام فعالیتها باعث شده یادگیرنده از آموزش بهره لازم را نبرده و سعی در تغییر آن داشته باشد تا به هدفهای آموزشی مربوط دست یابد.
البته ارزشیابی منوط به کلاس درس و شاگرد نیست بلکه ابعاد گسترده تری در سطح آموزشی و پرورش از فعالیت معلم دارد.
آموزش ضمن خدمت: به مجموعه آموزشهایی گفته می شود که برای افزایش اثر بخشی و کارایی فرد به کارمندان رسمی و در حال استخدام یک سازمان ارائه می شود، تا آنها را با اطلاعات جدید و فناوری های امروز آشنا سازد.
تعاریف تکنولوژی آموزشی واژه تکنولوژی technology از ریشه یونانی که « تکنو» به معنی برخورد سیستماتیک با پدیده های علمی و « لوژی» به معنی شناخت چگونگی برخورد سیستماتیک با پدیده های علمی گرفته شده است.
در لغت نامه وبستر از تکنولوژی به معنای کاربرد دانش یا یافته های علمی برای مقاصد آموزشی، یا برخورد سیستماتیک با آموزش بدانیم.
( علی آبادی،1375) فرهنگ مک گروهیل، تکنولوژی را دانش و علمی سیستمی میداند، که تمتم فراگردهایی را که با مواد سروکار دارند، در بر می گیرد.
در این تعریف بر سیستمی بودن تکنولوژی تأکید شده است.
(مجدفر، 1371) آلن ویلیام، در سال 1960، تعریف دیگری ارائه داده است که به علت اهمیت و محتوای تعریف، در تکنولوژی آموزشی جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده است، او می گوید: « تکنولوژی آموزشی عبارت است از : طراحی، اجرا و ارزیابی نظام یافته جریان آموزش و یادگیری، همراه با تعیین هدفهای مشخص و استفاده از تجربه تحقیقات در زمینه های یادگیری و ارتباط جمعی و به کار گرفتن مجموعه ای منابع انسانی و غیر انسانی به منظور فراهم آوردن شرایط آموزش مؤثر».
دکتر داریوش نوروزی تکنولوژی آموزشی را رویکردی سیستمی می داند که فرایند یاددهی و یادگیری را کنترل می کند.
و رویکرد سیستمی systematical approach فرایندی است که با استفاده از آن می توان تشخیص نیازها، شناسایی مسائل ، تعیین شرایط و تعیین راه حلهای مطلوب از بین گزینه های مختلف و انتخاب روشها و انتخاب ابزار اقدام نمود.
(رخشان،1370) تعریفی که کمیته تکنولوژی آموزشی در آکادمی ملی مهندسی آمریکا از تکنولوژی آموزشی می کند چنین است: مجموعه ای از معلومات ناشی از کاربست علوم آموزشی و یادگیری در دنیای حقیقی کلای درس، همراه با ابزارها و روشهایی که کاربست علوم نامبرده در بالا را تسهیل کنند.
(آرمزی ودال، 1353) «سیلبر» silber در سال 1970 تعریف دیگری را ارائه می دهد و به عوامل متشکله تکنولوژی اشاره و روابط بین آنها را تا حدی روشن می کند ، او می گوید : تکامل«تحقیق و طراحی ، تولید ، ارزیابی ، پشتیانی ، تدارک و به کارگیری » عوامل نظام آموزشی ( پیام ، افراد ، مواد ، وسایل روشها و محیط عمل ) ومدیریت این تکامل ( سازمان و افراد ) و به طریقی سیستمی برای حل مسائل آموزشی را تکنولوژی آموزشی می نامند.
که تعریف سیلبر از تکنولوژی آموزشی به صورت نمودار قابل توجه تر است.
«تعریف تکنولوژی آموزشی بصورت نمودار از نظر سیلبر» شکل 1 تعریفی که از تکنولوژی آموزشی مورد پذیرش همگان است ، تعریف جیمز براون و همکاران او در کتاب تکنولوژی رسانه ها و روشها(1977،ص2) می باشد.
براون تکنولوژی آموزشی را «طراحی، اجرا و ارزشیابی سیستماتیک تمامی فرایند یادگیری و آموزش بر اساس هدفهای مشخص و نتایج تحقیقات در زمینه های یادگیری انسانی و ارتباط و هم چنین مجموعه ای از منابع انسانی و غیر انسانی به منظور ایجاد آموزش مؤثر می داند.(احدیان،1378) فصل دوم : « پیشینه و ادبیات تحقیق» دلایل مقاومت معلمان در برابر تکنولوژی آموزشی گذری بر تحقیقات صورت گرفته ادبیات تحقیق تاریخچه تکنولوژی آموزشی در جهان تاریخچه تکنولوژی آموزشی در ایران طراحی منظم آموزشی تعریف طراحی منظم آموزشی جایگاه طراحی آموزشی الگوی طراحی منظم آموزشی مواد و وسایل کمک آموزشی نقش مواد و وسایل آموزشی در تدریس و یادگیری تکنولوژیست آموزشی کیست و چه می کند وظایف عمومی تکنولوژیست آموزشی از نظر میچل زمینه هایی که تکنولوژیست های آموزشی در آن فعالیت می کنند پیشینه تحقیق (مروری بر تحقیقات گذشته) مقاومت معلمان (1 ) بنابر ادبیات ویژه تکنولوژی اموزشی و تجربیات مصرف کنندگان و تولید کنندگان وسایل آموزشی معلمان در کلاسهای درس در برابر تکنولوژی آموزشی جدید آموزشی مقاومتهایی از خود نشان می دهند،که این امر دلایل گوناگون دارد : مهمتر از همه، خصلت محافظه کارانه مؤسسات آموزشی هراس از اثرات تکنولوژی آموزشی بر نقش و بر مسؤلیتهای آنان خشکی و انعطاف ناپذیری دست اندرکاران سخت افزارها عدم دخالت یا دخالت بسیار ناچیزمعلمان در تمام مراحل ساخت و ساز روشهای آموزشی متأثر از تکنولوژی جدید آموزشی هنگام بحث در مورد محافظه کاری مؤسسات آموزشی «بیبای» پنج علت اساسی برای ایجاد حس مقاومت نزد معلمان در برابر نوآوریهای فنی برمی شمارد : ابهام در هدفهای آموزشی ،که باعث تردید معلمان در کاربرد تکنولوژی جدید می شود، سؤتفاهم یا سؤتعبیر درباره روشهای اصلاحی، همبستگی معنوی با نظام های سنتی آموزش و پرورش، مجزا شدن از دیگران و پهن شدن حاشیه کارایی و قابلیت تطابق بین معلمان مختلف.
یک دلیل دیگر مقاومت معلمان در هراسی نهفته است که در برابر وسایل و ابزار جدید احساس می کنند.
معلمان از قبول مسؤلیتهایی که برای آن آمادگی قبلی نداشته باشند سرباز می زنند .
آنان اغلب نگران هستند که مبادا تکنولوژی بجای کمک و گسترش حرفه معلمی جانشین آن شود .
آنان همچنین نگرانند که مبادا آنچه را که« جوهر هستی حرفه ای » خود می شناسند ، از دست بدهند ، معلم از رقابت یک حریف غیر انسانی و شکست ناپذیر وحشت دارد .
معلمان از خلال تکنولوژی آموزشی قدرت و نفوذ خود را درکلاس درس و نیز استقلال عمل و خصوصیت حرفه ای خود را در معرض خطر می بیند و تکنولوژی را حائلی بین خود وشاگردانشان می پندارند و بالاخره تنزل موقعیت شغلی ، از دست رفتن حس حق شناسی و اعتبار نظام و پیش بینی کاهش بازار کار نیز مسائلی هستند که افکار معلمان را در برابر تکنولوژی آموزشی بخود مشغول می دارند .
معلمان از نظر گاه های معنوی و مادی همان چیزهایی را از زندگی و کار انتظار دارند که دیگران انتظار دارند و بنابراین تکنولوژی جدیدآموزشی را تهدیدی می پندارند برای الگو های سنتی و آینده حرفه خود .معلمان می دانند یا احساس می کنند که وظیفه اموزشی دراثر کاربست تکنولوژی آموزشی تغییر می یابد -جیمزو آرفری- نورمن سی دال- پژوهشی در باره تکنولوژی آموزشی – ترجمه ناصر موفقیان تهران-فرانکلین1353 آنان بیش ازپیش مبدل می شوند به کارشناسان تشخیص مسائل آموزشی ، به برنامه نویسان درسی به مدیران فعالیت های آموزشی .
ولی اگر معلم در موقعیتی که متوجه « خلاصی حق شناسانه » از وظایف سنتی خود شد ، بدون شک با اشتیاق از وظایف جدید خوداستقبال خواهد کرد .
علاوه براین ، بعضی از معلمان واقعا صلاحیت لازم برای انجام وظایف جدید خود را ندارند و همین امر باعث تشدید هراس و خصومت و مقاومت آنان می شود .
سومین دلیل عمده مقاومت معلمان را در برابر تکنولوژی آموزشی وا می دارد ، عبارت است از عدم حساسیت و جهالت تولید کنندگان ، فروشندگان و عرضه کنندگان وسایل و لوازم کمک آموزشی جدید .
یک گروه مهندسی ویژه خاطر نشان می دارد که « بسیاری از کوشش هایی که برای کار برد تکنولوژی جدید آموزشی بکاررفته چیزی نبوده است جز انتقال تعبد آمیز و خشک لوازم و دستگاه هایی از دنیای صنعت یا از دنیای تفریحات و نمایش ها ، به کلاس درس ، کاربرد این لوازم اغلب بدون هرگونه توجه به روانشناسی معلمان صورت گرفته است ، در بسیاری از موارد با نتایج نامطمئن و گاه حتی مخرب » فروشندگان تکنولوژی خیلی دیر به فکر تولید سیستم های بدیع و مفید با قیمت مناسب افتادند ، ساختن فرایند آموزشی آنرا یا غنی تر سازند .
چهارمین دلیل عمده مقاومت معلمان در برابر تکنولوژی آموزشی این است که غالبا آنان نقش های درجه دومی در برنامه ریزی و استعمال تکنولوژی تدریس داشته اند و یا حتی گاه کاملا از جریان کار برکنار نگه داشته شده اند .
معلمان ، نه فقط در برنامه ریزی ، در برنامه نویسی درسی ودر تصمیم گیری دخالت داده نمی شوند ، بلکه غالبا هیچگونه تعلیمات نیز در کاربرد تکنولوژی جدید به آنان داده نمی شود .
بدین طریق ظهور واکنش هایی مانند سردی و کناره گیری و خصومت یا مخالفت مغالانه امری بدیهی خواهد بود .
« شورای بین المللی توسعه آموزش در گزارشی یادآور می شود که مابطور کلی در آموزش معلمان خودبرای کاربرد وسایل ارتباطی جدید اهمال کرده ایم و این امر با عوامل دیگر ، باعث شده است که مقاومت در مقابل تکنولوژی جدید به صورت یکی از وجوه مشخصه بسیاری از کلاس های درس درآید .
»