مقدمه :
پس مراحل تعیین و بیان مساله ،تدوین واجرای خط مشی عمومی به مرحله ارزیابی در فرایند خط مشی گذاری میرسیم .ارزیابی یکی از مراحل مهم خط مشی گذاری است به همین دلیل مدیران بخش عمومی به طور فزاینده ای برای توجیه برنامه های کنونی،براورد هزینه هاو منافع وپیشنهاد تغییرات ضروری به ارزیابی خط مشی ها متوسل می شوند. تا چندی قبل ارزیابی جدی از خط مشی به عمل نیامده واخیرا در میان محققان وخط مشی گذاران علاقه وتمایل بیشتری در قبال این مقطع از فرایند خط مشی گذاری درحال شکل گیری است .
همواره زمانی می توان درخصوص اجرای یک برنامه وموفقیت یا شکست آن اضهار نظر نمود که اطلاع دقیق ازپایان کارداشته باشیم وبهترین گزینه برای این کار بررسی وارزیابی بازخورد هربرنامه می باشد .وبرای ادامه دادن برنامه در آینده میتوان از اطلاعات بدست آمده از بازخورد آن استفاده کرد.
درواقع ارزیابی بررسی وملحوظ داشتن بازخورد برای ادامه برنامه حیاتی میباشد .بعداز اجرای هربرنامه می بایست نتایج عمومی آن را در عمل مورد ارزیابی قرار دهیم تا اطمینان یابیم که اهداف ورسالتهای تصمیم مورد نظر تحقق یافته است .ارزیابی اگر بدرستی انجام گیرد به بهبود وشناخت صحیح برنامه در آینده منجر خواهد شد. معمولا ارزشیابی خط مشی فرایندی است که در آن مشخص می شود یک خط مشی در عمل از چه ابزارهایی استفاده کرده ودرصدد تحقق چه اهدافی است .
تعاریف:
برای درک بهتر مسئله بر آن شدیم که تعاریفی هرچند مختصر از خط مشی وارزیابی آن ارائه دهیم.
دیوید ناشمیاس چهره برجسته دررشته خط مشی گذاری ارزیابی خط مشی را چنین تعریف می کند :
بررسی عینی، منظم وتجربی آثار جاری خط مشی ها وبرنامه های عمومی بر گروههای هدف تا آنجا که به اهداف منظور نظر مربوط می شود.( مایکل هوالت – 1380-270)
در این تعریف به وضوح بیان شده است که آثار یک خط مشی،برای حصول به اهداف آن باید به شیوه ای عینی ،منظم وتجربی مورد بررسی قرار گیرد .
تعریف پیچیده تری از ارزیابی خط مشی بدین صورت بیان میشود :
ارزیابی خط مشی ، سنجش اثر بخش کلی یک برنامه ملی در برآوردن اهدافش یا سنجش اثر بخشی نسبی دو برنامه یا بیشتر در برآوردن اهداف مشترک می باشد . تحقیق وپژوهش پیرامون ارزیابی خط مشی ،بررسی عینی ، سیستماتیک وتجربی تاثیرات مداوم خط مشی ها وبرنامه های عمومی که مقصود نهایی آنها در قالب اهداف است می باشد.(حسن گیوریان- 1380- 241)
خط مشی عمومی را می توان برون داد یک فرایند چندگانه متشکل از افرادی که در گروههای کوچک ودر چهار چوب سازمانهای رسمی با یکدیگر مراوده دارند ،دانست .
تمام سازمانهایی که در سیسنم متشکل از نهادها ،قوانین واقدامات سیاسی جای گرفته اند در معرض نفوذهای اجتماعی وفرهنگی قراردارند .(آون هیوز -1380-172)
ارزیابی چیست:
به نظر یکی از صاحبنظران توجه به ارزیابی برای تعیین اعتبار وشایستگی برنامه ها و خطمشی های عمومی اینست که : برنامه ها چه نقشی در حل مسائل ومشکلات عمومی داشته و جهت گیری آنها چگونه بوده است؟
ارزیابی صرف نظر ازاینکه در چه سطحی صورت می گیرد مستلزم اینست که شامل یک رشته از فعالیتهای مشخص باشد.
اولین مساله این است که تعیین کنیم چه چیزی باید مورد ارزیابی قرار گیرد. برنامه مورد
ارزیابی ممکن است روشن وبدیهی باشد . مثلا تعیین اینکه ،برنامه ها یاخط مشی های سازمان مسکن به گسترش واحدهای مسکونی منجر میشود یانه ؟
دوم اینکه معیارها واندازه گیری برای جمع آوری اطلاعات راجع به ارزیابی میتواند دریک طیف از اطلاعات کاملا کمی تا کاملا کیفی قرار گیرند.
مساله سوم تجزیه وتحلیل اطلاعاتی است که میتوان به آن دسترسی داشت به نحوی که از اثربخشی برنامه یا خط مشی مورد نظر یک جمع بندی معتبرارائه کند.
دراینجا هم ممکن است فرد اختلاف زیادی رادر روشهای ارزیابی ازفنون کمی برای تجزیه وتحلیل مقایسه ای هزینه ومنفعت وروشهای تجربی مشاهده کند.
انگیزه ومعیار برای اندازه گیری :
ارزیابی ها تلاش جدی وقابل توجهی هستند که اهمیت برنامه را در قبال "چه کسی،چه چیزی،کی وچگونه" نشان می دهند .از آنجا که سیستمهای اداری وسازمانها به کفایت عملیات وتلاشهای خود بیش از حداعتماد دارند،ارزیابی ها یی راکه نشانگر نقص وناتوانی برنامه های انان در رسیدن به اهداف است،تحمل نمی کنند.