«تولید مثل» یکی از ویژگیهای جانداران است .
یکی از ویژگیهای جانداران که آنها را از موجودات بی جان متمایز می‌سازد ، این است که جانداران ، تولید مثل[1]می کنند . هر موجود زنده ای سرانجام می‌میرد ؛ چه به علت پیری ؛ چه به علت بیماری ها و چه در اثر حمله شکارچیان تولید مثل برای جبران مرگ است ؛ به طوری که گونه پایدار بماند .
هر نوع موجود زنده‌ای ، نوع خاصی تولید مثل دارد . انسانها تولید مثل جنسی[2] دارند . تقریباً همه جانوران و بسیاری از گیاهان به روش جنسی توید مثل می‌کنند . بعضی از گیاهان و معدودی از جانوران به روش غیر جنسی[3] تولید مثل می‌کنند و بعضی هم به هر دو روش .
«تولید مثل غیر جنسی » در گیاهان معمول است .
بسیاری از گیاهان می‌توانند با تولید گیاه جدیدی روی خود ، تولید مثل کنند . شما ممکن است گیاه گندمی را دیده باشید . در اطراف این گیاه ، تعداد زیادی گیاه جدید دیده می‌شود اگر یکی از آنها را بکاریم ، به گیاه جدیدی تبدیل می‌شود که به نوبه خود ، گیاهان جدیدی به وجود می‌آورد . این ، نمونه ای از تولیدمثل غیر جنسی است . در این نوع تولید مثل ، یک جاندار ، جاندار جدیدی روی خود به وجود می‌آورد .
بسیاری از گیاهان می‌توانند تولید مثل غیرجنسی انجام دهند . مثلاً گیاه توت فرنگی ساقه های بلندی تولید می‌کند که در انتهای هر یک ، گیاه های جوان و ریشه تولید می‌شود . اگر شما کاکتوس یا گیاه گوشتی دیگری در خانه دارید ، می‌توانید قطعه ای از آن را جدا کنید و در جای دیگری بکارید . باغبانان ،قلمه هایی[4] از گیاهان جدا می‌کنند و با آنها، گیاهان جدیدی به وجود می‌آورند . هر قلمه ، بخشی از ساقه یا ریشه‌ای است که از گیاه رشد یافته‌ای جدا نشده است قلمه در خاک کاشته می‌شود و پس از مدتی گیاه رشد می‌کند. (شکل 2-33)
قلمه زدن گیاه شمعدانی . اگر برگهایی پایینی یک ساقه را از محل خود چنین قطع کنیم و سپس قلمه را در آب قرار دهیم ، قلمه رشد می‌کند و ریشه به وجود می‌آورد . این کار ، نوعی تولید مثل غیر جنسی است . گیاه جدید درست شبیه گیاه مادر خواهد بود .
2-33
ریشه ای است که از گیاه رشد یافته ای جدا شده است . قلمه در خاک کاشته می‌شود و پس از مدتی ، ریشه تولید می‌کند و به گیاه جدیدی تبدیل می‌شود .
3-33
شکل 3-33. تولید کنندگان و پرورش دهندگان گلها و گیاهان زینتی برای این که مطمئن شوند گیاهان جدید خصوصیات مورد نظر را دارند . از تولید مثل غیر جنسی استفاده می‌کنند. این گیاهان نگونسار ، از نظر شکل و اندازه اندکی با یکدیگر تفاوت دارند ؛ اما شکل و الگوی برگهای آنها بسیار مشابه است . رنگ و اندازه گلها نیز بسیار مشابه و ژنهای همه این گیاهان همانند است جاندارانی مانند این جاندارا.... ژنی مشابهی دارند و گاه کلون نامیده می‌شوند .
شکل 1-33. گیاه گندمی با روش غیر جنسی تولید مثل می‌کند .
در «تولید مثل غیر جنسی» جاندارانی کاملاً شبیه «والد» به وجود می‌آید . گیاه با تولید مثل غیر جنسی ، گیاهانی شبیه خود به وجود می‌آورند . اگر قلمه ای از یک گیاه شمعدانی را که گلهای صورتی دارد ، جدا کنیم ، گیاهی که از قلمه به وجود می‌آید نیز گلهای صورتی خواهد داشت . علت این امر آن است که سلولهای موجود در قلمه، کاملاً شبیه سلولهای گیاه مادر هستند و همان ژنها[5]را دارند . ژنها در هسته سلول روی کروموزوم[6]ها هستند و دستور رالعملهای لازم برای رفتار سلول را روی خود دارند . تولید مثل غیر جنسی باعث تولید جاندارانی می‌شود که ژنهای آنها با ژنهای مادر مشابه است.
«میتوز» باعث تولید سلولهایی مشابه سلول مادر می‌شود .
هنگامی که سلول تقسیم و به دو سلول تبدیل می‌شود ، کروموزوم های[7] موجود در هسته باید بین دو سلول جدید توزیع شوند . ژنها روی کروموزوم ها قرار دارند و دستورالعملهای لازم را برای این که سلولهای جدید به آنها تبدیل شوند ، روی خود دارند .
وقتی که گیاه به روش غیر جنسی تولید مثل می‌کند ، بعضی سلولهای آن تقسیم می‌شوند و سلولهای جدیدی به وجود می‌آورند . این سلولها نیز تقسیم می‌شوند و سرانجام صدها و هزاران سلول جدید به وجود می‌آورند . هر کدام از این تقسیمها به گونه ای انجام می‌شود که تعداد کروموزوم های سلولهای جدید دقیقاً مشابه سلول مادر است . این نوع تقسیم سلولی ، میتوز[8] نامیده می‌شود .
بنابراین ، همه سلولها دارای دستورالعملهای مشابهی هستند و گیاهان مشابهی هم به وجود می‌آورند ؛ البته به این شرط که شرایط رشد آنها مشابه باشد .
شکل 4-33. میتوز . میتوز نوعی تقسیم معمولی در سلولهاست که طی آن ، هر سلول به دو سلول تقسیم می‌شود . تعداد کروموزومهای سلول های حاصل ، مشابه تعداد کروموزوم های سلول مادر است .
[1] Reproduce
[2] Sexual roproducton
[3] Asexual reproduction
[4] Cuttings
[5] Genes
[6] Chromosomes
[7] .Chromosome
[8] mitosis