فصل 1- مقدمات اندوکرینولوژی
Hot points
تقسیم بندی انواع هورمونها بر اساس ساختار
انواع رسپووهای هورمونی
کنترل ترشح هورمون ها
فصل 1- مقدمات اندوکرینولوژی
سه دسته کلی هورمون ها وجود دارد:
هورمون های پروتئینی و پلی پپتیدی: شامل هورمون های ترشح شده توسط غده هیپوفیز قدامی – خلفی – پانکراس (انسولین – گلوکاگون) پاراتیروئید (هورمون پاراتورمون) ...
هورمون های استروئیدی: شامل هورمونهای قشر آدرنال (کورتیز ول و آلدوسترون)، تخمدان ها (استروژن و پروژسترون) بیضه ها (تستوسترون) و جفت (استروژن و پروژسترون)
مشتقات اسیدامینه تیروزین شامل هورمونهای (T4,T3) و هورمونهای مغز آدرنال (اپی نفرین و نوراپی نفرین)
ویژگی هورمون های پروتئینی
بخش عمده هورمونهای بدن را تشکیل می دهند.
در رتیکوام سارکوپلاسمیک سلولهای غده درون ریز سنتز شده ابتدا به صورت پره پر و هورمون که پروتئین بزرگ و غیر فعال است و سپس پروهورمون ها را می سازد که جهت بسته بندی وارددستگاه گلری می شود در این روند آنزیمهای موجود در وزیکول ها پروهورمون ها را می شکند تا هورمون های کوچک و فعال تشکیل شوند.
این هورمون ها تا زمان نیاز دروزیکولهای ترشحی ذخیره می شوند.
از طریق اگزوسیتوز وزیکول ترشحی بداخل خون می روند.
ویژگی هورمون های استروئیدی
ساختار شیمیایی مشابه کلسترول است و پیش ساز آنها در اکثر موارد کلسترول است.
محلول در چربی هستند.
ذخایر هورمونی بسیار کمی از این دسته وجود دارد این هورمون ها از طریق انتشار وارد مایع میان بافتی و سپس خون می شوند.
ویژگی هورمون های آمینی
هورمون های تیروزینی در تیروئید ساخته شده و انبار می شوند بعد از ترشح به خون بخش عمده آن با گلوبولین گیرنده تیروکسین باند شده و به اهستگی هورمون را به بافت هدف آزاد می کند.
اپی نفرین و نوراپی نفرین هم در مغزفوق کلیه تشکیل شده و تا زمان ترشح انبار می شوند و مشابه هورمون های پروتئینی، اگزوسیتوز میشوند.
کنترل ترشح هورمونها
به سه صورت انجام می شود: 1.
کنترل فیدبکی منفی که از ترشح بیش از حد هورمون جلوگیری می کند.
در این حالت درجه فعالیت ثابت هدف بعنوان یک متغیر کنترل شونده عمل می کند و اگر از یک حد مناسب بالاتر برود سیگنالهای فیدبکی قوی به غده درون ریز میرسد تا ترشح هورمون را کاهش بدهد.
2.
کنترل فیدبکی مثبت که باعث افزایش ترشح هورمون می شود مثال بارز آن، افزایش ترشح LH ناشی از اثر تحریک استروژن بر سلولهای غده هیپوفیز است.
3.
تغییرات دوره ای در ازاد شدن هورمون که تحت اثر تغییرات فصلی و مراحل مختلف تکامل دوره شبانه روزی یا خواب قرار دارد.
انتقال هورمون ها در خون
عمدتا هورمون های محلول در آب (پپتیدها – کاتکول آمینها) در پلاسما حل شده و به بافت هدف منتقل می شوند.
هورمون های استروئیدی و تیروئیدی در خون عمدتا به پروتئینهای و پلاسما باند شده تا به بافت هدف برسند.
مکانیسم عمل هورمون ها
اولین قدم در عمل هورمون چسبیدن به رسپتورهای اختصاصی در سلول هدف است.
بر اساس انواع هورمون ها سه نوع رسپتور وجود دارد:
1.
رسپتورهای سطح غشایی : که بیشتر برای هورمون های پروتئینی – ببتدی – کاتکول وجود دارد
2.رسپتورهای سیتوپلاسمی: مخصوص هورمون های استروئیدی است
3.
رسپتورهای موجود در هسته سلول: رسپتورهای هورمون های تیروئیدی از این نوع هستند.
نکته – هورمونها می توانند باعث تنظیم کاهش یا تنظیم افزایش تعداد رسپتورهای خود در سلول شوند.
انواع مکانیسم های سلولی وابسته به رسپتور
رسپتورهای متصل به کانال یونی: در این حالت مجموعه هورمون - رسپتورباعث باز یا بسته شدن کانال یونی مرتبط رسپتور می شوند.
رسپتورهای هورمونی متصل به پروتئین G: در این حالت اتصال هورمون به رسپتور فعال کردن انواع G-پروتئین ها سبب ایجاد پاسخ در سلول می شود.
رسپتورهای هورمونی متصل به آنزیم ها: بعضی رسپتورها در صورت فعال شدن بطور مستقیم به صورت آنزیم عمل می کنند یا در ارتباط نزدیک با آنزیمهایی هستند که فعال می شوند مثلا رسپتور هورمون لپتین که هورمونی است که توسط سلولهای چربی ترشح شده و در تنظیم اشتها و تعادل انرژی مهم است.
این رسپتور عضو مهم خانواده رسپتورهای سایتوکاینی است که از طریق آنزیم تیروزین کیناز از مسیر STAT-JAK فعالیت می کند.
رسپتورهای داخل سلولی هورمون ها: هورمون های استروئیدی آدرنالی و گنادی – هورمونهای تیروئیدی – رتینوئید و ویتامین D به رسپتورهای داخل سلول متصل میشوند.
در این موارد مجموعه هورمون – رسپتور فعال شده به یک توالی پیش برنده از DNA متصل شده و در نهایت نسخهبرداری از ژن های ویژه ای را فعال یا تضعیف می کند.
رسپتورهای داخل سلولی هورمون ها: هورمون های استروئیدی آدرنالی و گنادی – هورمونهای تیروئیدی – رتینوئید و ویتامین D به رسپتورهای داخل سلول متصل میشوند.
در این موارد مجموعه هورمون – رسپتور فعال شده به یک توالی پیش برنده از DNA متصل شده و در نهایت نسخهبرداری از ژن های ویژه ای را فعال یا تضعیف می کند.
نکته مهم ACTH – کلسی تونین – کاتکول امین ها (رسپتوربتا) ، CRH، FSH، گلوکاگون – hCG – PTH- LH TSH –، سکرتین و ADH (رسپتور V2) از cAMP بعنوان پیامبر ثانوی استفاده می کنند.
کاتکول امین ها (رسپتور آلفا) – GHRH – GnRH – اکسی توسین – ADH , (رسپتور V1) TRH از DAG , IP3 بعنوان پیامبر ثانوی استفاده می کنند.
خلاصه هورمون ها به سه صورت پروتئینی – استروئیدی – مشتقات تیروزینی هستند عموما هورمون های محلول در آب در پلاسما حل شده و هورمون های استروئیدی و تیروئیدی به پروئین های پلاسمایی باند هستند.
سه نوع رسپتورد برای هورمون ها وجود دارد: رسپتورهای غشایی سیتوپلاسمی و هسته ای.
فصل 2- هورمونهای هیپوفیزی و کنترل آنها توسط هیپوتالاموس Hot points انواع سلولهای غده هیپوفیز سیستم باب هیپوفیزی منظور از POMC رسپتور هورمون رشد اثرات متابولیک هورمون رشد سوماتو مدینها و اثرات آنها مکانیسم فیدبک منفی هورمون رشد هورمونهای غده هیپوفیز خلفی فصل 2- هورمونهای هیپوفیزی و کنترل انها توسط هیپوتالاموس غده هیپوفیز از 2 بخش مجزا تشکیل شده است: هیپوفیز قدامی = آدنوهیپوفیز که در دوران جنینی از کیسه ی راتکه که یک فرورفتگی جنینی در اپی تلیوم حلق است منشأ گرفته است و 6 هورمون مهم ترشح می کند هیپوفیز خلفی – نروهیپوفیز که از انشعاب بافت عصبی از هیپوتالاموس منشأ گرفته است.
دو هورمون انتی دیورتیک واکسی توسین را ترشح می کند.
هیپوفیز قدامی یا آدنوهیپوفیز با استفاده از رنگهای اختصاصی که با انتی کورهای بامیل ترکیبی بالا ترکیب شده اند 5 نوع سلول در هیپوفیز قدامی شناسایی شد.
شامل: سلولهای ماترتروپ: که 30 تا 40 درصد سلولها را تشکیل داده و هورمون رشد ترشح می کند (اسید وفیل هستند) سلولهای کورتیکوتروپ: 20 درصد سلولها را شامل شده و ACTH یا آدرنوکورتیکوتروپین سنتز می کنند.
سلولهای تیروتروپ: که TSH می سازند سلولهای گونادوتروپ که هورمون های گنادوتروپین FSH , LH را می سازند.
سلولهای لاکتووتروپ که پرولاکتین PRL ترشح می کنند.
این سلولها با رنگهای اسیدی رنگ گرفته و به آنها اسیدوفیل می گویند.
سه رده سلولی آخر ، هرکدام فقط 3 تا 5 درصد کل سلولها را تشکیل می دهند.
هورمون های هیپوفیز خلفی در نرون های ماگنوسلولار موجود در هسته های سوپراکیاسماتیک (فوق بصری) و پاراونتریکولار در هیپوتالاموس سنتز شده سپس در پایانه عصبی این اکسون ها در هیپوفیز خلفی رها می شوند.
کنترل ترشح هورمون های هیپوفیزی تقریبا تمام هورمون های هیپوفیزی توسط سیگنالهای عصبی یا هورمونی هیپوتالاموس کنترل می شوند هورمون های هیپوفیز خلفی توسط سیگنالهای عصبی که از هیپوتالاموس شروع می شود کنترل می شود.
اما هورمونهای آدنوهیپوفیز توسط محرکهای هیپوتالاموس که از طریق سیستم بابی هیپوتالاموس – هیپوفیزی کنترل میشود.
انواع هورمونهای آزاد کننده و مهار کننده هیپوتالاموس که از طریق سیستم بایی به هیپوفیز قدامی می رسد شامل: هورمون آزاد کننده هورمون محرک تیروئید (TRH) که باعث رهاسازی هورمون محرک تیروئید ( TSH) می شود.
هورمون ازاد کننده کورتیکو تروپین (CRH) که باعث آزادشدن ACTH می شود.
هورمون آزاد کننده هورمون رشد (GHRH) که باعث آزاد شدن هورمون رشد می شود هورمون مهار کننده هورمون رشد (GHIH) که همان سوماتواستاتین است و ازاد شدن GH را مهار می کند.
هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) که باعث آزاد شدن FSH و LH می شود.
هورمون مهار کننده پرولا کتین (PIF) که سبب مهار ترشح پرولاکتین می شود.
نکته: TRH علاوه بر تحریک ترشح TSH سبب تحریک ترشح پرولاکتین نیز می شود.
نکته مهم: لوب میانی هیپوفیز (در بعضی گونه های حیوانی) و سلولهای کورتیکوتروپ لوب قدامی یک پروئین پیشاهنگ درشت می سازند که پرواپیوملانوکورتین POMC نامیده می شود.
POMC در کورتیکوتروپ ها به کورتیکوتروپین – یتالیپوتروپین و کمی بتااندورفین و مقدار کمی ملانوتروپین آلفا هیدرولیز می شود.
هورمون رشد: هورمون رشد که سوماتوتروپین هم گفته می شود یک هورمون پروتئینی کوچک با 191 اسیدامینه است که تقریبا موجب رشد کلیه بافتهای بدن که قادر به رشد هستند می شود.
حمل پلاسمایی: هورمون رشد در پلاسما باند به پروتئین است که قطعه بزرگی از بخش خارج سلولی رسپتور هورمون رشد است متابولیسم: این هورمون به سرعت متابولیز شده که بخشی از ان در کبد انجام می شود.
نیمه عمر: نیمه عمر هورمون در گردش خون در انسان 6 تا 20 دقیقه است.
رسپتور هورمون رشد: رسپتور هورمون یکی از اعضای خانواده بزرگ ساتیوکاین است .
هورمون 2 محل گیرنده برای رسپتورها دارد و هنگامیکه به یکی از زیرواحدها متصل می شود زیر واحد دوم را جذب می کند که این دیمریزاسیون جهت فعال شدن رسپتور ضروری است.
که از طریق فعال کردن مسیر JAK2-STAT عمل می کند.
اثرات هورمون رشد: بطور کلی به 2 دسته اثرات رشدی و متابولیکی تقسیم می شود.
1- اثرات رشدی: که موجب رشد تقریبا کلیه بافت های بدن می شود باعث افزایش اندازه سلولها و افزایش میتوز و تفکیک اختصاصی بعضی سلولها مانند سلولهای رشد دهنده استخوان و سلولهای عضلانی اولیه می شود این هورمون رشد غضروف و استخوان را نیز تحریک می کند.
2.
اثرات متابولیک: الف- افزایش میزان سنتز پروتئین در کلیه سلولهای بدن: این اثر را از طریق تشدید حمل اسیدهای امینه از فضای سلول – تشدید ترجمه RNA برای سنتز پروتئین بوسیله ریبوزوم ها افزایش تشکیل RNA بوسیله افزایش کپی برداری از DNA و کاهش کاتابولیسم پروتئین و اسیدآمینه انجام می دهد.
پس بطور خلاصه هورمون رشد تمامی جنبه های جذب اسید امینه و سنتز پروتئین بوسیله سلولها را تشدید و همزمان باآن تجزیه پروتئینها را کاهش می دهد.
ب- اثر بر متابولیسم الکترولیتها : باعث تعادل نیتروژن – فسفر مثبت و افزایش فسفر پلاسما و کاهش BUN و اسید امینه خون می شود سبب افزایش جذب کلسیم از لوله گوارش شده و دفع ادراری سدیم و پتاسیم را مستقل از آدرنال کم می کند.
سبب افزایش دفع ادراری هیدوکسی پرولین می شود.
ج- افزایش مصرف چربی برای انرژی: این هورمون سبب افزایش فراخوانی اسیدهای چرب از بافت چربی، افزایش اسیدهای چرب آزاد در خون و افزایش استفاده از اسید چرب برای تولید انرژی می شود.
این هورمون سبب تحریک فعالیت لیپاز حساس به هورمون شده و در واقع اثرات لیپولیتیکی دارد.
خلاصه، اثرات GH در پیشبرد مصرف چربی بهمراه اثر انابولیکی پروتئین سبب افزایش توده بدون چربی بدن می شود.
نکته: گاهی فراخوانی چربی تحت اثر هورمون انقدر افزایش پیدا می کند که مقدار زیادی اسید استواستیک بوسیله کبد تشکیل شده و بداخل مایعات بدن آزاد می شود و در نتیجه سبب بروز کتوز می شود.
ج- کاهش میزان مصرف گلوکز در سراسر بدن: این هورمون سبب کاهش جذب گلوکز در بافت عضله و چربی و افزایش تولید گلوکز توسط کبد و افزایش ترشح انسولین می شود.
این هورمون در واقع باعث مقاومت به انسولین می شود که این امر سبب افزایش غلظت گلوکز خون و در نتیجه افزایش جبرانی ترشح انسولین می شود.
سوماتومدین: هورمون رشد اثرات خود بر رشد غضروف و متابولیسم پروتئین ها را با واسطه سوماتومدینها میگذارد.
سوماتومدینها یا فاکتورهای رشد شبه انسولین (IGF) که در اثر تحریک ناشی از هورمون رشد توسط کبد و سایر بافت ها ترشح می شوند.
دو نوع اصلی سوماتومدین ها شامل IGF-I (سوماتومدین C) : ترشح IGF-1 در دوران کودکی بالا می رود و در زمان بلوغ بحداکثر رسیده و سپس کاهش می یابد.
هورمون رشد سبب تحریک ترشح IGFI میشود.
IGF-II کمتر تحت اثر هورمون رشد بوده و در رشد جنین نقش دارد.
این هورمون ها در پلاسما بصورت باند به پروتئین انتقال پیدا می کنند.
رسپتور IGF-I بسیار شبیه رسپتور انسولین است.
عوامل موثر بر ترشح سوماتومدینها شامل: عوامل تحریکی: هورمون رشد.
عوامل مهاری: گلوکوکورتیکوئیدها- کمبود پروتئین – مقدار زیاد استروژن اعمال IGF-I فعالیت شبه انسولین فعالیت آنتی لیپولیتیک سنتز پروتئین رشد اپی فیز نکته مهم: در دوران جنینی هورمون تیروئیدی نقش عمده ای در رشد جنین دارد که مستقل از هورمون رشد است افزایش هورمون رشد که سبب تحریک ترشح IGF-I می شود نقش عمده ای در رشد نوزاد و رشد دوران کودکی دارد پس از تولید جهش ناگهانی رشد که در زمان بلوغ ایجاد می شود بخشی بدلیل اثر انابولیک پروتئینی آندوژن ها و نیز واکنش متقابل بین استروئیدهای جنسی و هورمون رشد و IGF-I است.
نکته: بنظر می رسد عمل هورمون تیروئید یک نقش اجازه دهنده برای عمل هورمون رشد است که احتمالا از طریق فعال کردن اعمال سوماتومدین ها به انجام می رسد.
نکته: هورمون های فوق کلیه بجز اندروژن ها دارای عمل اجازه دهنده روی رشد هستند گلوکوکورتیکوئیدها بدلیل اثر مستقیم بر روی سلولها مهار کننده های پر قدرت رشد هستند.
اختلالات ترشح هورمون رشد: پان هیپوپیتوئیتاریسم: یعنی کاهش کلیه هورمونهای هیپوفیز قدامی که ممکنه مادرزادی یا اکتسابی باشد.
خردپیکری یا دارفیسم: عمدتا بدلیل کمبود ترشح هورمون های هیپوفیز قدامی در کودکی است.
این شخص هیچگاه از بلوغ نمی گذرد و هیچگاه گنادو تروپین کافی برای ایجاد اعمال جنسی بالغ ترشح نمی کند.
در نوعی از کوتولگی بنام کوتوله افریقایی و کوتوله لوی – لورن میزان ترشح GH طبیعی یا حتی زیاد است اما ناتوانی ارثی در تشکیل سوماتومدین C وجود دارد.
پان هیپوپیتوئیتاریم در افراد بالغ که عمدتا بدلیل وجود تومور ایجاد می شود و عمدتا با هیپوتیروئیدی، کاهش تولید گلوکوکورتیکوئیدها کاهش ترشح هورمونهای گنادوتروپین شخص می شود.
غول پیکری یا ژیگانتیسم: فعالیت بیش از اندازه سلولهای اسیدوفیل که ممکن بدلیل تومور باشد که اگر قبل از بلوغ و بسته شدن اپی فیز استخوان های بلند اتفاق بیفتد باعث افزایش طول قد فرد می شود.
این افراد عمدتا دارای هایپرگلیسمی هستند.
اگرومگالی: در صورتیکه تومور اسیدوفیل پس از بلوغ ایجاد شود دیگر قد شخص نمی تواندبلندتر شود اما بافتهای نرم می توانند به رشد خود ادامه داده و صفحات استخوان ها نیز می تواند افزایش پیدا کند بزرگ شدن استخوان های دست ها – پاها – برآمدگی پیشانی – جمجمه و بینی تنظیم ترشح هورمون رشد هورمون رشد با یک طرح ضربان دار ترشح می شود یعنی افزایش و کاهش دارد.
ترشح GH تحت کنترل هیپوتالاموس است و GHRU نقش تحریکی و سوماتواستاتین نقش مهاری دارد.
ترشح GU تحت کنترل فید بکی است بطوریکه هورمون رشد سبب افزایش IGF-I در گردش خون شده که این ماده اثر مهاری مستقیم روی ترشح هورمون رشد از هیوفیز قدامی دارد و ترشح سوماتواستاتین را تحریک می کند.
ایستگاه تست- در کدام حالت زیر ترشح هورمون رشد کممی شود؟
(ارشد فیزیو 85) غده هیپوفیز خلفی 2 نوع هورمون ترشح می کند: آنتی دیورتیک هورمون ADM و الکل تولین ADU عمدتا در هسته سوپرانپیک و الکس توسین عمدتا در پارامریکولار ساخته می شود.
هردو هورمون نانوپیتر هستند که از 9 اسید الفا تیشکل شده اند و تقریبا از نظر ترکیب شیمیایی یکسان هسند فقط در ADU فنیل و آرژنین جای ایزداوسین و لوسین مولکولی اکسی توسین را می گیرد.
اعمال فیزیولوژیک ADU: اثر ضد ادراری: مقدار بسیار کم ADU در صورت تزریق دارای اثر ضد دیفور اس.
در حضرو ADU نفوذ پذیری مجاری و توبومهای جمع کننده به اب شدیدا افزایش پیدا می کند و بدینوسیله سبب حفظ اب در بدن و تفلیط ادرار می شود.
اثرات تنگ کننده عروقی: غلظتهای بالاترADU دارای اثر پر قدرت تنگ کردن ارتریونها در برابر بدن و افزایش فشار شریانی است بهمین دلیل به ان وازوپرسین می گویند.
اعمال فیزیولوژیک اکسی توسین: انقباض رحم ابستن خروج شیر از الوئلها بداخل مجاری Milk letdorn خلاصه آدنوهیپوفیز منشأ بی قلیوم حلق و نودهیپوفیز منشأ بافت عصبی دارد.
هورمونهای هیپوفیزی تحت کنترل عصبی و هورمونی هیپوتالاموس قراردارند.
در سلولهای کوتیکوروپ هیپوفیز قدامی علاوه بر ACTU – تبالیپوتروپین هم ساخته می شود.
هورمون رشد دارای اثرات رشدی و متابولیک است.
اثرات رشدی هورمون عمدا با واسطه ACFI انجام می شود کلیه اثرات متابولیک آن شامل افزایش سنتز پروتئین، افزایش تجزیه چربی و کاهش مصرف گلوکز در بدن است.
هورمون رشد یک هورمون آنالوبیک پروتئین، لیپولتبیک ، کتوژنیک و دیابتوژن است.
هورمونهای هیپوفیز خلفی شامل ADU واکسی تولین است.
بانک تست 1- نقش اصلی فیزیولوژیک IGF-II کدام است؟
(ارشد فیزیو 85) 2.
دوباره اثر احتمالی هورمون رشد روی میزان کلسیم پلاسما کدام گزینه اشتباه است؟
(ارشد فیزیو 87) 3.
کدام گزینه دوباره سلولهای هیپوفیز قدامی صحیح است؟
(ارشد فیزیو 87) 4- در فقدان کدام هورمون رشد کاهش می یابد؟
(ارشد فیزیو 87) 5- پرولاکتین ترشح کدام هورمون را مهار می کند؟
(ارشد فیزیو 87) 6- کدامیک درباره اعمال متابولیک هورمون رشد درست است؟
(ارشد فیزیو 86) 7- کدام جمله زیر در مورد هورمونهای هیپوفیز خلفی درست است؟
(ارشد فیزیو 86) 8- تاثیر کدامیک از عوامل زیر بر ترشح هورمونهای هیپوفیز قدامی افزایش است؟
(ارشد فیزیو 86) 9- در کدام حالت زیر ترشح هورمون رشد کم می شود؟
(ارشد تغذیه 87) فصل 3 هورمونهای تیروئیدی پمپ یدور و مکانیسم بدام انداختن ید در سلول تیروئید تیروگلوبولین عوامل موثر در سنتز و ترشح هورمونهای تیروئیدی انتقال پلاسمایی هورمونهای تیروئیدی نقش عوامل افزاینده و کاهنده – TBG بر میزان هورمونهای تیروئیدی اعمال فیزیولوژیک هورمون های تیروئید فصل 3 هورمونهای تیروئیدی غده تیروئید بلافاصله در زیر حنجره و در دو طرف و جلوی نای قرار دارد و دو هورمون تیروکسین () و تری یدوتیرونین () را می سازد.
حدود 93 درصد هورمون فعال متابولیکی از غده تیروئید، تیروکسین و فقط 7 درصد است اما سرانجام تقریبا تمام به تبدیل می شود.
4 بار قوی تر از است اما بمقدار کمتری در خون وجود دارد و برای مدت کوتاهتری از تیروکسین باقی می ماند.
غده تیروئید از تعداد زیادی فولیکول بسته تشکیل شده که از ماده بنام کولوئید پر شده و بوسیله سلولهای اپی تلیوئیدی مکعبی مفروش شده اند که ترشحات خود را بداخل فولیکولها می ریزند.
ماده اصلی تشکیل دهنده کولوئید تیروگلولوبین است که حاوی هورمون های تیروئیدی است.
نکته: در استرومای اطراف فولیکولها سلولهای C یا Light وجود دارد که در ترشح کلسی تونین نقش دارند.
تشکیل و ترشح هورمونهای تیروئیدی مراحل سنتز هورمون های تیروئیدی شامل : ترانسپورت ید سنتز تیروگلولوبین TG اکسیداسیون ید ارگانیفیکاسیون و کوپلینگ ذخیره و در نهایت ترشح هورمون 1- ترانسپورت ید: اولین مرحله در سنتز هورمونهای تیروئیدی بدام انداختن (iadide trapping) است که سلولهای غده تیروئید از طریق سیمپورت با یون سدیم به صورت فعالانه این کار را انجام می دهند.
غده تیروئید می تواند یدور را تا حدود 30 برابر غلظتش در خون تغلیظ کند و زمانیکه تا حداکثر فعال شود می تواند تا 250 برابر تغلیظ را انجام دهند مهمترین عامل تنظیم کننده انتقال فعالیت یدور بداخل سلول TSH است.
نکته : غده بزاقی مخاط معده، جفت، جسم مژگانی چشم، شبکیه، کولوئید و غدد پستانی هم یدور را در جهت گرادیان غلظتی انتقال می دهند اما تحت اثر TSH قرار ندارد.
نکته مهم: حامل ید برای آنیونهایی مثل پرکلرات و تیوسیانات هم افینیتی دارد.
سنتز تیروگلوبولین – TG یک گلیکوپروتئین است که از دو زیر واحد تشکیل شده و فقط ده درصد وزنش را کربوهیدرات تشکیل می دهد.
TG در سلولهای تیروئیدی تشکیل و توسط اگزوسیتوز گرانولها که حاوی پراکسید از تیروئیدی هستند بداخل کولوئید ترشح می شود.
ارگانیفیکاسیون و کوپلینگ: ید واردشده به سلول با اسیدآمینه تیروزین موجود روی تیروگلوبولین ترکیب می شود علت این واکنش در اثر وجود انزیم یدیناز افزایش پیدا می کند.
بنابراین به همان سرعتی که TG از گلژی ازاد شده یا از طریق غشای رأسی سلول بداخل فولیکول ترشح می شود ید با حدود 6/1 ریشه های تیروزین آن ترکیب می شود.
تیروزین ابتدا به منویدوتیروزین و سپس به دی یدو تیروزین اکسیده می شود.
سپس واکنش کوپلینگ یا مزدوج شدن انجام می شود.
دو تئوری وجود دارد: مزدوج شدن زمانی ایجاد می شود که هر دو مولکول دی یدوتیروزین به تیروگلوبولین متصل هستند (مزدوج شدن داخل مولکولی) ابتدا دی ید و تیروزین که حلقه خارجی را تشکیل می دهد از TG جدا می شود (مزدوج شدن بین ملکولی) از تراکم منویدوتیروزین و دی ید و تیروزین، تری ید و تیرونین یا جدا می شود (مزدوج شدن بین ملکولی) از تراکم منویدوتیروزین و دی یدوتیروزین، تری ید و تیرونین یا و از تراکم دو دی یدوتیروزین تیروکسین یا تشکیل می شود.
بمقدار بسیار کمی ( موکوس) هم از تراکم دی یدوتیروزین و منویدوتیروزین حاصل می شود.
غده تیروئید قادر به ذخیره سازی هورمونهای سنتز شده است بطوریکه هورمونهای ذخیره شده برای تأمین نیاز طبیعی بدن به هورمون بمدت 2 تا 3 ماه کفایت می کند.
ترشح هورمون ها تا زمان ترشح بحالت ترکیب با TG باقی می مانند در زمان ترشح ابتدا مایع کولوئید حاوی TG و هورمونها توسط سلول اندوسیتوز می شود و سپس در داخل سلول قطرات کولوئیدی تولید می شود سپس لیزوزومهای موجود در سلول و اطراف وزیکولهای کولوئیدی قرار گرفته و پروتئازهای موجود در آن شروع بهضم کردن پروتئین TG می کنند و باعث آزاد کردن می شوند که این هورمونها از طریق انتشار از غشای قاعده ای سلول رد شده و در نهایت وارد خون می شوند ایستگاه تست- کدام عبارت زیر درباره جذب ید در سلولهای پروتئینی درست است ؟
(ارشد فیزیو 85) نکته : هورمون های تیروئیدی شروع و مدت اثر طولانی دارند.
3/1 موجود در گردش خون بطور طبیعی در انسان بالغ به تبدیل می شود و فقط 13 درصد موجود در گردش خون توسط غده تیروئید تشکیل می شود و بقیه در اثر از دست دادن ید بوجود می آید.
(توسط آنزیم '5– دیدینار) نکته مهم: در افراد روزده دار غلظت پلاسما ظرف 24 ساعت بمیزان 10 تا20 درصد و ظرف 3 تا 7 روز بمیزان 50 درصد کاهش پیدا می کند و غلظت بطور معادل افزایش می یابد.
تیروکسین طبیعی باقی می ماند.
در جریان بی غذایی طولانی تر بهمان حال کاهش یافته می ماندهمزمان سرعت متابولیسم پایه سقوط می کند و دفع نیتروژن از ادرار کاهش می یابد .کاهش سبب حفظ کالری و پروتئین می شود.
برعکس تغذیه بیش از حد غلظت را افزایش داده و غلظت را کاهش می دهد.
رسپتور هورمون تیروئیدی: هورمون ها وارد سلول شده و بارسپتور هسته ای باند می شوند سپس مجموعه هورمون – رسپتور از طریق انگشت روی (Zinc fringer) به DNA می چسبد و سبب تغییر بیان ژن می شود.
انواع رسپتور ها: رسپتور را بخودش نمی گیرد و عملش مشخص نیست.
رسپتور بتا فقط در مغز یافت می شود.
رستپود تیروئیدی ممکن به صورت منومر – هومودیمر یا هترودیمر عمل کند.
در نوع هترودیمر با رسپتور اسیدرتینوئیک متصل می شود که سبب تشدید چسبیدن رسپتور تیروئیدی به DNA می شود.
اعمال فیزیولوژیک هورمون های تیروئیدی: 1.
عمل گرمازایی: باعث افزایش مصرف اکسیژن توسط تقریبا تمام بافتهای با متابولیسم فعال می شوند استثناء: مغز افرادبالغ – بیضه ها – رحم – غده های لنفاوی – طحال – هیپوفیز قدامی ا فزایش فعالیت پمپ سدیم – پتاسیم ATP از غشا در بسیاری بافت ها افزایش تعداد و فعالیت میتوکندری ها اثرات ثانویه به گرمازایی: افزایش دفع نیتروژن از ادرار کاتابولیسم ذخایر چرمی و پروتئینی کاهش وزن بدن افزایش پتاسیم در ادرار بدلیل کاتابولیسم پروتئین افزایش مختصر دمای بدن کاهش مقاومت محیطی بدلیل گشاد شدن رگهای پوست افزایش برونده قلبی بدلیل اثر توام با کاتکول امین ها افزایش نیاز به ویتامین ضروری جهت تبدیل کبدی کاروتن به ویتامین A 2.
اثر بر سیستم عصبی سبب افزایش سرعت انجام اعمال مغزی می شود.
3.
اثر بر رشد: در کودکان در حال رشد که هیپوتیروئید هستند سرعت رشد بمیزان زیادی کاهش پیدا می کند.
نقش مهم در پیشبرد رشد تکامل مغز در دوره جنینی و چند سال اول پس از تولد دارد.
فقدان غده تیروئید یا کم کاری سبب عقب افتادگی مغزی می شود.
4.
اثر بر قلب: اثر مستقیم بر روی میوسیت ها یا واکنش های متقابل هورمون با کاتکول امین ها و سیستم سمپاتیک اثرات قلبی – عروقی بروز پیدامی کند افزایش تعداد و میل ترکیبی رسپتور بتا در قلب = افزایش حساسیت قلب بر اثرات انیو تروپیک و کرونوتروپیک کاتکول امین ها افزایش فعالیت زنجیره سنگین میوزین از نوع آلفا که فعالیت ATP آزی سریعتری دارد.
فشار شریانی بدون تغییر باقی می ماند اما افزایش تعداد ضربان قلب قدرت قلب و تنفس مشاهده می شود.
5.
اثر بر عضله اسکلتی در افرادهایپر تیروئید ضعف عضلانی که ممکنست در اثر افزایش کاتابولیسم پروتئین باشد روی می دهد.
در افراد هایپوتیروئید ضعف عضلانی بهمراه سختی عضلانی وجود دارد.
6.
اثر بر متابولیسم کربوهیدرات ها: افزایش سرعت جذب گلوکز از لوله گوارش تشدید گلیکولیز و گلوکونئوژنز جذب سریع گلوکز توسط سلول افزایش ترشح انسولین با اثر ثانوی حاصل از آن بر متابولیسم کربوهیدرات اثر بر متابولیسم کلسترول: کاهش غلظت کلسترول خون که مستقل از تحریک مصرف اکسیژن است.
بدلیل افزایش ترشح کلسترول در صفرا و دفع در مدفوع.
فقط غلظت اسیدهای چرب آزاد افزایش می یابد چون هورمون تیروئید باعث افزایش رستبودهای LDL روی سلولهای کبدی می شود.
8.
اثر روی خواب بیماریهای تیروئید خستگی دائمی و فردهایپوتیروئید دچار خواب آلودگی شدید است.
9.
اثر بر سایر غدد درون ریز افزایش هورمون تیروئید باعث افزایش ترشح سایر هورمون ها و نیز نیاز بافتی به این هورمون ها می شود.
تنظیم ترشح هورمون تیروئیدی عمل تیروئید عمدتا بوسیله TSH تنظیم می شود و ترشح TSH توسط هورمون TRH افزایش پیدا می کند.
که TRH به صورت فیدبک منفی توسط موجود در گردش خون مهار می شود.
استرس و سرما سبب مهار ترشح TSH و گرما سبب افزایش ترشح TSH می شود.
ویژگیهای TSH یا تیروتروپین گلیکوپروتئین است دو زیر واحد آلفا و بتا تشکیل شده که زیر واحد آلفا از نظر ساختمانی مشابه زیر واحد آلفای FSH, LH و گناوتروپین جفتی انسان است نیمه عمر حدود 60 دقیقه دارای ترشح دوره ای است که متوسط ترشح آن از حدود ساعت 9 شب شروع به افزایش پیدا کرده و در نیمه شب به حداکثر می رسد و در جریان روز کاهش پیدا می کند.
اثرات هورمون TSH بر غده تیروئید شامل افزایش پروتئولیز تیروگلوبین و در نتیجه آزاد کردن هورمون تیروئیدی بداخل گردش خون افزایش فعالیت پمپ افزایش ید دار شدن تیروزین افزایش اندازه و فعالیت ترشحی سلولهای تیروئید افزایش تعداد سلولهای تیروئید و تغییر دادن شکل آنها از مکعب به ستونی و افزایش چین خوردن اپی تلیوم تیروئید بداخل فولیکول گایتون = زودرس ترین اثر بدنبال تزریق TSH، آزاد سازی هورمونها بداخل خون است (ظرف 30 دقیقه) گانونگ = ظرف چند دقیقه بعد از تزریق ، افزایش گرفتن یدور سنتز و ترشح تیروگلوبین بداخل کولوئید و اندوسیتوز کولوئید بوجود میاد.
رسپتور TSH – رسپتور غشایی مرتبط با G – پروتئین تحریکی (GS) که با افزایش cAMP عمل می کند.
گانونگ : - این رستپور فسفولیپاز C را نیز فعال می کند.
نکته مهم: هورمونهای تیروئیدی دارای یک اثر فیدبک منفی بر روی TSH هستند.
( موجود در گردش خون که تنظیم کننده فیدبکی عمده ترشح TSH است.) نکته مهم: افزایش یدور در خون با غلظت زیاد (صد برابر غلظت طبیعی پلاسما) سبب کاهش فعالیت های غده تیروئید می شود همچنین اندازه – غده تیروئید و جریان خون آن را نیز کاهش می دهد که این اثر اغلب فقط چند هفته باقی می ماند.
بیماریهای تیروئیدی هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید: علل= گواتر سمی، تیروتوکسیکوز، گریوز در هیپرتیروئیدی اندازه غده تیروئید دو تا سه برابر شده که با هایپر پلازی و چین خوردگی فوق العاده زیاد لایه سلولهای فولیکولی و همراه است.
در بیشتر موارد TSH کاهش پیدا می کند.
نوعی از هایپرتیروئیدی بدلیل آدنوم (تومور) در تیروئید ایجاد می شود.
علایم: اگزوفتالمی یا برآمده شدن کره چشم به طرف جلو – تحریک پذیری – عدم تحمل گرما – افزایش تعریق – کم شدن خفیف تا شدی خون بدن –عصبانیت – خستگی شدید دستها و ...
هیپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید: علل: - تیروئیدیت اتوایمون که به طور پیشرونده سبب فیبروز غده و کاهش ترشح هورمون ها می شود.
ممکن است کم کاری با بزرگ شدن غده که گواتر گفته می شود همراه باشد دلایل گوار شامل: گواتر بومی ناشی از کمبود ید رژیم غذایی، گواتر کولوئید غیر سمی ایدیوپاتیک علایم: میکسدم – افزایش مایع اضافی در زیر پوست آرتریواسکلروز – بدلیل افزایش کلسترول خون معمولا در این بیماران افزایش احتمال ایجاد اترواسکلروز و ارتریواسکلروز وجود دارد.
ترشح TRH , TSH عمدتا افزایش پیدا می کند.
نکته کمبود هورمون تیروئیدی در دوران جنینی باعث عدم رشد و عقب افتادگی مغزی می شود که کرتینیسم گفته می شود.
خلاصه فصل سوم 1 بخش عمده هورمون ترشح شده توسط غده تیروئید را تشکیل می دهد اما تقریبا تمام در بافت به تبدیل می شود.
4 بار بیشتر از قوی است.
2- پمپ یدور از طریق سیمپورت ید با سدیم در انتقال ید بداخل غده تیروئید نقش دارد که توسط TSH تحریک می شود.
3- هورمونهای سنتز شده تا زمان ترشح بر روی تیروگلوبولین باقی می مانند در زمان ترشح هورمونها بوسیله پروتئاز از تیروگلوبولین جدا شده و از طریق انتشار واردگردش خون می شوند.
4- آلبومین بیشترین ظرفیت و TIBG کمترین ظرفیت ولی بیشترین افینیتی را برای تیروکسین دارد.
5 - هورمون های تیروئیدی دارای رسپتور داخل هستهای هستند که در تغییر بیان ژنی نقش دارد.
6- هورمونهای تیروئیدی دارای نقش رشدی و متابولیکی هستند.
7- TSH از طریق رسپتور غشایی خود بر روی غده تیروئید سبب تنظیم عملکرد غده تیروئید می شود.
بانک تست 1- در کدام یک از حالت های زیر غلظت TSH در گردش خون بالاست؟
(ارشد فیزیو 86) 2- در فقدان هورمون های تیروئیدی کدام مورد زیر رخ می دهد؟
(ارشد فیزیو 87) 3- کدام هورمون زیر تعداد گیرنده های بتا آدرنرژیک قلب را افزایش می دهد؟
(ارشد فیزیو 83) 4- کدام هورمون زیر بیشترین درصد اتصال را به حاملین پلاسمایی دارد؟
(ارشد فیزیو 82) فصل 4 هورمونهای قشر فوق کلیه Hot points نواحی مختلف قشر فوق کلیه ویژگیها و اعمال آلدوسترون ویژگیها و اعمال فیزیولوژیک کورتیزول فصل 4 هورمونهای قشر فوق کلیوی در غده فوق کلیه هر کدام در قطبهای فوقانی دو کلیه قرار گرفته اند، این غده شامل دو بخش مجزاست : 1.
بخش مغز فوق کلیه که 20 درصد مرکزی غده را تشکیل می دهد و هورمونهای اپی نفرین و نوراپی نفرین را در پاسخ به سیستم سمپاتیک ازاد می کند.
بخش قشری فوق کلیه که کورتیکو استروئیدها را ترشح می کند که منشأ همه این هورمون ها از استروئید کلسترول است.
قشر فوق کلیه از سه لایه مجزا تشکیل شده است: ناحیه گلومروله خارجیترین لایه بوده و 15 درصد قشر فوق کلیه را تشکیل می دهد این سلولها آلدوسترون ترشح می کنند چون محتوی آنزیم الدوسترون سنتاز هستند که ترشح این سلول توسط غلظت آنژیوتانسین II و پتاسیم در مایع خارج سلولی کنترل می شود.
ناحیه فاسیکولاته لایه میانی که 75 درصد قشر فوق کلیه را تشکیل می دهد و گلوکورتیکوئیدها و کمی ا ندروژن و استروژن ترشح می کند و توسط ACTH هیپوفیزی تنظیم می شود.