دانلود مقاله رشد اقتصادی

مقدمه :

از روزی که بشر خود را شناخت روز به روز بر اهمیت و نقش سرمایه در امر تولید افزوده شده است.

اگر بشر اولیه فاقد اولین سرمایه و‌آلات و ادوات بود حتی نمی توانست ارتزاق کند یا در مقابل حیوانات وحشی از خود دفاع کند.

لذا نسلهای بعد ناگزیر شدند که نه تنها به تعداد وسایل تولیدی و ابزار کار افزوده، بلکه به اصلاح و تکمیل آنها نیز بپردازند، بطوریکه همان تیر سنگی عصر حجر، تدریجاً به کارخانجات بزرگ ذوب آهن و کارگاههای سازنده کشتی و سایر کارخانجات عظیم امروزی تبدیل شده است.

بنابراین سرمایه مهمترین عامل تولید، رشد اقتصادی و توسعه است و لذا همه کشورها، در فکر فراهم آوردن سرمایه داخلی هستند و چون اغلب کشورهای در حال توسعه فاقد سرمایه کافی هستند باید این عامل را از خارج جذب کنند، به عبارت دیگر باید سرمایه گذاری خارجی در کشورشان صورت پذیرد.

بنابراین جهت آشنایی بیشتر با حرکت سرمایه و روند سرمایه گذاری خارجی، در این فصل ابتدا مطالبی در رابطه با حرکت سرمایه و چگونگی پیدایش شرکتهای چند ملیتی ارائه می شود و سپس به تاریخچه سرمایه گذاری خارجی در جهان و ایران اشاره می شود.

2-1- حرکت سرمایه

اقتصاد بین الملل عبور سرمایه از مرزهای بین المللی و سرمایه گذاری در کشوره ای دیگر را به عنوان بخشی از روابط اقتصادی ملل و متمایز از بازرگانی در سطح جهان می شناسند .

بدین ترتیب محققان این رشته در جهت بهره گیری از فرضیات و تعاریف خاص خود ، روند حرکت سرمایه بین کشور ها را توسط تئوری حرکت سرمایه بررسی و ارزشیابی کرده اند .

البته تئوری حرکت سرمایه تنها موضوع انتقال آن را مطرح نمی کند .

بلکه جریان حرکت سرمایه ، انگیزه ها ، دلایل و بالاخره اثرات محدودیتها و آزادی های سیاسی در این خصوص را نیز مد نظر قرار می دهد .

تاریخچه سرمایه گذاری خارجی در جهان :

پیش از جنگ جهانی اول، اروپا بزرگترین مبدأ سرمایه بود و در میان کشورهای اروپایی، انگلستان مهمترین صادرکننده سرمایه به شمار می رفت.

در سال 1914، ارزش سرمایه های خارجی 44 میلیارد دلار بود که بیشترین سهم کشورها به ترتیب مربوط به انگلستان، آلمان، فرانسه، آمریکا بود.

با شروع جنگ جهانی اول دوران طلایی اقتصاد اروپا پایان یافت و جنگ شالوده اقتصاد کشورها را به کلی درهم ریخت و مللی که پیش از جنگ به عنوان شرکای تجاری با یکدیگر همکاری می کردند، را به صورت فاتح و مغلوب در مقابل هم قرار داد.

بین سالهای 1918 و 1925 بی ثباتی در اقتصاد اروپا بوجود آمد.

در دهه 1920 دخالت دولتها در اقتصاد گسترش یافت لکن انگلستان با توجه به مازاد تجاری خود به صدور سرمایه ادامه می داد و به مرور زمان جریان سرمایه از آمریکا نیز آغاز شد.

با بروز بحران اقتصادی در اکتبر 1929، روند سرمایه گذاری خارجی بطور کلی دچار اختلال گردید و تجارت بین الملل از سطح 3 میلیارد دلار در 1929 به یک میلیارد دلار در 1932 تنزل نمود.

با اجرای طرح مارشال، جریان سرمایه از آمریکا به اروپا شدت یافت، این جریان سرمایه به شکل وام و کمک بلاعوض بود.

در حقیقت پس از جنگ جهانی دوم جریان سرمایه به شکل کمکهای بلاعوض رونق شدیدی یافت.

این تغییر در فرم جریان سرمایه در اثر طرح مارشال وزیر امور خارجه آمریکا به شکل کمکهای بلاعوض آمریکا به شکورهای اروپایی که در اثر جنگ جهانی آسیب زیادی دیده بودند، انجام می شد.

از آنجا که کشورهایی که این منابع به آنها انتقال می یافت از ساختار مناسب اقتصادی برخوردار بودند و صرفاً با مشکل کمبود سرمایه مواجه شده بودند، این انتقال سرمایه به صورت کمک بلاعوض به رشد اقتصادی چشمگیری در این کشورها منجر شد و این تجربه زمینه ای برای شکل گیری مدلهای رشد هارود دومار را پدید آورد.

متعاقب آن این کمکها به شکورهای در حال توسعه سرازیر شد تا آ“ها به رشد اقتصادی مطلوبی دست یابند اما نتیجه مدنظر حاصل نشد زیرا مشکل این کشورها صرفاً کمبود سرمایه نبود و بدین ترتیب نقش کمکهای بلاعوض در جریان سرمایه کمتر شد و از اهمیت آن کاسته شد.

از طرف دیگر با شروع بازسازی اقتصاد اروپا بعد از جنگ جهانی دوم، جامعه اقتصادی اروپا بر اساس معاهده سال 1957 تأسیس شد و سپس سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه ایجاد شد و به موازات آن مذاکرات در وادی موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت (GATT) برگزار گردید.

بدین ترتیب سرمایه گذاری در اروپا و ژاپن افزایش یافت و با گسترش بازارهای مالی و افزایش رشد، کشورهای اروپای غربی دارای مازاد سرمایه شدند و بصورت صادرکننده سرمایه مطرح شدند.

ژاپن نیز پس از رفع مشکلات جنگ، به رشدی بی سابقه دست یافت و با داشتن مازاد سرمایه، شرکتهای بزرگ ژاپنی به عنوان سرمایه گذاران خارجی در جهان مطرح شدند.

بوط کلی پس از خاتمه جنگ جهانی دوم، می توان گفت دوره جدیدی برای جریان سرمایه های خارجی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی پدید آمد.

تاریخچه سرمایه گذاری خارجی در ایران :

سابقه سرمایه گذاری خارجی در کشور، کم و بیش به موازات وضعیت سرمایه گذاری خارجی در جهان است، اما نوسانات و میزان آن بیشتر متأثر از محدودیتها و آزادی های ناشی از اوضاع و عوامل سیاسی و روند آن در جهان و رقابتهای قدرتهای بین المللی و صلاحدید افراد و حکومت هاست، تا اهداف اولیه اقتصادی و نیازهای اساسی کشور.

سرمایه گذاری خارجی در ایران تا قبل از سال 1310 ه.ش.

عمدتاً توسط روسها و انگلیسها در امور تجاری، صنعت و بانکداری انجام شد.

بعد از سال 1310 ه.ش.

تا انقلاب اسلامی سرمایه گذاری خارجی در سایه سه قانون ثبت شرکتها، قانون تجارت و قانون جلب و حمایت سرمایه های خارجی انجام می شد.

حجم زیادی از این نوع سرمایه گذاریها در فاصله سالهای 48 1341 به بخش نفت مربوط می شد.

حال آنکه در دوره 56 1349 بخش اعظم سرمایه گذاریهای خارجی، در بخش غیرنفتی تمرکز داشت.

در طی سالهای 72 1357 نیز به علت اصل 81 قانوناساسی جمهوری اسلامی ایران، سرمایه گذاری خارجی جدیدی انجام نگرفت.

برخی از سرمایه گذاریهای خارجی انجام شده در سالهای قبل از 1357، منتفی گردید و اصل سرمایه به کشور مادر برگشت داده شد.

از سال 1372 با تصویب قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی ایران، راه قانوننی برای سرمایه گذاری مستقیم خارجی تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی و آیین نامه اجرایی آن در سال 1381 به تصویب رسید.

نظر به اینکه صادرات نفت، تنها راه اصلی تأمین ارز می باشد، امید است که با سرمایه گذاری خارجی در صنایع مختلف با کمک بخش خصوصی و بخش دولتی، میزان صادرات غیرنفتی کشور نیز افزایش یابد و در سالهای آتی منبع اصلی تأمین درآمد ارزی کشور صادرات غیرنفتی باشد.

لازم به ذکر است که برای جذب سرمایه گذاری خارجی، محیط داخلی هر اقتصادی بسیار مهمتر از تصویب قانونی در ارتباط با آن است.

لذا زمینه جذب بهتر سرمایه خارجی.‌اصلاح قوانین تجارت، بانکها، گمرگ، بورس، نرخ ارز، قوانین قضایی و روابط خارجی می باشد.

البته در طول یکی دو سال گذشته به شکل کاملاً همزمان، اصلاح چند اهرم مهم در اقتصاد ایران در دستور کار قرار گرفته است.

تک نرخی شدن نرخ ارز، اصلاح قانون مالیاتها، قوانین گمرکی، قانون کار و چند قانون مهم دیگر از جمله این اصلاحات می باشد.

بعلاوه هیأت دولت به تازگی، عضویت ایران را در مؤسسه تضمین کننده، سرمایه خارجی «میگا» پذیرفته است.

همه این موارد منجر به دید مثبت برخی کشورها شده است.

قانون جدید نسبت به قانون مصوب سال 1334 به مراتب بهتر است.

ولی همچنان ایده آل نیست.

نتیجه گیری :

در این فصل با مروری بر حرکت سرمایه و تحولات بوجود آمده در زمینه جذب سرمایه به ویژگیهای بارز سرمایه گذاری خارجی پی می بریم.

این نوع تحرک سرمایه بر خلاف انواع دیگر آن که در دوره های قبل متداول بوده از جمله کمکها و وامهای خارجی مشکلات کمتری را برای کشور پذیرنده بوجود می آورد و از جذابیت بیشتری برخوردار است.

با وجود آنکه کشورهای مختلف سالهاست که از مزایای این نوع سرمایه گذاری بهره برداری نموده اند، اما کشور ما به دلیل عدم وجود قانون منسجم و تضادهای قانونی زیادی که بین انواع مختلف قوانینی که به نوعی با سرمایه گذاری خارجی در ارتباطند، نتوانسته در زمینه جذب این نوع سرمایه موفق باشد.

با این وجود امیدواریم که با اجرای قانون جدید جلب حمایت از سرمایه های خارجی و آیین نامه اجرایی آن و اصلاح دیگر قوانین مرتبط با سرمایه گذاری خارجی قدمهای مثبتی در زمینه جذب بهتر و بیشتر این نوع سرمایه برداشته شود.

فصل دوم

مقدمه :

این فصل به 2 بخش اصلی تقسیم شده است.

در ابتدا، به تعریف واژه های مرتبط با موضوع تحقیق می پردازیم.

هدف از این قسمت این است که خواننده قبل از اینکه وارد مباحث اصلی تحقیق شود، تعاریف روشنی از مفاهیم موجود در این مورد را در ذهن داشته باشد تا در ادامه با اطلاعات بیشتری موضوع را پیگیری کند.

در این قسمت به تعریف واژه هایی مانند سرمایه، سرمایه گذار، سرمایه گذاری خارجی و انواع آن می پردازیم.

در قسمت بعدی این فصل برای آشنائی با کارهای تحقیقاتی انجام شده در مورد سرمایه گذاری خارجی مروری بر کارهای تحقیقاتی انجام شده در این مورد می کنیم.

بطور کلی کارهای تحقیقاتی انجام شده در مورد سرمایه گذاری خارجی را می توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول به بررسی دلایل انجام سرمایه گذاری توسط سرمایه گذار خارجی می پردازد و دسته دوم مربوط به تأثیر سرمایه گذاری خارجی بر کشور میزبان و یا تأثیر شرایط اقتصادی، سیاسی و … حاکم بر کشور میزبان در جذب سرمایه های خارجی است که در این قسمت گزیده ای از این تحقیقات تحت عنوان مروری بر ادبیات تحقیق آورده شده است.

تعاریف :

سرمایه یکی از عناصر مهم تولید در اقتصاد سرمایه داری و متشکل از مالی است که از آن عایدی بدست می آید.

در عمل تجاری این اصطلاح تنها به ثروت خالص یک واحد اقتصادی اطلاق می شود یا کلیه سرمایه گذاریهای نسبتاً دائمی را که مالکان از دارایی خود یا قرضه درازمدت انجام داده اند به نام سرمایه یاد می کنند.

مفهوم سرمایه به سه شکل سرمایه فیزیکی شامل تجهیزات و ماشین آلات، سرمایه های مالی شامل اوراق بهادار و سهام و سرمایه انسانی شامل دانش فنی و تحصیلات مورد توجه است که در نظریات مختلف برای تداوم رشد اقتصادی، سرمایه گذاری کافی در هر یک از زمینه ها مورد تأکید قرار می گیرد.

در این قسمت به تعاریفی که در مورد سرمایه و سرمایه گذاری خارجی وجود دارد می پردازیم و در راستای این امر از تعاریفی که در کتب، مقالات، قوانین کشور و … آمده است استفاده می کنیم.

سرمایه خارجی :

قانون جلب و حمایت سرمایه های خارجی مصوب سال 1334، انواع سرمایه خارجی را در ماده یک بصورت نقد، کارخانه، ماشین آلات و قطعات آنها، ابزار حق الاختراع و خدمات تخصصی و امثال آن توصیف می کند.

در ماده دو آئین نامه اجرایی این قانون، محدوده انواع فوق را به طور دقیق تر به شرح زیر ترسیم می نماید: الف) ارزی که از مجرای بانکهای مجاز به ایران وارد شده باشد.

ب) ماشین آلات و لوازم و ابزار کار، قطعات یدکی ماشین و مواد اولیه و لوازم دیگری از این نوع، مشروط بر اینکه کارخانه ها و ماشین آلات باب روز بوده و مورد قبول هیات رسیدگی باشد.

ابزار و قطعات یدکی کارخانه ها باید مربوط به کارخانه ای باشد که بصورت سرمایه منتقل می شود و ورود آنها ممکن است در موقع ورود ماشین آلات اصلی باشد.

و یا بعد از آن، مشروط بر اینکه هر گاه بعداً وارد شود در زمره اشیاء و لوازمی باشد که نوعاً به حساب سرمایه وارد می شود نه مخارج جاری.

ج) وسائل حمل و نقل زمینی، دریائی، هوائی، مربوط به بهره برداری از کاری که برای آن سرمایه وارد می شود.

د) حق اختراع مشروط بر اینکه مربوط و توأم با عمل تولید باشد که به آن منظور تقاضای ورود سرمایه خارجی شده است و به تشخیص هیأت رسیدگی، ارزیابی شود.

هـ) حقوق ارزی متخصصان که به منظور ایجاد کارهای تولیدی مذکور در آئین نامه قبل از شروع بهره برداری پرداخت شده باشد.

و) تمام و یا قسمتی از سود ویژه حاصله در ایران که به سرمایه اصلی اضافه شده و یا در سازمان دیگری که مشمول مقررات قانون جلب و حمایت سرمایه های خارجی است به کار انداخته شود.

در تعاریف فوق، سرمایه خارجی در شکل فیزیکی، مالکیت معنوی، وجوه ارزی و انواع تخصصهای لازم فنی و تجاری طبقه بندی شده است.

در حالیکه سرمایه های فیزیکی، مالکیت معنوی و تخصصهای اقتصادی تقریباً عناصر اساسی تشکیل دهنده سرمایه گذاری مستقیم خارجی هستند، وجوه ارزی نیز می تواند به شکل انواع جریانهای سرمایه از قبیل سرمایه گذاری مستقیم خارجی و پرتفوی و یا وام و اعتبارات ظاهر شود.

با این وجود در قانون جدید تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی سرمایه خارجی بدین صورت تعریف شده است: انواع سرمایه اعم از نقدی و یا غیرنقدی که توسط سرمایه گذار خارجی به کشور وارد می شود و شامل موارد زیر می گردد: الف) وجوه نقدی که به صورت ارز قابل تبدیل، از طریق نظام بانکی و یا دیگر طرق انتقال وجوه که مورد تأیید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایرانی باشد، به کشور وارد شود، ب) ماشین آلات و تجهیزات، ج) ابزار و قطعات یدکی، قطعات منفصله و مواد اولیه، افزودنی و کمکی، د) حق اختراع، دانش فنی، اسامی و علائم تجاری و خدمات تخصصی، هـ) سود سهام قابل انتقال سرمایه گذار خارجی، و) سایر موارد مجاز با تصویب هیأت دولت.

سرمایه گذار خارجی : از نظر قانون جلب و حمایت سرمایه های خارجی، اشخاص و شرکتها و مؤسسات خصوصی خارجی بعنوان سرمایه گذار خارجی به رسمیت شناخته شده اند.

و از نظر قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی (قانون جدید) سرمایه گذار خارجی عبارت است از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر ایرانی و یا ایرانی با استفاده از سرمایه با منشاء خارجی که مجوز سرمایه گذاری موضوع ماده (6) را اخذ نموده است.

سرمایه گذاری خارجی : از نظر قانون جلب و حمایت سرمایه های خارجی هر نوع سرمایه گذاری که بوسیله شرکتهای خصوصی یا افراد در کشورهائی غیر از وطن ایشان انجام می شود که در کنار اهداف دولت باشد، سرمایه گذاری خارجی نام دارد.

و از نظر قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی (قانون جدید) سرمایه گذاری خارجی، به کارگیری سرمایه خارجی در یک بنگاه اقتصادی جدید یا موجود پس از اخذ مجوز سرمایه گذاری است.

انواع سرمایه گذاری خارجی : از نظر منشأ سرمایه گذاری، سرمایه های خارجی به دو صورت وام و اعتبار خارجی (که اصطلاحاً به آن سرمایه گذاری رسمی می گویند) و یا به شکل سرمایه گذاری خارجی (که اصطلاحاً به آن سرمایه گذاری خصوصی می گویند) قابل تمییز هستند.

الف) سرمایه گذاری خصوصی خارجی هر نوع دارائی فیزیکی یا مالی که توسط افراد یا شرکتهای خصوصی به کشورهائی غیر از وطن اصلی آنها انتقال یابد، سرمایه گذاری خصوصی خارجی محسوب شده و به دو صورت مستقیم و پرتفوی انجام می شود.

بطور خلاصه می توان گفت در سرمایه گذاری مستقیم خارجی، سرمایه گذار خارجی بطور مستقیم با اجرای طرحهای عمرانی یا صنعتی در کشور سرمایه پذیر حضور فیزیکی داشته و در اداره واحد احداثی، ایفای نقش می کند.

اما در سرمایه گذاری پرتفوی، سرمایه گذار خارجی با خرید سهام یا اوراق قرضه، سرمایه خود را وارد کشور میزبان می کند و در اداره و مالکیت تنها به اندازه سهم خود اختیار و حق رأی دارد.

1ـ الف) سرمایه گذاری مستقیم خارجی سرمایه گذاری مستقیم خارجی آن دسته از سرمایه گذاریهائی هستند که سرمایه گذار خارجی، بطور مستقیم در کشور میزبان اقدام به سرمایه گذاری می کند.

در سرمایه گذاری مستقیم خارجی، سرمایه گذار خارجی با حضور فیزیکی در محل سرمایه گذاری و قبول مسئولیت مالی، مستقیماً کنترل و اداره واحد در کشور میزبان را در دست دارد.

در مورد سرمایه گذاری مستقیم خارجی الفاظ و تعاریف مختلفی در کتب، نشریات و مقاله های بین المللی ارائه شده است که اغلب دارای معانی و نکات مشترک می باشند.

در ذیل برخی از این تعاریف توضیح داده می شوند.

ـ سرمایه گذاری مستقیم خارجی عبارت است از سرمایه گذاری هایی که متضمن مناسبات بلندمدت و منعکس کننده کنترل و نفع مستمر شخصیت حقیقی و یا حقوقی مقیم یک کشور (سرمایه گذار مستقیم خارجی یا شرکت مادر) از شرکتی واقع در خارج موطن سرمایه گذار می باشد.

یک چنین سرمایه گذاری در برگیرنده معاملات اولیه بین این دو شخصیت و همچنین کلیه معاملات بعدی میان این دو و سایر شرکتهای وابسته خارجی ثبتی و یا غیرثبتی است.

ـ جریان ورودی و خروجی سرمایه گذاری مستقیم خارجی متشکل از سرمایه ای است که (چه بطور مستقیم و چه از طریق سایر شرکتهای وابسته) توسط یک سرمایه گذار خارجی برای یک شرکت فراهم می شود، یا سرمایه ای که یک سرمایه گذار خارجی از یک شرکت دریافت می کند.

ـ سرمایه گذاری خارجی در کتاب لغت معنی پالگریو (Palgrave) بصورت تملک دارائی ها (سهام، اوراق بهادار و غیره) توسط سرمایه گذار در خارج موطن خود تعریف شده است.

در مواقعی که دارائی ها شامل تجهیزات فیزیکی شود، سرمایه گذار خارجی «مستقیم» تلقی خواهد شد.

ـ در تعاریف بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، نوعی از سرمایه گذاری خصوصی است که با هدف حفظ و کنترل بر سرمایه، حداقل 10 درصد سهام دارای حق رأی را در یک شرکت خارجی بدست آورد.

ـ عموماً در کشور ما سرمایه گذاری مستقیم خارجی بدین گونه تعریف می شود که لازم است سرمایه گذار خارجی، حضور فیزیکی داشته و با قبول مسئولیتها کنترل و اداره واحد تولیدی را مستقیم در دست داشته باشد، بدین ترتیب سرمایه گذار بطور مستقیم در دارائی ها و منافع کشور سرمایه پذیر و اجرای فعالیت تولیدی نقش مؤثر دارد.

لازم به ذکر است که سرمایه گذاری مستقیم خارجی به طرق مختلف انجام می گیرد: از طریق ایجاد یک شاخه مستقل از شرکت ملی در خارج.

از طریق اعطاء نمایندگی به مؤسسات خارجی در کشور هدف.

اعطای کسب پروانه تولید و بهره برداری از تکنولوژی بصورت عقد قرارداد، حق امتیاز یا لیسانس.

در این روش بازپرداخت حق امتیاز در چارچوب قراردادهای لیسانس، حق تولید تحت مارک خاص و یا استفاده از تکنولوژی خاص، صورت می گیرد.

ایجاد شرکت مشترک JV (Joint Venture).

JV می تواند فرمهای متنوعی داشته باشد و با درصدهای متنوعی از مشارکت خارجی و داخلی در یک طرح و فعالیت تجاری و تولیدی شکل یابد.

عملیات مشترک (Cooperative Venture).

روشی است برای همکاری مشترک در پروژه های اقتصادی.

از نظر حقوقی مانند JV طراحی نمی شود ولی یک قرارداد برای سرمایه گذاری بلندمدت در پروژه های مشترک است.

معاوضات بدهی ـ سهام (معاوضات بدهی برای سهام): در بازار سرمایه، مبادله ای را گویند که شامل مبادله یک ابزار بدهی برای یک ابزار سهام است و بالعکس.

اغلب این مبادلات وقتی لازم می شوند که یک شرکت دچار مشکلات مالی است و یا نیاز به تجدید ساختار سرمایه دارد تا ادعای اشخاص خارج از شرکت بر جریانهای نقدی و دارائیهای خود را کاهش دهد.

همچنین بعضی مواقع بعنوان سرمایه سازی بدهی، یا تصفیه و تبدیل بدهی نامیده می شود.

این روش از راههایی است که شرکتهای خارجی برای سرمایه گذاری در کشورهای در حال توسعه از آن استفاده کرده اند.

شرکتها یک بدهی مشکوک الوصول را در بازار بدهی خریداری می کنند.

معمولاً در یک وضعیت تنزیلی این کار انجام می گیرد و سپس آنرا به پول محلی در نرخ مطلوب معاوضه می کنند.

این کار هزینه سرمایه گذاری را کاهش می دهد و بعنوان یک سوبسید برای جذب جریانهای سرمایه گذاری در کشورهای کمتر توسعه یافته تلقی می شود، در عین حال بدهی خارجی کشورهای بدهکار نیز کاهش می یابد.

معمولاً سرمایه گذاری مستقیم خارجی از نظر حقوقی به دو نوع تقسیم می شود: 1) سرمایه گذاری مستقل خارجی 2) سرمایه گذاری مشترک 1ـ1ـ الف ـ سرمایه گذاری مستقل خارجی سرمایه گذاری مستقل خارجی از نظر حقوقی به سرمایه گذاری شرکتهای خارجی با مالکیت صددرصد خارجی اطلاق می شود و چنانچه از عنوان آن نیز پیداست در این قبیل سرمایه گذاریها جاییبرای سرمایه گذاران داخل وجود ندارد و سرمایه گذاران خارجی از هر جهت دارای استقلال کامل می باشند.

2ـ1ـ الف ـ سرمایه گذاری مشترک در کشورهای در حال توسعه شکل تکامل یافته سرمایه گذاری های خارجی بصورت سرمایه گذاریهای مشترک می باشد در این نوع سرمایه گذاری ها، هزینه های سرمایه گذاری و منافع حاصل از آن به تناسب بین سرمایه گذاران خارجی و داخلی تقسیم می گردد.

هر چند که روش سرمایه گذاری با مالکیت صددرصد خارجی هنوز در بسیاری از کشورها اعمال می شود، اما این روش تدریجاً جای خود را به روش سرمایه گذاری مشترک داده است.

این نوع سرمایه گذاری خود به دو نوع سرمایه گذاری مشترک قراردادی و سهامی تقسیم می شود.

1ـ2ـ1ـ الف ـ سرمایه گذاری مستقیم مشترک قراردادی این نوع سرمایه گذاری نیزد کشورهائی با اقتصاد متمرکز که در قوانین آنها نظریه مالکیت حقوقی به رسمیت شناخته نمی شوند، معمول است.

بعبارتی این نوع سرمایه گذاری وقتی استفاده می شود که قوانین کشوری که قرار است فعالیتهای تجاری در آن صورت پذیرد، مفهوم مالکیت خصوصی دارائی را به رسمیت نشناخته باشد.

بر طبق قوانین حاکم بر سرمایه گذاری های خارجی در این شکورها کلیه مسائل و توافق های میان پذیرنده سرمایه و سرمایه گذار در یک قرارداد خاص گنجانده می شود.

این نوع سرمایه گذاری، مشابه قراردادهای مشترک بوده و به استثنای مسائل مربوط به مالکیت، دارای همه پیش بینی های لازم و حاکم بر روابط میان طرفین قرارداد می باشد.

از ویژگیهای بسیار مهم سرمایه گذاری های مشترک قراردادی، محدود بودن مدت سرمایه گذاری است و برخلاف رویه معمول در سرمایه گذاری مشترک غیرقراردادی، با پایان یافتن دوره قرارداد ختم دوره سرمایه گذاری نیز فرا می رسد.

2ـ2ـ1ـ الف ـ سرمایه گذاری مستقیم مشترک سهامی این نوع سرمایه گذاری که رایج ترین نوع سرمایه گذاری خارجی است از طریق تقسیم مالکیت سهام و سرمایه بین سهامداران داخلی و خارجی صورت می گیرد و معمولاً شرکاء نسبت به سهام خود در مدیریت واحد تولیدی نقش دارند.

در روش سرمایه گذاری مستقیم مشترک سهامی قوانین حاکم بر روابط بین سرمایه گذاران (سهامداران) قوانین خاص سرمایه گذاری و قوانین تجاری می باشد.

بطور مثال در ایران قانون جلب و حمایت سرمایه های خارجی و قانون تجارت و سایر قوانین مرتبط، مورد استفاده قرار می گیرند.

اما معمولاً سهامداران قراردادهائی را بین خود تحت قرارداد مشارکت در چارچوب قوانین موضوعه تنظیم می کنند.

با این وصف در این قراردادها جزئیات مربوط به روابط و حقوق سهامداران و نحوه مدیریت شرکت مشترک و شرایطی که طبق آن سهامداران خارجی خدمات خود را ارائه می دهند مورد توافق قرار می گیرد.

انواع سرمایه گذاری های مشترک از نظر ترکیب مالکیت سرمایه عبارتند از: الف) اقلیت سهام در مالکیت خارجی ب) اکثریت سهام در مالکیت خارجی ج) مالکیت سهام به نحو مساوی د) 49 درصد در مالکیت محلی و 49 درصد در مالکیت شرکت خارجی و مالکیت 2 درصد سهام کنترل کننده که به یک شخص ثالث واگذار می شود.

هـ) صددرصد مالکیت سرمایه به یک شرکت مستقل واگذار می شود و شرکت مستقل اختیار تحصیل همه یا قسمتی از سهام را دارد.

فصل اول تعریف سرمایه گذاری : واژه «سرمایه گذاری» می تواند دامنه وسیعی از فعالیتها را شامل شود.

این واژه می تواند شامل سرمایه گذاری در گواهی سپرده، اوراق قرضه، سهام عادی یا صندوقهای مشترک سرمایه گذاری باشد، اگر چه کسانی که به صورت حرفه ای به سرمایه گذاری می پردازند از دارایی های دیگری از قبیل گواهی خرید اسناد، برگ اختیار خرید و فروش سهام، اوراق قابل تبدیل و دارایی های مشهود مانند طلا و اشیاء قیمتی برای انجام سرمایه گذاری استفاده می کنند.

سرمایه گذاری می تواند دارای درجات مختلف ریسک پذیری باشد و هر فردی، خواه شخصی که با تحصیلات دانشگاهی در کاری شروع به کار می کند و خواه فردی که یک شهروند عادی است و برای گذران زندگی فعالیت می کند می تواند با توجه به شرایط خود از تصمیمات سرمایه گذاری استفاده کند.

سرمایه گذاری عبارتست از تبدیل وجوه مالی به یک یا چند نوع دارایی که برای مدتی در زمان آتی نگهداری خواهد شد.

بنابراین سرمایه گذاری مستلزم مطالعه فرآیند سرمایه گذاری است.

سرمایه گذاری مستلزم مطالعه فرآیند سرمایه گذاری است.

سرمایه گذاری مستلزم مدیرت ثروت سرمایه گذاراناست، این ثروت شامل مجموع درآمد فعلی و ارزش فعلی درآمدهای آتی است.

(بنابراین ارزش فعلی و مفهوم بهره مرکب می تواند نقش مهمی در فرآیند سرمایه گذاری داشته باشد).

اگرچه سرمایه گذاری دارای جنبه های مختلفی است ولی دو جنبه مهم را دربر دارد: «تجزیه و تحلیل» و «مدیریت» (سرمایه گذاری).

نگاهی گذرا بر سرمایه گذاری : سرمایه گذاری وجوه مالی در دارایی های مختلف، تنها بخشی از کل تصمیم گیریها و برنامه ریزیهای مالی است که اغلب افراد انجام می دهند.

قبل از اینکه افراد سرمایه گذاری انجام دهند هر فردی باید یک طرح کلی مالی را تنظیم کند.

اینچنین طرحی باید دربرگیرنده تصمیم گیری مربوط به انجام معامله باشد.

به علاوه در خصوص نحوه مالکیت، طول عمر دارایی و میزان سودآوری آن، تصمیم گیریهایی به عمل آید.

سرانجام اینکه این طرح باید شامل میزان حداقل وجوه پس انداز ضروری نیز باشد.

چرا سرمایه گذاری می کنیم؟

سرمایه گذاری برای کسب پول صورت می گیرد!

اگرچه هر فردی با این عبارت موافق است با این حال باید در آن دقیق تر شویم (برای اینکه باید از نظر یک کتاب دانشگاهی به آن توجه شود).

ما به این خاطر سرمایه گذاری می کنیم که رفاه و آسایش فعلی و آتی خود را بهبود ببخشیم.

در این کتاب فرض می کنیم که افراد انتظار دارند از سرمایه گذاری خود، فقط به صورت منافع پولی منتفع شوند.

وجوهی که سرمایه گذاری می شود می تواند ناشی از دارایی های موجود فرد، پول وام گرفته شده یا پس انداز باشد.

افراد سعی می کنند از طریق صرفه جویی در مصرف امروز خود و پس انداز آن بتوانند مصرف آتی خود را بهبود ببخشند.

سرمایه گذاران سعی می کنند ثروت و دارایی خود را به نحو مؤثری مدیریت کنند و بتوانند با محافظت آن از عواملی همچون تورم، مالیات و سایر عوامل، بیشترین بازده را کسب نمایند.

به خاطر این دلایل است که مردم پس انداز می کنند.

اهمیت مطالعه سرمایه گذاری : همه مردم به نوعی دارای ثروتی هستند که ناشی از ارائه خدمات آنان در بازار کار است.

اغلب مردم در بیشتر مواقع تصمیم گیریهایی را در خصوص سرمایه گذاری در زندگی خود انجام می دهند.

برای مثال برخی از کارگران راجع به اینکه آیا وجوه مربوط به بازنشستگی خود را در سهام سرمایه گذاری کنند یا در اوراق قرضه، تصمیماتی را اتخاذ می کنند.

برخی دیگر از افراد به دنبال حداکثر کردن بازده پس انداز خود از طریق سرمایه گذاری در گزینه های دیگر هستند.

یکی از تحولاتی که از سال 1990 در زندگی مردم بیشتر به چشم می خورد شرکت مردم در طرحهای بازنشستگی است که مردم برای اینکه مبالغی را برای دوران بازنشستگی پس انداز کنند تصمیم گیریهایی را در خصوص سرمایه گذاری انجام می دهند.

در طرحهای سنتی اغلب مردم مبالغی را به صورت ماهانه برای دوران بازنشستگی پس انداز می کردند ولی حالا همین افراد منابع مالی خود را در خرید سهام، اوراق قرضه و سایر موارد مشابه انجام می دهند.

بنابراین در این حالت نتیجه تصمیم گیری که افراد انجام می دهند (اعم از سود یا زیان) بر روی مزایا و منافع بازنشستگی آنها تأثیر می گذارد.

همین عامل، دلیل بسیار مهمی برای مطالعه موضوعات سرمایه گذاری است.

افراد در تجزیه و تحلیلهایی که انجام می دهند در نهایت امید دارند که با توجه به ریسک سرمایه گذاری بازده متناسب با آن را بدست آورند.

سرمایه گذاری به عنوان حرفه : باید گفت که مطالعه سرمایه گذاری باعث ایجاد حرفه و مشاغلی نیز می شود.

کسانی که می خواهند در این زمینه به صورت حرفه ای مشغول شوند باید به مطالعه سرمایه گذاری بپردازند.

کسانی که در رشته سرمایه گذاری دارای مهارت هستند می توانند نسبت به افراد عادی از سود بیشتری برخوردار باشند.

ماهیت اصلی تصمیمات سرمایه گذاری : بازده: چرا سرمایه گذاری می کنیم؟

در یک عبارت ساده می توان گفت که سرمایه گذاران می خواهند از پول خود، سودی را کشب نمایند.

وجه نقد دارای یک هزینه فرصت از دست رفته است در صورتی که یک وجه نقد را نگهداری کنید فرصت کسب سود از طریق آن وجه نقد را از دست خواهید داد.

به علاوه، در یک فضای تورمی، قدرت خرید پول کاهش می یابد، به عبارت دیگر وقتی نرخ تورم بالا باشد قدرت خرید به سرعت کاهش می یابد.

ریسک: سرمایه گذاران دوست دارند بازده آنها تا جایی که امکان داشته باشد زیاد باشد؛ ولی باید توجه داشت که میزان بازده تحت تأثیر ریسک قرار دارد.

ریسک دارای انواع مختلفی است و به همین دلیل تعاریف متعددی نیز دارد.

در اینجا، ریسک عبارتست از میزان اختلاف بازده واقعی یک سرمایه گذاری از بازده مورد انتظار آن.

این سؤال پیش می آید که آیا سرمایه گذاران از ریسک نفرت دارند؟

معمولاً در اقتصاد و به خصوص در سرمایه گذاری فرض بر این است که سرمایه گذاران منطقی عمل می کنند.

بنابراین سرمایه گذاران منطقی، اطمینان را به عدم اطمینان ترجیح می دهند و طبیعی است که در این حالت می توان گفت سرمایه گذاران نسبت به ریسک علاقه ای ندارند.

به عبارت دقیق تر باید گفت که سرمایه گذاران ریسک گریز هستند.

یک سرمایه گذار ریسک گریز کسی است که در ازای قبول ریسک، انتظار دریافت بازده بیشتری دارد.

توجه داشته باشید که در این حالت پذیرفتن ریسک یک کار غیرمنطقی نیست، اگرچه میزان ریسک خیلی زیاد باشد، چون در این حالت انتظار بازده بالایی نیز وجود دارد.

در واقع، سرمایه گذاران به طور منطقی نمی توانند انتظار داشته باشند که بدون قبول ریسک بالا، بازده بالایی کسب کنند.

سرمایه گذاران به صورت ضمنی یا آشکارا با توجه به ریسک پذیری خود دست به سرمایه گذاری می زنند.

سرمایه گذارانی که ریسک بالایی را قبول می کنند انتظار بازده بالایی را نیز دارند و برعکس سرمایه گذارانی که ریسک پایینی را قبول می کنند انتظار بازده پایینی را دارند.

عرصه سرمایه گذاری جهانی : امروزه سرمایه گذاران بیش از هر زمان دیگری باید در خصوص سرمایه گذاری نسبت به مفهوم جهانی آن توجه کنند.

اگرچه در سالهای قبل توجه چندان زیادی به سرمایه گذاری خارجی نمی شد ولی امروز با تشکیل بازارهای جهانی و ایجاد فرصتهای سرمایه گذاری، سرمایه گذاران خودشان را محدود به بازارهای داخلی نمی کنند.

چرا وقتی که شما می توانید از طریق سرمایه گذاری خارجی، بازده خود را افزایش و یا ریسک خود را کاهش دهید باید خود را محدود به فرصتهای داخلی یک کشور کنید؟

بازارهای خارجی به سرعت پیشرفت می کنند.

برای مثال، بازار ژاپنیها یکی از سه بازار سهام بزرگ در جهان است که با توجه به قیمت سهام و حجم معاملات دارای درجات مختلفی است.

بازار اروپای غربی از وسعت زیادی برخوردار بوده و راه حلهای مختلفی را به سرمایه گذاران ارائه می کنند.

بازارهای آسیایی مانند بازارهای سنگاپور، کره، مالزی و تایلند نیز به سرعت شکل گرفته اند.

در این میان کشورهای آمریکای جنوبی نیز از توان بالایی برخوردار شده اند به طوریکه در سال 1990 برخی از سهامهای بازار سهام مکزیک به صورت معمولی در میان سرمایه گذاران آمریکایی مورد معامله قرار می گرفت.