دانلود مقاله فنون تجزیه و تحلیل سیستمها

فنون تجزیه و تحلیل سیستمها

متداولترین فنون و تکنیکهایی که آنالیست را در زمینه بهبود وضع فعلی و پیشنهاد وضع آتی یاری می دهند عبارتند از:

بررسی تقسیم کار

بررسی جریان کار

بررسی جا و مکان

کنترل فرمها

کنترل اسناد و سیستمهای بایگانی

اندازه گیری کار

برنامه ریزی شبکه ای ( پرت , سی پی ام , پی دی ام )

تعریف جدول تقسیم کار

تعریف : جدول تقسیم کار جدولی است که نشان می دهد کارکنان سازمان در یک مدت معین, چه کارهایی را انجام می دهند و چه مقدار وقت صرف انجام دادن این کارها می کنند .

مزایای تهیه جدول تقسیم کار

کسب آگاهی از بار واقعی کار و نحوه توزیع آن در عمل

شناخت محلهای تراکم کار از یک طرف و تراکم نیروی انسانی از طرف دیگر

آگاهی از تکرارها و تداخلهای وظیفه ای

آگاهی از نحوه اختصاص وقت به هر یک از وظایف و فعالیتها

آگاهی از نحوه تطبیق نوع و ماهیت وظیفه با تخصص کارکنان

کسب اطلاع از اوقات اضافی کارکنان

آگاهی از تعداد واقعی نیروی انسانی مورد نیاز

ارزشیابی کار کارکنان

به دست آوردن مبنایی جهت تعیین حقوق و دستمزد کارکنان

مراحل تهیه و تنظیم جدول تقسیم کار

انتخاب واحد بررسی

تهیه لیست وظایف کارکنان

تهیه لیست فعالیت های واحد

تهیه جدول تقسیم کار برای وضع موجود

تجزیه و تحلیل جدول تقسیم کار در وضع موجود و کشف نقایص وایرادات آن

تهیه جدول تقسیم کار پیشنهادی

مرحله اول – انتخاب واحد بررسی

آنالیست در شروع کار بایستی کل سازمان را به واحدهای کوچک تقسیم کند و جدول تقسیم کار را برای هر یک از واحدها به طور جداگانه تنظیم نماید .

مرحله _ تهیه لیست وظایف کارکنان

لیست وظایف کارکنان عبارت است از لیستی که نشان میدهد هر یک از کارکنان یک واحد سازمانی در یک مدت معین چه وظایف و عملیاتی را انجام می دهد و چه مقدار وقت صرف انجام آنها می کند .

مرحله سوم _ تهیه لیست فعالیت های واحد

لیست فعالیت ها عبارت است از: صورتی از کلیه فعالیتهایی که در یک واحد سازمانی انجام می شود.

این لیست مجوعه فعالیتهایی اساسی و عمده ای که کارکنان آن واحد سازمان انجام می دهند , درج می گردد.

مرحله چهارم _ تهیه جدول تقسیم کار برای وضع موجود

در این مرحله , آنالیست با استفاده از اطلاعاتی که در دو مرحله قبلی فراهم آورده است , به تهیه و تنظیم جدول تقسیم کار می پردازد .

مرحله پنجم _ تجزیه و تحلیل جدول تقسیم کار

نمونه ای از سولات قابل طرح در مرحله تجزیه و تحلیل جدول تقسیم کار از این قرارند:

آیا کلیه فعالیت هایی که در این واحد انجام می شود, به این واحد تعلق دارد؟

کدام یک از فعالیتها, بیشترین وقت واحد را میگیرند و آیا لازم است که این مقدار وقت, صرف انجام آنها شود؟

چه مقدار از وقت , صرف انجام کارهای غیر ضروری می شود؟

منظور از کار غیر ضروری, کاری است که انجام آن در تامین هدف سازمان اثری ندارد.

آیا  از تخصص و مهارت افراد, استفاده مناسب به عمل می آید ؟

آیا کار به طور مساوی بین افراد تقسیم شده است ؟

آیا وظایفی که به کارکنان ارجاع می شود , تا حدود زیادی با یکدیگر بی ارتباط هستند ؟

آیا تخصصها خیلی محدود و وظایف , بیش از اندازه به اجزا تقسیم شده اند .

آیا در تقسیم وظایف, به روحیه, علاقه, نگرش و ویژگیهای شخصی شاغلین توجه شده است؟

آیا در تعیین افرادی که با یکدیگر در ارتباط مستقیم کاری هستند , به وجود علایق مشترک و تشابه شخصیتی میان آنها توجه شده است ؟

آیا در انجام وظایف تکرار و تداخل وجود دارد ؟

مرحله ششم _ تهیه جدول تقسیم کار پیشنهادی

وقتی آنالیست سوالات مربوط به جدول تقسیم کار در وضع موجود را مطرح کرد و پاسخهای مناسب را در یافت, متوجه میشود که در مورد وظایف بعضی از افراد, ایجاد تغییراتی, ضرورت دارد .

بررسی جریان کار

تعریف نمودار جریان کار

نمودار جریان کار عبارت است از تصویری از مراحل مختلفی که برای انجام یک کار , از ابتدا تا انتها , طی میشود .

استفاده از علایم در نمودارهای جریان کار :

عمل یا اقدام

بازرسی و کنترل

یا

تصمیم گیری

بایگانی , انبار و نگهداری

یا

تاخیر یا انتظار غیر موجه

حرکت یا ارسال (جابجایی)

یا

هر گاه دو کار به طور همزمان انجام شوند , از علایم ترکیبی استفاده میشود .

این علایم عبارتند از :

 الف – عمل و حرکت

این علامت انجام معرف انجام عملی در حین حرکت است , مثل رنگ آمیری جسمی در حین جابجایی

  ب- عمل و کنترل

انواع نمودار جریان کار

نموار جریان کار دو نوع است :

الف – نمودار عمودی یا یک ستونه

ب- نمودار افقی یا چند ستونه

الف – نمودار عمودی یا یک ستونه

نمودار عمودی در مواردی به کار می آید که کلیه مراحل یک کار در یک قسمت یا یک واحد انجام شود, با کمک این نمودار آنالیست می تواند به ارتباطهای کاری موجود در یک واحد پی ببرد و از تکرار ها و تداخلهای وظیفه ای و عملیاتی آگاه شود.

نمودار افقی یا چند ستونه

نمودار افقی در مواردی به کار می آید که مراحل یک کار در چند قسمت یا چند واحد انجام شود .

این نمودار به آنالیست کمک می کند که به نحوه ارتباطهای بین واحدهای مختلف پی ببرد و از تکرار ها و تداخلهایی که در آن واحدها رخ می دهد , آگاهی پیدا کند

مراحل بررسی نمودار جریان کار
 برای بررسی نمودار جریان کار لازم است مراحل زیر طی شود

مرحله اول : تعیین کار مورد نظر

در آغاز کار , آنالیست بایستی کاری را که میخواهد مورد بررسی قرار دهد , تعیین کند و نقطه آغاز و پایان آن را دقیقا مشخص سازد . 

مرحله دوم: تعیین مراحل کار وقتی عنوان کار مشخص شد بایستی از کلی مراحل انجام کار لیستی تهیه شود.

در این مرحله آنالیست باید دقت کند که صرفا جریان کار مورد نظر را تعقیب کند و از آن منحرف نشود مرحله سوم : ترسیم نمودارجریان کار در وضع موجود با استفاده از اطلاعاتی که در مرحله دوم کسب شده است, نمودار جریان کار برای وضع موجود, ترسیم می شود.

مرحله چهارم : تجزیه و تحلیل نمودار وقتی نمودار جریان کار در وضع موجود آماده شد, آنالسیت بایستی با دید انتقادی به آن بنگرد و سوالات ششگانه اساسی تجزیه و تحلیل را درباره هر یک از مراحل مطرح کند و با یافتن پاسخ مناسب برای آنها به تغییر و اصلاح وضع موجود بپردازد .

مرحله پنجم _ تنظیم نمودار پیشنهادی در این مرحله آنالیست با توجه به اطلاعاتی که به دست آورده است , تغییرات و اصلاحاتی را که لازم می داند در نمودار وضع موجود ایجاد می کند و نمودار وضع پیشنهادی را تنظیم می نماید .

بررسی و کنترل فرمها تعریف فرم فرم یکی از ابزار برقراری ارتباط است که برای دریافت اطلاعات خاصی به صورت مکتوب تهیه و تنظیم میشود .

انواع فرم فرمها را می توان بر حسب قلمرو استفاده از آنها و همچنین بر مبنای کار و وظیفه ای که انجام می دهند طبقه بندی کرد : الف – طبقه بندی بر حسب قلمرو استفاده فرمهای داخلی که در بخش کوچکی از سازمان مورد استفاده قرار می گیرند , مثل فرم کار آموزی که در واحد آموزش , به کار می رود .

فرمهای استاندارد که در کلیه بخشهای سازمانی مورد استفاده اند , مثل برگ مرخصی و یا لیست حقوق .

ب- طبقه بندی بر حسب کار و وظیفه فرم 1-فرمهای پرسنلی , مثل حکم استخدام 2- فرمهای مالی , مثل دفتر روزنامه 3- فرمهای آموزشی , مثل کارنامه دانشجو 4- فرمهای تدارکی , مثل فرم خرید 5- فرمهای تعمیراتی و نگهداری وسایل ساختمان , مثل برگ بازدید از وسایل موتوری و شناسنامه وسایل ساختمان .

6- فرمهای متفرقه .

مراحل بررسی و کنترل فرم برای بررسی فرمهای سازمانی و ایجاد بهبودی در آنها , طی مراحل زیر ضروری است: مرحله اول _ بررسی فرمهای موجود در این مرحله آنالیست , نمونه ای از فرمهای موجود سازمانی را جمع آوری می کند .

مرحله دوم _ تجزیه و تحلیل فرمهای موجود در این مرحله , آنالیست , با تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود به بررسی نقایص , کاستیها , و ایرادات و نارسیهای فرمهای موجود می پردازد .

مرحله سوم _ تهیه طرح پیشنهادی برای فرمهای مورد نیاز در این مرحله آنالیست با استفاده از اطلاعاتی که از مراحل پیشین به دست آورده است , برای تهیه هر یک از فرمهایی که وجودشان را برای سازمان ضروری تشخیص دهد , قدمهای زیر را بر می دارد : 1-تعیین هدف فرم آنالیست در ابتدا , بایستی به روشنی مشخص کند که منظور از تهیه فرم چیست و مدیریت با استفاده از فرم, قصد دارد به چه نتایجی دست یابد .

2- تعیین عنوان فرم فرم به وسیله عنوان شناخته می شود , بنابراین آنالیست باید در تعیین عنوان فرم , دقت کافی کند , به نحوی که در عین سادگی گویای محتوای فرم باشد 3- تعیین شماره یا کد فرم معمولا برای فرمها , شماره ای در نظر گرفته می شود که این شماره , یکی از مشخصه های فرم است برای شماره گذاری فرمها می توان از اعداد , حروف و یا از ترکیبی از آنها استقاده کرد .

4- نظر خواهی از تکمیل کنندگان و استفاده کنندگان فرم آنالیست بایستی اطلاعات کافی را درباره واحدهایی که از فرم استفاده می کنند , کسب کند و فرم را با توجه به نیاز واحدها و توان تکمیل کنندگان تنظیم نماید .

5- تعیین اطلاعاتی که باید در فرم درج شوند لازم است که فرم فقط مشتمل بر اطلاعاتی باشد که به آنها احتیاج است .

هر موردی که در فرم گنجانده میشود, بایستی حتما مورد استفاده قرار گیرد .

در غیر این صورت , موجب پیچیدگی فرم و اتلاف وقت و هزینه خواهد شد .

6- تهیه طرح فرم حال آنالیست , می تواند به طرح ریزی فرم بپردازد و از ابتکار و خلاقیت خود و همچنین از شناختی که به دست آورده است , مدد بگیرد و برای فرم مورد نظر, طرحی در اندازد که در عین شکیل بودن , پاسخگوی نیاز واحد نیز باشد .

7- استفاده آزمایشی از فرم در یک واحد نمونه با توزیع فرم در یک واحد کوچک , قبل از اینکه فرم در سطح گسترده ای توزیع شود و صرف هزینه زیادی را سبب گردد , می توان به اشکالات و نقایص احتمالی فرم پی برد و به این ترتیب از عکس العمل ها و بازخوری که تکمیل کنندگان فرم و استفاده کنندگان آن, نشان می دهند , استفاده کرد .

8- جرح و تعدیل فرم , با استفاده موثر از باز خور در این مرحله آنالیست با استفاده از نقطه نظرات افراد ذینفع و اشکالات واقعی, تغییرات و اصلاحات مورد نیاز را در فرم ایجاد می کند .

9- تهیه فرم نهایی پس از انجام تغییرات لازم, فرم نهایی تنظیم می شود و به ضمیمه برگ دستور چاپ فرم, برای مدیریت ارسال میگردد تا در صورت تایید, برای چاپ آن اقدام شود.

بررسی جا و مکان کار تعریف بررسی جا و مکان بررسی جا و مکان عبارت است از : مطالعه چگونگی تخصیص مکان و فضای در دسترس , به نیروی انسانی از یک طرف و وسایل و تجهیزات کاری از طرف دیگر.

هدف از بررسی هدف از بررسی جا و مکان کار , استفاده موثر از امکانات فیزیکی موجود به نحوی است که مقاصد زیر را تامین کند : تامین رضایت نیروی انسانی و توجه به رفاه و راحتی افراد در محیط کار تسهیل سر پرستی و نظارت بر کار کارکنان .

برقراری جریان و گردش کار به طور موثر و کار آمد .

ایجاد تسریع در ارائه خدمات و کالاها به ارباب رجوع و گذراندن تاثیر روانی مساعد بر آنان .

ایجاد قابلیت انعطاف در مورد تغییرات و تحولات آینده سازمان .

صرفه جویی .

اصول و معیارهای بررسی و تخصیص جا و مکان: در طرح ریزی جا و مکان بایستی مراقب شود که هیچ بخشی از مکان و فضای در دسترس , هدر نرود و مناسبترین استفاده از آن به عمل آید .

واحدها و افرادی که وظایفشان از نظر ماهیت , با یکدیگر مرتبط و مشابه است و بنا به اقتضای شغل با یکدیگر در تماس مکرر و مدارم هستند , بایستی نزدیک هم قرار داده شوند .

گردش کار تا آنجا که ممکن است , از یک محل شروع و به محل دیگر ختم شود.

در تخصیص جا و مکان کار , برای هر یک از کارکنان بایستی تا حد امکان, ماهیت و مقتضای شغل نوع وظایف و عملیات و نیز ویژگیهای شخصیتی شاغل , در نظر گرفته شود .

وسایل و تجهیزات کاری , بایستی در دسترس استفاده کنندگان آنها قرار بگیرد و انبار ابزارها و وسایل در محلی باشد که هنگام تحویل و تحول مواد, وقت کارکنان هدر نرود .

محل استقرار واحدها و افرادی که بیشتر با ارباب رجوع سرو کار دارند , باید نزدیک در ورودی باشد تا اولا مراجعه به آنها راحت باشد و ثانیا از مزاحمت برای سایر واحدها کاسته شود .

نحوه قرار گرفتن میز کار و وسایل باید به گونه ای باشد که تسهیل کننده سرپرستی و نظارت بر کارکنان باشد .

واحدهای پر سرو صدا بایستی دورتر از سایر واحدها قرار داده شوند و در صورت کمی جا , با استفاده تمهیدات خاص , از نفوذ سروصدا به خارج از این واحدها , جلوگیری به عمل آید .

کلیه افرادی که از نظر رتبه و مقام در یک سطح قرار دارند و شغلشان نیز مشابه است , تا جایی که امکان دارد , از وسایل یکسان استفاده کنند .

برای استقرار وسایل سنگین , از قبیل صندوقهای رمز , ترمینالهای کامپیوتری, قفسه های بایگانی, ماشین آلات و تجهیزات ثقیل, از نظر تحمل میزان فشار ناشی از سنگینی و نیز سهولت استفاده , باید بررسیهای کافی به عمل آید مراحل بررسی جا و مکان کار : مرحله اول : بررسی جا و مکان کار در وضع موجود در این مرحله , آنالیست به بررسی نحوه تخصیص مکان و فضای موجود سازمانی می پردازد و اطلاعات جامعی را از وضع موجود کسب میکند و در نهایت , تصویری از آنچه که هست تهیه می کند و برای نقد آماده می سازد.

مرحله دوم : تجزیه و تحلیل طرح جا و مکان کار در مرحله تجزیه و تحلیل , آنالیست با کمک اطلاعاتی که درباره پستها و تشکیلات سازمانی, اختیارات و مسئولیت ها و ارتباطات بین مشاغل, تعداد نیروی انسانی موجود, خصوصیات وسایل و تجهیزات و ماشین آلات و طرز کار آنها, مسیر کارها و فعالیتهای عمده سازمانی, نقشه فیزیکی سازمان, و بالاخره برنامه توسعه سازمان در آینده به دست آورده است و همچنین با در نظر داشتن اصول و نکاتی که باید در طرح ریزی جا و مکان, رعایت شوند, به تجزیه و تحلیل وضع موجود میپردازد.

مرحله سوم : تهیه طرح پیشنهادی جا و مکان کار در این مرحله , آنالیست با توجه به یافته های مراحل قبلی و در نظر داشتن ملاحظات انسانی, ارزشی و فرهنگی , اقدام به تهیه طرح پیشنهادی برای تخصیص امکانات فیزیکی و مکانی سازمان میکند .

سیستمها و روشهای بایگانی اهمیت بایگانی کلیه سیاستها , خط مشیها , روشها و رویه ها , به طریقی در بایگانی انعکاس می یابند و به عنوان منابع اطلاعاتی در آن جا حفظ می شوند تا در مواقع نیاز , مورد استفاده قرار گیرند .

در واقع بایگانی عبارت است از : ثبت و حفظ اطلاعات و عملکردهای مربوط به گذشته, به منظور استفاده در حال و آینده .

بایگانی چیست ؟

بایگانی عبارت است از فن اداره , نظارت و حفاظت اسناد و مدارک سازمان به منظور نگهداری و مراجعه .

سند چیست ؟

بر اساس ماده 1284 قانون مدنی ایران , سند عبارت است از هر نوشته ای که در مقام دعوی یا دفاع , قابل استناد باشد .

پرونده چیست ؟

پرونده عبارت است از مجموعه ای از اسناد و مدارک مربوط به یک موضوع , شخص یا سازمان که به ترتیب خاصی در یک پوشه یا کلاسور نگهداری شده است .

آرشیو چیست ؟

آرشیو عبارت است از محل نگهداری دائمی اسناد و مدارک گرانبهای که از نظر اداری , حقوقی , مالی, علمی , تاریخی , و فرهنگی ارزش نگهداری دائمی را دارند .

انواع سیستمهای بایگانی : بایگانی را با توجه به نوع و ماهیت کار و نحوه ارتباط بین واحدهای مختلف سازمان , میتوان به یکی از طرق زیر تشکیل داد : سیستم متمرکز سیستم غیر متمرکز سیستم نیمه متمرکز ( کنترل مرکزی ) اصول بایگانی : آسان بودن قابلیت اجرا قابلیت انعطاف دقت و سرعت افراد با صلاحیت نظم اصولی و منطقی روشهای تنظیم اسناد : روش الفبایی روش موضوعی روش شماره ای روش جغرافیایی روش تاریخی روش تلفیقی بررسی سیستم بایگانی برای بررسی سیستم بایگانی طی مراحل زیر, ضروری است: مرحله اول : بررسی بایگانی در وضع موجود مرحله دوم : تجزیه و تحلیل وضع موجود و تعیین نارسائیها و نقایص مرحله سوم :اصلاح سیستم و ارائه وضع پیشنهادی بررسی تکنیکهای کمی روشهای برنامه ریزی شبکه ای : روش ارزیابی و بازنگری برنامه ( پرت ) روش مسیر بحرانی ( سی پی ام ) روش ترسیم شبکه بر مبینای فعالیت های مورد نیاز قبلی یا روش ترسیمی پیش نیازها ( پی دی ام ) روش ارزیابی و بازنگری برنامه ( پرت) روش ارزیابی و بازنگری برنامه (پرت), یکی از روشهای برنامه ریزی و کنترل است که به مدیران در امر تصمیم گیری کمک می کند.

بر مبنای این روش, میزان تاخیر و وقفه در کار به حد اقل می رسد و با ایجاد هماهنگی در امور و کنترل دائمی کار, طبق برنامه زمانبندی شده, از امکانات در دسترس به منظور نیل به هدف, استفاده لازم به عمل می آید.

رویداد یا واقعه رویداد عبارت است از لحظه مشخصی از زمان که در آن عمل خاص انجام میگیرد.

بنابراین رویداد مستلزم طی زمان نیست و می تواند شروع یا پایان یک کار فکری یا جسمی باشد .

برای نشان دادن رویداد از علامت دایره استفاده می شود و برای هر رویدادی شماره ای نیز در نظر گرفته می شود.

شماره گذاری رویدادها از چپ به راست و از بالا به پایین صورت می گیرد.

فعالیت فعالیت کار و عمل خاصی است که برای انجام شدن هر قسمت از برنامه ضرورت دارد .

انجام فعالیت , مستلزم طی زمان است .

بدیهی است با طی زمان , بخشی از منابع سازمان نیز مصرف می شود .برای نشان دادن فعالیت از علامت فلش یا پیکان استفاده می شود.

فعالیت عاریه یا فعالیت زمان صفر برای نشان دادن روال منطقی برنامه و ارتباط بین فعالیتها, از علامت فعالیت عاریه یا زمان صفر و یا بی اثر که مستلزم صرف منابع و طی زمان خاصی نیست و صرفا برای منعکس کردن توالی فعالیت ها به کار می رود, استفاده میشود .

برای مثال در شبکه زیر برای این که فعالیت 4-3 انجام شود لازم است که فعالیتهای 2-1 و 3-1 به پایان برسند، مثلا دیوارهای خارجی و ستونهای داخلی یک سازمان را می توان در یک زمان ساخت، ولی ساختن سقف به ساخته شدن دیوار بستگی دارد.

مراحل روش پرت در روش پر ت, طی مراحل زیر ضرورت دارد : تعیین هدف مورد نظر تهیه لیست فعالیتها تعیین رویداد های مربوط به شروع و پایان هر فعالیت شماره گذاری رویدادها ترسیم شبکه تحلیل زمانی شبکه برای تنظیم شبکه پرت , آنالیست سوالات زیر را مورد هر رویداد مطرح می کند : الف – چه فعالیتها و رویدادهایی باید قبل از این رویداد انجام شود؟

ب- چه فعالیتها و رویدادهایی را نمی توان قبل از تکمیل این رویداد شروع کرد ؟

ج- چه فعالیتها و رویدادهایی را می توان همزمان با این رویداد انجام داد ؟

پس از این که سوالات فوق , پاسخ داده شدند , آنالیست می توان با استفاده از اطلاعات به دست آمده , شبکه پرت را ترسیم کند.

تحلیل زمانی شبکه در تحلیل زمانی شبکه , قدمهای زیر بایستی برداشته شوند : تخمین زمان هر فعالیت (ta, tm, tb) تعیین زمان مورد انتظار برای هر فعالیت (te) تعیین کمترین زمان مورد انتظار برای هر رویداد (TE) تعیین بیشترین زمان مجاز برای هر رویداد (TL) تعیین فرجه یا زمان آزاد (S) تعیین مسیر بحرانی (CP) تعیین واریانس و احتمال خاتمه پروژه طبق برنامه (a) تخمین زمان هر فعالیت برای تعیین زمان هر فعالیت, روال کار در برنامه ریزی شبکه ای پرت, به این ترتیب است که برای هر یک از فعالیتها, سه زمان بر آورد می شود و سپس با استفاده از فرمول خاصی, سه زمان برآورد شده به سمک زمان تبدیل می گردد.

برآوردهای زمانی عبارتنداز : toیا ta الف – برآورد خوش بینانه (کمترین زمان حداقل) در این مورد , آنالیست سعی میکند زمان انجام هر یک از فعالیتها را بدون در نظر گرفتن مشکلات و عوامل نامساعدی که ممکن است در آینده پیش آید , تخمین بزند.

البته احتمال این که پیش بینی به واقعیت بپیوندد, خیلی زیاد نخواهد بود.

این زمان را با حرف to یا ta نشان می دهند .

ب- بر آورد بدبینانه ( بیشترین زمان یا زمان حداکثر ) در این مورد , آنالیست میکوشد وقوع عوامل نامساعد و نیز مشکلات و موانع را در پیش بینی خود دخالت دهد و حداکثر زمانی را که فکر میکند برای انجام فعالیت لازم است, برآورد کند.

این زمان را با حرف tp یا tb نشان می دهند.

تجربه نشان داده است که احتمال انجام کار زودتر از ta و یا دیرتر از tb خیلی پایین و حداکثر یک درصد است.

برآورد زمان محتمل ( با احتمال بیشتر ) در این مورد آنالیست با در نظر گرفتن شرایط عادی و با در نظر داشتن زمانی برای وقایع غیر قابل پیش بینی , نسبت به برآورد زمان محتمل , اقدام میکند .

این بر آورد , معرف زمان مورد نیاز برای انجام فعالیت , به طور معمول است .

زمان محتمل زمانی است که چنانچه فعالیت مورد نظر را در شرایط مشابه , تکرار کنیم , تقریبا به همان میزان (زمان محتمل) وقت, صرف انجام فعالیت شود .

این زمان را با حرف tm نشان می دهند .

تعیین زمان انتظار برای هر فعالیت با استفاده از منحنی توزیع بتا , میتوان فرمول زیر را برای تبدیل سه زمان به یک زمان به دست آورد .

در فرمول فوق, به علت این که احتمال وقوع زمان حداکثر و زمان حداقل, خیلی زیاد نیست , برای هر یک از آنها ضریب یک در نظر گرفته شده است و چون احتمال وقوع زمان محتمل, زیاد است, به آن اعتبار بیشتری تعلق گرفته و برای آن, ضریب چهار تعیین شده است.

3- تعیین زمان انتظار برای هر رویداد یا مسیر پیشرو (te) برای مثال در شبکه زیر, کمترین زمان مورد نیاز انتظار برای رویداد پنجم, عبارت خواهد بود از مجموع te در مسیر 5-4-3-1 فرمول محاسبه tE عبارت است از: (فعالیت) te + (رویداد قبلی) TE = (رویداد بعدی) TE در مثال فوق te رویداد 5 عبارت است از : 12= 2+3+7 4- تعیین بیشتری زمان مجاز برای رویداد یا مسیر پسرو در مثال قبلی چنانچه زمان انجام پروژه 12 هفته باشد tl رویداد 4 عبارت خواهد بود : 10=2-12 5- تعیین زمان آزاد یا فرجه(s) زمان آزاد یا فرجه عبارت است از تفاضل بین بیشترین زمان مجاز و کمترین زمان مورد انتظار برای هر رویداد و منظور از آن عبارت است از وقت اضافی موجود است که برای رسیدن به هر رویداد در اختیار می باشد.

6-تعیین مسیر بحرانی طولانی ترین مسیر شبکه, یعنی مسیری که از آغاز تا پایان شبکه, بیشترین وقت را می گیرد, مسیر بحرانی است, یک شبکه ممکن است دارای چند مسیر بحرانی باشد .

مسیر بحرانی در شبکه پرت عبارت است از مسیری که داری کمترین وقت آزاد و امکان کند کاری باشد.

مسیر بحرانی از این نظر بحرانی است که اگر تاخیری در تکمیل هر یک از رویدادها آن به وقوع بپیوندد, موجب تاخیر در حصول هدف نهایی خواهد شد .

تعیین واریانس و احتمال خاتمه پروژه طبق برنامه هر قدر در تخمین زمانهای فعالیت ها دقت شود باز هم نمی توان از مشکل عدم اطمینان به آسانی رهایی یافت.

آنالیست برای این که از میزان دقت برآورد خود, آگاه شود میتواند از فرمول واریانس کمک بگیرد برای محاسبه واریانس در طول شبکه بایستی ابتدا میزان واریانس را در هر فعالیت محاسبه کرد و سپس اقدام به محاسبه واریانس شبکه نمود .

واریانس را با علامت سیگما نشان می دهند و فرمول محاسبه آن عبارت است از : فرمول واریانس بر این فرض مبتنی است که زمانهای حداکثر و حداقل , حدودا شش انحراف استاندارد را در منحنی توزیع بتا در بر می گیرند .

به طوری که در فرمول واریانس ملاحظه می شود , برای محاسبه واریانس تنها به ارقام حداقل و حداکثر توجه می شود , زیرا این دو , نهایت راست و چپ فواصل ارقام را نشان میدهند و بر واریانس تاثیر می گذارند و زمان محتمل (m) در محاسبه وارد نمی شود .

روش مسیر بحرانی (C.P.M) CRITICAL PATH METOD روش مسیر بحرانی یکی دیگر از روشهای برنامه ریزی است که مبنیای پیش بینی را با برآورد هزینه فعالیتهای مربوط به انجام یک پروژه مرتبط می سازد.

روش مسیر بحرانی از بسیاری از جهات با روش پرت مشابهت دارد, لکن وجوه افتراقی نیز بین این دو روش موجود است که در این جا به آنها اشاره می شود: در روش بحرانی, به جای برآورد سه زمان در مورد هر فعالیت, فقط یک زمان, برآورد میشود .

مفروضات اولیه روش پرت, چنین است که هزینه انجام هر فعالیت با زمان لازم جهت انجام آن فعالیت, ارتباط مستقیم دارد, بنابراین پیش بینی هزینه ضروری ندارد هر چه زمان یک فعالیت طولانی تر شود چون تغییرات هزینه مستقیما با زمان مربوط می شود هزینه های آن فعالیت نیز افزایش می یابد و هرگاه در زمان اجرای فعالیت, کاهش ایجاد شود در هزینه های مربوط نیز صرفه جویی به عمل خواهد آمد.

لذا روش پرت صرفا بر مبنای پیش بینی زمان فعالیت, شکل میگیرد.

در روش مسیر بحرانی (CPM), علاوه بر زمان فعالیت, نسبت به هزینه های انجام هر فعالیت نیز تاکید و توجه میشود.

با توجه به وجوه افتراق دو روش, هرگاه در پروژه ای, عامل زمان و سرعت انجام کار, در اولیت باشد و همچنین موردی باشد که برای اولین بار انجام می شود, استفاده از روش پرت توصیه میگردد و هرگاه برای پروژه ای بتوان علاوه بر زمان, هزینه را نیز بر آورد کرد, روش (CPM) روش مناسب تری خواهد بود .

مراحل روش برای برنامه ریزی بر مبنای روش مسیر بحرانی, طی مراحل زیر ضرورت دارد : تعیین هدف مورد نظر تهیه لیست فعالیت ها تعیین رویدادهای قبل , بعد و همزمان با هر فعالیت برآورد زمان انجام هر فعالیت برآورد هزینه عادی و طبیعی برای هر فعالیت برآورد زمان فشرده برای هر فعالیت برآورد هزینه فشرده برای هر فعالیت ترسیم شبکه تعیین مسیر بحرانی شبکه فوق , دو مسیر وجود دارد که در هر مسیر , زمانهای طبیعی مربوط به هر فعالیت , نشان داده شده است .

با توجه به زمانهای طبیعی , مسیر 5-3-1 , مسیر بحرانی است , زیرا به طی مدت زمان بیشتری نیازمند است و نزدیکترین زمان مورد انتظار برای آخرین رویداد شبکه , بار در نظر گرفتن زمان طبیعی و نرمال 12 هفته است .

روش ترسیم پیش نیازها از روشهای برنامه ریزی شبکه ای که اخیرا مورد توجه زیادی قرار گرفته است , روش ترسیم شبکه بر مبنای فعالیت های مورد نیاز قبلی یا ترسیم پیش نیازها است .

در این روش , فعالیت ها به صورت مستطیل یا دایره نشان داده می شوند و روابط بین فعالیتها به وسیله فلش یا پیکان منعکس میگردد .

ویژگی خاص روش ترسیم پیش نیازها , تنظیم جدول زمان بندی فعالیتهاست با این جدول می توان تعیین کرد که هر فعالیتی در چه زمانی اتفاق خواهد افتاد, چه مدتی طول خواهد کشید و چه ارتباطهایی بین آن فعالیت با فعالیتهای قبل از آن وجود دارد .

به طوری که در جدول زمان بندی PDM ملاحظه میشود, مسیر فعالیتها 2- 1- 4-2 مسیر بحرانی شبکه را تشکیل می دهد , زیرا هیچ زمان را کد یا آزادی در این مسیر به چشم نمی خورد .

به عبارت دیگر از کل 8 هفته ای که برای تکمیل پروژه لازم است, فعالیت 2-1, سه هفته و فعالیت 4-2 نیز 5 هفته زمان می برند .

لذا در این مسیر, زمان فرجه موجود نیست فعالیت 3-1 دارای دو هفته فرجه است (یکی بین هفته های 4 و 5 دیگری بین 7 و 8 ) ولی این فعالیت را فقط می توان یک هفته پنجم آغاز شود .

ارتباط بین فعالیتها برای نشان دادن ارتباط بین فعالیت ها از دو کلمه شروع (start) و پایان (finish) استفاده می شود.

S= start F= finish ارتباط بین فعالیتها به صورت زیر است: 1- پایان شروع در این مورد فعالیت ( ب ) را نمی توان آغاز کرد , مگر این که مدتی از تکمیل فعالیت (الف ) گذشته باشد.

در این مورد برای شروع فعالیت ب باید سه روز از پایان فعالیت الف گذشته باشد 2- شروع شروع در این مورد , فعالیت ب را وقتی که مدتی از آغاز فعالیت الف بگذرد , می توان آغاز کرد در این جا فاصله دو روز در نظر گرفته شده است .

3- پایان در این مورد , فعالیت ب را نمی توان قبل از این که مدتی از تکمیل فعالیت الف سپری شده باشد , پایان داد .

در این جا فاصله چها روز در نظر گرفته شده است .

4- شروع پایان در این مورد فعالیت ب را نمی توان به پایان رساند , مگر این که مدتی از آغاز کار الف گذشته باشد .

در اینجا فاصله , شش روز است.