دانلود مقاله مدیریت بحران

مدیریت بحران

ما در این نوشته بر آن هستیم تایکی از پر اعتبار ترین کتب تجارت را به شما معرفی کنیم مدیریت بحران اثر بیاد ماندنی پیتر دراکر اندیشمند بزرگ معاصر است , دراکر بیانگذار مدیریت جدید و پدیده واقعی درمدیریت است در یک محیط تجاری که اغلب برای برنامه ریزی بلند مدت دچار کمبود میگردد , دراکر واندیشه هایش به عنوان سرمایه وسود بلند مدت محسوب می شود در مدیریت بحران دراکر برای مقابله با بحران راههای زیادی را پیشنهاد میکند.

این مجموعه درسال 1980 نوشته شده در این اثر کلاسیک بجای بررسی و مطالعه تئوری دراکر با تصمیمات و عمل ارتباط موضوعات را برقرار کرده است .

پیتر دراکر علاوه بر انتشار کتب متعدد در کار مشاوره با دول آمریکا , اروپا و خاور دور نیز موفق بوده است .

اکنون به خلاصه مدیریت بحران می پردازیم:

آنچه منظور ماست این است که در دوران بحران بیش از هر دوران دیگر مبنا ها وپایه ها وموارد دیگر اساسی وجود دارند که باید مدیریت اساسی بر آنها اعمال شود .

مدیریتی که در آن فردا لحاظ

شده باشد , این یعنی دور انداختن دیروز وداشتن هدف رشد برای فردا .

اما بالاتر از هرچیزمدیران باید یاد بگیرند که رشد سالم و غیر سالم را از هم تمییز دهند.

ممکن است بگوئید این نکات اساسی نکات واضحی هستند ولی معمولاً همه همین نکات اساسی بدیهی به نظرمی آیند چند مدیرروی آن کارمی کنند وچند نفرحتی روی آن فکرمی کنند .

دوران بحران دورانی خطرناک است .

بزرگترین خطر آن نادیده گرفتن خطرات جدید است که عمدتاً با آنچه همه می دانند هم خوانی ندارد.

البته دوران آشفته دورانی سرشاراز امکانات وموقعیتها است اما برای آنان که واقعیتهای جدید را شناخته فهمیده واز آنها بهره برداری می کنند ومهمترازهرچیز .مان این موقعیتها است که ئه برای مدیراهمیت دارد.بنابراین یک موضوع اصلی نیاز به مدیرانی است که با واقعیات روبرو شوند وباوسوسه دنبال کردن آنچه همه می دانند مبارزه کنند به گفته ای دیگربادنبال کردن آنچه همه مطمئنند امابه احتمال زیاد تبدیل به خرافات می شود مبارزه کنند.

مااینجا راجع به واقعیات جدید صحبت می کنیم منظوروعلا قه مااین خواهد بود دردوران آشفتگی چه اعمالی باید انجام شود وکارهای عملی که برای تصمیم گیری مهم هستند چه هستند .

ما سعی می کنیم به مدیران بگوئیم چه بکنند .

اولین سوالی که با آن روبروهستیم این است که مبادی واساسی که بایستی مدیریت شوند تا ما بتوانیم در دوران آشفتگی بنا داشته باشیم چه چیزهایی خواهد بود؟

سه نکته اساسی وجود دارد :

 نقد ینگی

 بهره وری

 هزینه های آینده

حتی درموقعی که تورم در حد منطقی وجود دارد می تواند الگوی کاری شما رااز شکل خود خارج کند .

مورد سوم موجودی انبار درنظر بگیرد سود موجودی انبارهیچگاه سود واقعی نیست .

اگر تورم ادامه پیدا کندموجودی انبار با قیمتهای فردا جایگزین می شود اما اگرتورم به عقب برگردد سود موجودی انبار به ضررموجودی انبارباز می گردد.

به هرحال سود موجودی انبار ظاهری واندوخته ای است که تنها ممکن است به اندوخته تبدیل گردد.

هنوز شماازحسابداری می شنوید که ارقام نباید تطبیق داده شوند چون هیچ روش بخصوص وثابتی برای این روش نیست واین مثل آن است , پزشکان هیچ داروئی برای مریضی که دارای تب سختی است نداشته باشندواورا کاملاً سالم اعلام کنند وبگویند تب زیاد اوفقط خیالات است به هرحال بیشترارقام که حسابدارهاتا قران آخربه آن می رسند همه تقریبی است بادرصد کمی از اشتباهات .

سپس مدیریت دردوران آشفتگی باید باتطبیق ارقام با تورم آغاز گردد باماندن دریک محدوده واقعیتگرانه ازاحتمالات مدیری که موفق به این کارنمی شودسعی به فریب دادن دیگران دارد البته آتها خودرافریب می دهد.

نظریه تعادل در مدیریت بحران

هرگاه سخن از مدیریت بحران به میان می آید قبل از هر چیز عمل گرایی و اجرایی بودن در ذهن متبلور می گردد شاید این نکته خیره کننده در مدیریت بحران اصلی ترین عامل در فراموش نمودن آن باشد که تا تعریفی دقیق از بحران بطور جامع در بین تمامی دست اندرکاران بحث مدیریت بحران ارائه نگردد هیچگاه قادر نخواهیم بود که به طور قاطع بگوئیم بحران ، مدیریت خواهد شد .

یکی از عوامل موثر بر تداوم بحرانها ، خصوصا در بحرانهای ایجاد شده بر اثر حوادث ، تداخل مدیریتها و نیز ناهمگونی دیدگاه ها در ارزیابی بحران و در نتیجه نرسیدن به یک اتحاد و همبستگی در نحوه مدیریت بر بحران پیش رو  می باشد .

بدین جهت هدف نهایی این مقاله را رسیدن به دیدی مشترک در تعریف بحران و عوامل ایجاد و کنترل آن انتخاب نموده ام .

در این راستا بعد از ارائه نظریه تعادل و شرح کلمات کلیدی آن با تحلیل یکی از بحرانهای اساسی در زمینه زلزله به نحوه استفاده از این نظریه در جهت شرح بحران و نیز کمک به مهار آن پرداخته ام .

نظریه تعادل در مدیریت بحران

هرگاه تعادل مابین نیازمندیها و توانمندیهای موجود در یک سیستم زنده و پویا که تابع قوانین و اصول تعیین شده می باشد ، بنا بر هر دلیلی برهم بخورد، سیستم دچار بحران می گردد.

گاه آغاز بحران با بروز یک حادثه آغاز میگردد .

اما توجه به این نکته بسیار مهم است که همواره آغاز بحران نیازمند وقوع حادثه نیست .

عامل ایجاد بحران الزاما نبایست یک حادثه طبیعی یا غیر طبیعی باشد .

گاه سوء مدیریت یک سیستم ، یا ضعف در قوانین مصوب جامعه و یا نظارت بر حسن اجرای آن قوانین هم می تواند بعنوان عامل ایجاد بحران مطرح گردد .

از منظر این نظریه ، حیات و ثبات یک سیستم فعال و زنده که در چهارچوب قوانین و ساز و کارهای مشخص به فعالیت خود ادامه می دهد .

حاصل برقرار ماندن تعادل مابین نیازمندیها آن سیستم با توانمندیهایی می باشد که برای تامین نیازمندیها در اختیار مدیران آن سیستم قرار دارد .

نظریه تعادل متعلق به مهندس علیرضا سعیدی به آدرس http://mojepishro.ir/  میباشد

بنا براین تعریف در صورت بروز اختلال و یا تغییر در یکی از سه عنصر توانمندیها، نیازمندیها و یا قوانین حاکم بر سیستم مورد بحث بحران ایجاد می گردد.

برای انکه بتوانیم به تحلیل بحران از دیدگاه نظریه تعادل بپردازیم می بایست در گام اول به شرح سیستم و عناصر اصلی تشکیل دهنده آن بپردازیم .

در گام دوم با بررسی تاثیر عامل بحران بر سیستم مورد مطالعه به توصیف روند ایجاد بحران پرداخته و در گام سوم و  نهایی بررسی روند مدیریت بر بحران با استفاده از عوامل موثر و کنترل کننده توصیف شده در این نظریه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

گام اول شرح سیستم و چهار عنصر اصلی تشکیل دهنده آن

سیستم مورد بررسی ما یک جامعه شهری است که بر اثر وقوع زلزله دچار بحران در زمینه اسکان اضطراری می گردد .

1-1 تعریف  نیازمندیها:

هرآنچه که یک سیستم متعادل ، زنده و پویا ،  برای حیات و ثبات خود بدان نیاز دارد.

جامعه مثالی ما که یک جامعه شهری می باشد با توجه به موضوع مخاطبان خود ، دارای طیف گسترده ای از نیازمندیها از غذا و سرپناه و امنیت تا رفاه و حقوق فردی و اجتماعی می باشد

1-2 تعریف توانمندیها:

هرانچه که در جهت تامین نیازمندیهای تعریف شده در یک سیستم متعادل ، زنده و پویا بدان نیاز باشد .

در این مثال ابنیه و ساختمانهای دولتی و غیر دولتی ، ماشین آلات و ابزار و تجهیزات مربوطه ، مراکز امدادی و درمانی و امنیتی و هرانچه که در اختیار دولت برای ارائه خدمات به احاد جامعه می باشد به عنوان توانمندیها مطرح می باشد .

1-3 تعریف قوانین و ساز و کارهای حاکم بر سیستم:

 آنچه از اصول تعیین شده و جاری در سیستم ، که بصورت قراردادی و یا غیر قراردادی علاوه بر تعیین و تبیین نیازمندیها ، به شرح توانمندیهای سیستم پرداخته و موجب ایجاد تعادل و توازن مابین نیازمندیها و توانمندیهای موجود در سیستم می گردد.

در این مثال قوانین مصوب در قانون اساسی که لزوم ارائه خدمات تعیین شده ای توسط دولت به عموم مردم در چهار چوب اصول مذهبی و مدنی جاری در کشور می باشد منظور نظر ما می باشد

 

1-4 تعریف عامل ایجاد بحران :

هرانچه با تاثیر خود بر یک سیستم متعادل زنده و پویا موجب برهم خوردن تعادل مابین توانمندیهای و نیازمندیهای سیستم گردد عامل ایجاد بحران نامیده میشود .

در این مثال عامل ایجاد بحران وقوع یک زمین لرزه بزرگ با بزرگای هفت ریشتر در یک شهر کوچک می باشد

گام دوم : بررسی تاثیر عامل بحران بر سیستم مورد مطالعه در جهت توصیف روند ایجاد بحران

پس از وقوع زلزله و تخریب منازل مسکونی همواره حجم انبوهی از افراد جامعه ، نیازمند ارائه خدماتی در خصوص  اسکان اضطراری در چند روز نخست می باشند ، اسکان اضطراری دارای زیر شاخه هایی همچون  سرپناه اضطراری ،  تامین آب آشامیدنی و بهداشتی ، غذا ،  بهداشت و امنیت می باشد که تامین تمامی این نیازمندیها آنهم ظرف چند روز برای چنین حجم عظیمی  خارج از توان توانمندیهای باقیمانده و احتمالا آسیب دیده از زلزله میباشد .

در این خصوص می بایست به این نکته توجه داشت باشیم که توانمندیهای جامعه آسیب دیده از زلزله بعلت تخریب ساختمانهای اداری ، خدماتی ، بهداشتی و نیز صدمات وارده به  نیروهای انسانی مرتبط با این مراکز در زمان وقوع بحران دیگر قادر به پاسخگویی به نیازمندیهای ایجاد شده نمی باشد .

در شکلهای زیر نحوه تاثیر حادثه زلزله بعنوان عامل ایجاد بحران به تفضیل شرح داده شده است .

 

 2-1 توانمندیهای جامعه بر اثر زلزله دچار آسیب می گردد  ( کاهش بردار توانمندیها )

بر اثر وقوع زلزله بخش اعظمی از مراکز خدماتی – اداری – امدادی – بهداشتی – انتظامی – اورژانسی چه از لحاظ ابنیه و تجهیزات و لوازم و چه از نظر نیروهای انسانی متخصص خود دچار خسارت و کاهش کارایی می گردند.

2-2  نیازمندیهای جامعه افزایش پیدا می کنند.  ( رشد بردار نیازمندیها )

بر اثر وقوع زلزله و آسیب رسیدن به زیرساختهای جامعه مورد بحث و نیز ساختمانهای مسکونی نیاز به سرپناه اضطراری – تامین آب – غذا – بهداشت – امنیت – خدمات امدادی و ...

به صورت غیر مترقبه ای افزایش می یابد.

2-3  قوانین و ساز و کار تعیین شده و مصوب آسیب می بینند.   ( حرکت محور تعادل )

با وقوع حادثه و با از بین رفتن بخشی از نیروهای مدیریتی و نیز نظارتی که مسئولیت ایجاد تعادل مابین نیازمندیها و توانمندیهای جامعه و نظارت بر حسن انجام آن را برعهده داشته اند.

قوانین و ساز و کارهای تعیین شده و مصوب آسیب می بیند.

 

2-4  وقوع زلزله به عنوان عامل ایجاد بحران .  

عامل ایجاد بحران در این مثال زلزله هفت ریشتری است که مدیران جامعه میتوانسته اند با مطالعات پیشگیرانه و برنامه ریزی قبلی ، آموزش ،  مقاوم سازی و ایمن سازی برای وقوع ان جامعه را اماده ساخته تا در کاهش ریسک خطر پذیری جامعه تاثیر مستقیم بگذارند

عامل ایجاد بحران در این مثال زلزله هفت ریشتری است که مدیران جامعه میتوانسته اند با مطالعات پیشگیرانه و برنامه ریزی قبلی ، آموزش ، مقاوم سازی و ایمن سازی برای وقوع ان جامعه را اماده ساخته تا در کاهش ریسک خطر پذیری جامعه تاثیر مستقیم بگذارند گام سوم : بررسی روند مدیریت بر بحران 3-1 افزایش توانمندیها این روش متداول ترین روش کنترل بحران می باشد .

مدیران ارشد جامعه با استفاده از اختیارات خود با هدایت حجم انبوهی از کمکهای داخلی و خارجی به سوی بخش آسیب دیده ، سعی در کنترل بحران می نمایند در این روش گاهی تغییر کاربری گروهی از توانمندیها در جهت تامین نیازمندیهای ایجاد شده در جامعه نیز مشاهده می گردد به طور مثال ارسال نیروهای نظامی برای همکاری با نیروهای انتظامی ، برای حفظ امنیت و نیز ارائه خدمات امدادی ، و یا تغییر کاربری مراکز تفریحی ورزشی و مذهبی به مراکز اسکان اضطراری و اسکان مجروحین.

3-2 کاهش نیازمندیها بدین منظور قبل از وقوع حادثه ، مدیران بحران با ارائه برنامه های از پیش تعیین شده همچون آموزش های پناه گیری – امداد و نجات- ساخت و ساز ایمن در کنار ایمن سازی و مقاوم سازی ابنیه های خاص همچون مراکز امدادی – انتظامی – اورژانس سعی می نمایند تا افزایش حجم نیازمندیهای جامعه بر اثر حادثه را کنترل نموده و به حداقل برسانند.

اما در زمان بروز حادثه کاهش نیازمندیها گاه با حذف قسمتی از نیازمندیهای مصوب جامعه همچون رفاه ، اموزش ، بهداشت فردی و ...

امکان پذیر می گردد معمولا این امر توسط مدیران بحران و با استفاده از اختیارات تفویض شده ویژه زمان بحران روی میدهد .

در این حالت نیازهای جامعه به چند نیاز اصلی حیات همچون غذا ، سرپناه ، بهداشت گروهی محدود می گردد .

3-3 تغییر در قوانین و ساز و کارهای تعیین شده جامعه تغییر قوانین در زمان بروز بحران یکی از موثرترین عوامل کنترل کننده بحران می باشد.

تغییر کاربری و توانمندیهای جامعه و نیز حذف برخی از نیازمندیهای مشترک تمامی جوامع انسانی همچون رفاه- آموزش عمومی – حقوق فردی و اجتماعی – آزادی های تبین شده از جمله تغییرات ایجاد شده ای می باشد که قادر است مدیران ارشد را در مهار بحران یاری نماید این عمل همانگونه که قادر است در کوتاه مدت در مهار بحران به یاری مدیران بیاید قادر است در بلند مدت خود عامل ایجاد بحران های دیگری گردد.

3-4 عامل ایجاد بحران توجه به عامل ایجاد بحران مدیریت را به سوی مسائل پیشگیرانه در زمینه کاهش ریسک خطرپذیری جامعه رهنمون می سازد .

جامعه ای که برای وقوع یک حادثه دارای برنامه مدون و طراحی شده ای بر اساس تحقیقات زیر بنایی در کنار آموزش باشد می تواند با ایجاد زیرساختهای متناسب حادثه برای رویارویی و گذر از بحران آمادگی داشته باشد .

شناسایی و پیش بینی نحوه عمل و نوع تاثیر گذاری عامل ایجاد بحران بر جامعه ، به مدیران کمک می کند تا به نوشتن سناریوهای دقیق تری از نحوه روند بحران و نیز کنترل آن ، اقدام نموده و در نتیجه سرعت عملکرد خود را در مهار بحران در حد زیادی بالا ببرند .

3-5 برنامه مدیریتی با دید کل نگر به هر چهار عنصر اصلی نظریه تعادل یک مدیریت بحران کامل ، بر اساس نظریه تعادل ، استفاده صحیح از هر چهار فاکتور موثر بر ایجاد بحران ، برای کنترل نمودن بحران ایجاد شده می باشد .

در دیدی کلان نگر می توان با توجه به عامل ایجاد بحران ، با طراحی و ارائه برنامه های بلند مدت و ایجاد ساختارهای زیربنایی و زیرساختهای مورد نیاز در کنار آموزش و مانورهای مربوط به آن ، در کاهش نیازمندیها کوشیده و از طرفی با حفظ توانمندیها موجود ، به کمک ساخت ابنیه های و زیر ساختهای دارای مقاومت در برابر زلزله ، در کنار تجهیز نیروهای متخصص در زمینه مدیریت و فرماندهی عملیات بحران به دانش و ابزار مورد نیاز ، سعی در بالا بردن توانمندیهای جامعه نمود و در کنار این سه فاکتور اصلی به تبیین قوانین خاص زمان بحران ، اقدام نموده و همزمان با تشکیل گروهی از مدیران که نمایندگان تام الاختیار حکومت می باشد در زمان وقوع بحران اقدام به تغییر قوانین جاری جامعه بصورت کوتاه مدت در جهت مهار بحران نمود.

اکنون لازم است تا به نکته بسیار مهمی توجه شود .در خصوص کنترل و مدیریت بحران ، انجام چنین مانورهایی که توضیح داده شد ، با هدف بازگشت سریع جامعه به تعادل موقت طراحی گردیده است لذا می بایست توجه داشته باشیم که با ایجاد یک تعادل موقت از اصرار بر ادامه تغییرات در همان جهت خودداری گردد تا که خود این تغییرات ایجاد شده موجب بروز بحران نگردد .

بطور مثال با حذف بخشی از حقوق شهروندان همچون رفاه و آموزش و غیره در مواقع بحرانی ، حرکت در جهت هدفمند کردن توانمندیها برای تامین مایحتاج و امنیت و سرپناه صورت می گیرد اما با ثابت ماندن این حالت ( حذف بخشی از حقوق شهروندان ) در میان مدت ما شاهد بحران در زمینه های اجتماعی خواهیم بود .

لذا با فرا رسیدن تعادل اولیه در جامعه مورد مثال ، مدیریت عالیه بحران میبایست با تغییراتی پویا در عوامل کنترل بحران ، جامعه را به آرامی به ثبات دائم خود برساند .

مدیریت بحران با استفاده از سیستم مدیریت شناور مدیریت شناور (جزیره ای ) و نقش آن در مدیریت بحران با بروز حادثه و تاثیر آن بر توانمندیهای جامعه که از ساختمانهای دولتی و ابزارها و تجهیزات مربوطه تا نیروهای انسانی مرتبط با آنها دارای گستردگی می باشد در جوامعی که تنها مدیران بخش دولتی مسئولیت کنترل بحران را بر عهده داشته باشند همواره شاهد از هم گسیختگی در ارائه خدمات به آسیب دیدگان از حادثه در چند روز نخست حادثه بوده ایم اعضاء آسیب ندیده یک جامعه متکی بر توانمندیهای دولتی با بروز حادثه نه تنها نقش فعال خود را در زمینه کنترل بحران ناشی از حادثه بر عهده نمی گیرند بلکه خود عاملی برای کاهش سرعت در رسیدن کمکهای ارسالی و خدمات ارائه شده به نیازمندان واقعی می گردند چرا که این گروه با توجه به عدم آموزشهای لازم و نداشتن مسئولیتی در این زمینه ، همچنین با توجه به توان جسمی و قابلیتهای افزون خود نسبت به آسیب دیدگان حقیقی تا رفع نیازمندیهای خود به جمع گروه های کمک رسان نخواهند پیوست .

زلزله بم ، سونامی اندونزی و زلزله پاکستان در کشورهای درحال توسعه از یک سو و طوفان کاترینا در امریکا از سوی دیگر مؤید این مطلب است که تا زمانی که تنها دولت یک کشور مسئولیت کنترل بحران را بر عهده داشته باشد کنترل بحران فاقد کارایی و سرعت لازم خواهد بود .

در بحث مدیریت بحران با شیوه جزیره ای با توجه ویژه به چنین امری تفویض اختیارات و مسئولیتها از دولت به عموم جامعه مورد بررسی و توجه قرار گرفته و سعی شده با تشریح نحوه اثر گذاری بحران بر تک تک افراد جامعه چه مسئولان دولتی چه آحاد مردم آن حرکت به سوی ایجاد گروه های مسئولیت پذیر مدنی بدون توجه به گرایشات سیاسی و مذهبی و مدنی آنها انجام پذیرد.

مدیریت شناور (جزیره ای ) و نقش آن در مدیریت بحران با بروز حادثه و تاثیر آن بر توانمندیهای جامعه که از ساختمانهای دولتی و ابزارها و تجهیزات مربوطه تا نیروهای انسانی مرتبط با آنها دارای گستردگی می باشد .

ما شاهد یک جامعه بحران زده بر اثر بر هم خوردن توانمندیهای موجود در جامعه در برابر نیازمندیهای افزایش یافته بر اثر حادثه هستیم .

این حالت که با برهم خوردن ساز و کارهای قانونی جامعه و نیز قدرت نظارت دولتی بر حسن انجام قوانین همراه است در بحث مدیریتی با عنوان بحران پس از حادثه تعریف می گردد .

در چنین وضعیتی مدیریت آسیب دیده از حادثه که بخش اعظمی از نیروهای انسانی خود را در تمامی سطوح از مدیریت کلان شهری تاکوچک ترین نیروهای اجرایی را خود از دست داده است قادر نخواهد بود که به شیوه رایج و متداول خویش به مهار بحران بپردازد در این مواقع معمولا خود اعضاء دارای سمتهای مدیریتی و اجرایی دولتی هم خود از آسیب دیدگان از حادثه بوده و می بایست برای نجات جان خانواده خویش اقدام نمایند .

نگاهی جامع نگر به چنین جامعه بحران زده بر اثر بروز بحران مؤید آنست که جامعه مورد مثال ما در تمامی سطوح دچارآاسیب دیدگی شدیدی شده است و این بدان معنا می باشد که هیچ نهاد و یا گروه و تشکلی را ما نخواهیم یافت که از گزند حادثه دور مانده باشد و این خود موجب کاهش شدید کارایی گروه های امداد رسان و خدمات رسان جامعه مورد مثال ما خواهد بود .

آتش نشانی .

مراکز درمانی و انتظامی و ادارات دولتی و ...

با فرو ریخت ساختمانهای خود و نیز صدمات وارده به خانواده های پرسنل مستقر در آنها اکنون خود دچار آسیب ناشی از حادثه شده و اکنون تنها با حداقل کارایی در خدمت مردم می باشد .

از طرف دیگر رسیدن گروه های پشتیبانی کننده مستلزم زمان بوده که این موضوع تأثیر مستقیمی بر استفاده از زمان طلایی نجات در زیر آوار ماندگان دارد .

در چنین شرایطی است که مدیریت شناور یا جزیره ای می تواند کارگشای مدیریت بر چنین بحرانی باشد .

مدیریت شناور بحران در حقیقت توجه به سه اصل زیر در هدایت بحران ایجاد شده بر اثر حادثه می باشد : ۱) توان محدود دولت در ارائه خدمات به جامعه آسیب دیده مدیریت دولتی خود از حادثه آسیب دیده و علاوه بر آسیب به ساختارهای زیر بنایی آن ،خود اعضاء و کارکنان مراکز زیر مجموعه دولت نیز به علت آسیب رسیدن به خانواده های خودشان در ساعتهای اولیه قادر به حضور و همراهی و همکاری در محل خدمت خود نمی باشند .

۲) توان بالا اما بلقوه جامعه مدنی جامعه مدنی از تک تک اعضاء یک جامعه تشکیل می گردد که خود این اعضاء دارای توانمندیها و تخصص های فردی و نیز امکانات شخصی منحصر به فردی بوده که می تواند در صورت ساماندهی به یاری مدیران دولتی بیایند .

یک راننده جرثقیل یا راننده لودر یا یک پزشک و یا پرستار نقش حیاتی در زمان حادثه ایفا می نمایند و از سوی دیگر لوازم و تجهیزاتی که در زمینه امداد و نجات هر خانواده می تواند در خانه خود از قبل نگهداری نموده باشد از یک دیلم تا یک بلندگو برای عملیات نجات و زنده یابی موثر هستند .

۳) توان مکمل بخش خصوصی در یاری رساندن به دولت قدرت مدیریتی مدیران در بخش خصوصی و نیز ابزارها و تجهیزات متعلق به این گروه خاص در هر جامعه می تواند نقش تاثیر گذاری در روند امداد و نجات و حتی اسکان اضطراری بازی کند .مدیران این بخشها همواره از مدیران توانمند در عرصه کارهای اجرایی بوده و به راحتی قادرند تا وظایف محوله در زمینه پر نمودن خلا مدیریت آسیب دیده دولتی را پر نمایند در خصوص امکانات و تجهیزات نیز کارخانه ها با سوله های بزرگ که میتوانند با تغییر کاربری جهت انبار و دپوی کمکهای ارسالی و نیز اسکان مجروحان مورد استفاده قرار بگیرند در این زمان به کمک دولت آمده و از حجم نیازمندیهای ایجاد شده برای دولت می کاهند از سویی ، ماشین آلات ساختمانی و راهسازی ، جرثقیلها و کامیونها و کشنده ها که در اختیار شرکتهای خصوصی قرار دارند، قادرند تا در زمان بحران به کمک نیروهای نجات آمده و تا رسیدن نیروهای کمکی از شهر های دیگر در کنار دولت به یاری مصدومان و آسیب دیدگان بشتابند.

اکنون که با سه اصل مورد توجه مدیریت بحران شناور آشنا شدید لازم است به بررسی دیدگاه این مدیریت در کنترل بحران بپردازیم .

ما در بحث مدیریت شناور از منظر جزء نگری به بحران میپردازیم این بدان معنا می باشد که از منظر دید این مدیریت هر فرد جامعه به صورت فردی مورد توجه و برنامه ریزی بوده و از کلان نگری که نقش فرد در این جامعه مورد توجه نمی باشد دوری نموده ایم در حقیقت چون اینان تک تک اعضاء یک جامعه هستند که حادثه بطور مستقیم بر سلامت آنها تاثیر گذار بوده و در مدیریت بر بحران هدف نهایی ، حفظ و تامین حقوق انسانی آنها چه به صورت فردی و چه به صورت اجتماعی می باشد ما نیز برای تک تک اعضا جامعه برنامه ای برای کنترل نمودن بحران داریم .

از این جهت هر فرد جامعه حادثه دیده دیگر تنها یک فرد از یک جامعه نیازمند به کمک نبوده بلکه قادر به قبول مسئولیت بوده و می تواند با طی نمودن دوره های آموزشی متناسب با شغل و قدرت و مهارت خود به عنوان عنصر و عامل کنترل بحران در صحنه مدیریت بحران آماده باشد .

برای تشریح بیشتر موضوع باز می گردیم به تعریف اهداف مدیریت بر بحران ناشی از حادثه ای همچون زلزله ، در این حادثه بطور اهم نجات جان آسیب دیدگان و درمان آنها در کنار تامین غذا ، سرپناه ، بهداشت و امنیت برای بازماندگان اولویت اول مدیریت بحران در زمان بروز حادثه می باشد .

حال اگر اعضاء سالم و بی نیاز به خدمات یک جامعه آسیب دیده بتوانند با استفاده از آموزشهای لازم و تمرین های مربوطه در زمان بروز بحران خلاء های گروه های مسئول در زمینه امداد و نجات و خصوصا مدیریت بر بحران را پر نمایند ما شاهد افزایش سرعت روند کنترل بحران خواهیم بود .

از سوی دیگر اگر خانواده های آسیب دیده از حادثه به کمک اعضاء خود بتوانند تا رسیدن نیروهای کمک رسان در امر نجات ، امداد و اسکان اضطراری ، خودشان به صورت مستقل عمل نمایند نه تنها دولت با حجم عظیم نیازمندیها پس از بحران روبرو نخواهد شد بلکه تمرکز نیروهای عملیات کننده در صحنه حادثه بر روی افرادی متمرکز می گردد که از حادثه آسیب بیشتری دیده و نیازمند به کمک سریعتر و تخصصی تری می باشند .

برای حصول چنین نتیجه ای کافیست در هر منطقه و محله شهری ، عموم نیروهای بومی و محلی داوطلب همان منطقه با آموزشهای اولیه در زمینه امداد و نجات و خصوصا اسکان اضطراری برای زمان بحران آموزش ببینند تا خود در لحظات اولیه بتوانند در زنده یابی و آوار برداری ساختمانهای محله خود اقدام نمایند در اینصورت ما دیگر ساعتهای طلایی نجات محبوسین در زیر آوار را از دست نخواهیم داد این افراد می توانند خود در گروه هایی با تعریف فعالیتهای اجتماعی همچون ngo ها نقش و مسئولیت مربوط به خود را برعهده گرفته و به ارائه خدمات بپردازند .

در خصوص خلاء مدیریت در زمان بحران نیز ، مدیران بخش خصوصی و سرپرستان شوراهای محلی و احزاب می توانند با دیدن دوره های مدیریتی کوتاه مدت جهت پر نمودن خلاء مدیریتی بخش دولتی مورد استفاده قرار گرفته و در چند روز اول مسئولیتهای تعریف شده ای را بر عهده داشته باشند .

در بحث امنیت نیز ، نیروهای بسیج هر محله می توانند با آموزشهای مورد نیاز و هماهنگ شدن با نیرویهای انتظامی برای مقابله با بحران های مرتبط با خود آماده شده و در زمان بروز حادثه تا رسیدن نیروهای نظامی و انتظامی اعزام شده از سایر مناطق کشور به یاری مردم در تامین امنیت مورد نیاز آنها بیایند .

مطمئنا مدیران بحران محلی و منطقه ای با توجه به منافع مالی و جانی خود در منطقه آسیب دیده به مراتب بهتر و دلسوزانه تر عمل خواهند کرد و این نکته در کنار آشنایی این مدیران به امکانات و تجهیزات موجود در منطقه و نیز نیروهای انسانی بومی که دارای تخصصهای مرتبط و مورد نیاز می باشند ، توان عملیاتی این مدیران را به مراتب از مدیران اعزام شده غیر بومی بالاتر خواهد برد .

برای آنکه بتوانیم با سیستم مدیریت شناور به استقبال بحران برویم این نکات باید مورد توجه قرار گیرد : ۱) در هر منطقه کانونهای شورایی از قبیل صنفی ؛ مذهبی ، سیاسی شناسایی شده و برای زمان بحران آنان را آموزش دهیم .

این بدان معنا می باشد که تشکلهای بومی که با شرایط منطقه خود آشنا تر هستند به سرعت و با کمترین هزینه ،جامعه تحت پوشش خود را سامان دهی نموده و در زمان بروز بحران دوشادوش نیروهای دولتی در ارائه خدمات امدادی و حمایتی به هموطنان خود اقدام نمایند .

۲) با ایجاد گروه های داوطلب مردمی و آموزش انها در بحث امداد و نجات توان عملیاتی گروه های دخیل در امر نجات را بالا ببریم .

ایجاد ngo ها و هیئت های مذهبی و شورا های محلی و انجمنهای اولیا و مربیان هر محله، پایگاه خوبی برای ارائه آموزشهای تخصصی برای داوطلبانی است که می خواهند در کنترل بحران دخیل بوده و به یاری نیروهای امدادی و مدیران بحران بشتابند .

۳) با آموزش در مدارس دانش اموزان را از طیف گروه آسیب پذیر و نیازمند به ارائه خدمات ویژه ،به اعضاء دارای مهارتهای مورد نیاز خود در جهت کاهش نیروی لازم برای ارائه خدمات تبدیل نماییم به طور مثال اگر دانش آموزان فرا بگیرند که در زمان حادثه به دنبال نیروهای انتظامی و امدادی که با لباسهای ویژه مشخص هستند بگردند و با ارائه اطلاعات خاص به آنها در تامین امنیت خود و نجات خانواده محبوس در زیر آوارشان اقدام نمایند حجم انبوهی از توان این نیروها صرف یافتن کودکانی که در کنج حیاطها و یا خرابه ها خود را از ترس مخفی نموده اند نمی شود .

4) با آموزش خانواده ها در زمینه اصول مقدماتی در پناه گیری ، زنده یابی ، آوار برداری به کاهش نیازمندی های جامعه پس از بحران در زمینه امداد و نجات کمک نماییم .

خانواده ها در این نوع مدیریت می آموزند که چگونه در زمان حادثه از جان خود حفاظت نموده و پس از زلزله با آموزشهایی که دیده اند و لوازمی که برای چنین زمانی در جعبه های نجات نگهداری کرده اند به نجات محبوسین در زیر آوار پرداخته و برای خود سرپناه موقت بسازند .

در این شیوه خانواده ها از یک عضو نیازمند جامعه به عضو توانمند جامعه تبدیل شده و نیز فرامی گیرند که چگونه با با همکاری دیگر خانواده های کوچه و محله خود به تامین امنیت و همکاری با دیگر نیروهای امدادی و محلات دیگر شهر خود بپردازند .

۵) با آموزش نیروهای نظامی و انتظامی در زمینه آوار برداری و زنده یابی به صورت تخصصی از چنین نیروهای سازمانی به صورت چند منظوره بهره ببریم .

نیروهای نظامی و انتظامی با در اختیار داشتن نیروهای جوان و کارامد که در سیستم نظامی خویش سازمان یافته اند توان بلقوه شاخصی می باشند این نیروها در مدیریت بحران شناور به عنوان یکی از اهرمهای مهم و شاخص با دیدن دوره های تکمیلی امداد و نجات که در کنار آموزشهای عمومی این سازمانها ارائه می گردد به عنوان یک نیروی واکنش سریع امدادی قادر خواهند بود در زمان بروز حادثه علاوه بر انجام وظیفه محوله خود به نجات جان مردم و ارائه خدمات به نیازمندان و آسیب دیدگان بشتابند .

اکنون که به تمامی اجزاء جامعه به دید مدیران کوچک بحران نگریسته و سعی کرده ایم تا این نیروهای قدرتمند اما پنهان در لایه های جامعه را به سطوح اجرایی و عملیاتی آن بیاوریم باید که این جزایر مدیریتی را با نوشتن برنامه های از پیش طراحی شده و در اختیار گذاردن روشهای هماهنگ شدن با یکدیگر و همچنین نیروهای عملیاتی دولتی ، از جزایر کوچک و دور افتاده از هم به جزایر بزرگتر و قوی تر با متصل شدن به یکدیگر تبدیل نماییم .

این بدان معنی است که هر خانه دارای مدیریت بحران خود بوده اما قادر باشد با همسایه خود به تفاهمی مسالمت آمیز برسد تا این دو خانواده در کنار یکدیگر از توان بلقوه یکدیگر بهره برده و نیازمندیهای خود را در کنار دیگر خانواده های محله خود سامان دهند در این صورت است که خانواده ها محله را به عنوان خانواده خویش دیده و سعی در کمک به یکدیگر خواهند نمود .

با گسترش این دیدگاه و نحوه عملکرد در تمامی سطوح چه در نیروهای امدادی چه دولتی و چه مردمی ما دیگر در هیچ رده و مسئولیتی با بحران خلاء نیرو و تجهیزات به صورت حاد روبرو نخواهیم بود و محله ها و مناطق ما قادر خواهند بود تا رسیدن نیروهای کمکی اعزام شده از دیگر محلات و مناطق و یا حتی شهر های معین خود به مدیریت بحران پیش امده اقدام نمایند نتیجه گیری : با بررسی بحرانهای ایجاد شده و نیز عدم توانمندی دولتها چه در کشورهای پیشرفته و چه در کشورهای در حال توسعه اکنون دیگر مطمئن هستیم که تنها سیستم موفق در کنترل بحران باید یک سیستم شورایی باشد چرا که پس از حادثه با اسیب دیدن زیر ساختهای جامعه و نیز ساختارهای مدنی و اجتماعی نظام مند جامعه ، اعضا دولت و تشکیلات دولتی با از دست دادن امکانات خود همچون ابزارها نیروهای انسانی و تجهیزات مرتبط با انان به یک شهر وند ساده تبدیل خواهند شد که در این حالت با توجه به نقش هر یک از اعضاء جامعه در هماهنگ شدن برای مدیریت نمودن بر بحران حادث شده ، تنها یک سیستم شورایی قادر خواهد بود برای سامان دهی مجدد ساختارهای ویران شده اقدام نماید .