دانلود مقاله ویژگیهای کودک در دوره ابتدایی

  ویژگیهای کودک در دوره ابتدایی (١)

ویژگیهای کودک در دوره ابتدایی عبارتند از :

1-رشد جسمانی کودک : در دوره ابتدایی ، تارهای عصبی ، " میه لینی " می شوند ، در نتیجه ، رشد جسمانی کودک در این دوره ، بسیار مهم است .

میه لینی شدن تارهای عصبی ، در مقطع دبستان ، به سطوح بالاتر و تکامل می رسد و سبب هماهنگی کامل حس و حرکت کودک می گردد.

هماهنگی حسی – حرکتی در این دوره از رشد بالایی برخوردار است.

کودک در اثر تکامل مراکز عصبی و تجارب جسمانی خود ، قادر به تعبیر و تفسیر پیامهای دریافتی حواس خود بوده و می تواند بدانها پاسخ صحیحی بدهد .

تفاوت رشد جسمانی کودک دبستانی و پیش دبستانی ، از این جنبه است . 

2-کاهش خود مداری : در دوره دبستان ، خودمداری کاهش می یابد .

کودک در این مرحله ، در صورت قرار گرفتن در یک محیط مناسب ، مدرسه مطلوب و آموزگاران ماهر ، به تدریج می تواند به حقوق دیگران توجه و آن را رعایت نماید ؛ حتی گاهی اوقات نیز می تواند ، از حق خود بگذرد و دیگران را در نظر بگیرد .

از طریق فعالیتهای گروهی ، بیشتر می توان به این ویژگی توجه نمود . 

3-معقول تر شدن پیوندهای عاطفی کودک : در این مرحله ، کودک ارتباط عاطفی شدیدی با خانواده خود برقرار می کند .

در دوره دبستان ، این پیوندها معقول می شوند و او می تواند چند ساعتی دور از آنها ، جدا از آنها بماند ، بدون اینکه خلأ عاطفی احساس کند .

این ویژگی، در رشد عاطفی کودک و هدف آموزش و پرورش که همانا استقلال عاطفی کودکان است ، بسیار مهم می باشد .

در دوره دبستان ، پیوندهای عاطفی سست نمی شوند و از بین نمی روند ، بلکه در صورت برخورداری کودک از محیط گرم خانوادگی ، مادری کاردان و جذابیت محیط آموزشی ، به تدریج می تواند به استقلال دست یابد . 

4-تغییر شکل کنجکاوی کودک : کنجکاوی کودک در دوره دبستان ، بر خلاف دوره پیش دبستانی که بی هدف بود ، هدفمند و جهت دار می شود.

در دوره دبستان ، با استفاده از دروسی مثل علوم ، می توان مفهوم علیت را در کودک پرورش داد .

5-تغییر شکل مشاهدات کودک : کودک دبستانی در هنگام مشاهده ، به بررسی علل پرداخته ، چرایی مسائل را جستجو کرده و به چگونگی فرایندها توجه می کند .

6-حرکت از تخیل به سوی واقعیت : کودک دبستانی بیش از حد از تخیل دور شده و به واقعیت نزدیک می شود .

یکی از ویژگیهای مهم این دوره ، کاهش تخیلات است .

به طور کلی ، بر اساس ویژگیهای مذکور دوره دبستان ، باید به چند مسأله توجه نمود .

یکی از فعالیتهای بسیار مهم این دوره ، بازی است .

در این مرحله ، بازیهای بی هدف و بی قاعده دوره پیش دبستانی به بازیهای هدفمند تبدیل می شوند .

مربی باید دانش آموزان را از بازیهای بی هدف به بازیهای همراه با کار سوق دهد ، به این ترتیب ، کودک با اتمام کار ، می تواند به ارضاء روحی برسد .

نکته دیگر در این دوره ، هماهنگی خانه و مدرسه است .

والدین باید در محیط خانه شرایط استقلال عاطفی کودک را فراهم نمایند .

مربیان نیز باید محیط جذابی را فراهم کنند تا کودک نگرش مثبتی نسبت به مدرسه داشته باشد .

هر چه ارتباط بین والدین و مربیان بیشتر باشد ، بهتر می توان در جهت اهداف آموزشی گام برداشت .

در دوره دبستان ، مربیان باید برخورد مطلوبی با اشتباهات و خطاهای کودکان داشته باشند ، هیچگاه کودک را در حضور جمع شرمسار نکنند، برای تغییر رفتارهای نامطلوب کودک از روشهای اصلاح رفتار بهره جویند و رفتار نامطلوب او را توسط تقویت رفتارهای درست تغییر بدهند .

مربیان باید آگاه باشند که ضعف درسی کودک بنا به دلایل بسیاری از جمله ناتوانی یادگیری ، مشکلات عاطفی ، شخصیتی و زمانی و ضعف محیط و روشهای آموزشی صورت می گیرد . 

ویژگیهای کودک در دوره ابتدایی (2)

در ادامه بحث درباره ویژگیهای کودک دبستانی ، به ویژگیهای بسیار مهمی که موریس دبس و دیگر روانشناسان به آن دوره ثبات ، آرامش و سازگاری را اطلاق کرده اند ، می پردازیم .

دوره دبستان ، دوره آرامش قبل از طوفان نام دارد ، چون کودک در این مرحله به ثبات و آرامش دست می یابد .

در این مقطع ، شخصیت کودک به تدریج رشد و تکامل پیدا می کند و هیچ گونه بحران هویت و اختلال عاطفی در کودکان بهنجار مشاهده نمی شود .

این مرحله ، دوره عقل و دانایی است و به آن دوران " بلوغ کودکی " اطلاق می شود ، یعنی در مرحله کودکی، نوعی بلوغ محسوب می شود .

در این دوره که از شش تا ده سالگی است ، کودک در مسائل اجتماعی خود مشکل خاصی ندارد و به راحتی می تواند با دیگران کنار بیاید.

مهمترین ویژگی کودک ، ظهور تفکر اجمالی است .

در دوره پیش دبستانی ، تفکر کودک در هم آمیخته است و روابط و مناسباتی در آن وجود ندارد ، اصل علیت علمی بر آن حاکم نیست ، برای پدیده های طبیعی ، علل انسانی قائل می شود و جهان بینی مبهم است .

زمینه ظهور تفکر اجمالی باید در دوره دبستان ( حدود نه تا ده سالگی ) فراهم شود .

تفکر اجمالی ، مرکب از روابط و مناسبات است .

تفکری حد فاصل تفکر محسوس و انتزاعی است و کودک توسط آن می تواند ، فراتر از تفکر عینی برود و تصوراتی از اشیاء در ذهنش شکل می گیرد .

او می تواند بدون دیدن اشیاء به مسائل فکر کرده و مفهوم را در ذهن خود تشکیل دهد .

در این دوره ، چنانچه کودک از آموزش مناسبی برخوردار باشد ، درک و فهم وی از دنیای خارج ، حول چهار مفهوم اساسی شکل می گیرد : 

زمان

مکان

عدد

علیت

این چهار مفهوم ، ذهن کودک را نظم داده و کودک را به سمت تفکر منطقی سوق می دهد، در نتیجه او ، می تواند پدیده های اطرافش را درک کرده و بین آنها ارتباط برقرار کند . 

دوره نهفتگی : تحقیقات نشان داده ، بر خلاف دوره پیش دبستانی که کودک از لحاظ جنسی تا حدی فعال است ، در مرحله دبستانی ، تمایلات جنسی به دوره پوشیدگی و کمون می رسد ، بدین دلیل ، از این نظر مشکل خاصی نخواهد داشت ، در نتیجه ، این حالت به آرامش وی کمک کرده و او را آماده درک مطالب درسی می کند .

این دوره ، برای ارایه آموزشها بسیار مناسب است .

کودک در این دوره بسیار مهم تسن دایی تارهای عصبی ، میه لینی می شوند و در نتیجه رشد جسمانی کودک در این دوره بسیار مهم تسن تعلق اوج گیری حافظه : از حدود نه سالگی به بعد ، قوه حافظه کودک به سرعت رشد می کند و قادر است ، مطالب مورد علاقه اش را به راحتی حفظ کند.

دوره نهفتگی : تحقیقات نشان داده ، بر خلاف دوره پیش دبستانی که کودک از لحاظ جنسی تا حدی فعال است ، در مرحله دبستانی ، تمایلات جنسی به دوره پوشیدگی و کمون می رسد ، بدین دلیل ، از این نظر مشکل خاصی نخواهد داشت ، در نتیجه ، این حالت به آرامش وی کمک کرده و او را آماده درک مطالب درسی می کند .

کودک در این دوره بسیار مهم تسن دایی تارهای عصبی ، میه لینی می شوند و در نتیجه رشد جسمانی کودک در این دوره بسیار مهم تسن تعلق اوج گیری حافظه : از حدود نه سالگی به بعد ، قوه حافظه کودک به سرعت رشد می کند و قادر است ، مطالب مورد علاقه اش را به راحتی حفظ کند.

البته اوج گیری حافظه ، نکته منفی نیز دارد ، زیرا کودک بیش از حد متکی به حافظه اش می باشد، معلومات وی بیشتر جنبه حفظی پیدا می کند و این امر ، به جنبه های دیگر رشد او لطمه خواهد زد.

ظهور استعدادها : سن نه سالگی ، سن ظهور استعدادهای مختلف، از قبیل استعداد موسیقی می باشد .

به منظور ظهور استعدادهای کودک، باید او را در معرض فرصتهای یادگیری متنوع قرارداد و کودک را در برنامه های مختلف فوق برنامه ، از قبیل فعالیتهای علمی ، هنری ، ورزشی و موسیقی شرکت داد .

در این برنامه ها ، فرصتهای یادگیری متنوعی در اختیار کودک قرار می دهند تا مربیان متوجه استعدادهای برجسته وی شوند و آنها را پرورش دهند .

به منظور بروز استعدادها ، باید از به کارگیری روشهای تدریس یکسان در مورد دانش آموزان اجتناب نمود ، زیرا این امر سبب کسالت کودک و گریز وی از مدرسه می شود .

معلمان باید تلفیقی از روشهای تدریس ، از جمله روش سخنرانی ، توضیحی ، پرسش و پاسخ و ...

را به کار گیرند تا به نتایج و بازدهی بالایی دست یابند .

الگوپذیری : دانش آموز دبستانی از بزرگسالان الگو می گیرد .

یکی از جنبه های مهم شخصیت وی ، تقلید است .

کودک از افرادی که در نظر وی مهم و ارزشمند هستند ، تقلید می کند .

وقتی معلم درباره ارزشها صحبت می کند ، خودش حاصل ارزشها می شود .

معلمان باید سعی کنند که تناقضی بین رفتار و گفتارشان وجود نداشته باشد و به ارزشها پایبند باشند .

ویژگیهای کودک پیش دبستانی (١) یکی از اصول مهم تعلیم و تربیت ، تطبیق فعالیتهای آموزشی و تربیتی با ویژگیهای شناختی ، جسمانی و عاطفی کودک می باشد .

تعلیم و تربیتی که مبتنی بر این موارد نباشد ، نمی تواند به اهداف مورد نظر دست یابد.

ویژگیهای کودکان را به سه دسته جسمانی ، شناختی و عاطفی تقسیم بندی نموده اند : کودک پیش دبستانی بین پنج تا شش سال ، استخوانهای نرم و انعطاف پذیری دارد ، هنوز مهارت کافی در استفاده از ماهیچه های کوچک پیدا نکرده است ، منظور از ماهیچه های کوچک ، انگشتان کودک است ، در انجام فعالیتهای بدنی ، از کل بدن خود استفاده می کند و می توان گفت : رشد کودک از عضلات بزرگتری ، مثل ماهیچه های دست ، پا و حرکات عام آغاز شده و به حرکات خاص و عضلات کوچکتر پیش می رود ، به تدریج بیناین عضلات هماهنگی لازم صورت می گیرد ( از طریق میه لینی شدن تارهای عصبی ) و قلب کودک در این مرحله سنی ، خیلی سریعتر از مراحل قبل رشد می نماید .

ویژگیهای شناختی و عاطفی کودک پیش دبستانی ، بسیار مهم و با اهمیت است و بر اساس آنها ، می توان روشهای تربیتی و محتوای درسی را مشخص نمود .

کودکان پیش دبستانی ، بسیار فعال و پر جنب و جوش هستند ، آنها در عین اینکه فعالند ، بسیار زود خسته می شوند و کنجکاو و جستجوگر هستند.

این ویژگی ، به عنوان یکی از اهرمهای مهم تعلیم و تربیت محسوب می شود و مربی باید به نحو احسن از آن استفاده نماید .

کودک پیش دبستانی ، به تدریج به مرحله هوش عملی نزدیک می شود.

هوش عملی، هوشی است که جنبه حسی و تجربی دارد .

فعالیتهای کودک ، حسی و تجربی اند.

کودک با بکار بستن هوش عملی ، به فعالیتهای آزاد می پردازد ، نتیجه کار خود را می بیند و با این مشاهده ، تغییراتی در دیدگاههای خود ایجاد می نماید .

حرکات کودکان پیش دبستانی ، انفرادی است ، علاقه به بازیهای انفرادی دارند ، خودخواه و خود محورند ، به حرکات نمایشی علاقمندند ، فعالیتشان مبتنی بر رغبتهای آنی ، ذاتی و طبیعی است ، نه رغبتهای اکتسابی و در انجام کارها ، به بزرگتران وابسته هستند .

برنامه هایی که در زمینه ویژگیهای جسمانی کودکان طراحی می شوند ، با توجه به اهداف زیر صورت می گیرند : 1-هماهنگی چشم و دست 2-هماهنگی دست و دهان 3-هماهنگی ماهیچه های بزرگ 4-بازی با وسایل و مواد قابل دست ورزی 5-رنگ آمیزی در فواصل معین ویژگیهای کودک پیش دبستانی (2) 1-یکی از ویژگیهای مهم کودک پیش دبستانی که در امر تعلیم و تربیت کاربرد فراوانی دارد ، مبحث جهان بینی او است .

بر اساس تحقیقات انجام شده، جهان بینی کودک در این دوره بسیار محکم می باشد ، تصور او از دنیا خالی از مناسبات است ، رابطه علٌی در آن یافت نمی شود و علت و معلول را درک نمی کند ، برای مثال ، در پدیده های طبیعی ، انگیزه انسانی را دخیل می داند ، از لحاظ ذهنی ، فکر کودک در هم آمیخته است.

وقتی به مجموعه ای می نگرد ، تنها به یک بُعد آن توجه دارد .

منظور از جهان بینی ، دیدگاه فرد نسبت به جهان اطراف خود می باشد.

کودک پیش دبستانی ، از این لحاظ پیشرفت کرده ، مرحله ای را پشت سر گذاشته است و خود را از دیگران تمیز می دهد ، یعنی به تمیز خود از دیگران دست یافته، روابط موجودات جهان را دقیقاً درک نمی کند ، قادر به درک پدیده های جهان نمی باشد ، اصل علیت را به خوبی درک نمی کند، فکر منطقی ندارد ، جهان بینی او مبهم است ، روابط با دیگران را درک نمی کند و قادر به درک یک مجموعه نیست .

او قادر نیست ، جهان را با اجزاء تشکیل دهنده آن تحلیل کند ، روابط بین اجزاء را ببیند ، قوه تحلیل در او شکل نگرفته و واقعیات را با خیال در هم می آمیزد .

بنابراین ، درک او از پدیده ها عینی نیست و بیشتر ذهنی می باشد .

به منظور تقویت و اصلاح جهان بینی کودک ، باید اقداماتی از قبیل موارد زیر صورت گیرد : پرورش یک سری مفاهیم اساسی در ذهن کودک .

2-خود مداری کودک پیش دبستانی : منظور از خود مداری ، این است که کودک، خود را محور عالم احساس می کند ، بر نقطه نظرات خود تأکید دارد، دارای انعطاف پذیری ذهنی و چرخش روانی جهت درک نظریات دیگران نیست و مسائل راتنها از دید خود بررسی می کند .

خودبینی ، یک بحث اخلاقی است ، بزرگسالان نیز خودبین هستند .

تفاوت خود مداری و خودبینی ، در این است که خود مداری یک مقوله شناختی ، اما خودبینی ، مقوله ای اخلاقی است .

بزرگسالان نیز خودبین هستند و منافع خود را در نظر می گیرند ، اما کودک پیش دبستانی ، خود مدار است .

بچه در مقوله خودمداری ، به کارهای خود آگاهی ندارد ، ولی بزرگسالان نسبت به خودبینی، آگاه می باشند .

کودکان در سالهای پیش دبستانی ، خود محورند ، یعنی قادر به سازگار کردن افکار و بیان تفکرات خود از نظر دیگران نیستند .

برای مثال ، کتاب را به سمت خود می گیرند و از مادر می خواهند که آنرا بخواند .

اغلب یک جلسه قصه گویی برای آنها ، با گفتگوهای نامربوط از جانب هر کودک همراه است .

کودکان متمایل به بازی ، کشف محیط و یادگیری ، از طریق اشیاء واقعی اند و از این طریق ، بهتر یاد می گیرند .

3-فراخنای محدود توجه : فراخنای تمرکز کودک پیش دبستانی نسبت به مسائل ، محدود است.

برای مثال کودک سه تا شش ساله ، تنها بین هفت تا ١٥ دقیقه می تواند ، روی یک مسأله تمرکز داشته باشد و پس از آن، توجه او به سمت چیز دیگری معطوف می گردد .

بنابراین ، آنها نمی توانند ، فعالیتی را به مدت طولانی ادامه دهند و به مدت طولانی آرام بنشینند ، زیرا نیاز به تحرک و فعالیت جسمی دارند .

آنها از تکرار ، به ویژه تکرار قصه ، داستان و اشعار ، لذت می برند .

4-تشخٌص طلبی ، یکی از ویژگیهای مهم کودک در مرحله پیش دبستانی، تشخص طلبی یا اثبات ذات است .

کودک نیاز دارد که وجود خود را به دیگران اثبات کند احساس شدید شخصیت می کند ، شخصیتی که متمایز از دیگران است .

تشخص طلبی ، دارای جنبه های بسیار مهمی است ، از سه سالگی شروع می شود و مسبوق به سابق است ، یعنی ناگهانی رخ نمی دهد.

هنگامی که کودک واژه " من " را به کار می برد ، به تدریج رشد می کند و در دوره پیش دبستانی ، از خود ، تشخص طلبی نشان می دهد .

به طور مثال ، او در برابر بزرگترها ، ابراز وجود و مخالفت می کند ، در برابر ارائه کمک به دیگران ، مقاومت می کند و با انجام کارهای مختلف ، اثبات وجود می کند .

از جنبه های تشخص طلبی این دوره ، نافرمانی ، سرکشی در برابر دیگران علاقمندی به جذب و برانگیختن تحسین آنها می باشد .

موریس دس معتقد است : دروغگویی بچه ها در سن پنج تا شش سالگی، ناشی از مسائل روانشناختی است ، نه اخلاقی .

دروغ کودک ، برای جلب توجه دیگران و خودنمایی است و برای از بین بردن آن ، می توان از تقویت منفی استفاده کرد .

با توجه به ویژگیهای مختلف کودک پیش دبستانی ، از جمله فراخنای توجه محدود ، می دانیم که او نمی تواند ، به مدت طولانی آرام نشسته و هیچ تحرکی نداشته باشد ، از تکرار لذت می برد و توقع بیش از حد از او بیهوده است .

هر چه زمان آموزش کودک ، کوتاه تر باشد ، میزان یادگیری او بیشتر است.

برای حفظ بهداشت روانی متناسب با ویژگیهای روانشناختی کودک پیش دبستانی ، باید با توجه به این ویژگیها با او برخورد نماییم تا لطمه و آسیبی به بهداشت روانی او وارد نگردد .