دانلود مقاله عقبماندگى هوشى

عقب‌ماندگى هوشى

عقب‌ماندگى هوشى یک بیمارى نیست، بلکه شمارى بیمارى‌هاى از نظر سبب‌شناختى متفاوت را دربر مى‌گیرد که در ویژگى‌هاى زیر مشترک‌ هستند:

نقص اعمال هوشی،

نقص تطابق رفتار با نیازهاى زندگى روزانه،

مزمن بودن

وجود از زمان تولد یا آغاز کودکی.

اکنون توافق همگانى بر آن است که باید هم اعمال هوشى و هم تطابق رفتارى ناقص باشد تا بتوان کسى را دچار عقب‌ماندگى هوشى دانست.

و نباید هیچ‌کس بر پایهٔ تصور و گمان ذهنى دچار عقب‌ماندگى هوشى به‌شمار رود.

باید حتى‌المقدور اندازه‌گیرى‌هاى عینى براى تعیین اعمال هوشى و تطابق رفتارى به‌کار گرفته شود، ارزیابى سطح هوش باید بر پایهٔ اطلاعات در دسترس و از جمله شواهد بالینى (مانند شناخت و ناتوانى مثلاً کلامی)، تطابق رفتارى و یافته‌هاى روان‌سنجى باشد .

انواع عقب‌ماندگى‌ هوشى

روان‌شناسان براى طبقه‌بندى درجهٔ عقب‌ماندگى هوش مفهوم IQ را به‌کار مى‌گیرند.

امتیازهاى IQ بر این فرضیه قرار دارند که پراکندگى درجهٔ هوش در جامعهٔ کلى از منحنى توزیع نرمال یا توزیع گوس - با میانگین صد - پیروى مى‌کند.

نیمى از جمعیت امتیاز بیش از صد به‌دست مى‌آورند و نیمى دیگر کمتر از صد و سه درصد از کم‌هوش‌ترین مردم امتیازى برابر هفتاد یا کمتر خواهند داشت.

این دسته را به‌طور معمول عقب‌ماندهٔ هوشى به‌شمار مى‌آورند.

سازمان بهداشت جهانى طبقه‌بندى زیر را براى تعیین عقب‌ماندگى هوشى به‌دست داده است

عقب‌ماندگى هوشى خفیف IQ بین ۵۰ تا ۷۰

عقب‌ماندگى هوشى شدید IQ بین ۲۰ تا ۳۴

عقب‌ماندگى هوشى متوسط IQ بین ۳۵ تا ۴۹

عقب‌ماندگى هوشى بسیار شدید IQ کمتر از ۲۰

عقب‌ماندگى هوشى بسیار شدید نادر است و بخش بزرگى از این کودکان به‌شدت ناتوان در سراسر زندگى کم یا بیش وابسته باقى مى‌مانند.

بیشتر اوقات عقب‌ماندگى هوشى شامل اختلالات روانى هم هست.

عقب‌ماندگى هوشى خفیف بسیار است.

باید تأکید کرد که طیف IQ پیشنهاد شده نباید به‌صورت انتزاعى و مطلق به‌کار گرفته شود.

در طول عمر اشخاص سطح IQ ضرورتاً پایدار نمى‌ماند.

دامنهٔ مشکل

برآورد شده است که نزدیک به سه درصد جمعیت جهان عقب‌ماندگى هوشى داشته باشند.

در کشورهاى رو به پیشرفت نمى‌توان به آسانى رقم عقب‌مانده‌هاى هوشى تعیین کرد زیرا در سرشمارى‌ها این افراد به‌طور مشخص شمارش نمى‌شوند.

علل عقب‌ماندگى هوشى

عقب‌ماندگى هوشى بیشتر اوقات در نتیجهٔ بعضى جراحات یا بیمارى‌هاى جسمى است.

در بسیارى از بیماران هم علت آن ناشناخته است.

عوامل سببى شناخته شدهٔ عقب‌ماندگى هوشى عبارتند از:

بیمارى‌هاى زاگ‌شناختى (ژنتیک)؛ مانند: نشانگان داون، نشانگان کلاین‌فلتر، فنیل کتونوری، بیمارى تی-ساش، گالاکتوزومی، میکروسفالی، کم‌کارى تیروئید به‌صورت مادرزادی، این بیمارى یک یا چندژن یا ناهنجارى فام‌تنى (کروموزومی) را در بر مى‌گیرند.

عوامل مربوط به دوران بارداری؛ این عوامل عبارتند از: نقیصه‌هاى لوله‌هاى عصبی، ناسازگارى Rh، برخى عفونت‌ها (مانند سرخجه، سیتومگالوویروس، توکسوپلاسموزیس و سِفلیس)، داروها و پرتوتابی.

عوامل حول زایمانی؛ عبارتند از: صدمات وارده، هیپوکسى و فلج مغزی

عوامل پس از زایمانی؛ شامل: صدمات وارده به سر، حوادث، آنسفالیت‌ها، عوامل فیزیکى و شیمیائى (مانند مسمومیت از سرب یا جیوه

عوامل دیگر؛ مانند: سوءتغذیهٔ مادر ، سوءتغذیهٔ پروتئین انرژی، کمبود ید (گواتر بومی)، ازدواج هم‌خون و باردارى پس از سن چهل سالگى (ازدواج دیررس) همگى جزء علل شناخته‌شدهٔ عقب‌ماندگى ذهنى هستند.

پیشگیرى از عقب‌ماندگى هوشى

هدف نهائى از مبارزه با عقب‌ماندگى ذهنی، پیشگیرى است.

شناخت عوامل سببى اساس پیشگیرى مؤثر را تشکیل داده و بسیارى از این عوامل را مى‌توان شناسائى کرد.

اینک ایمن‌سازى علیه دو علت اصلى خطر (یعنى سرخجه و سرخک) مقدور است.

در کشورهاى رو به پیشرفت ممکن است نقش سوء تغذیه و عفونت بسیار بیش از کشورهاى پیشرفتهٔ صنعتى باشد.

در جاهائى که گواتر بومى وجود دارد عقب‌ماندگى هوشى فراوان‌تر است، گواتر بومى را با مصرف نمک یددار مى‌توان از بین برد.

خدمات مادر و کودک از جمله برنامهٔ تنظیم خانواده ضرورى است و باید به اندازهٔ کفایت در دسترس باشد.

تنظیم خانواده مى‌تواند نقش خاص و مهمى در تعداد کودکان دختران خیلى جوان یا زنان سالمند داشته باشد.

نسبت کمبود وزن به هنگام تولد در نوزادان این‌گونه زنان زیادتر است و چنین نوزادانى بیشتر در معرض خطر داشتن نقیصه‌هاى هوشى هستند.

کودکانى که پیش از این با عقب‌ماندگى هوشى به‌دنیا آمده‌اند هم دشوارى‌هاى اقتصادى و اجتماعى قابل ملاحظه‌اى به‌وجود مى‌آورند زیرا برنامه‌هاى بازتوانى و آموزشى و مراقبت‌هاى درازمدت لازم دارند.

از این‌رو براى دشوارى‌هاى سبب‌شناسی، پیشگیرى و چاره‌جوئى این‌گونه کودکان کار رده‌هائى چند ضرورت مى‌یابد

علل ذهنى و استعدادى

کم‌هوشى

براساس تجارب کودکانى که دچار کم‌هوشى و یا افت ذهنى هستند ممکن است از تنبلى سردرآورند.

این امر در اغلب عقب‌ماندگان ذهنى حضور دارند.

آنها برحسب طبیعت کندذهنى متوجه شیطنت‌هاى اساسى و بنیادین مى‌شوند.

و البته مى‌دانیم همه کودکان به یک میزان هوش ندارند عوامل وراثتى و محیطى در این تفاوت مؤثرند.

اختلال در ادراک

برخى از کودکان دچار تنبلى هستند بدان‌خاطر که اختلالاتى در ادراک دارند و به تناسب وضع حالشان نمى‌توانند رشد و پیشرفتى داشته باشند و حتى ممکن است کار و برنامه خود را رها کنند و طبیعى است که به تنبلى متهم گردند

 

تنبلى ذهنى

ممکن است فردى از نظر هوش و استعداد در سطح مناسبى باشد ولى بعلت کم‌کارى و یا عدم بکار انداختن ذهن و یا نازپروردگى و لوسى و واگذارى کار خود به دیگران دچار رکود و در نتیجه تنبلى ذهنى گردد و این‌امر در عین حسن نیٌت و صداقت برایشان پدیدآید.

مخصوصاً اگر در برابر برنامه‌اى سنگین قرار گیرند

خستگى ذهن

برخى از کودکان بعلت عدم‌آشنائى با شیوه کار و تلاش ذهن خود را خسته مى‌کنند.مثلاً با حفظ مسائل پوچ و بى‌ارزش، با حفظ کردن متن یک کتاب داستانى و یا کار و تلاش بسیار، حلٌ معماها و مسائل سخت خستگى ذهنى دارند و رغبت به کار و تلاش پیدا نمى‌کنند

برخى از کودکان بعلت عدم‌آشنائى با شیوه کار و تلاش ذهن خود را خسته مى‌کنند.مثلاً با حفظ مسائل پوچ و بى‌ارزش، با حفظ کردن متن یک کتاب داستانى و یا کار و تلاش بسیار، حلٌ معماها و مسائل سخت خستگى ذهنى دارند و رغبت به کار و تلاش پیدا نمى‌کنند ضعف استعدادى برخى از کودکان درباره مسأله‌اى خاص و یا زمینه‌اى مخصوص استعداد ندارند.

مثلاً درس ریاضى را خوب مى‌فهمند ولى در ادبیات یا هنر و نقاشى استعداد ندارند و برعکس.

و این کودکان در مقایسه با کل برنامه‌درسى با اینکه در یکى دو درس نمره خوب مى‌آورند متهم به تنبلى مى‌شوند ضعف حافظه و وضع بهمین‌گونه است درباره کودکانى که دچار ضعف حافظه‌اند و قدرت حفظشان کافى نیست دروس حفظى را نمى‌توانند بخاطر بسپارند در نتیجه راجع به آنها داورى مى‌شود که تنبل و تن‌پرورند و البته حافظه آنان به دلایل گوناگونى ممکن است ضعیف باشد علل اجتماعى فعالیت غیردرسى گاهى کودکى را مى‌یابید که به عللى فعالیت غیردرسى را بر درسى مقدم وامى‌دارد.

سرگرم کارهاى جنبى و بدان علاقمند است.

والدین و مربیان در این زمینه به او کمتر توجه دارند و این خود موجب عقب‌ماندگى‌هاست.

کثرت سرگرمى‌ها ممکن است شما کودکى را بیابید که بعلت سرگرمى‌هاى خارج از مدرسه از درس و تحصیل عقب بماند.

برخى از پدران و مادران در تهیه اسباب‌بازى براى فرزندان خویش راه افراط مى‌پیمایند.

کودک به دلگرمى اسباب‌بازى نه در مدرسه توجهى به درس دارد و نه درخانه به آن علاقمند است معاشران نامناسب این هم مشکل بزرگى براى کودکان است که برخى از آنان معاشران خوبى ندارند و با افراد بیکاره و تن‌پرور همدمند.

بخش مهمى از اوقات آنها با چنین دوستانى مى‌گذرد و جاذبه آنها توان کار و فعالیت را از آنان مى‌ستاند.

عدم رسیدگى والدین پدران و مادرانى را مى‌شناسیم که گرفتار وسرگرم کارند.

بعلت فقرها و مصیبت‌ها ناگزیرند بخشى مهم از اوقات شبانه‌روز خود را دور از خانه و در محل ‌کار و اشتغال بسربرند.

امکان و فرصت آن را ندارند که به فرزندان خویش برسند.

کثرت انتقال والدین گاهى پدران و مادران کارمندند.

دائماً در حال انتقال و یا انجام مأموریتند.

در این راه کودکان را ناگزیر با خود همراه مى‌کنند.

و یا ممکن است خود به مسافرت‌ها رفته طفل را در کنار خویشان و بستگان رها کنند وضع نابسامان خانواده وضع نابسامان خانواده: عقب‌ماندگى در مواردى ناشى از وضع نابسامان خانواده است.

خانواده‌اى را نابسامان گوئیم که در آن: پدر، مادر یا هردوى آنها از دنیا رفته و طفل دچار نابسامانى در زندگى و عاطفه باشد کودک در کنار ناپدرى و یا نامادرى زندگى کند و یا دائماً چون توپى به این سو و آن سو پرتاب و در حال دست بدست شدن باشد.

والدین ازهم متارکه کرده و یا دائماً با هم در حضور کودک از آن بحث داشته باشند مدت غیبت والدین در محیط خانه بسیار باشد طورى که گاهى کودک چند روزى پدرش را نتواند ببیند و با او حرف بزند.

در این زمینه کتابى بهمین قلم نگارش یافته است تحت‌عنوان کودک و خانواده نابسامان).

درگیرى و اختلاف والدین گاهى عقب‌ماندگى درسى بعلت درگیرى‌ها و اختلافات خانوادگى زن‌وشوهر است که فکر کودک را بخود مشغول مى‌دارد.

این نکته قابل‌ذکر است که براساس بررسى‌ها کمترین کشمکش و اختلاف والدین و فرزندان به سرعت در بازده تحصیلى او منعکس مى‌شود.

عوامل دیگر از دیگر عواملى که دراین رابطه قابل ذکرند وجود مشکلات سازشی، وجود زرق و برق و عوامل جذب‌کننده در محیط خارج خانه و درگذر کودک، وجود روابط خصمانه و یا غیردوستانه با معلم که موجب برانگیختن واکنش منفى در اوست، شلوغى و ازدحام کلاس، ارتباط بسیار و دید و بازدیدها با خویشان و بستگان، تقلید از دوستان بیکاره و تنبل، عدم‌احساس امنیت و ثبات در زندگی، احساس جدائى‌هاى قریب‌الوقوع، احساس نگرانى و دلواپسى از روابط والدین مخصوصاً در سال او دبستان و نیز در سنین نوجوانی، و ...

است که هریک بنحوى در عقب‌ماندگى درسى کودکان اثر مى‌گذارد.

سندرم داون یا منگولیسم سندرم داون (Down Syndrome) یا دی.

اس.

عارضه ای ژنتیکی است که موجب کندی رشد کودک شده و معمولا به عقب ماندگی ذهنی منجر میشود.

این عارضه در یک کودک از 800 کودک دیده میشود.

این سندرم به نام جان لنگدون داون (John Langdon Down) نامگذاری شده است که پزشکی انگلیسی و اولین شخصی بود که در سال 1887، علائم این عارضه را تشریح کرد علائم سندرم داون در هر کودک تفاوت میکند.

علائم سندرم داون در هر کودک تفاوت میکند و در حالی که تعدادی از کودکان مبتلا به دی.اس.

نیازمند رسیدگی پزشکی مداوم هستند، عده دیگری از آنها زندگی سالم و مستقلی را در پیش دارند.

اگرچه سندرم داون قابل پیش گیری نیست، اما میتوان قبل از تولد کودک آنرا تشخیص داد.

مشکلات جسمی و سلامتی همراه با دی.اس.

قابل درمان هستند، و در هر جامعه امکانات و منابع مختلفی برای کمک به این کودکان و والدین آنها وجود دارد.

علت بروز سندرم داون چیست؟

به طور معمول، هر کودک در زمان لقاح اطلاعات ژنتیکی خود را به وسیله 46 کروموزوم از والدین خود به ارث میبرد: 23 کروموزوم از مادر و 23 کروموزوم از پدر.

اما در اکثر موارد بروز سندرم داون، کودک یک کروموزوم اضافه دریافت میکند و به جای 46، 47 کروموزوم به او منتقل میشود.

این ماده اضافه ژنتیکی موجب تاخیر در رشد جسمانی و عقلانی کودک میشود.

هر چند کسی به طور قطع نمیداند که چرا این حالت اتفاق می افتد و هیچ روشی برای پیش گیری از اشتباه کروموزومی که موجب این نارسایی میشود، شناخته نشده است.

تا مدتها تصور میشد بیشتر مبتلایان به دی.اس.

از مادران بالای 35 سال به وجود آمده اند، اما آمار وتحقیقات پزشکی جدید ثابت کرده است که 80 درصد کودکان مبتلا به سندرم داون از زنانی زیر 35 سال متولد شده اند، البته بالا رفتن سن مادر شانس ابتلا به این سندرم را افزایش میدهد اما مهمترین دلیل بروز آن نیست.

سندرم داون چگونه بر کودک اثر میگذارد؟

کودکان مبتلا به سندرم داون دارای خصوصیات ظاهری مشابه هستند که از جمله بارزترین آنها میتوان به نیمرخ مسطح، چشمان مورب رو به بالا، گوشهای کوچک، یک تک خط در وسط کف دست و زبان بزرگ اشاره کرد.

یک پزشک معمولا با یک معاینه جسمی میتواند بگوید که یک نوزاد دچار چنین نارسایی هست یا خیر.

این کودکان دارای طیف وسیعی از تواناییها هستند و هیچ راهی وجود ندارد تا در هنگام تولد پیش بینی شود که آنها در چه زمینه ای موفق خواهند بود.

ماهیچه های کوتاه و مفاصل نرم هم از جمله خصوصیات کودکان مبتلا به دی.

اس هستند و نوزادان مبتلا به آن بیش از حد سست و بی تعادل هستند.

هرچند این حالت میتواند به مرور زمان کم شود، اما بیشتر کودکان مبتلا به دی.اس.

اصولا دیرتر از کودکان دیگر به نقاط عطف رشد - مانند چهار دست و پا رفتن، نشستن و راه رفتن- میرسند.

معمولا این کودکان در زمان تولد قد و وزن معمولی دارند اما به طور کلی رشد آنها از سرعت کمی برخوردار است و از همسالان خود کوچکتر به نظر میرسند.

در کودکان زیر 2 سال، کشیدگی کم و حرکات محدود ماهیچه موجب بروز اشکالاتی در مکیدن و غذا خوردن و همچنین مشکلات هاضمه دیگری چون یبوست میشود.

کودکان نوپا و بزرگتر نیز ممکن است در حرف زدن، یادگیری و انجام کارهای شخصی چون غذا خوردن، لباس پوشیدن و دستشویی رفتن تاخیر زیادی داشته باشند.

سندروم داون به اشکال متفاوتی بر تواناییهای شناختی کودکان تاثیر میگذارد، اما بیشتر آنها دچار عقب افتادگی ذهنی خفیف تا میانه هستند.

کودکان مبتلا به دی.اس.

میتوانند بیاموزند و در طول زندگی خود قادر به پرورش مهارتهایی هستند.

به زبان ساده، آنها با سرعتی متفاوت از دیگران به اهداف خود دست می یابند - و به همین دلیل بسیار مهم است که آنان را کودکان دیگر و حتا کودکان با شرایط مشابه، مقایسه نکنیم - .

مشکلات طبی مربوط به سندرم داون در حالی که بعضی کودکان دارای دی.اس.

هیچ مشکل خاص سلامتی ندارند، عده ای از آنها دچار انواع مشکلات طبی هستند که نیازمند توجه و رسیدگی خاص است.

برای مثال، نیمی از تمام کودکانی که با سندرم داون متولد میشوند دچار نقص قلب مادرزادی بوده و مستعد ابتلا به فشارخون ریوی هستند.

این مشکلات توسط کاردیوگرافی اطفال قابل شناسایی هستند و بیشتر آنها با دارو یا جراحی رفع میشوند.

تقریبا نیمی از این کودکان دارای مشکلات شنوایی و بینایی هستند.

کاهش شنوایی میتواند به دلیل جمع شدن مایع در گوش میانی یا ناهنجاری ساختمان گوش باشد.

مشکلات بینایی معمولا شامل تاربینی (تنبلی چشم)، نزدیک یا دور بینی و افزایش احتمال ابتلا به آب مروارید است.

در مورد چنین کودکانی، مراجعه برای سنجش بینایی و شنوایی بسیار ضروری است تا قبل از اینکه هر مشکل احتمالی توانایی صحبت کردن یا مهارتهای دیگر آنها تحت الشعاع قرار دهد، در رفع آن بکوشند.

از دیگر نارساییها معمول در مبتلایان به سندرم داون میتوان به مشکلات غده تیروئید، ناهنجاری روده، مشکلات تنفسی، چاقی، حساسیت بیش از حد به عفونت و شانس فزاینده ابتلا به سرطان خون را نام برد.

خوشبختانه بسیاری از این حالات قابل درمان هستند.

راهنمایی به والدین اگر شما فرزندی مبتلا به سندرم داون دارید، حتما در ابتدا غرق در احساس شکست، گناه و ترس بوده اید.

گفتگو با والدین دیگری که چنین فرزندی دارند میتواند به شما کمک کند تا بر احساسات خود فائق شوید و راه هایی برای مقابله با مشکلات بیابید.

عده ای از والدین اعتقاد دارند که هرچه بیشتر در باره این مشکل ژنتیکی بدانند، ترس کمتری از آینده خواهند داشت.

افراد مبتلا به سندرم داون می توانند سالها زندگی کنند.

متخصصان توصیه میکنند که این کودکان را از همان بدو تولد به کمک متخصصین نگهداری کنند و هر مرحله از رشد آنها را زیر نظر کارشناسان و با توصیه آنها پیش ببرند.

مراجعه به مراکز مخصوص گفتار درمانی، فیزیک درمانی و همچنین استفاده از راهکارهای این موسسات برای داشتن رفتار صحیح با کودک بسیار مهم و سرنوشت ساز است.

هنگامی که کودک شما به سن مدرسه رسید، بستگی به میزان درک و دریافت او و همچنین قابلیتهایی که دارد میتواند به مدرسه کودکان استثنایی و یا به مدرسه معمولی برود.

مهم این است که به خاطر احساسات نادرست، کودک را از رفتن به مدرسه باز نداریم.

با کارشناسان مشورت کنید و بهترین محل را برای تحصیل کودک خود انتخاب کنید.

امروزه بسیاری از کودکان مبتلا به سندرم داون به سن مدرسه میرسند و از بسیاری فعالیتهای مناسب سنشان بهره مند هستند.

عده کمی از آنها به کالج هم رفته اند.

بسیاری از آنها توانسته اند به یک زندگی نیمه مستقل دست یابند و عده دیگری که همچنان در خانه والدین خود زندگی میکنند در حدی هستند که میتوانند شغلی داشته باشند و در اجتماع به موفقیتهایی دست یابند.