روشهای آزمایش دستگاه تنفسی و معاینات بالینی
پرتونگاری سینه در گوساله ، گوسفند و بز عملی است و میتواند درتشخیص تومورها ، پنومونی و اتلکتازی کمک مفید باشد .
برونکوگرافی ، با استفاده از ماده حاجب ، برای تعیین حالت نای و برونشها با ارزش است ولی برای جلوگیری از سرفه ای که در اثر عبور سوند ایجاد میشود بیهوشی عمومی اجتناب ناپذیر است .
به دست آوردن نمونه خلط جهت مطالعات باکتریولوژیک نیز با ارزش است و روش کار در گاو قابل اجرا است .
ولی قبلا باید داروی آرامبخش را به منظور جلوگیری از تحریک پذیری حیوان پیش بینی نمود تا بتوان زبان را برای مشاهده مجرای حلق به جلو کشید .
بزل حفره جنب نیز مانند آزمایش خلط اطلاعات مفیدی در باره وضع بیمار به دست می دهد .
در گاو در صورت ظن به وجود ترشحات باید سوزن را با اجتناب از مجروح کردن پریکارد در ششمین یا هفتمین فضای بین دنده ای و در پاییت سطح مایعی که به وجود آن گمان می رود وارد کرد و با سرنگ کشید .
در اسب سوزن را در هفتمین فضای بین دنده ای پهلوی راست و ده سانتی متر بالاتر از سیاهرگ مهیمزی و در طرف چپ در هشتمین فضای بین دنده ای وارد می کنند .
بزل ریه برای تعیین نوع میکروب مولد ، با سوزن عملی است ولی خطر بزرگ آن انتشار عفونت در پرده جنب است .
ریه ها:
محدوده ی ریوی در گاو : محدوده ی ریه در طرف چپ از یازدهمین فضای بین دنده ای شروع واز میانه دنده ی نهم عبور کرده و به حدود یک کف دست بالاتر از مفصل آرنج ختم میگردد.
محدوده ریه در طرف راست به اندازه یک کف دست عقب تر (تا حدود دنده 12 ) ازآن در طرف چپ است زیرا در طرف چپ ریه توسط پیش معده ها کمی به سمت جلو (تاحدود دنده 11 ) رانده شده است.
محدوده ریه ها در اسب:
مرز قدامی Cranial border : خطی که از گوشه عقبی استخوان کتف به سمت برجستگی olecranon مفصل آرنج ختم میگردد
مرز پشتی Dorsal border : خطی که از گوشه عقبی استخوان کتف به سمت برجستگی tuber coxae استخوان لگن کشیده میشود
مرز شکمی عقبی Caudo-ventral border : خطی فرضی که از برجستگی olecranon به میانه دنده یازده و از آنجا به فضای بین دنده ای 16 و 17 شکل میگیرد.
دقه Percussion : در فضای بین دنده ای بوسیله چکش دقه و قاشک یا تشتک تخت فلزی صورت می گیرد.
بهتر است این عمل در مکان سر پوشیده و آرام انجام داد و هنگام دقه کردن کمی دهان را باز کرد.
چکش دقه به سستی بین انگشتان شست واشاره گرفته شده و به آن حرکت پاندولی داده می شود، در همین حال تشتک بروی دیواره سینه ودر صورت امکان در فضای بین دنده ای با قوت هر چه بیشتر فشار داده می شود.
در صورتی که چکش محکم به دست گرفته شود یا حرکات از مچ یا آرنج منشاء بگیرند، چکش به میزان مناسبی جهش پیدا نکرده ودر نتیجه رزونانس دقه محو و مبهم می گردد.
صدای دقه در داخل قفسه سینه تا عمق حدودا 7 سانتی متر نفوذ می کند، بنابراین ضایعات عمیق تر از آن را نمی توان با دقه مشخص نمود.
ضایعات ریوی سخت و فاقد هوا (کانون آماسی، تجمع مایع درون فضای محدود یا تومورها ) باید به اندازه یک تخم مرغ یامشت باشند تا بتوان آنها را به علت ایجاد صدای بم مشخص نمود.
صدای دقه در داخل قفسه سینه تا عمق حدودا 7 سانتی متر نفوذ می کند، بنابراین ضایعات عمیق تر از آن را نمی توان با دقه مشخص نمود.
ضایعات ریوی سخت و فاقد هوا (کانون آماسی، تجمع مایع درون فضای محدود یا تومورها ) باید به اندازه یک تخم مرغ یامشت باشند تا بتوان آنها را به علت ایجاد صدای بم مشخص نمود.
در مرحله نخست دقه جدار قفسه سینه به طور افقی انجام می شود،که به منظور تعیین حدود خلفی ریه صورت می گیرد.این عمل بهتر است در طرف راست بدن انجام شود، زیرا در این طرف به علت وجود کبد و هزارلا (که صدای توپر ایجاد می کنند) محدوده ریه را آسانتر از طرف چپ می توان تفکیک نمود.در طرف چپ شکمبه در قسمت پشتی محدوده ریه ایجاد رزونانس پر طنینی می کند که به صدای ریه ها شباهت دارد.(البته به استثنای صدای غرش آرام شکمبه).
صداهائیکه توسط دقه کردن ایجاد می گردد وبه سه دسته تقسیم می شود : 1-resonant رزونانس ایجاد شده توسط ارگانهائیکه حاوی هوا هستند مانند ریه .
2-tympanitic صدای زنگی یا صدای فلزی توسط ارگانهائیکه حاوی گاز تحت فشار هستند مانند شکمبه نفخ دارو یا سکوم یا شیردان پراز گاز.
3-صدای بم یا خفه -(damping)dull بوسیله ارگانهای توپر مانند قلب و کبد .
4-subtympani c صدای شبه زنگی در قسمت فوقانی شکمبه در حالت طبیعی، نواحی بالایی روده های حاوی گاز وقسمتهای آمفیزماتوز ریه.
صداهای طبیعی تنفسی : صداهای طبیعی تنفسی برای گوش کردن صداهای ریوی باید یا محیطی آرام داشت و یا دام را مجبور کرد که نفسهای عمیق بکشد برای مجبور کردن دام به تنفس عمیق میتوان از کیسه پلاستیکی استفاده کرد ( بمدت کوتاه دهان و پوزه را مسدود نموده تا جائیکه حیوان به سختی و نا آرامی افتد) اولین نفسهای عمیق پس از برداشتن کیسه میتواند صداهای غیر طبیعی که در طول تنفس در حال استراحت شنیده نمیشود را آشکار سازد همچنین میتوان مدت زمان برگشت دام به حالت طبیعی ویا تعداد سرفه یا عوارض دیگر را پس از برداشتن کیسه مورد ارزیابی قرار داد صدای حبابچه ای(صدای وزیکولارvesicular ) تنها در 3/ 1 پشتی – خلفی محدوده سینه ای ریه شنیده می شود.در بقیه قسمتها صدای توام تنفسی (mixed breathing sound )که مخلوطی از صدای وزیکولار و عمدتا صدای نایژه ای (صدای برونشیال bronchial ) است شنیده می شود .صدای وزیکولار همزمان با دم ایجاد شده و به علت تقسیمات متوالی جریان هوای برونشیال در مقابل انشعابات برونش ایجاد می گردد صداهای تنفسی غیر طبیعی : صداهای تنفسی وزیکولار در گاوهای چاق به ویژه هنگامی که چربی سطح پرده های جنب حفره صدری را هم گرفته باشد، ضعیف ترمی شوند.
قسمتهای فاقد هوای بافت ریه (مثل ضایعات پنومونی، ادم ریوی، آبسه های بزرگ، تومرها و کیست هیداتیک) کاملا بدون صدا هستند.
صداهای تنفسی وزیکولاردرطی دم های عمیق تر دیسپنه و درنواحی آمفیزمی افزایش می یابند.
صدای برونشیال در انواع مختلف تنگی مجاری تنفسی فوقانی بلندتر شده ودر خلال لارنژیت، تراکئیت و برونشیت ممکن است کاملا صدای وزیکولار را تحت شعاع قرار دهد.
این صدا همچنین در کانونهای بزرگ مبتلا به پنومونی از بافت اطراف آن برجسته تر می باشد که به علت انتقال بهتر صدا از طریق بافتهای فاقد هواست ودر این صورت تحت عنوان صدای تنفسی توبولار نامیده می شود.
به استثنای تغییرات فیزیولوژیک در صداهای تنفسی، همانطور که قبلاذکر گردید، تمامی صداهای نابجای همراه با تنفس به عنوان موارد پاتولوژیک قلمداد می گردند، وبه اشکال زیر می باشند : خش خش (=صدای کریپتیان که به سختی شنیده می شود یا رال های ناشی از حبابهای ریز کف آلود ) که در آمفیزم ریوی و به علت باز شدن انفجاری شکافهای آلوئولی و برونشیول های انتهائی در اثر هوای ورودی ایجاد می شود.
رال مرطوب (moist rales ) هنگامی شنیده می شود که برونش حاوی ترشحات آبکی یا اکسودا باشد و این ترشحات همراه با تنفس جابجا شوند ( به دنبال ادم ریوی، خونریزی جدید ریوی، مراحل اولیه برونکوپنومونی کاتارال، آلودگی جدید با انگلهای ریوی، پنومونی استثنائی ) با این وجود، مواد حاصل از التهاب در ریه های گاو به سرعت تغلیظ شده وتکه های ضخیم فیبرین، چرک یا موکوس را تشکیل می دهند که ایجاد رشته های دراز یا برآمدگیهای پلاک مانند در فضای داخل برونش می کنند .
این چنین تشکیلاتی در اثر جریان هوا به ارتعاش درآمده وایجاد رال خشک می کنند.
صدای حاصل در هر مورد متفاوت بوده و ممکن است شبیه به صدای اره کشیدن، وزوز کردن، خرخر کردن،جیغ یا حتی سوت کشیدن باشد.
صدا های نامعمول ریه به صداهای مقطع crackle و صداهای ممتد که ویز Wheezes نامیده می شوند، نیزتقسیم میگردند.
صداهای مقطع یا متناوب، دارای بروز ناگهانی بوده و توسط جوشیدن هوا از میان ترشحات یا در اثر برقراری ناگهانی تعادل بین فشارهای مایع روبه بالا و روبه پائین به هنگام باز شدن مجدد نواحی کلاپس یافته ایجاد میگردد.
بیماریهایی که صداهای مقطع crackle را ایجاد میکنند شامل پنومونی، فیبروز بینابینی، انسدادمزمن ریوی، نارسایی احتقانی قلب و روی هم خوابیدن ریه atelectasis هستند.
صداهای ممتد یا ویز در اثر نوسان دیواره های مجاری هوایی در دم یا بازدم ایجاد میگردد که در هنگام دم ایجاد خرناس میشود.
بیماریهای مسئول ایجاد ویز عبارتند از تنگی مجرای هوایی در اثر فشار، نئوپلاسم، کیست و التهاب