دانلود تحقیق کاربری فضای تفریحی و باز

مقدمه :

برای بحث پیرامون فضای تفریحی و باز ابتدا نیاز به شناخت مفهوم فراغت در فضای شهری داریم .

فراغت:

 مجموعه‌‌ای از اشتغالهایی است که فرد کاملاً برای استراحت و رضایت خاطر خود و یا برای تفریح یا به منظور توسعه آگاهی‌‌ها و یا فراگیری غیر انتفاعی و مشارکت اجتماعی داوطلبانه بعد از رهایی از الزام‌‌های شغلی، خانوادگی و اجتماعی به آن می‌‌پردازد.

 ( جهاد دانشگاهی ، 1379 )

با توجه به مفهوم جامع فراغت انواع فعالیت های فراغتی به 6 دسته زیر تقسیم میگردد که شامل طبقه بندی عمومی فعالیت فراغتی و تفریحی است .

) گذرا ن فراغت در خانه  2 ) فعالیت های اجتماعی  3 ) فعالیت های فرهنگی ، آموزشی   4 ) فعالیت های ورزشی  5  ) فعالیت تفریح وگردش  6 ) توریسم و مسافرت ( مهدیزاده ، 1380 )

بخشی از این فعالیت ها در درون شهر و بخشی در بیرون از شهر و قسمتی در درون منزل صورت می گیرد .

فضا های گذران اوقات فراغت شهروندان در شهر نیازمند مدیریت خاص می باشد .

که البته این فضا های شهری شامل فضاهای فرهنگی و فضای سبز نیز می باشند که همان طور که دیده می شود بوستان و پارک ها نیز به عنوان فضای تفریحی محسوب می شوند که در مبحث فضای سبز به آن پرداخته می شود .

فضاهایی که به طور خاص به فضاهای تفریحی اختصاص دارند و با کاربری های فضای فرهنگی و فضای سبز و فضای ورزشی  مشترک نمی گردندزمین های بازی و تفرجگاه های پیرامون شهری ( فضای باز ) است .

نقش و وظیفه شهرداری در برنامه ریزی و مدیریت فضای فرهنگی و تفریحی :

بند 6 از ماده 55 قانون شهرداری ها ، وظایف شهرداری را این گونه تعریف می کند :

« تاسیس موسسه های فرهنگی و بهداشتی و تعاونی مانند بنگاه حمایت مادران ، نوانخانه ، پرورشگاه ، درمانگاه ، شیر خوارگاه ، تیمارستان ، کتابخانه ، کلاس های مبارزه با بی سوادی ، کودکستان ، باغ کودکان و امثال آن در حدود اعتبارات مصوب » به عهده شهداری های است   « شهرداری در این قبیل از موارد و همچنین در مورد موزه ها ، خانه های فرهنگی و زندان ، با تصویب انجمن شهر از اراضی و ابنیه متعلق به خود با حفظ مالکیت ، به رایگان و یا با شرایط معین به منظور ساختمان و استفاده به اختیار موسسه های مربوط خواهد گذاشت .

» ( سعید نیا ، 1379 )

وظیفه شهرداری در احداث و مدیریت زمینهای بازی :

براساس بند 21 از ماده55 قانون شهرداری ها ، شهرداری موظف به ایجاد باغ کودکان است .

یکی از اجزای جدا نشدنی پارک کودکان ، زمین بازی برای کودکان است و این بند به طور ضمنی وظیفه احداث فضای بازی کودکان را بر عهده شهرداری می نهد .

( سعید نیا ، 1379 )

نقش و وظیفه شهرداری در ساماندهی تفرجگاه های پیرامون شهری :

شهرداری ها براساس ماده99 از قانون شهرداری ، می بایست برای حریم شهر ، نقشه طرح جامع شهراسزی تهیه کنند.

تفرجگاه های پیرامون شهر – چنان مه از نامشان پیداست – معمولا در حریم شهر ها قرار می گیرند و شهرداری موظف است براساس طرح های مصوب ، برساخت و ساز محدوده نظارت کند و با تخلفات ساختمانی ( براساس ماد ه 100 ) و تخلف های بهداشتی ( براساس بند 20 ماده 55 ) برخورد قانونی کند .

همچنین شهر داری ها در اجرای قوانین مربوط به بهره برداری از منابع طبیعی ، حفاظت از محیط زیست ، احیای اراضی ایران گردی و جهان گردی ، رعایت حریم نهرها و مانند اینها ، با سایر دستگاه های اجرای نظیر سازمان حفاظت از محیط زیست ، سازمان ایران گردی و جهان گردی ، جهاد سازندگی ، تربیت بدنی ، سازمان ملی زمین و مسکن برای حفاظت از منابع طبیعی و بهره برداری مطلوب از تفرجگاه های پیرامون شهرها همکاری می کنند .

( سعید نیا ، 1379 )

1 - فضاهای بازی:

بازی در ساده ترین تعریف،فعالیتی است که توسط کودکان به منظور تفریح و تفنن انجام می گیرد.برخلاف نظریات گذشتگان که بازی را وسیله ای برای صرف انرژی مازاد بدن می دانستند،کودکان به هنگام بازی بخشی از نیروی فکری و بدنی خود را به کار می گیرند و بازی را قسمتی از زندگی عادی خویش به حساب می اورند.فردریک فروبل«17821852» مبدع کودکستان معتقد بود:«کودکان بیش از هر چیز از بازیهای خود مطالبی می آموزند».از نظر پیاژه«18961980»بازی با  تولد کودک آغاز می گردد و تا حدود یازده سالگی ادامه می یابد.به نظر وی،بازی آثار مثبت زیر را در پی دارد:

1 رشد مهارتهای حرکتی

2  رشد مهارتهای حسی حرکتی و هماهنگی آنها

3 تقویت حس تعاون و مشارکت و مسئولیت پذیری

4 رشد منطقی در پذیرش واقعیتها هنگام شکست یا پیروزی

5 بردباری و رعایت نوبت

6 درک و رعایت قراردادها

7 تمرین نقشهای متفاوت

8 بسط تخیلات سازنده و تقویت خلاقیتها

   افزون بر اینها،بررسیهای منظم تجربی نشان داده است،بازی از لحاظ جسمانی  به تسریع گردش خون،تنظیم عمل دفع مواد زاید بدن و سرعت و کشش صحی عقلانی منجر می شود.از لحاظ عقلانی بازی موجب می شود،کودک از پدیده های محیط خود شناخت صحیحتری کسب کند،بهتر استدلال کند و مسائل را زودتر حل کند.از بعد اجتماعی و عاطفی نیز،قدرت سازماندهی و مدیریت را تقویت کرده،لزوم رعایت سلسله مراتب را به کودک می آموزد.

( سعید نیا ، 1379 )

11 مشخصات انواع فضاهای بازی :

   کودکان در هر گروه سنی،نیازهای تفریحی متفاوتی دارند.بدین سبب زمینهای بازی بر اساس گروههای سنی کودکان و به شرح زیر تقسیم بندی می شود:

الف مشخصات محل بازی گروه سنی 0 3 ساله

فعالیتها:توپ بازی،بازیهای تخیلی،توجه به شناخت اشیاء،دویدن و قدم زدن«بیشتر به صورت فردی و با نظارت والدین یا مربی».

تجهیزات:کیسه های ماسه،مکان گل بازی،ابزارهای کوچک بازی،وسایل متحرک.

موقعیت:فضای باز یا بسته،چمن کاری شده یا کف سازی شده و بدون پله و زاویه های خطرناک«تجهیزاتی برای نظارت بزرگ سالان باید پیش بینی شود».

حداقل فضا:100 متر مربع«حدود یک متر مربع برای هر کودک».

میزان استفاده:روزانه

فاصله فضای بازی و محل مسکونی:50 متر

ب مشخصات محل بازی گروه سنی 4 6 ساله

فعالیتها:توپ بازی،دویدن،بازیهای تخیلی،دوچرخه سواری و اسکیت به صورت جمعی یا فردی با نظارت یک راهنما.

تجهیزات:وسایل بازی مستقر در زمینی پر از ماسه،ایجاد زمینی محکم برای نقاشی و بازی اسکیت،پناهگاهی برای بر پا کردن چادر.

موقعیت:در فضای باز یا بسته،چمن کاری شده یا کف سازی شده،بدون پله و زاویه های خطرناک.

حداقل فضا:400 متر مربع برای استفاده حدود 200 کودک در زمان واحد«حدود 2 متر مربع هر کودک».

میزان استفاده:روزانه

فاصله فضای بازی و محل مسکونی:100 تا 150 متر.

پ مشخصات محل بازی گروه سنی 711 ساله

فعالیتها:دوچرخه سواری،توپ بازی،ژیمناستیک و بازیهای آزاد در زمینهای چمن و یا کف سازی شده.

تجهیزات:مسیرهای بازی ورزشی،بازیهای ساختمانی،در صورت امکان پیست دوچرخه و اسکیت،کارگاههایی برای پرورش خلاقیتهای هنری.

موقعیت:در فضای باز،چمن کاری شده یا دارای کف سازی.

حداقل فضا:600 متر مربع برای استفاده حدود 200 کودک در زمان واحد«3 متر مربع برای هر کودک».

میزان استفاده:روزانه فاصله فضای بازی و محل مسکونی:200 تا 300 متر.

ت ـ مشخصات محل بازی گروه سنی 12ـ15 ساله فعالیتها:دوچرخه سواری،ژیمناستیک،و بازیهای آزاد در زمینهای چمن و یا کف سازی شده«والیبال،فوتبال،بسکتبال و…»و فعالیتهای ماجراجویانه و خلاقانه.

تجهیزات:زمینهای ورزشی،زمین ماجراجویی،کارگاههای هنری.

موقعیت:در فضای باز،چمن کاری شده یا دارای کف سازی.

حداقل فضا:800متر مربع برای حدود 160 نوجوان«5 متر مربع برای هر نوجوان»میزان استفاده:روزانه.

فاصله فضای بازی و محل مسکونی:500 تا 800 متر.

(مهندسین مشاورآمایش محیط ، 1373 ) 2-1 - طبقه بندی زمینهای بازی : تفکیک مشخصات محل بازی گروههای سنی متفاوت لزوما به مفهوم ایجاد فضاهای بازی مجزا نیست و هر جا که امکان داشته باشد،کودکان و نوجوانان ـ با سنین متفاوت ـ باید بتوانند در یک مکان بازی کنند.افزون بر این،در بیشتر مواقع تکامل علاقه به بازیهای گوناگون،با تکامل روانی گروههای سنی مطابقت ندارد.چرا که یک پسر بچه بزرگتر نتواند دوباره در گودال شن بچه های کوچکتر مشغول بازی شود؟آیا به این دلیل که او دیگر بزرگ شده است؟اگر بازیهایی که ما بزرگ سالان برای یک گروه سنی نامناسب می دانیم،در تعدل درونی کودک نقشی ارزشمند و ضروری دارد،توصیه می شود،برنامه ریزان حتی المقدور زمین بازی را طوری مکان یابی و طراحی کنند که محل و نوع بازی گروههای سنی متفاوت باشد.این محلهای مجزا باید درون یک مجموعه قرار گیرند و زمین بازی برای استفاده همه گروههای سنی کودکان طراحی شود.در مواردی که امکان چنین برنامه ریزیهایی وجود نداشته باشد؛فضاهای بازی گروههای سنی متفاوت،به سه نوع زمین بازی تفکیک می شود: 1ـ زمین بازی کودکان خردسال«0 ـ 6 ساله»که مقیاس عمل آن واحد همسایگی است.

2ـ زمین بازی برای همه گروههای سنی کودکان«0 ـ 15 ساله»که در آن جا بچه های خردسال در کنار بچه های بزرگتر و نوجوانان به بازی می پردازند و مقیاس عمل آن محله یا ناحیه شهری است.

3 ـ فضای بزرگ بازی که مرکزی تفریحی برای کودکان،نوجوانان و حتی بزرگ سالان به شمار می رود.به این نوع زمینهای بازی،گاهی شهربازی نیز گفته می شود.شهربازی،مجتمعی است که همه اعضای خانواده می توانند مطابق با علایقی که دارند به بازی یا تفریح در آن جا بپردازند.حوزه نفوذ این فضا،وابسته به اندازه و امکانات ناحیه،منطقه و یا حتی شهر است.

بعد از جنگ جهانی دوم که طراحان شهری به زمینهای بازی توجه بیشتری کردند،وسایل جدیدی جای گزین وسایل قدیمی بازی شد و بدین ترتیب،پایه های اولیه شهربازی،به مفهومی که امروز می شناسیم؛نهاده شد.از جمله اولین شهرهای بازی می توان به شهربازی منطقه جانسون هاوسز در نیویورک اشاره کرد که در سال 1947 پدید آمد.این زمینهای بازی جدید،افزون بر این که فعالیتها تفریحی جدیدی را معرفی می کردند،باعث می شدند که مناظر جدیدی نیز در شهر بوجود آید.یکی از کارکردهای دیگر شهر بازیهایی که خوب طراحی شده بودند،زیباسازی شهر و تنوع بخشی به فضای یکنواخت شهری بود.

( سعید نیا ، 1379 ) «این مرکزهای تفریحی می توانند موجب همبستگی میان والدین و بچه ها شوند.اغلب گفته می شود،بیگانگی میان والدین و بچه ها در موارد بسیاری ناشی از شتاب و سرعت زمانه ما می باشد.والدین در وضعیتی قرار ندارند که وقتی را به بچه های خود اختصاص دهند.این پدیده بیگانگی می تواند ناشی از عدم امکان دخالت فعال والدین در زندگی بچه هایشان بجز در چارچوب خانه باشد.والدین با مشارکت در بازی بچه ها امکانات تازه ای برای همدلی و مصاحبت با فرزندان خود پیدا می کنند و بر رشد جسمی و روانی آناه تأثیر می گذارند.» اگر چه کارکرد اصلی همه شهر بازیها ـ ایجاد فضایی مناسب برای بازی و تفریح تمام اعضای خانوار است،اما اندازه و شعاع عمل آنها متغیر است.از آن دسته شهربازی که در مقیاس منطقه عمل می کنند تا شهر بازی بین المللی«مانند سرزمین دیسنی یا پارک اروپا که پذیرای گردشگرانی از تمام جهان هستند»را در بر می گیرد.به همین دلیل ضابطه یا استانداردهای معین برای برنامه ریزی و طراحی شهرهای بازی وجود ندارد.

( سعید نیا ، 1379 ) 3ـ 1 ـ معیارهای مکان یابی و توزیع فضاهای بازی : الف ـ دسترسی مهمترین معیار برای مکان یابی فضاهای بازی،دسترسی است.محیط بازی کودک خردسال با همسالانش ـ که ضرورت دارد خارج از خانه باشد ـ باید در مجاورت و یا در دسترس مستقیم دو طرفه کودکان به خانه و یا اولیاء به کودکان باشد.«کودکان می خواهند بیش از پیش در محیط امن،اجازه بازی کردن داشته باشند؛اما از دیدگاه کودکان،امن به معنای آن است که براحتی به امنیت خانه دسترسی داشته باشند.اصلیترین عامل مؤثر بر بازی کردن بچه ها در خارج از خانه،میزان دسترسی به محل سکونت است.محل سکونت و دسترسی به آن،تعین می کند که بچه ها کجا و با چه کسی بازی کنند.بچه ها باید قادر باشند در جوار محل سکونت امکان برقراری ارتباط فعال و بازی با همسالان خود را داشته باشند.

( سعید نیا ، 1379 ) ب ـ فاصله زمین بازی کودکان خردسال«0 ـ 6 ساله»که نمی توانند به تنهایی از منزل دور شوند و باید زیر نظر والدین بازی کنند،نباید بیش از 350 متر با منزل ایشان،فاصله داشته باشد.معمولا این زمینهای بازی در پارکهای کودک یا پارکهای واحد همسایگی مکان یابی می شوند.استقرار فضای بازی در پارک،موجب تنوع عملکردی پارک می شود و وجود فضای سبز در مجاورت فضای بازی،نه تنها مکانی مناسب برای استراحت والدین فراهم می سازد؛بلکه موجب تصفیه هوای زمین بازی نیز می شود.

کودکان بزرگتر می توانند به تنهایی و بدون نظارت والدین بازی کنند،مسافت بیشتری بپیمایند و قدری از منزل دور شوند.فضای بازی این کودکان حداکثر در 800 متری خانه قرار داشته باشد.این فضاهای بازی را می توان در پارکهای محله مستقر ساخت.

ج ـ همجواری همجواریهای مناسب برای فضای بازی کودکان تأسیسات آموزشی،مرکزهای تجاری،تفریحی و فرهنگی و فضاهای سبز هستند و همجواریهای نامناسب؛محلهای جمع آوری زباله،تأسیسات درمانی و بهداشتی و تأسیسات صنعتی.لیکن مهمترین معیار،وجود امنیت برای مکان یابی فضای بازی است؛زیرا کودکان نمی توانند به تنهایی از خود مراقبت کنند و همواره در معرض انواع خطر قرار دارند.کودکان ممکن است در معرض اذیت افراد ناباب قرار گیرند،از بلندی سقوط کنند،درون آب بیفتند،بر اثر برخورد با زمین یا اشیای تیز و برنده مجروح شوند،یا به طرزی دل خراش با وسائط نقلیه تصادف کنند.کودکان در هر کجا که بتوانند،بازی می کنند؛بدون آنکه ایمن بودن آن را در نظر داشته باشند.آنان کوچه ها و گذرگاهها را به زمین فوتبال مبدل می سازند،یا در پارکینگها قایم باشک بازی می کنند.

( سعید نیا ، 1379 ) بنابراین برنامه ریزان باید فضایی را برای سازمان دادن به بازی بچه ها برگزینند که آنها در معرض خطرهای یاد شده نباشند.بدین منظور رعایت اصول زیر ضروری است: ـ قابل نظارت بودن زمین بازی،به گونه ای که والدین بتوانند زمین بازی را براحتی نظارت کنند و مراقب فرزندان خود باشند.

ـ زمین بازی در جایی مکان یابی شود که کودکان برای مراجعه به آن مجبور نباشند از خیابان های شلوغ و پر تردد عبور کنند.

ـ زمین بازی نباید در مجاورت خیابان مکان یابی شود؛زیرا کودکان هنگام بازی از هیجان زیادی برخوردارند و معمولا توجهی به اطراف خود ندارند و ممکن است ناگهان از زمین بازی خارج شوند و بدون توجه به اتومبیل های در حال گذر به داخل خیابان بروند و در معرض حادثه قرار گیرند.

ـ زمین بازی نباید بر فراز تپه ها یا سایر نقاطی که امکان سقوط از آنها وجود دارد،مکان یابی شود.

ـ اگر در اطراف زمین بازی،استخر،آب نما،دریا یا جوی آب عریض و پر عمق وجود دارد،باید تدابیر لازم برای محصور کردن این عناصر،اتخاذ شود.

4ـ1ـ معیارهای برنامه ریزی فضاهای بازی : برای برنامه ریزی زمینهای بازی در شهر باید به سلسله مراتب و مشخصات انواع زمینهای بازی توجه داشت.فضاهای بازی را باید به شکل شبکه ای،سلسله مراتبی مرکب از زمین بازی ویژه کودکان خردسال،کودکان و عمومی«برای همه گروهای سنی»برتنامه ریزی کرد.

چنان که قبلا ذکر شد،فضاهای بازی عمومی اصطلاحا شهر بازی نامیده می شود و در اغلب کشورها به صورت انتفاعی اداره می گردند؛لذا برای تعیین اندازه و مقیاس عملکرد آنها مطالعات اقتصادی ضروری است.چرا که شهرداریها برای احداث آنها هزینه های هنگفت می پردازند و ضروری است این فضاهای عمومی،طوری برنامه ریزی و اداره شوند که پاسخ گوی هزینه های مصرف شده باشند.

( سعید نیا ، 1379 ) در برنامه ریزی فضاهای بازی در شهر،باید به توصیه های زیر توجه کرد: 1ـ برای کودکان با یک شبکه گسترده از زمینهای بازی در مجاورت آپارتمانها،خانه ها و کودکستان ها ایجاد شود.

2ـ تهیه اینگونه زمینهای بازی باید به عهده مقامهای محلی،شهرداریها و مجامع خصوصی علاقه مند قرار گیرد.

3ـ هیچمجتمع مسکونی نباید بدون ساخت زمین بازی ساخته شود.

4ـ در محله های مسکونی قدیمی می توان با حذف حیاطها،اتصال آنها به یک دیگر،و برداشتن موانع،فضای بازی ایجاد کرد.همچنین در این بخش از شهر می توان با خراب کردن ساختمانهای فرسوده و اتصال زمینها به یک دیگر،زمین بازی به وجود آورد.ضررت دارد این کار با توجه به نوع بافت انجام شود و نباید منجر به از بین رفتن ارزشهای معماری و شهرسازی گردد.

5ـ د رمراحل برنامه ریزی مدرسه ها،کودکستان ها و پارکهای عمومی،این فضاها باید به گونه ای طراحی شوند که امکان استفاده عمومی از فضاهای بازی و ورزش در آنها برای عموم میسر باشد.

6ـ می توان برای جبران کمبود فضاهای بای،بعضی از خیابان های فری شهر را در روزهای تعطیل و کم رفت و آمد به روی ترافیک سواره بست و آن خیابان را به صورت زمین بازی در آورد.

7ـ در مناطقی که عرض خیابان مناسب باشد باید پهنای پاده روها افزایش یابد تا کودکان بتوانند از پیاده رو ب عنوان فضای بازی استفاده کنند.

5ـ1ـ اصول طراحی و مدیریت فضاهای بازی : معماران،طراحان منظر و کارشناسان آموزشی باید در فرآیند طراحی زمینهی بازی با یک دیگر همکاری کنند.معمار وسوسه می شود که در طراحی زمین بازی،فقط جنبه هنری طراحی را در نظر گیرد و زمینبازی را چنان طراحی کند که در نگاه بزرگ سالان،چشم نواز باشد.چون در چنین طراحی،به جنبه آموزشی و فعال بازیها توجه نشده،ممکن است برای استفاده کنندگان از فضا،کسالت آور و نامتناسب به نظر آید.

( سعید نیا ، 1379 ) زمین بازی نباید مملو از سرگرمیهای غیر فعال مانند آب،سرسره چرخ فلک باشد؛بلکه باید به نوعی طراحی و برنامه ریزی شود که بازیهای فعال،خود انگیختگی و آفرینندگی را تشویق کند.قطعات مجزا و مواد نیمه ساخته برای بازی،از وسایل مکانیکی زمین بای ارزشمندتر هستند.یک درخت برای بالا رفتن،یا یک گودال شنی برای بازی،ارزشمند تر از یک چرخ و فلک یا تاب است.البته این نکته به مفهوم نفی کامل سرگرمیهای غیر فعال نیست؛بلکه هدف،ایجاد تناسب بین این سرگرمیها و سرگرمیهای فعال است.

طراحی و تجهیز زمینهای بازی باید بر اساس و منطبق با نیازهای گروههای سنی خاص باشد.نوع و شیوه بازی کودک خردسالی کمتر از هفت سال دارد با بازی کودکی که به مدرسه می رود؛متفاوت است،چنان که نوع و شیوه بازی دختران نیز معمولا متفاوت با بازی پسران هم سن و سال آنهاست.

در طراحی زمین بازی باید به کارکردها و حرکتهای بازیهای گوناگون توجه بسیار شود.همان طور که ما در اتاق نشیمن منزلمان،اسباب و اثاثیه را بر حسب کارکرد آنها مرتب می کنیم،طراح زمین بازی نیز باید با در نظر گرفتن کل فضای موجود،فضای بازی مناسبی ایجاد کند که با توزیع مناسب تجهیزات گوناگون،بر حسب کارکرد و نوع استفاده از آنها،قسمتهای گوناگون زمین بازی با یک دیگر ترکیب شوند.مثلا فضایی که خاص بازی با توپ استنباید جنب گودالهای شنی و محل بازی بچه های کوچک باشد:زیرا ممکن است برخورد توپ به بچه های کوچک اسیب برساند؛مگر آن که محل بازی بچه های کوچکتر ـ که بازیهای خیالی خود را به تنهایی انجام می دهند،به وسیله موانع طبیعی از محل بازی بچه های بزرگتر ـ که بازیهای پر تحرک تری دارند ـ جدا شود.

( سعید نیا ، 1379 ) زمین بازی نباید فقط به بازیهایی اختصاص یابد که افراد متعددی در آن حضور می یابند.گاهی بچه می خواهد در دنیای خیال خود غرق شود ولی حضور افراد دیگر نمی گذارد.دخترانی را در نظر بگیرید که هنگام بازی با عروسکها،خود را به جای افراد بزرگتر می گذارند.حجره های بازی،بوته ها و گیاهان می توانند یک اتاق بازی صمیمی در هوای آزاد ایجاد کنند.

برای ساختمان،تجهیزات و وسایل نگهداری زمین بازی،می بایست همکاری والدین و افراد محل را جلب کرد.والدین باید بدانند زمین بازی عنصری است که نگهداری از آن به عهده آنها نیز هست.این محل،نباید توقفگاه جدیدی برای جدا ساختن کودک از خانواده محسوب شود،بلکه برعکس باید طوری باشد که تما خانواده از طریق بازیها،دور هم جمع شوند.

برای مدیریت صحیح زمینهای بازی باید عوامل محیطی را نیز در نظر گرفت.با توجه به این که کودکان،شبها نیز دست از بازی بر نیم دارند،باید نور کافی در زمینهای بازی وجود داشته باشد.اگر این نور،مصنوعی و رنگارنگ باشد،موجب جذابتر شدن محیط می گردد.

برای جلوگیری از زنگ زدگی و ترک خوردگی وسایل بازی،وسایل فلزی را باید هر سال یک بار قبل از فرا رسیدن فصل برف و باران منطقه ای،رنگ آمیزی و زنگ زدایی کرد.

( سعید نیا ، 1379 ) تفرجگاههای طبیعی پیرامون شهرها: 1ـ1ـ خصوصیات فضاهای طبیعی«تفرجگاهی»پیرامون شهرها : تفرج یا گردش،بخشی از گذر فراغت شهروندان است که به منظور ارضای نیازهی مستمر اوقات فراغت در فضاهای باز یا محیط طبیعی پیرامون شهر تحقق پیدا می کند.تفرج،فعالیتی هدفمند می باشد و مقصود آن رسیدن به رضایت باطنی و تجربه درونی است.هدفی جز خود ندارد و با آزادی نسبی و میل درونی همراه است.در این فعالیت،کمیت زمان یا خود فعالیت اهمیت ندارد؛بلکه کیفیت زمان و چگونگی انجام فعالیت مهم است.تفرج به عنوان زمان،زمان بی کار.آزاد و فروخته نشده،از نظر فعالیت،آزاد و انتخاب شده و از نگاه هستی شناسانه،نوعی تجربه درونی لذت بخش است.

( سعید نیا ، 1379 ) کارکردهای اصلی تفرج عبارتند از: 1ـ استراحت:رفع خستگی،تجدید نیرو،تمدد اعصاب،آسودگی 2ـ تفریح:بازی،ورزش،طبیعت گردی،سیاحت.

3ـ خلاقیت و آموزش:آموزش مهارتهای گوناگون«شکار،ماهی گیری،چادر زدن،کوه نوردی»پرورش شخصیت،شناخت طبیعت.

4ـ تحکیم مشارکت و روابط اجتماعی:روابط خانوادگی،روابط دوستانه،روابط حرفه ای.

نیازهای اصلی که باعث افزایش تمایل شهروندان به تفرج می شود به طور خلاصه چنین است: 1ـ نیازهای شخصی:ابزار وجود،یادگیری،خلاقیت،مهارت،مبارزه.

2ـ روانی:انگیزه،جست و جوی آرامش،خطر کردن،تجدید خاطره.

3ـ سلامتی:تغییر حال،استراحت،گریز از تنش،گریز از آلودگی.

4ـ محیطی:بهره گیری از زیبایی منظره ها،تماس با طبیعت،تماشای فضاهای جدید.

5ـ اجتماعی:مشارکت اجتماعی،همبستگی خانوادگی،دوست یابی.

6ـ معنوی:الهام،تفکر،تأمل،پژوهش،پرورش ذوق.

اگر چه افراد به شیوه های گوناگون د رفعالیتهای فراغتی شرکت می جویند،همه این شیوه ها سودمند نیستند و گاه برخی از آنها به تخریب شخصیت فرد می انجامد.

تفرج،جزو اشکالی از گذران فراغت است که اغلب سازنده و فعال است و مستلزم مشارکت حسی،عاطفی،فعال و خلاق است.جایگاه تفرج در هرم زیر مشخص است.

چنان که در هرم بالا مشاهده می شود،تفرج به طور عمده با فراغت فعال و فضاهای پر تحرک سر و کار دارد و سه رکن عمده آن عبارتند از: 1ـ منابع تفرجی یا گردشگاهها 2ـ طیف گردشگران 3ـ فعالیتهای تفرجی.

رکن اول،خود بر حسب مقیاس دسترسی به سه گروه درون شهری«شامل پارکها و سایر فضاهای باز شهری»،حاشیه شهری،باغها و مزرعه ها،«کوهها و دشتها،دریاچه ها،رودخانه ها و دیگر منابع پیرامون شهرها»و برون شهری«تفرج گاههایی که بیرون از حریم شهرها قرار می گیرند،نظیر جنگلها و سواحل»تقسیم می شود.تأکید این نوشتار بر گروه دوم است که به نوعی در حیطه مدیریت شهرداریها قرار می گیرد.

( سعید نیا ، 1379 ) 2ـ 1 ـ طبقه بندی تفرجگاههای طبیعی : تفرجگاهای طبیعی،کوهستانها،جنگلها،چشمه های آب گرم،آبشارها،رودخانه ها،دریاچه ها،منظره های طبیعی،فضاهایی که حیوانها در انها قابل مشاهده اند،فضاهای باز مناسب برای اردو«کمپینگ»،شیبهایی که برای اسکی در زمستان مناسب هستند و محلهای مناسب را برای سوارکاری،شکار و ماهی گیری شامل می شود.

تفرجگاهها و چشم اندازهای طبیعی را می توان در چند نوع طبقه بندی و از یک دیگر تفکیک کرد که به طور خلاصه مورد اشاره قرار می گیرند: 1ـ چشم انداز بدوی یا طبیعت ناب:به چشم انداز هایی که به طور کامل از دخالتهای انسانی در امان مانده باشند و یا برد تأثیر دخالتهای انسانی در محدوده خود تنظیمی اکوسیستمهای طبیعی بوده باشد؛اطلاق می شود.به همین دلیل زمانی که دخالت انسانی متوقف می گردد،اکوسیستم نیز خود را ترمیم کرده،به تکامل طبیعی خود ادامه می دهد.

2ـ چشم امداز شبه طبیعی«یا نزدیک به طبیعی»:به چشم اندازهایی که انسان در آنها دخالت کرده،ولی هنوز محیط های انسانی شده،نقش غالب را در سیمای طبیعت عهده دار هستند؛گفته می شود.در این حالت،طبیعت،عناصر طبیعی خود را حفظ می کند و بدین لحاظ قادر است سیمای واقعی خود را همچنان به نمایش بگذارد.

3ـ چشم اندازهای طبیعی فرهنگ ساخت: چشم اندازهایی هستند که دخالتهای انسانی عامل غالب در تکوین سیمای آنها محسوب می شوند.این قبیل چشم اندازها خود به انواعی گونه گون تقسیم می شوند که چشم اندازهای مورد بهره برداری قرار گرفته«سپس به حال خود رها شده»،چشم اندازهای تخریب شده«که در مسیر قهقرایی قرار گرفته اند»و چشم اندازهای آمایش یافته«که نشانگر تلفیقی مناسب از قوانین طبیعی و خرد انسانی هستند»،از آن جمله اند.

تفرجگاههای طبیعی پیرامون شهرها را می توان در زمره گونه های شبه طبیعی و فرهنگ ساخت دانست.این تفرجگاههای طبیعی غیر از کارکردهای اجتماعی ذکر شده،می توانند همچون فضاهای پشتیبانی کننده محیط های پر تراکم و آلوده شهری،دارای عملکردهای زیر باشند: 1ـ کیفیت هوای شهرها را از طریق تولید هوای پاک بهبود بخشند و یا حداقل موجب افزایش توا خود پالای هوای شهرها شوند.

2ـ ذخیره گاه آب،سالم باشند.

3ـ شرایطی مناسب را برای حفظ و تکامل خاکهای پیرامون شهر فراهم ساند.

4ـ موجب تکوین چشم اندازهای طبیعی و اجتماعات زیستی جدید شوند.

3ـ1 ـ اصول کاربری و استفاده از تفرجگاههای طبیعی پیرامون شهری: بعد از ارزیابی و شناخت قابلیتهای زمینهای تفرجگاهی پیرامون شهرها « مثل زمینهای اطراف رودخانه ها،اراضی با پوشش گیاهی زیباو…»باید اهداف،خط مشی ها و سیاست های تفرج مشخص شوند و قوانینی برای تحقق این اهداف تدوین و تصویب گردند.مهمترین اهدافی که در این زمینه باید مورد نظر قرار گیرند؛عبارتند از: 1ـ برقراری تعادل اکولوژیک در محیط طبیعی 2ـ ایمن سازی قلمرو اکولوژیک 3ـ سازمان دهی و نظم بخشیدن به فعالیتهای موجود و برقراری نظم فضایی 4ـ فراهم آوردن امکانت گذران اوقا فراغت در فضاهای طبیعی و شبه طبیعی 5ـ حفاظت از اکوسیستم های طبیعی و شبه طبیعی ارزشمند در بهسازی تفرجگاههای پیرامون شهرها باید بهبود وضعیت موجود در کوتاه مدت و زمینه سازی برای رسیدن به وضع مطلوب در بلند مدت مورد توجه قرار گیرد.بنابراین در این جا ، اهداف بهسازی به هیچ وجه به ایجاد و توسعه فضاهای سبز محدود نمی شود؛زیرا نمی توان از طبیعت،بدون مهار کردن و تحت کنترل در آوردن سایر کاربریها حفاظت کرد.

( سعید نیا ، 1379 ) برقراری تعادل اکولوژیک در محیط طبیعی منطقه شهری،کاری طبیعت گرایانه است و برای تعداد زیادی از شهرهای کشور،که به حد افراطی منابع محیطی خود را تخریب کرده اند ـ یک ضرورت محسوب می شود.

منظور از به نظم در آوردن کاربریهای مناطق طبیعی پیرامون شهر،تنها آرایش و زیبا سازی محیط نیست؛بلکه شامل شناسایی وضع موجود و تعیین قابلیتهای مکانی قلمرو تفرجگاهی از نظر استقرار کاربریهای گونه گون«مانند سکونت،زراعت،صنعت،خدمات،شبکه راهها و مانند اینها»نیز هست.در این حالت،نقشه ای به دست می آید که در آن،قابلیتهای مکانی قلمرو اکولوژیک مشخص شده و برای هر نوع کاربری،مکانی مطلوب معین گردیده است.و ضرورتی ندارد،همه مکانهای مشخص شده توسط کاربری های یاد شده اشغال شوند.مکانهای تعیین شده برای اسقرار نوعی کاربری خاص،می توانند تا زمان اشغال نهایی آزاد بمانند،ولی در هر صورت نباید به وسیله دیگر کاربریها اشغال شوند.

در این شرایط اگر قرار باشد برخی کاربریها در قلمرو اکولوژیک شهر جابه جا شوند«مناطق آلونک نشین،واحدهای مسکونی مستقر در شیبهای تند،واحدهای صنعتی و خدماتی و مانند آن»می توان با استفاده از این روش،مکننهای مناسب را برای استقرار مجدد آنها نیز همواره در دسترس قرار داد.به هر حال،برقراری نظم فضایی در قلمرو اکولوژیک شهر مهمترین زمینه برای توسعه و بهسازی چشم اندازهای طبیعی است.

فرآیندی که در برنامه ریزی برای ساماندهی تفرجگاههای بیرون شهرها باید مورد تبعیت قرار گیرد،به طور خلاصه عبارت است از: 1ـ بررسیهای عمومی و پایه،شامل مبانی نظری ساماندهی تفرجگاهها و الگوی کامل توسعه منطقه.

2ـ شناخت عمومی منطقه،شامل مشخصات طبیعی،جمعیتی،اداری و سیاسی 3ـ انجام مطالعات اقتصادی و اجتماعی بویژه در حیطه نظام اجتماعی و فرهنگ گردشگری منطقه 4ـ انجام تحقیقات کالبدی ـ کارکردی،گروه بندی تسهیلات و تجهیزات گردشگاهی،شبکه های دسترسی،تسهیلات اقامتی و مانند اینها 5ـ شناخت امکانات و محدودیتها 6ـ پیش بینی تعداد و ترکیب گردشگران 7ـ بررسی فعالیتهای قابل توسعه در منطقه 8ـ پیشنهاد برنامه راه بردی ساماندهی تفرجگاه 9ـ پیشنهاد برنامه اجرایی ساماندهی با در نظر گرفتن تمام ملاحظات طراحی،محیط زیستی و مانند آن.

( سعید نیا ، 1379 ) الگوی چشم انداز فضاهای طبیعی : در برنامه ریزی و طراحی چشم اندازهای طبیعی،انتخاب الگوی مناسب،اهیمت فراوان دارد.توجه به این نکته در ایران که طبیعتی بالقوه و بسیار متنوع دارد،از اهمیتی دو چندان برخوردار است؛بنابراین در وهله نخست،طراح در مقابل این پرسش قرار می گیرد که برای باز زنده سازی فضاهای طبیعی تخریب شده و آلوده ای که پیش رو دارد،از چه الگویی باید پیروی کند؟در چنین شرایطی دو حالت عمومی وجود دارد: 1ـ پیروی از چشم انداز طبیعی منطقه یا در حقیقت الهام گرفتن از الگوی طبیعت 2ـ ایجاد چشم اندازهای جدید.

در بسیاری از موارد می توان چشم انداز طبیعی قلمرو اکولوژیک شهر را الگوی طراحی به حساب آورد.ولی در مواردی که احیای چشم اندازهای طبیعی موجود هم نمی تواند نیازهای جامعه شهری را برآورده کند،باید چشم اندازهای طبیعی جدید احداث کرد.

انتخاب چشم انداز طبیعی منطقه به عنوان الگوی طراحی،مستلزم شناخت،ساخت،سیما،اکولوژی،تاریخ و توان چشم انداز طبیعی مورد نظر است.به طور کلی در چشم انداز شناسی کاربردی،دو وضعیت عمومی در نظر گرفته می شود: 1ـ چشم انداز طبیعی بالقوه 2ـ چشم انداز طبیعی واقعی،یا چشم ادازی که هم اکنون وجود دارد.

چشم اناز طبیعی بالقوه به دو مفهوم تفسیر می شود: 1ـ چشم اندازی که اگر دخالتهای گوناگون انسان بود،اکنون باید در منطقه مورد نظر وجود می داشت.

2ـ چشم اندازی که اگر دخالتهای انسان در محیط از هم اکنون متوقف گردد،در آینده تکامل طبیعت به وجود خواهد آمد.

هر دو برداشت از مفهوم چشم انداز طبیعی بالقوه،از نظر کاربردی مهم است.در حالی که بر مبنای برداشت اول،انسان با استفاده از تکنیکهای چشم انداز سازی به بازسازی چشم انداز اولیه می پردازد.در برداشت دوم،طبیعت را به حال خود رها می کند تا خود،سیمای واقعی خود را بیابد.در بهسازی چشم اندازهای طبیعی،معمولا برداشت اول است که مورد استفاده قرار می گیرد و برداشت دوم،در حفاظت و بهسازی فضاهای طبیعی حفاظت شده کاربردی گسترده دارد.

( سعید نیا ، 1379 ) فضاهای موازنه اکولوژیکی : موازنه،یعنی تولید مجدد آنچه به مصرف رسیده؛از نروی روحی و جسمی انسان گرفته تا هوا،آب،خاک و فضاهای طبیعی که عدم بازسازی و جای گزینی آن موجب بروز خسارتهای اجتماعی،اقتصادی و زیست محیطی می گردد.ایجاد فضای موازنه اکولوژیک نیز یکی دیگر از الزامات چشم انداز سازی است.

وظیفه فضاهای موازنه اکولوژیک،احیای منابع در زنجیره تولید،مصرف و بازسازی است.در مقابل فضاهای عمده مصرف کننده شهری،باید فضاهایی را به وجود آورد که حداقل امکان احیاء و تولید مجدد بخشی از آنچه در نتیجه گسترش شهرها و توسعه شهرنشینی به مصرف می رسد«هوا،آب،خاک»میسر شود و از این طریق در روند فعالیتهای جاری در محیط زیست،تعادل برقرار گردد.ایجاد چشم اندازهای طبیعی به عنوان فضاهای آزاد و برخوردار از کمترین سطوح ساخته شده،کاری است در جهت موازنه اکولوژیک،ایجاد مناظر جنگلی،استپی،چشم اندازهای تالابی،دریاچه و مانند آن نیز از این جمله اند.

( سعید نیا ، 1379 ) در شرایط کنونی بهتر است،چشم اندازهای طبیعی در قلمرو اکولوژیک شهرها به صورت فضاهای چند منظوره برنامه ریزی و طراحی شوند،یعنی به صورت فضاهایی که به ایمن سازی محیط،رفع خرابیهای موجود و کاهش آلودگی هوا به طور همزمان کمک می کنند.

طراحی چشم اندازهای جدید نیز باید به گونه ای باشد که بیننده ارتباط اکولوژیک چشم انداز را با فضایی که توسط آن اشغال شده،احساس کند.یک چشم انداز طبیعی،که همواره در ابعاد وسیع طراحی می شود و عملکردهایی گوناگون به عهده می گیرد،هرگز نباید با یک پارک و یا باغ مقایسه نمود.چشم انداز طبیعی باید طوری طراحی و ساخته شود که به استثنای برخی مراقبتهای ابتدایی در سالهای اولیه،به مراقبتهای دیگری نیاز نداشته باشد و به مرور زمان به یک اکوسیستم فعال و خودگردان تدیل شود.بنابراین برای طراحی در محیط های بیابانی و نیمه بیابانی،باید همواره توان اکولوژیک منطقه را مد نظر قرار داد.