دانلود تحقیق دیرینه شناسی (ماکروفسیل)

پیش گفتار

کره زمین را به دلایل زیادی مطالعه و بررسی می کنیم ، مثلا به منظور یافتن آب تا آبی برای نوشیدن و سایر مصارف داشته باشیم ، یا نفت تا سوخت خودروها و گرمای منازلمان را تامین کنیم و یا تلاش می کنیم جاهایی که در آن امکان زلزله ، زمین لغزش و سیل را دارد خوب بشناسیم .

از طرفی زمین دائما در حال تغیبر است و سطح آن ثابت و بدون تغییر نمی ماند ، به عنوان مثال سنگهایی که در قله کوهها وجود دارند ممکن است زمانی در قعر دریاها بوده باشند .

در هر حال برای شناخت دنیایی که در آن زندگی  می کنیم بایستی به بعد زمان نیز توجه داشته باشیم تا بتوانیم تاریخچه زمین را مطالعه کنیم و برای بررسی و مطالعه بخشی از تاریخ زمین به ناچار باید به سوی فسیلها رفت که حیات گذشته را در خود دارند .

وقتی درباره حوادث تاریخی و اسناد به جای مانده از آنها ( همچون جنگ جهانی اول ) صحبت می کنیم ، زمان آن به سال ، قرن و یا دهها قرن اندازه گیری می شود، اما زمانی که بحث تاریخ زمین به میان می آید ، زمان آن به میلیون و میلیارد سال اندازه گرفته می شود .

زمان بخشی از زندگی روزمره ما است که اثر آن را با رویدادهایی که در آن گذشته و با استفاده از تقویم حفظ می کنیم .

تقویم اختراع حیرت آوری که اساس آن حرکات کره زمین در فضا است و یک چرخش آن حول محور خودش « یک شبانه روز » و یک دور گردش آن حول خورشید « یک سال » می شود .

اما آن دسته از مردم که تاریخ زمین را مطالعه کنند نیز از یک نوع تقویم استفاده می نمایند که به آن « مقیاس زمانی زمین شناسی » گویند .

پایه و اساس چنین مقیاسی فسلها هستند .

این تقویم یعنی مقیاس زمانی زمین شناسی با سایر تقویم هایی که با آنها آشنایی داریم متفاوت است و می توان آن را به کتابی تشبیه نمود که سنگها و فسیلها موجود در آن و رقمهای آن کتاب می باشند .

برخی از صفحات این کتاب گم شده اند و یا ورقهای آن برگشته اند و از اینرو قابل خواندن نیستند و یا صفحاتی وجود دارند که هنوز شماره نخورده اند .

این زمین شناس و خصوصا فسیل شناس است که به ما کمک می کند و ابزار لازم را در اختیارمان می گذارد تا توانایی خواندن کتاب تاریخ زمین را داشته باشیم .

بنابراین برای درک هر چه بهتر از تاریخ زمین ناچار به آشنایی با فسیلها هستیم تا متوجه شویم چه هستند ؟

چگونه تشکیل شده اند ؟

و بتوانیم به سئوالاتی از این دست پاسخ گوییم .

درمجموعه حاضر سعی شده است بطور خلاصه فسیل و علم فسیل شناسی مورد بحث قرار گیرد تا علاقمندان بتوانند جواب پرسشهای خود را در این خصوص بیابند .

مقدمه

به راستی فسیل چیست و چگونه بوجود آمده است؟

لئوناردو داوینچی دانشمند و هنرمند مشهور ایتالیایی در حدود پانصد سال قبل ( 1500 پس از میلاد ) به نحو زیبایی ذهن خوانندگان را به تفکر در مورد پیدایش فسیلها سوق داد و بدین ترتیب نظریات و خرافه های رایج در زمان خود را رد کرد .

وی می گوید : “ در کوههای پارما و پیاسنزا ، صدفها و مرجانهای مرده فراوانی یافت می شوند که هنوز حالت چسبیده به سنگها را حفظ نموده اند .

اگر بگویید که این صدفها خود بخود بوجود آمده اند و یا بوسیله طبیعت ایجاد نشده اند ، چنین عقیده ای برای یک مغز هوشیار و متفکر منطقی نیست ( چرا که سالهای رشد آنها از روی خود صدفها قابل محاسبه است ) .

این صدفها بدون غذا نمی توانستند رشد کنند و از طرفی بدون اینکه حرکتی داشته باشند توانایی دستیابی به غذا را نیز نداشتند ( پس چگونه رشد کردند ؟

) اگر فرض براین باشد که اینها به کوه چسبیده بودند پس توانایی حرکت نداشتند و اگر اینطور عنوان کنید که طوفان و سیل باعث شد که آنها به صدها کیلومتر دور تراز دریا حمل شوند این نیز نمی توانسته اتفاق افتاده باشد مگر زمانی که سیلاب بوسیله باران ایجاد شود و باران بطور طبیعی به رودخانه ها راه یافته و روانه دریا گردد و همه مواد موجود در خود را به دریا حمل نمایید.

بنابراین نمی توانسته این اعضای مرده را از ساحل دریا به سمت کوهها روانه سازد ، و اگر عقیده براین باشد که آب حاصل از سیلاب پس از مدتی کوهها را در برگرفته و به زیر خود برده باشد ، باید دانست که حرکت آب دریا در خلاف جهت رودخانه ها آنقدر به آرامی صورت می گیرد که هیچ چیز سنگینی را نمی تواند جابجا کند و حرکت دهد .

”در واقع ابراز عقیده در لوای چنین روشی ، بررسی حالات مختلف دیدگاه هایی بوده است که تا آن زمان در مورد فسیل بیان شده بود .

بهرحال در طول تاریخ دانشمندان نظرات متفاوتی را در مورد فسیل با توجه به اعتقادات و یافته های زمان خود بیان داشته اند که مجموع این نظریات تاریخچه علم فسیل شناسی را تشکیل می دهد و بدیهی است برای درک هر چه بهتر این علم بایستی تاریخچه آن را مطالعه نمود .

لذا در ادامه ابتدا به تاریخچه فسیل شناسی و سپس به فسیل و علم فسیل شناسی می پردازیم .

تاریخچه فسیل شناسی

وقتی اسکلت یک دایناسور را در موزه می بینیم به راحتی آن را متعلق به نوعی از موجودات از بین رفته می دانیم .

شاید تصور غلطی که در بین بسیاری از مردم رواج دارد از همین جا شکل گرفته باشد که فسیل را استخوانهای پوسیده زیر خاک و یا مجموعه ای از استخوانها که مدل یک دایناسور قدیمی را می سازد و در موزه نگهداری می شود ، می دانند .

اما باید توجه نمود با همه جذابیتی که دایناسورها دارند ، آنها فقط بخش بسیار کوچکی از میلیونها گونه فسیل را تشکیل می دهند که در گذشته در قید حیات بوده اند .

مدتهاست این تعریف که فسیل ها بقایای موجودات منقرض شده اند در ذهن ما جا افتاده و تصوری غیر از آن برای ما سخت است .

ا قرنها پیش چنین تعبیری سریعا به ذهن نمی آمد ، مثلاٌ یونانیان باستان استخوانهای بزرگ ماموتها را بقایای غولهای افسانه ای می دانستند و با دیدن و پیدا کردن صدفهای دریایی که صدها متر بالاتر از سطح دریا و یا کیلومترها دور از دریا بودند دچار شگفتی می شدند و این سوال در ذهن آنها شکل می گرفت که آیا زمانی دریا آن سرزمین را پوشانده و یا این موجودات در داخل سنگها بلور رشد کرده بودند ؟

در قرن ششم قبل از میلاد گزنفن صدفهای دریایی را بالای صخره ای در جزیره مالت دید و عقیده خود را بدین گونه بیان کرد که زمانی دریا روی آن سرزمین را پوشانده است .

وی اولین شخصی بود که تشخیص داد فسیلها بقایای موجودات قدیمی اند و بدین ترتیب قدیمی ترین نظریه درباره فسیلها به جای ماند که آنها باقیمانده جاندارانی هستند که زمانی می زیسته اند و در میان سنگها مدفون شده اند .

این نظریه توسط گزانتوسنیز حدود 2500 سال پیش ( 500 قبل از میلاد ) بیان شد . 

 ارسطو در قرن چهارم قبل از میلاد اظهار داشت که فسیل ماهیها بقایای جانداران دریایی هستند که داخل شکاف سنگها شنا می کردند و در گل و لای به دام افتادند .

جالب اینجاست که عقاید او تا دو هزار سال بعد هم مورد پذیرش بسیاری از افراد بود .

در آخرین روزهای امپراطوری روم ، داستانهای آفرینش در 6 روز و طوفان حضرت نوح ، تنها عقیده مردم و جوامع غرب در مورد فسیل ها و سنگها بود .

برای کسانی مانند ما که در قرن بیست و یکم زندگی می کنیم کاملا مشخص است که به عنوان مثال فسیل صدف حلزون به نسل امروزی آن خیلی شبیه است و هیچ توضیحی غیر از این نمی توان درباره آن ارائه داد .

اما دانش اکثر مردم در آن زمان نسبت به موجودات دریایی و اقیانوسی محدود بود .

در حقیقت بیشتر فسیلها به آنچه که اروپاییان قرن پانزدهم می توانستند ببینند هیچ شباهتی نداشتند ، تا اینکه نمونه زنده یک موجود دریایی که صدفی حجره دار داشت در سال 1829 میلادی پیدا شد و این تصوررا به وجودآورد که این صدف حلقوی به نام Cornua ammonsis و سنگهای مارپیچی خویشاوند ماهی مرکب و هشت پا هستند .

چه کسی می توانست تصور کند که موجودات عجیب به شکل فشنگ به نام بلمنیت ها خویشاوند ماهی مرکب باشند !

حتی امروزه بیشتر مردم که اشکال استوانه ای به نام ساقه های کرینوئید را پیدا می کنند  ، آنها را به عنوان خویشاوند ستاره دریایی یا خارپوستان دریایی تشخیص نمی دهند زیرا تعداد کمی از مردم کرینوئیدهای ساقه ای شکل کمیاب را دیده اند که در کف دریاها زندگی می کنند .

برای قرنها دانشمندان با دیدن نقشهای ستاره ای شکل در برش عرضی برخی از این ساقه ها و نقشهای شعاعی در فسیلهای مرجانی شگفت زده می شوند و فکر می کردند که آنها توسط تندر ایجاد شده یا از آسمان فرو افتاده اند !

و به همین خاطر به آنها سنگهای آسمانی می گفتند . 

حتی امروزه بیشتر مردم که اشکال استوانه ای به نام ساقه های کرینوئید را پیدا می کنند ، آنها را به عنوان خویشاوند ستاره دریایی یا خارپوستان دریایی تشخیص نمی دهند زیرا تعداد کمی از مردم کرینوئیدهای ساقه ای شکل کمیاب را دیده اند که در کف دریاها زندگی می کنند .

و به همین خاطر به آنها سنگهای آسمانی می گفتند .

در قرون وسطی و رنسانس دانشمندان هر شی عجیبی که در میان سنگها پیدا می شد فسیل می گفتند .

این کلمه در اصل از ریشه لاتین Fossilis به معنی “ زمین را کندن ” گرفته شده است و نه تنها بقایای موجوداتی که در گذشته می زیسته اند را در بر می گرفت ، بلکه شامل بلورها ، کنکرسیونها و خیلی از ساختارهای دیگر که منشا آلی ندارند نیز می گردید .

اکثر دانشمندان اینطور فکر می کردند که فسیلها خود به خود داخل سنگها خزیده و به دام افتاده اند و بعد از میلیونها سال به سنگ تبدیل شده اند .

گروه دیگری از دانشمندان تصورشان این بود که آنها از دانه های داخل سنگها رشد کرده اند ، یا اینکه از تخم ماهی که توسط آب طی طوفان حضرت نوح داخل شکافهای سنگی شده ، رشد کرده اند .

عده ای نیز فسیلها را بازیچه طبیعت یا سنگهای شکل یافته ای می دانستند که توسط نیروهای مرموز و مصنوعی بوجود آمده اند ، و دسته ای دیگر آنها را ساخته دست شیطان می دانستندو بر این باور بودند که فسیلها در داخل سنگها جای گذاری شده اند تا ایمان ما را متزلزل کنند !

همانقدر که این عقاید به نظر عجیب و مضحک بنظر می رسد در آن زمان برای مردمی که به مفهوم لغوی کتاب تکوین و پیدایش اعتقاد داشتند کاملا منطقی بوده است و فکر می کردند زمین دقیقا همانطور که ما آنرا می بینیم با کمی تغییر که آنهم به خاطر گناه حضرت آدم بوده ، حدود شش هزار سال پیش آفریده شده است .

مثلا اسقف اعظم، جیمزاوشر در قرن هفدهم ادعا می کرد که تمامی موجودات در راس ساعت 9 صبح روز یکشنبه 23 اکتبر سال 4004 قبل از میلاد خلق شده اند و از آن زمان موجودات بدون تغییر باقی مانده اند .

در قرون وسطی که اروپا بواسطه جنگ و خونریزی در ظلمت جهل و نادانی قرار داشت ، کشورهای پهناور اسلامی در اوج شکوفایی علمی قرار داشتند .

بررسی و مطالعه آثار دانشمندان و متفکرین اسلامی و ایرانی آن زمان حکایت از آشنایی آنها با علوم زمینی دارد .

ابوریحان بیرونی ( در قرن 4 و 5 هجری قمری برابر با قرن دهم و یازدهم میلادی ) یکی دیگر از بزرگترین دانشمندان اسلامی و ایرانی نیز در فن پنجم طبیعیات شفا ، که کاملترین بحث در زمین شناسی را در دوران قدیم در بر دارد و قرنها در اروپا به عنوان یکی از آثار ارسطو شناخته شده بود ، اشاره می کند که روزی قاره های فعلی زمین زیر آب قرار داشته است .

اشاره وی به این موضوع درک علت وجود بقایای جانوران و گیاهان یا فسیل ها را در سنگها آسان می سازد .

او سنگ شدن جانوران و گیاهان را در دست دانسته و می نویسد : “ سبب آن شدت قوه معدنیه و محجره است که در بعضی نقاط سنگی پیدا می شود و یا دفعتا در مواقع زلزله از زمین منفصل می شود ، سنگواره هایی ( فسیلهایی ) که در کوهها یافت می شود بر اثر یک طغیان آب بوجود نیامده است بلکه نتیجه یک سلسله طغیانها بوده است که در مدت طویلی کوهها را به وضع فعلی در آورده است ” در اروپا بعضی از محققین دوره رسانس جلوتر از زمان خودشان حرکت می کردند مثلا در حدود سال 1500 میلادی لئوناردو داوینچی ( 1519 ـ 1452 میلادی ) دانشمند و نقاش بزرگ ایتالیایی فهمید که صدفهای فسیل شده در کوههای آپنین، در شمال ایتالیا نمایانگر زندگی دریایی موجودات در گذشته بوده است ، هر چند که این فسیل ها کیلومتر ها از ساحل دریا دور بوده اند .

برخلاف سایرین که تصور می کردند فسیل ها توسط سیل به آنجا حمل شده اند ، داوینچی فهمید که سیل نمی توانسته آنها را در طی چهل روز تا آنجا حمل نماید و از طرفی بسیاری از صدفها شکننده تر از آن بودندکه تا آنجا سالم برده شوند .

بسیاری از صدفها دست نخورده و در جایگاهشان ثابت بودند .

بهر حال بیشتر عقاید داوینچی در دفترچه منتشر نشده اش باقی ماند و حتی اگر تلاشی برای انتشار آن کرده بود آن عقاید در آن زمان قابل قبول نبود .

در سال 1565 میلادی پزشک سوئیسی به نام کنراد گسفر کتابی با عنوان طبیعت فسیل منتشر کرد .

این کتاب اولین کاری بود که در آن فسیلها بصورت دقیقتر شد و به نوشته در آمد .

گسنر توصیفات خویش را بر مبنای آنچه که خود و دوستانش جمع آوری کرده بودند ، طبقه بندی کرد و به این ترتیب عرف جدیدی را در تبادلات علمی بر طبق تجزیه و تحلیل و مقایسه پایه گذاری نمود .

گسنر بیشتر فسیلها را با خویشاوندان عهد حاضرشان مقایسه می کرد ، اما اینطور تصور می کرد که برخی از واقعی ترسیم شدند و در نتیجه توصیفات غیر مشخص و شفاهی نویسندگان پیشین نمونه ها ( مانند ساقه کرینوئید و بلمینتها ) در اثر جایگزینی مواد معدنی شکل گرفتند .

او همچون اکثر معاصرانش فسیل ها را نمونه های فوق طبیعی فئوپلاتونیک به معنای اشکال ایده آل می پنداشت و به بیشتر مفاهیمی را که امروزه به نظر ما کاملا مشخص است ، دست نیافت .

در اواخر قرن شانزدهم و در طول قرن هفدهم میلادی اغلب دانشمندان به این اعتقاد داشتند که فسیلها شواهدی از طوفان جهانی نوح بوده اند و بوسیله طغیانهای بزرگ آب تا بلندترین قله کوهها برده شده اند و با توجه به این گفته ها نظریه طوفان نوح توسط نقاش ایتالیایی به نام سچیلا در سال 1570 میلادی پیشنهاد شد و بطور گسترده ای از طرف متفکرین آن زمان نیز پذیرفته شد .

در میان تمام نوشته های قدیمی چهار پرسش در خصوص فسیلها مطرح شده است : 1.

آیا فسیلها واقعا بقایای موجودات زنده هستند ؟

2.

چگونه به داخل سنگها راه یافتند ؟

3.

چه موقع وارد سنگها شدند ؟

در همان هنگام که سنگ در حال شکل گیری بود یا بعد از آن ؟

4.

چگونه سنگ شدند ؟

در حقیقت پاسخهای جدید به این سوالها برای اولین بار توسط یک دانمارکی به نام نیلز استنسن داده شده است .

وی که نسلهای بعد او را با نام لاتینی اش یعنی نیکلاس استنو می شناختند ، پزشک دربار دوک بزرگ تاسکانی بود .

او درسال 1666 میلادی شانس تکه کردن یک کوسه بزرگ را داشت که در نزدیکی شهر بندری لیورنو صید کرده بودند .

وی با بررسی دقیق دهان کوسه دریافت که دندانهای آن خیلی شبیه به فسیلی بود که مردم آن را به نام سنگ زبان می شناختند و تصور می کردند که آن زبان سنگ شده اژدها و مارهاست .

استنو دریافت که « سنگ زبان » در حقیقت دندانهای کوسه های قدیمی بوده است .

او در سال 1669 میلادی کتابی را با عنوان “ پیشگامان رساله در مورد اجسام جامدی که به طور طبیعی داخل اجسام جامد دیگر قرار دارند ” ، منتشر کرد .

اسم کتاب در نظر اول بسیار پیچیده و مبهم است ، اما با مطالعه کتاب متوجه می شویم وی سعی دارد توضیح دهد که چگونه این اجسام جامد ( فسیل ها ) به داخل سنگها راه یافته اند .

استنو پی برد که ماسه سنگهای احاطه کننده فسیل ها حتما زمانی ماسه های سست بوده اند که بعدا سنگ شده اند .

عقیده وی این تصور قدیمی که ، تمام سنگها دقیقا همانطور که ما آنها را می بینیم در طی اولین روزهای آفرینش شکل گرفته اند ، دگرگون ساخت .

او بینش خود را بدین صورت بسط داد که فسیلهای داخل سنگها باید سنشان از سنگهای در برگرفته شان بیشتر باشد و از سویی دیگر رگه های ثانویه ای که در سنگها دیده می شوند باید پس از تشکیل سنگ بوجود آمده باشند .

استنو از اینجا مفاهیمی اساسی که در زمین شناسی تاریخی و چینه شناسی یا چینه نگاری مطرح هستند ، معرفی نمود .

البته وی هنگام انتشار کتابش ( پیشگامان رساله … ) کاتولیک شد و از مطالعات خود دست کشید .

استنو در نهایت کشیش و اسقف منطقه ای در اروپای شرقی به نام تیتیوپولیس شد و پس از مدتی به دانمارک بازگشت و باقی عمر خود را در خدمت کلیسا گذراند .

زمانی که نوشته های استنو منتشر شد یک دانشمند انگلیسی نیز به نتیجه ای مشابه رسید .

وی که رابرت هوک نام داشت .

بیشتر به عنوان پدر میکروسکپ مشهور است .

هوک اولین طرح از میکرو ارگانیسم و جزئیات ساختارهای سلولی را ترسیم نمود .

وی در سال 1665 میلادی اولین اشکال دقیق از فسیل ها را ترسیم کرد ، اما نتیجه مشاهداتش پس از مرگ وی در سال 1705 میلادی منتشر شد .

هوک حتی پیشنهاد کرده بود که فسیلها همچون سکه های رومی که برای تاریخ گذاری وقایع تاریخی باستانی اروپا استفاده می شوند ، می توانند برای مقایسه سنی سنگها مورد استفاده قرار گیرند .وی با مطالعه بسیاری از فسیلها نتوانست همتایی در عهد حاضر برای آنها بیابد و از این رو حدس زد که فسیلها دوره زندگی مشخصی داشته اند و این ایده شاید یکی از اولین نظرات در مورد انقراض گونه ها بود که در آن زمان مطرح شد .

چرا که عده ای از مردم تصور می کردند که تمام موجودات روی زمین در شش هزار سال پیش آفریده شده اند و هنوز هم وجود دارند .

بسیاری از عقاید هوک و استنو تا قرن بعد از آنها نیز پذیرفته نشد ، بطوریکه در اوایل قرن بعد هنوز عقاید در مورد فسیلها به شدت تحت تاثیر انجیل بود .

مثلا در سال 1726 میلادی طبیعی دان سوئیسی یوهان شواچزر فسیل بزرگی را یافت و آن را به عنوان اسکلت یکی از انسانهای معمولی که گناهانش باعث طوفان بزرگ و سهمگین نوح درجهان شد ، توصیف کرد و آن را (هومودیلووی تستیس) نامید .

این نام به معنای انسانی است که شاهد طوفان و سیل بوده ، اما بعدا معلوم شد آن نمونه فسیل اسکلت یک سمندر بزرگ بوده است .

دانشمند دیگری به نام یوهان برینگر ، رئیس دانشکده پزشکی ورسبوگ آلمان شیفته فسیلهایی شد که جمع آوری کنندگان برایش از کوههای اطراف می آوردند .

بعضی از آنها شبیه قورباغه ، صرف و برخی اشکال طبیعی دیگر بودند ، عده ای ستاره ای شکل و بسیاری دیگری دارای اشکال و طرحهای عجیب بودند .

در حالیکه برینگر در سال 1726 میلادی تصمیم داشت کتابی در مورد سنگهای تشکیل شده از آن اشکال عجیب منتشر کند ، دو نفر از همکارانش که از وی آزرده بودند ، سنگهایی را تراشیده و به برینگر دادند .

برینگر ساده لوحانه آنها را به عنوان سنگهای دارای اشکال قبول کرد و در کتابش منتشر نمود .

اما بعدها اعتراف همکارانش به این شوخی موجب شد که برینگر اعتبار علمی خود را از دست بدهد ، زیرا خیلی دیر شده بود و کتابش انتشار یافته بود .

همانطور که اشاره شد تا مدتها معنای لغوی فسیل عبارت بود از : هر چیزی که از زمین بدست آید ، خواه مواد معدنی باشد و خواه اجسام سازمان یافته و ارگانیک .

در اواسط قرن هفدهم بود که مفاهیم واقعی فسیلها رایج شد .

زمانی که لینه اولین کتاب در مورد طبقه بندی آثار و بقایای موجودات روی زمین را در سال 1735 میلادی منتشر کرد و فسیلها را براساس حیوانات زنده ای که وجود داشتند ، نامگذاری نمود .

حدود سالهای 1800 میلادی کوویه اولین گام را در آناتومی مقایسه ای برداشت .

وی که در واقع ابداع کننده آناتومی مقایسه ای دیرینه شناسی مهره داران بود ، توانست عقیده اکثر فسیل شناسان را که افکارشان تحت تاثیر عقاید مسیحی آن زمان بود ، تغییر داده و به سوی مطالعات مقایسه ای سوق دهد .

درست قبل از سال 1800 میلادی مهندس بریتانیایی به نام ویلیام اسمیت که در حال مطالعه و بررسی لایه های زمین برای حفر کانال بزرگی در انگلستان بود ، از روی کانالهای تازه حفاری شده و معادنی که بطور مرتب سرکشی نمی کرد به این نتیجه رسید که فسیلها یک الگوی مشخص و مرتبی را نشان می دهند و هر ساختار ، مجموعه فسیلی متفاوتی دارد .

اسمیت به عنوان یک جمع آوری کننده فسیل در تشخیص فسیلها و ساختارهایی که طبقات و لایه های رسوبی را نشان می دهند بسیار ماهر بود .

وی با استفاده از فسیلهای جانوری، نقشه مدرن زمین شناسی انگلستان و ولز را چاپ کرد .

( 1815 میلادی ) درهمین زمان کوویه و هم دانشگاهی اش برونیارت که طبقات و لایه های زمین در منطقه ای از کشور فرانسه مطالعه می کردند ، متوجه شدند یک نظم و ترتیبی در فسیلهای یافت شده وجود دارد که از لایه ای به لایه دیگر تغییر می کند .

بهر حال نتیجه فعالیت و تلاش محققین و دانشمندان به آنجا رسید ه در اواسط قرن نوزدهم فقط تعداد انگشت شماری از محققان بودند که طوفان نوح را بی اغراق عامل بوجود آمدن فسیل می دانستند .

فسیل چیست ؟

همانطور که قبلا اشاره شد ، معنای لغوی فسیل عبارتست از چیزی که از حفاری بدست آمده باشد .

اما امروزه برای آن معنای دیگری متصورند و آن را مدرک و دلیلی شناخته شده از حیات گذشته می دانند ؛ به عبارت دیگر فسیلها ، اجساد و بقایا و آثار موجوداتی می باشند که پس از مرگ در بین رسوبات دفن شده و همراه با آنها تحت تاثیر پدیده سنگ شدگی ( دیاژنز ) قرار گرفته اند .

بنابراین فسیلها انواع باقیمانده جانوری و گیاهی نظیر جسم حیوانات و استخوانهای مربوط به آنها ، تنه گیاهان قدیمی و ساختمان شان ، کرمهای نرم ، ستاره های دریایی و غیره ( از نقطه نظر تشریحی ) و آثار و مواد به جامانده از آنها نظیر فضولات ، مدفوعات ، تخم ها ( آثار طبیعی ) و اثر لانه ها ، آشیانه ها ، رد پاها ( آثار مصنوعی ) را شامل می شود و تمامی اینها بطور مستقیم توسط موجودات که در گذشته می زیسته اند ، بوجود آمده اند .

بدین ترتیب برای آنکه یک شی فسیل به حساب آید ، بایستی بقایا و یا آثار فعالیت زیستی موجودات گذشته باشد .

البته گاهی اوقات در نوشته ها از کلمه فسیل به عنوان صفت برای مواد غیر آ‌لی استفاده می شود ، مثلا آتشفشان فسیل یا تپه ماسه ای فسیل که برای آتشفشان یا تپه ماسه ای بسیار قدیمی بکار می رود .

در چنین حالتهایی باید موجودیت گذشته قبل از دفن شدن مبنا قرار گیرد ؛ به این معنی که آیا فسیل مورد نظر موجودی زنده بوده است یا خیر؟

بطور کلی فسیلها به دو گروه تقسیم می نمایند : 1- فسیلهای اندامی 2- فسیلهای اثری منظور از فسیلهای اندامی بقایای حقیقی موجودات زنده می باشند که در حالات بسیار مساعد شکل آنها با شکل موجود زنده اصلی اولیه کاملا تطبیق می کند و تغییر زیادی در آن صورت نگرفته است .

اما فسیلهای اثری علائم غیر مستقیم حیات هستند که توسط موجودات بر جای گذاشته شده اند .

جای پاهای دایناسور ، اثر نقب زدن کرمها ، اثرات ناشی از خزیدن تریلوبیت ها و سایر شواهد فرایندهای حیات همچون فضولات و مدفوعات که بصورت فسیل در آمده اند همگی جزء فسیلهای اثری محسوب می گردند .

پرسشی که ممکن است در ذهن ایجاد شود این است که آیا تمامی فسیل ها از ارزش یکسانی برخوردارند ؟

پاسخ این سوال خیر است ، فسیل ها ارزش یکسانی ندارند و برخی با ارزش ترند .

حال این سوال مطرح می شود چه فسیل هایی را با ارزش می خوانیم ؟

در جواب باید گفت فسیل های راهنما (Index Fossils).

آن دسته از فسیل ها به این نام خوانده می شوند که : 1-شناسایی آنها آسان است.

2- بسیار فراوانند.

3- دارای عمر کوتاه بوده اند.

4- از گسترش جغرافیایی قابل توجهی برخوردارند .

با بررسی و مطالعه فسیل ها متوجه می شویم که اکثر آنها تمام معیارهای فوق را ندارند ; برخی به سختی قابل شناسایی اند ، بعضی از گسترش جغرافیایی خوبی برخوردار نبوده و در همه جا یافت نمی شوند ، عده ای دیگر دارای عمر طولانی هستند و بالاخره گروهی از نظر تعداد کم می باشند .

مجموع خصوصیات ذکر شده برای فسیل های راهنما به ما کمک می کند تا بتوانیم در جهت اهداف مورد نظرمان از آنها استفاده کاربردی بنماییم .

در ادامه بحث این فسیل ها جداگانه مورد بررسی قرار خواهند گرفت .

علم دیرینه شناسی: اصطلاح پالئونتولوژی (Paleontology) اولین بار توسط شخصی به نام دوکروته دوبلن ویل در سال 1825 میلادی بکار رفت .

اما عملا از سال 1834 میلادی بود که فیشرفن والدهایم آن را برای اولین بار در نوشته های زمین شناسی وارد نمود .

کلمه پالئونتولوژی که در کتابهای فارسی ، دیرینه شناسی و یا فسیل شناسی ترجمه شده ، ریشه اش از چند کلمه گرفته شده است که عبارتند از : Paleontology = Palaios + Ontos + Logos ( دیرینه شناسی = دیرینه و قدیمی + موجود زنده + بررسی و تحقیق) بنابراین با توجه به ریشه کلمه پالئونتولوژی مشخص می گردد که منظور ، بررسی و مطالعه موجوداتی می باشد که در زمان های گذشته در کره زمین می زیسته اند و آثار و بقایای آنها بصورت فسیل بر جای مانده است .

منظور از دیرین شناس و یا فسیل شناس (Paleontologist) شخصی است که به مطالعه و بررسی فسیل ها می پردازد و سعی می کند تصویر زندگی و حیات در گذشته را بازسازی نماید و تحولات گیاهان و حیوانات اطراف ما را آشکار سازد .

بدیهی است ، که دیرین شناسان نه تنها بایستی زمین شناس باشند بلکه باید به اندازه کافی از علم زیست شناسی نیز مطلع باشند .

علت این امر آن است که دانش زمین شناسی آنها را به سمت استفاده از فسیل ها برای تعیین سن نسبی واحدهای سنگی سوق می دهد و دانش زیست شناسی آنها را در جهت روشن ساختن چگونگی حیات گیاهان و حیوانات قدیمی هدایت می کند و این کار ساده و آسانی نیست .

چرا که ناقص بودن فسیل ممکن است بسیاری از جزئیات و مسائل ظریف تحول و تکامل حیات را مخفی سازد ؛ یا شاید انواع سنگ های مورد مطالعه حاوی فسیل هایی نباشند که مثلا برای تعیین سن نسبی بکار می آیند و یا امکان دارد گیاهان یا حیوانات زنده حتی شبیه اشکال فسیلی نباشند .

در حقیقت داستان دیرینه شناسی ، سرگذشت چگونگی غلبه بر این مسائل و موانع دیگر است .

دیرینه شناسی مجموعه ای مهیج است که موضوع را از علم زیست شناسی گرفته و در آن راستا رشد و توسعه یافته است و محدوده زمانی آن از 3500 میلیون سال قبل یعنی طی مدتی که حیات در روی زمین توسعه و پیشرفت داشته است را در بر می گیرد .

دیرینه شناسی رشد ، توسعه ، تحول ، و تکامل حیات را مشخص می سازد و به زمین شناس کمک می کند که سنگها را در گروه ها و طبقات خاص قرار دهد .

دیرینه شناسی نه تنها به دنبال عات انقراض معمولی یک گونه است بلکه به دنبال دلیل انقراض های دوره ای که در گذشته رخ داده و موجب از بین رفتن تقریبا تمامی موجودات از دنیای حیات شده است ، می باشد .

دیرینه شناسی محیط هایی را که موجودات فسیل شده در آن می زیسته اند را بازسازی می کند و با استفاده از مبانی و اصول بیوفیزیک در مورد اسکلت های فسیل شده علل و دلایل شکل گیری و الگو و خصوصیات اسکلتی را بیان می کند .

با پیشرفت فهم و ادراک از علم دیرینه شناسی ، زیر تقسیمات بسیاری برای آن بوجود آمد .

به عنوان مثال دیرینه شناسی گیاهی(paleobotany) که به مطالعه و بررسی فسیل های گیاهی می پردازد .

در حالی که دیرینه شناسی جانوری(paleozoology)، فسیل های جانوری را مورد بحث و بررسی قرار می دهد ( البته اصطلاح پالئوزولوژی عموما مورد استفاده قرار نمی گیرد و بجای آن پالئونتولوژی را بکار می برند ) .

یکی دیگر از تقسیمات دیرینه شناسی ، زیست شناسی دیرینه است که با استفاده و مراجعه به تفسیر و تشریح بیشتر به جنبه های علمی زیست شناسی توجه دارد .

مطالعه فسیل های کوچک که اغلب نیاز به میکروسکپ دارد به عنوان فسیل شناسی میکروسکوپی یا میکروپالئونتولوژی (Micro Paleontology) شناخته می شود .

در میکروپالئونتولوژی ، یک شاخه ویژه گیاهی وجود دارد که به فسیل گرده و دانه گرده توجه دارد و از آن تحت عنوان پالینولوژی (Palynology) نام برده می شود .

چگونه فسیلها را بیابیم?

تکنیک ها و روش های مشخصی وجود دارند که دیرین شناسان از آنها برای یافتن فسیل ها استفاده می کنند .

اما باید توجه داشت فسیل شده یک موجود زنده پس از مرگش پدیده ای کاملا استثنایی است و نیاز به شرایط خاصی دارد .

به عبارت دیگر نباید اینطور تصور نمود در مکانی که فسیل یافت نمی شود ، موجود زنده ای نیز در گذشته در آنجا نمی زیسته است .

چه بسا موجودات زنده بسیاری در گذشته در آن مکان زندگی می کرده اند اما محیط شرایط لازم برای فسیل شدن موجودات را نداشته است .

از اینرو است که بایستی خیلی خوش شانس باشیم تا بتوانیم فسیل ها را بیابیم .

در هر حال برای یافتن فسیل بایستی جستجوی خود را از جایی شروع کنیم و واضح است قبل از هر جستجو ، جمع آوری اطلاعات در مورد فسیلی که به دنبال آن هستیم لازم است .

مثلا اگر در جستجوی فسیل های گیاهی باشیم اطلاعاتی نظیر اینکه این فسیل ها در زمان حیات خود چه شرایط زیستی داشته اند و برای فسیل شدن چه مراحلی را گذرانده اند ، به ما کمک می کند که تنها سنگهای بخصوصی را جستجو نماییم .بطور کلی آنچه معلوم است احتمال حضور فسیل در سنگهای رسوبی به مراتب بیش از سنگهای دگرگونی و آذرین است .

بطوری که در بین این سه گروه از سنگها قریب به 99% فسیل ها در سنگهای رسوبی یافت می شوند .

البته این به معنای آن نیست که با دیدن هر سنگ رسوبی دارای فسیل است .

در بین سنگهای رسوبی احتمال یافتن فسیل در سنگهای آهکی ، شیل و ماسه دانه ریز و سنگهای حد واسط آنها بیشتر است .