مقدمه :
پروسه تغییر شکل، ریختها و ترکیبهای مختلفی از سنگها را در مقیاسهای متفاوت ایجاد می کند. در یک سمت کوههای عظیم کره زمین قرار دارند و در سوی دیگر تنشهای موضعی باعث ایجاد ترکهای بسیار ریز در سنگ کف می گردد. از تمام این پدیده ها تحت عنوان «ساختارهای سنگی» یاد می شود. زمانی که یک مطالعه در منطقه انجام می پذیرد، زمین شناسی ساختار غالب را تشخیص و توصیف می نماید. یک ساختار معمولاً آنقدر عظیم است که فقط قسمت بسیار کوچکی از آن توسط یک بیننده، قابل مشاهده است. اغلب موارد، بیشتر سنگ کف توسط نباتات و یا رسوبات اخیر پنهان شده است. در نتیجه تهیه ساختار زمین شناسی باید بر اساس رخ نمودهای بسیار محدود که شامل مکانهایی است که کف سنگی در سطح زمین نمایان می باشد، انجام پذیرد. برخلاف تمام این مشکلات، برخی تکنیکهای ترسیم زمین شناسان را قادر به شناخت ساختارهای کنونی می سازد. در سالهای اخیر، این مسیر با کمک عکس برداری هوایی، تصویربرداری ماهواره ای و توسعه سیستم مکانیابی جهانی (GPS) هموارتر گردیده است. علاوه بر این تهیه پروفیل زمین با روش انعکاس لرزه ای و نیز حفر گمانه ها، در مورد ترکیب و ساختار سنگهای در عمق داده های زیادی را فراهم می نماید.
در مکانهایی که سنگهای رسوبی موجود می باشند، تهیه ساختار سنگها ساده تر می گردد چرا که لایه های رسوبی معمولاً بصورت افقی تشکیل می شوند. در صورتی که لایه ها بصورت افقی باقی مانده باشد، نشان میدهد منطقه احتمالاً تحت تنش و تغییر شکل نیست. ولی اگر لایه ها خمیده، مایل، یا شکسته شده باشند، نشان دهنده تغییر شکل پس از رسوبگذاری است.
تعریف :
گسل ها عبارت از شکستگی هایی هستند که در آنها، سنگهای
طرفین صفر شکستگی، به موازات این صفحه لغزش پیدا
می کنند و به کمک همین مشخصه، می توان آنها را از درزه ها
تشخیص داد. لغزش گسل ها در انواع مختلف متفاوت است.
از چند میلیمتر تا چندین کیلومتر تغییر می کند.
در بعضی موارد، یک گسله به صورت مجزا دیده می شود ولی در پاره ای حالات، چندین گسله موازی و نزدیک به هم دیده می شوند که به نام منطقه گسله نامیده می شوند. گاهی نیز بدون این که یک شکستگی مشخص در سنگها دیده شود، سنگها نسبت به هم تغییر مکان می یابند که منطقه بین آنها، به نام منطقه برش موسوم است.
مشحصه های گسله ها
مهمترین مشخصه های گسله ها به شرح زیر است:
امتداد گسل:
از آنجا که در بسیاری حالات، صفحه گسل یک سطح مستوی و یا حداقل در منطقه مورد مطالعه ، به حالت مستوی است، لذا شیب و امتداد صفحه گسل را همانند شیب و امتداد طبقات اندازه گیری می نمایند. در حالت کلی، امتداد گسل، امتداد یک خط افقی در سطح گسل است، که مقدار آن نسبت به شمال بیان می شود
شیب گسل
زاویه بین سطح افق و سطح گسل را شیب گسل می نامند. در این رابطه متمم زاویه شیب به نام هید (Hade از زاویه بین) تعریف می شود.
زاویه ریک یا پیچ:
این زاویه عبارتست از زاویه بین خطی که اثر حرکت گسل را در روی صفحه آن نشان می دهد با خط افقی که در صفحه گسل قرار دارد.
زاویه میل :
زاویه بین خط موجود در صفحه گسل با صفحه افقی را زاویه میل نامند.
کمر بالا و کمر پایین (فرا دیواره و فرو دیواره )
قطعه روی سطح گسل را کمر بالا و قطعه زیر آن را کمر پایین می نامند. این اصطلاحات در مورد گسلهای قائم صادق نیست، چون در این حالت بالا و پایین سطح گسل مفهومی ندارد.
تقسیم بندی گسلها
گسلها را بر اساس اصول مختلف طبقه بندی می کنند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
طبقه بندی بر اساس شیب صفحه گسل:
گسل پر شیب:
در این نوع گسل شیب صفحه گسل، بین 30 تا 80 درجه می باشد.
گسل کم شیب :
در صورتیکه شیب صفحه گسل از 30 درجه کمتر باشد، گسل را کم شیب می نامند.
گسل عمودی
اگر شیب صفحه گسل بیشتر از 80 درجه باشد، گسل را عمودی می نامند.